장음표시 사용
31쪽
id est, D oris pro Dicam, quomodo Plautus Emissim suci
Emerim vel Emero , & Emam indifferenter usurpat. Casin. act. 1. se. 2. Non ego istuc verbum emissim titivilitio. Poenul. act. I. sc. 2. Cujus ego septem noctes nebula cyatho non emam In aliis porro exemplis, quae potentiali modo Alvarus asserit.
si velim aut velit, si libeat, si placeat,si vestes, si neces sit, si
res ferat, aut aliud quippiam ejusi nodi suppressum esse intelligitur. Virgil. Nec si cuncta velint, breviter decurrere possim.
pro quo per concisionem sive imminutionem alius diceret: . Non pt .ssim cuncta brevi oratione percurrere. Plaut. Pseud. Homin s quigestant crimina, si meo arbitratu liceat, omnes 'pendeant. pro quo dici poterat, Pendeant omnes qui gestant crimina. Idem Asin. Nauteam bibere malim, si necesum est, quam tam ostulari. Virgil. Hoc Ithacus vetit,ct magno me sentur Atrida. Subauditur, Si liceat. Sallust. Sed confecto praeliorum vero cerneres quanta audacia fuisset in exercitu Catιbna Subaudimus, Si videres, si velles. Cicero Dconia lex videlicet te delectabat. Imitatus esses illum ipsium 'conium. Subauditur : Si te lex ilia delectabat. Ita nihil attinet, ut vel Potuisses vel Debuisses imitari, interpretemur. In hoc Virgil. Et mmea sura resistat, Iamsumma tulerint, inimicus ei hauserit ensis, subaudire possumus, Esset ut, Foret ut, similiterque in isto Livii, Tum vero nequicquam Capitolium servaverim ,s civem meum inservitutem duci videam. In Virgiliano illo, Luid fa-eerem suppressiim intelligimus Us ut, Censerant, vel, si recta lfacere volebam. In Terentiano autem : Diceret, quid feci, quid peccavi Z Planum satis est subaudiendum esse, Si eum esurginem: adeoque intempestivum est interpretari Diceret per Posset dicere. Ista quippe senex filium, si objurgatus esset, non dicere posse, sed certe dicturum fuisse sentit. Caeterum quod de C sim & Capso dixi,in memoriam me revocat ejus, quod perperam censuit Cicero, in Capsis tres esse voces,quasi factum sit ex Capesiis,quid ergo faciet Tullius, de C pso, Capsis, Capsimus, quae Plautus habet 3 Si alicubi legit Cicero Us, non fuit illud simile imperativis Dic, sis, cps, me sis nam CV per apocopen pro Cape non dicitur) sed fuit secunda persona a Capsim vel Capso, quo prisci utebantur pro Ceperim, & Cepero, & subaudiebatur Ea de quo in Gram-
32쪽
4 333nat. pag. 37.monui. Caeterum Cape sis in Plauto legimus Asin.
LEONARDO PAPPO JURIS Q& Canonico Constantiensi. M ARI ANGE LU S FANO
ETsi te veterem Grolippi nostri contubernalem & interioris notae amicum minime praeterire potest,quae illius de Lexicis, sive Vocabulariis, aut Thesauris linguae latinae, eorumque Arma & usu sit sententia, minime tamen ingratum tibi facturum me confido, si tibi perscribam, quae in familiari sermone eadem de re non semel differentem audivi. Ejusinodi ergo Vocabulorum Latinorum Indices tum demum numeris omnibus absolutos & quantavis praedicationet dignos sore censet, si Magistri, non niseri tantum operam lectoribus suis navent, pariterqtie Iudicium informent & D- ventronem adjuvent, ut nimirum cum de verbis singulis ac conjunctis exploratE judicari queat, quae vera sing 1lorumvis sit ac signincatio, quosque illa auctores habeant, tum ut quacunque de re scripturus ea minime laboriose reperirα possit, quae animi sensa explanent, sive numquam illa sciverit, sive lecta quidem vel audita in memoria non habeat. Iudirium porro tribus rebus dirigitur, Ratione, Observatione &Interpretatione. Ratio vel ad etymologiam vel ad syntaxinpe itinet. Et ologica ratio postulat, ut doceatur, ad quam orationis pariem quaeque vox pertineat, hoc est, nomen nosit an verbum, an particularum aliqua. Praepositio puta, Ad- vel bium, Conjunci io& Interjectio: tum quae nominis species, adiectivumne an substantivum, & ad)ectivumne natura an usu. adllaec primitivane sit, seu primae impositionis, an aliunde flexa seu derivata: praeterea quae propria ejus sit signi ficatio, quae Tropica seu figurata. Vere euini uu ca tantum
33쪽
34 est vocabuli cujusque propria significatio , reliquae omnes
Tropum continent ob rerum inter se significatarum affectio nem aliquam, quia scilicet altera alterius vel causa est, vel e sectum: vel subjectum, vel adjunctum: vel totum,vel pars evel antecedens, vel consequens, vel connexum: vel signum, vel signatum: vel conjugatum: Vel consentaneum autumile, vel dissentaneum aut oppositum, tandem simplicibus subjici debent composita, & derivata primigeniis, quod ea res magnum ad intelligendum singulorum vim ac potestatem momentum faciat. θntaxeos ratio in iis , quae Concordiae aue Rectionis sunt. occupatur, non tamen ut Grammaticae partes invadat , sed ut admoneat Lectorem,sicubi obscurum est, secundumne regulas constructionis, an per figuram aliquid dicatur. verbi gratia: Primum, adverbialiter possum per elisi sin ρwstisms ct nominis μυ-tivi,pro Ad primum tem-pso aut locum. Primo adverbialiter positum per ellipsin prapositionis , nominis substantivi, pro In primo, A primo loco,
Mut tempore, aut pretio, aut numero, aut pedam. Larere alia
quem , Graeafigura pro alicui. Reginsu aeeetivum ,sicut Resim , cfiu solumfoemininum in usu mansit Regina, in quo subauditur vel uxor vel filia. Patria nomen natura adjecti-etum, cum quo subauditur Terra, sied usu substantivum, ut Liamius e Neapolis mihi materna patria est. Misie hominum, pro M1lle homines per ellam vocis. Rem aut Negotium, sicut Plus
centum annorum est, ct Decem talentorum mihi reliquit. Observationis est ea ex melioris notae auctoribus referre,
quae panim bene loquentium consuetudini sunt consentanea, partim honesta, & lecta atque a plebe semota, ut scilicet illa orationis vitia caucri possint, quae Grosippus noster in Propaedia sua Rhetorica Insolentia 3c Adiaphoria subjicit. Archaisinus puta, Neoteli sinus, Idiotismus jeu Peregrinitas α vilitas vel Plebitas, etsi notitiae saltem causa illa quoque in Lexico observari convenit, quae vel prisce, vel novh ac singulariter, vel percgrinὸ praecipueque Graecanico, vel denique pro plebis Romanae consuetudine alicubi dicta inveniuntur , dum tamen vitii nota singulis appingatur, ne, quid tuto usurpet, Lector ignorare pollit. Hoc autem vix praestiterit, nisi qui singulorum paene vocabuloium loquendique generum
34쪽
Indices ex unoquoque aureae di argenteae aetatis scriptore eonfectos habet, ut nihil prorsus eum queat effugere. Aliter enim judicium Lectoris dubium semper& fluctuans relinquet. Verbi gratia si judicare velis, saltibe Latine dictum si
Daturum me tibi promitto cum eo, ut mox mihi reddas: consultus linguae latinae thesaurus anno I 173. Lugduni editus , qui longe caeteris indicibus praestat, docebit te, Cum eo, pro ea lege apud Columellam & Cornelium Celsum legi: sed neque qua id ratione dictum sit, expedit, neque ullum ejus auctorem aureae aetatis laudat. Ut ergo explorato judicare de hoc loquendi genere possis, Lexicographi partes erunt, hos
Cum eo per est sin dicitur, pro Cum eo modo sim pacto, cum hae lege ct conditione. Cic. o. ad Att. r. hi non excidit istud
quod tu ad me sire sisses, si nihil aliud de haeprovincia, nisi Bruti benevolentiam deportassem , mihi id fatu esse. Sit sanλ. quomam ita tu vu , sed tamen cum eo cereis o quod e peccato meo fiat. Livius lib.S. r. . Laviniis civitaου data, sacraqu sua reddita cum eo , ut ades Iunonis communis Laetiniis cum Populo Romano esset. Et mox: Antium nova colonia missa cunis
eo, ut Antiatibus permitteretur, i, is adscribi Coloni vellent. Similiter si scire certum velis, Instar pro Fere, Quasi Circiter probεne dictum sit, nec observatione ulla, nec ratione judicium tuum vulgata Lexica moderabuntur, quod facie si sie scribat Lexicographus: Instar nomen substantivum nominativo ct accusativo casia modo inventum: significat speciem, similitudinem, modum sei 'quantitatem. Sueton. Julio cap. 6 t. Equi sim instar pro ade V neris dedicavit, id est,statuam, essigiem. Ulpianus leg. 22. Dig. de operis novi nunciatione: Si proponatur instar quoddam , quasi facies quadam operis, id est, species, ut quale opus futurum sit, quodammodo appareat. Caesara. bell. civit. Ania madversum est, cohortes quasdam, quod instar legionis videre-sur se postf tuam, id est, ad numerum simile legioni. Hirtius bello Alex. Casiar cohortium trium instar in terram exposuerat. Livius lib. 28. 17. Scipio receptas Hispanias parvum insa eorum ducebat, quassu ac munitudine animi concepisset. Cic Io Io. ad Atrie. Epistola, qua voluminis instar erat. Idem MC Ossie.
35쪽
36Osfie. Rui clientes se appellari, mortis instar putant. Idem se
VerIin. Navis ita magna , ut urbu instar habere inter pirati eos m cparones videretur, id est speciem. Idem Orat. Hae magna sunt se tamquam animi instar in eo ore, id est, similitudo. Idem . Tulcul. Terra ad universicali complexum puncti instar obtinet. Virg. 6. AEneid. Lui circumfrepitus comitum.
quantum instar in ipsio est' id est, quanta species & magni viri
indoles ac similitudo. Idem 1. AEneid. Instar montis equum dimina Palladis arte AEdificant , ubi ellipsis est, pro Equum en- rem instar montis, five qui est instar montis. Aut deest Praepositio Ad, quam teste Servio Septimius Serenus celebris pocta Lyricus expressit, ejusque exemplo Apulejus d Imperatores in Codice Justin. sepius ε, ut Ad instar montis equus sit velut Ad modiam seu similitudinem aut magnitudinem montis. H.nc ad exprimendum numerum promiscue Admodum MAd instar , aut per ellipsim Instar vlui esse solet. Livius: Sex millia hostium casa, quinque ad modum Romanorum, id est, quasi, sere, circiter. Idem: ulti admodum vehicula capta. Exacto ad modum mense Februario. Cic. I ,. ad Atti c. epist. S. Mearum epistolarum nulla e 1nque seu collectio. Sed habest Tiro issur septuaginta, subaudi Epistolarum. Varro I. re Iust. t. Ad erit non pauca, ct de Magonis dem sit instar librorum octo. Columel. 2. cap. s. Acervi percoris instar quinque -- Horum dissonentur. Catul. Murtola habet instar triginta jugera prati, pro habet jugera prati ad instar, sive admodum triginta jugerum .Sic habent omnes codices manu Mimisque descripti. Sola Plantini & Raphelengit editio stolidam & a latini sermonis ratione alienistimam Josephi Burdoscaligeri
con jecturam in contextum recepit,extrita vera scriptura: qua
de re vidcatur Scioppii Scaliger Hypobolimaeus pag. 2IO.
Interpretationis denique est explanare auctorum loca,quae recitantur, ut Lexi consit commentarii vice, nec eos, qui
Latinὰ volunt scribere, verb.s Latinis barbare uti patiatur. Veibi gratia Fidem adhibere, in Plauti Rudente legitur, quod Lexicographus interpretari debet, idem scilicet significare, quod uti fide, ad negotium aliquod fidem asserte in eoque cum fide versiari, sicut Adhibere diligentiam. nam nisi sic explicaverit, faciet Lcctor, quod Ausenius, Manutius, multi-
36쪽
que alii primores in literis viri secerunt, ut dicat Adhibere frim, pro Credere alicui, quod minime Latinum esse Gros pus Paradox. pag. 43. & in Propaediae Rhetoricae fragmento nuper edito monuit, quod enim apud Ulpianum invenituileg. r. Dig. de quaestion. aut mendo si , aut a Triboniano prosectum videtur, sicut & Iuramentum vox barbara: etsi fiee Ulpiani aetas ea est, quae Latini sermonis corruptela vacet. Ira Proicere ampullas aPud Horatium monebit Lexicographus esse idem,quod mistas facere, valere jubere, abjicere, abstinere, non uti, quae verbi Proqicere significatio in Plauto, Cic. Catullo & Sen. observari potest. Aliter minime Latine & ridicule de tumidi & glori sermonis homine Horatii versu Lector utetur: Prosem ampullisosesquipedalia verba,quenis
admodum Casaubono uiuuenit, cujus in Comment. Athenaei pag. I 86. verba sunt: Nunquam Comicus Gracus Tragicorum poetarum verba sesquipedalia subsannat, quin ampulimprojiciat. Ita Sa Eum anima apud Plautum nisi quis in Lexicci recte interpretatum viderit, ridicule pro Corpore accipiet, quasi Corpus fit salinum, Anima vero sal. At enim fatilium anima amittere non est Amittere corpus quod Ciceroni MLucretio significat macescere seu macilentum ficii, cui contrarium Corpus facere apud Phaedrum fabulatorem pro Pi guescere sive Habitiorem fierit sed amittere animam seu mori. Ex quo perspicuum evadit, Satillum anima dictum pro Anima quae est Salillus, sive sal corpori datus ut ne putiscat: sicut Pramiapalma Virgilio pro palma qtiae est praemium, Ambores abietis Livio pro abietes quae sunt arbores , Medorum
Hstes Propertio pro Hostes Medi, quorum similia Grosippus
Gran . pag. I 28. annotavit. Ratio porro hujus verte interpretationis ex antiquitatis pendet notitia. Ex Graeco nimirum αλι Latini formarunt Salis, quoniam nec con nanteς continuabain sui in Plebes, Taras, Ancipes, Pracipes, &similibus apparet & adspirationis notam sibilo commutabant, ut sex, εχ e septem, υς seu 3cc. Aprisco ergo Salis derivatur Sal sim, sicut a Lapis Lapillus, ab Anguis Anguilia. Jam ergo Ptolusionum Academicarum scriptori periit fal suus, quem ut illudendo Cantabro illo viri si ustulo, consumserat, adeoque
per hunc salem insulsus victitare potest. Neque tamen Subia
37쪽
lum Grosippus propterea negat a Saliso recte deduci, qua
voce Plautus etiam in Persa utitur, qua servo salinum obs gnant cum sale, pro Salinum vas, in quo est sal, non inane. sicut Curcul. sinus eum vino, pro sinus in quo est vinum. Ex quo judicari potest, quam nullo judicio Plauti locum Gemmani editores non praeter solitum nuper corruperint, cum inutis libris scriptis ediderunt: Servo album obsignant cumsal omnino autem facilem reddit interpretationem Etymologiae ratio, de qua supra attigi , si primitiva an derivata vox sit, sonsideretur, quidque proprie ac per Trorum aliquem significet. Verbi gratia, Lego primitiva vox est, a qua derivatur Disto, cu jus propria significatio est, Hine inde lego S ab alladiscemo, quod facit qui cum magna pomorum congeri es humi jaceat, non legit seu colligit omnia, sed grandiora m o-do eximit, quae auferat. Et quoniam ex multis pauci eligendi sunt,quos quis amet,Einc fac tum ut Diligere pro Amare usurparetur per Metonymiam Antecedentis. Atque hinc Cicero Amare plus esse monet, quam Diligere, quod in DiligendRst Amoris principium. Dilectus ergo militum quomodo Femstus scribendum docet proprie dicitur, per Tropum vero significat eum, qui amatur, unde δc Dilecta', qua tamen voce nemo latinus utitur, quae posterioribus Tacito & Symmacho est Diligentia, quae vox Ciceroni, idem quoque quod electionem vel dilectum, significat. Pro Plancio. Non es consilium in vulgo, non ratio, non disicrimen, non diligentia. Cicero Dilectum γ Discrimen conjunctim solet dicere, ut sensu viKquicquam differre significet. Diligens proprie est Eligens seu Deligens, per Tropum usurpatur non modo pro Amante, ut dictum est, sed etiam pro Stussioso, Sedulo, Attento, cui contrarium Segnis, cum Studium & Attentio sit adjunctum Electionis. Postea significat, quoque Pareum, id est, attentum ad rem familiarem, quae jam est Synechdoche partis. Accuratio enim & Sedulitas quaevis est Totum, cujus species:est Parcimonia, id est, sedulitas in re familiari. Horum exempla ex Cicerone Sc aliis assene longum sit. Hinc Ditigenter pro rudi ole& Accurate per Tropum dicitur, cum propria ejus signiscatio sit, cum dilecto & discrimine. Atque ita expedita
scit intcsPrexatio Ciceroniani hujus , Diligenter latine loqui.
38쪽
In Bruto: De Tito Flaminino nihil aecepi, nisi latine diligenter
oculum , hoc est,usium veIbis lectis, solitum ex variis ejusdem Ipotestatis vocabulis ea eligere, quae honesto & nobili viro digniora viderentur, plebeia vero & sordida missa facere. Et infra ibidem: Verba ipsa, non ilia quidem elegantissimo sermone. Itaque diligenter latine loquendi laude caruit: neque tamen est admodum inquinate locutus. Hic diligenter loquitur, qui non loquitur i quinate, id est, qui absti net sordidis ac humilibus. Seneca 2. de Ira i 2. Lurcqvid volesscire,qualesit, tempori trade. nihil diligenter influctu cernitur nunquam liquidum sincerumque ex turbido venit. Sic Varro de Lingua Lat. s. Bis ma-gu promiscue,quam diligenter consuetudo est usa. IIbi Diligenter & Promiscue sive Indifferenter aut Indiscriminatim vide mus contrario inter se nomine opponi, ut Diligenter valeat Distincte, non Confuse, ut aliud ab alio discernatur. Reliquum cst , ut quae Inventionis alumenta a Lexicis praestari debeant, consideremus. Alia nimirum sermoni necessaria sunt, alia dictioni. Sermo alius absolute ac simpliciter Hominis est, alius Hominis ingenui sive Honesti aut Nobilis , sicut Dictio est hominis Diserti sive Oratoris aut Poetae. Homini ad explicanda, animi sensa verbis propriis usus est, quae tamen nec obsoleta sint, nec nova, nec pere rina. Honesti vero hominis oratio debeFesse Diligens, aut Elegans, hoc est, in qua verborum sit Dilectus , ne plebeiis & sordidis inquinetur. Diserti hominis dictionem cultus Sc copia commendant, si nimirum tropis, figuris'& amplificationibus or- Detur, eademque res aliis atque aliis verbis subinde efferatur.
Itaque sic demum Lexicographus suo iunctus fuerit ossicio. si quicquid vel sermoni, vel dictioni usus erit, scripturo supped tet. Ejus vero rei tres modos invenit Grosippus. Unus est ipsarum reuun incertas classes descriptio, quae suis appella tionibus insigniantur, iisque tam verbis, quam nominibuS et quod nemo rectius de felicius praestiterit clarillimo & h manarum rerum nostra aetate non dico cum primis, sed quod Crosippus censet, unice docto Iohanne Baptista Donio FD-rentino , qui Hermathena si ire in viginti libros distributae instar ac - λοιο - Grosippo nuper misit. quod quidem Opus si Summi Pontificis di Francisci Cardinalsis Barberi
39쪽
ψ:cio ac munificentia extremam aliquando manum recipiat.
politiores literas in perpetuum stabilitas, nullumque posthac a barbarie periculum fore auguror, multoque ea res Balberiniano nominierit amplior ac gloriosior, quam quicquid est in orbe toto Pyramidum aut quarumcumque ins nillimarum subitruct ionum moles. Alter Inventionis adjuvangae modus est verborum cum
singulorum tum conjunctorum Isodynamia, sive ut vulgo
loquuntur aequivalentia , cum videlicet maxime notis in
promptuque positis ea subjiciuntur, quae aut eandem,aut saltem finitimam fgnificandi vim habent, ut eorum usu oratio nem sive ornare, live variare possis. Verbi gratia, in serie verborum a i itera M incipientium, advocem Mutabilia,s militerque alio loco ad nomen Duosam, annotari cum alia,tum ista poterunt, quae auctorum lectio suppeditaver. t: Mobilis. Volaticie . Des,ltorim. V tosus. Instabιlis. Volubibs. Volucer. V m. Levis. Commtitabιlis. Harim. Multiplex. Flexibilis. Incertu . Ad omnem auram Jeimebiti, atque in m. A si ipso dissentiens.Insiar vela utcumque in alio venim est,ex inde veristitur. Pluma aut solio facibu movetur. Magna evus es varietas voluntatis ct issimilitudo opinionis ac juduis. Crebro nimis sylum vertit, is frequens in decretis eius titura est, ab udque sans, abud sedenssentit. Horum vero usum si quis exploratius cognoscere avebit,de sngulis pilorem Lexici partem, id
est, Commentarium consulet, ubi ipsa audiorum verba observata& explanata inveniet. Haec enim posterior pars vicem
Promptuarii seu penuatiae cellae praestat unde quis adornandi vel variandi usum necessaria queat depromere. Extant 'uidem Manutii Elegantiae, Hadriani Cardinalis, Antonii Scnori, Oberti Gisanii, multorumque aliorum phrasologiae, quae tamen plus sere Judicio, quam Inventioni subserviunt, nec nisi minimam eorum, quae asterri ex auctoribus poterant,partem repraesentant. Necesse autem habet, qui hac provincia recte defungi volet, ea quae in auctoribus minime vulgariter do cha offenderit, in omnem partem versare, quibus lue ea modis variari possint, periculum facere, ut sub pluribus capitibus eorum inveniendi facultas lscripturo suppetat. Verbi
gratia. Li Cicerone lego: Tantate ineritas, ut non procul abis horreat
40쪽
4IIorreat ab insania. Considerans verborum vim, invenio sententiam eorum este, temeritas ilis, aut non abs ris insania. quomodo & Catullus de Suffeno : Tanitim at horret ac mutat, pio tam est sui ipsuas dissimilis. In Promtuario ergo scribo: Similis. Non procul obhorret ab insania. Item mssimi-I . Nonproculabhorret ab inonia. Pari modo legens in Cicerone: Hac et si ficta; tamen non absunt a consuetudinesomniorum. expensa sermonis elegantia comperio vulgari modo dici posse: Non es novum , aut inustatum talia somnrari, aut Solent talia somniari. Itaque in Promptuario verbis Solet, Novum, Inusitatum, adscribo genus hoc loquendi: Hac non ab-sant a confiuetudine somniorum. Ad verbum quoque Sohι, Plautinum illud & Ciceronianum appingo: Consuetudine aliqui Vacere. Hoc quippe est Sobrefacere. Ita cum in Seneca lego : Obsessa seris cervix, interpretor significari Pilosium vel Drfusum, adeoque sub iisdem verbis in Prompruar um refero illud Senecae, in quo etiam legens illa: Aliud ex alio placet vexatque nos. petita ri tinguimus,relicta repetimuw: alterna inter cupiitatem nostram e poenitentiam vices sunt. intelligo vulgari modo dici potuisse: Modo hoc, modo istud,Luet. δ odocupimu ,modo nos paenitet. In erdum hoc, merdum iliad. Ahm 'hoc , nitas iliud. Ut ergo hujus generis elegant a lectoi ora tionem illustrale aut variare postit, sub diversis Promptuarii capitibus ac velut inventionis locis ea illi repraesento. Postremus adiuvandae Inventionis modus est Appositio, cum adjunctorum , cujus generis sum ad)ectiva nomina tum advel biorum; quorum utroque orationem ampl: ficari, plenioremque & velut sacccsiorem reddi ex Rhetoricis satis
notum est,tamquam si dicas, Homo omnitim animalium divinissimus, Ilu ίelii fulmen ει Carthaginis horror bc j io, AEneiantitrix Caveta, Amicita firmus , fidelis. Amare aliqxem plurimum, maxime,mirifice, prχcipue, valde, miserὲ, Ire sit e, jι- ct m. Ogere at quid ardenter, summe, valde, vehementer,m sere, mn is, impente, haud modice. Et si autem ista Apposta Inventioni subterviunt, rectius tamen in Commentar: Osuis vel verbis, vel nona: nibus suppinguntui, velut in NiZoliano Ciceronis indice factum video. Atque ista sunt , quae Lexic graphum sacere oporter