장음표시 사용
51쪽
iudicentur, recepta liret eatalogi milientia. dici non absurde posset, ab Hippolyto quidem scriptum fuisse opus De universo
adversus Graecos et adrersus Plutonem. ab auctore vero Philos phumenon alium librum De universi essentia fuisse compositum.
Reliqua opstris indicia in Hippolytum non satis eonsentiunι. Nolata indicii principis ambiguitate, libenter abstinerem a celeris examinandis, nisi vererer ne dissiciliorum mentium assensus ipsa dissicultatum praetermissione retardaretur. Venio itaque ad reliqua indicia quae partim ex aliis operibus ab auelore memoralis, partim . ex eruditionis atque opinionum genere petila sunt. In quibus, aio, nullum esse indicium quod unice Hippolytum designet, quaedam vero eomparata sie esse ut sere Hippolytum excludant. Et sane, missis operibus quae parum distincte commemorantur, libellus contra haereses in prooemio lotius operis indieatus vulgalissimi est argumenti, ut quod plures alios praeter Hippolylum exercuerit. Tum . si sorte Hippolyti fragmenta. quae supersunt apud Gelasium atque auctorem chroniton paschalium, itemque Noeli resulatio ex illo Hippolyti libro excerpta sunt, quem solum veteres e0mmemorani P0ntra haereses tonseriplum profecto neque Philosophumena neque
libellus Inibi appellatus ad Hippolytum referri possunt. Namque
exedrptiones illae lucubrationem arguunt salis prolixam eiusdemque sero amplitudinis ac Philosophumena, qua parte errores haereticorum ipsa consulani. 0uare actum egisset Hippolytus, si p0st primum illud opus manum huic alteri admovisset. Imo Vero cuiuscumque sint operis exsterpla Hippolyti quae ad n0S usque per- venerunt, indicium ex eo libello expressum designare Hippolytum nequit. Si enim hune libellum Hippolyto tribuamus, omnino tres eiusdem argumenti luelibrationes eidem seri pluri adscribamus, necesse est. Primo scilicet libellum in prooemio Philosophumenon mem0ratum qui omnes gregatim breviterque haereses refellebat ; siligod by Corale
52쪽
doinde librum a I)holio lectum qui separatim duas supra triginta haereses resulabat: postrem0, Philosophumenu piae de placitis philos0phorum , de astrologorum commentis, de praestigiatorum lo-chnis, do mysteriis hierophantum . deque haereticorum erroribus agunt. Atqui absurde tribuerentur uni eidemque Hippolyto iam
multa eiusdem argumenti opera, praesertim quum ea talogus ealhωdrae adscriptus nullius mentionem laciat, veteres autem Scriptores unicum eius librum eontra omnes haereses agnoverint. Igitur
negantis polius quam alentis indicii vim habet quod e mentions illius opusculi elicitur. -Αd communes utriusque opiniones eonversus praetermillo sententias de ortu Nicolaitarum, deque septuaginta duarum gentium numero; quarum neutra unius Hippolyti propria fuit. Prini, enim in plures alios ex Irenaeo manavit. altera ex eapilo Geneseos decimo a compluribus omnino seri pluribus hausta est. Quid de astron0mica scriptoris eruditione censebimus, in qua Bun- senius Hippolytum agnoseere sibi visus est Τ Ηanc enimvero Cruicius iure optimo inter notas Hippolyto repugnantes recensuit. Nam lola sero quanta est in Sexti Empirici argumentis repetendis ver- Satur, et praeclara quaeqpe astronomorum inventa cum commentis astrologorum eonfundit perperam ac deridet. Speciminis ergo unum huic locum asseram. Locutus porro fueral auctor in superioribus
eius libri articulis de distantia planetarum a tellure iuxta Archimedis . Hipparchi, Apollonii supputationes, quum demum artieulo
duodecimo ita concludit: Ouis non mirabitur tantam curam tanto eum labore eoniunctum ' Non inutilis sane mihi Ptolemaeus iste. horum indagator, videtur. me unum doleo quod recens natus ut sis non eralitu gigantum filiis qui harum dimensionum ignari et non procul abesse eaeli conrera erissimantes turrim eondere frustra aggressi sunt. 0uibus si interea praesens eas dimensiones ipse edi seruisseι, irrito lub0ri manus illi non admovissent. Siquis porro huis direris, se non eredere: is dimensus eredat. Demonstrationem quippe luculen Iiorem ista non habet adversus ineredulos. Ofrustra laborantis animi inflationem l o fidem sine fides ut omnium sapientissimus Ptolemaeus iudieetur apud eos qui similem sapien-
53쪽
lium eolun ι l. Potuit certe alius quispiam Sexti argumenta describere contra mathematic0s; al viros de astrorum scientia optime meritos infestio adeo traducere, Hippolytus sine dedecore ac pudore non potuit. - Superest iam ut expendamus argumentum quod Bun- senius duxit ox auctoris atque Hippesyli e0nsensi0ne in pnaecipuis fidei eapitibus exponendis. Et si anteps esse s iaet illud argumentandi genus qu0d in comparaudis sidei professionibus consistit, ulcerit euiusdam operis auctor delegatur: quandoquidem iisdem haeresibus ab eiusdem aevi scriptoribus plane geminae catholici d0gmalis expositiones lubiici consueverunt. 0uoniam lamen prae si inaloiudicio pronunt talum est, unam eMe eaindeliaque apud Hippolytum atque auctorem Philosophumenon christianae veritalis expositionem, placet lieic notare discrimen quod alteram ab altera secernit 2. - Seripl0r Philosophumenon haereseos arguit Callistum pontificem, quod assi axerit, Filium esse spiritum a Patre indiu sum . quamquam idem illo neque unam esse in Deo per30num neque Patrem esse passum disteret. Atqui signi sicantius mullo Hi in p0lylus coniunctionem Filii eum Patre enuncia xerat his verbis: Ille progressus in mundum Deus in corpore apparuit, prodiens homo perfectus Super pulcinum dormiι qui no Iuram insomnem Loeι, ui Deus esι. . . . I militibus illuditur is cui adstaδει millia militum eι deetes censem millia angelorum Ab Iu
daeis in ligno sigilur qui lamquam eameram caelum frue et clamans ad Patrem spiritum commendaι ille qui esι inseparabilis
lsoriasge seribendum est οὐρωταrti:, nisi quis malit rim v mutare in πα,-
54쪽
u PaIre Hoc igitur Hippolytus atque auctor Philosophumen inter se ditarunt quod illo noelianam contractionem resellii qui uilesseelal ad trillieislarum divisionem. hic autem ita eandem illam haeresim reiicit ut in contrariam sere delabatur. - Deinde Hippolyto solemno suil quod scito Cruitius animadverti lj tres smul hypostases divinae Trinitalis percensere, non primam solum atque alteram . quamvis adversus haereti eos disputaret qui nullam de sancto Spiritu quaestionem movebant. Cuius rei exempla siquis postulet, haec habeo quae proferam. Necesse igitur esι hae ille Noelum conclusione premili ut quumris nolens profiteatur Deum patrem omnipotentem. et Christum Iesum silium Dei. Deum faetum hominem, eui omnia Pater subiecit praeter seipsum, et Spirisum sanctum, et hos esse rere tres. . . Unus quidem Deus quoad elatutem trina rero est ostensio qu0ud oeconomiam 2. duae p0strema sententia paullo inserius ita explicatur. Oeconomia eo sensionis re-dHitur in unum Deum. Unus enim est Deus: Pater nempe qui manduι, Filius qui paret, quique seientiam impersu Spiritus sanetus. Pater qui est super omnia, Filius per omnia, Sssiritus sanetus in omnibus. Iliser Deum unum intelligere non possimus nisi fere Patri et Filio et Spiritui ganelo eredamus a. Ad haec . pau- eis interiectis, negatur, Deum uti par est laudari ab eo qui Patrem aut Filium aut Spiritum praetermiserit. Qu0d Hippolyti studium insigniter eminet eum in aliis contra Noelum locis tum in enarra-
55쪽
lione cuiusdam capitis Geneseos ab Hieronymo i servata, ut miselam duxologiam quae Hippolyti lucubrationes claudii. - Plane aliter se gerit scriptor Philosophumenon: in ea quippe, quam ap
χο, ', quaque summam christiani dogmatis legentibus proponit sancti Spiritus mentionem nullo modo altingit. - Immerito igitur Bunsenius, unam eandemque si dei professionem apud Hippolytum atque scriptorem huius operis legi, assii maxil. - Placet heie aliud subiicero discrimen quod inter utrumque Scriptorem in ipsa haereseon resulatione mihi videor deprehendisse. Testatissimum est, plurimam operam in sacris litteris enarrandis ab Hippolyto esse collocatam eamdemque inibi lania eum laudo impensam, ut praestantissimi Scripturarum interpretes ex occidente atque oriente praeeuntem illum secuti suerint a. Qua vero Seripturarum scientia pollebat Hippolytus, ea passim utebatur tum christianis dogmatis declarandis tum haereticorum erroribus revingendis. Videamus iam quid agat in similibus plane adiunctis auctor Philoso thumenon. Plurima ipse proseri Scripturarum oracula quibus haeretici in rem suam abutebantur, nec lanien usquam, qu0d meminerim, lablico ar- .gumento. ut mos erat Hippolyto, eos refellit. Exempli caussa conferri potest Hippolyti disceptatio contra Noelum eum simili auci ris loco qui lotus est in eadem haeresi consulanda ι. Ιd unum quand uo agit auctor, ut biblieas helerodoxorum lectiones a gemmana seriptione discrepantes nolet F. At in ipso lamen operis limine ac Vestibulo promiserat, m0nstraturum Se profanam limrese0n originem quae nimirum neque e Scripturis, neque e sanctieuiuspiam traditione repeti potest. Cur ex duabus hisee partibus eam non absolvit quae ad sacras litteras pertinebat' Insignis pro-
5 Philor. - pag. 163, 168. 19l. 238 alibi.
56쪽
seelo Bibliorum enarrator, cuiusmodi erat Hippolytus, commem rato haerelicorum abusu, ab interpretandis rite ac preserendis omportuno Bibliorum testimoniis minime temperasse l. - Externa igitur atque interna indicia, quae praeter argumentum e marmore petitum ex operis ipsius vestigatione exprimi tassunt, in Hippoly-lum n0n salis consentiunt. Imo vero eiusm0di sunt, ut, coniuncta
cum historicis consectariis oppositae sententiae, opus illud Hippolyto adiudicari non sinant i .
Refulandi modus quo auctor utitur, operis materies, reliquae auetoris laevisationes Tertullianum obtendunt. Quae a Iallaberio v. et . proposita est sententia de scriptore Philosophumenon Tertulliano, prima veluti k0nlo a Vero magis abhorrere videtur piam quaevis alia ex iis quas hactenus ad ex men adduximus. Atque hanc, equidem arbitror, sui Sse caussam, cur momenta rati0num in eam sententiam inclinantia librare neglexerint plerique ex iis qui operam in hac disceptatione p0suerunt. Praestat igitur . ea rationum momenta in medium proferre atque examini subiicero, ne prima rerum specie decepti latentem inibi veritatem introspicere serio praetermittamus aut sententiam prae chleris probabilem indicta veluti caussa improbemus. Haud equidem pro certo habeo, me omnia deprehendisse quasi line menta quae Philosophumenon auctori ac Tertulliano communia sunt. duae lamen ex collatione huius operis eum Septimii luc brationibus mihi occurrerunt, summa fide proponam atque aequa lance, ut p0lero, perstendam. Ipsa resulandi ratio quam sequitur auctor, lam est Tertulliani placitis consentanea. ut in huius operibus quasi germina reperiantur, unde graeea haec haereseon resulatio videtur emoruisse. Tertullianus enim eum alibi passim e philosophorum placitis ae deere
57쪽
lis repetit haereses, quemadmodum auctor huius operis, luIn nominatim libro De praescriptionibus haec habet quibus universa huius
operis distributio non ambigue adumbratur: Nolam suns etiam. inquit, Sommercia haereticorum eum vulgis quampluribus, eum eirculatoribus, cum astrologis, eum philosophis, euriositati seisieri deditis. 1 deo et de genere conversationis qualisas fidei aestimari potest I. - Γi vero . semina huius consulationis in opusculo Depraescriptionibus videre licet, Sic illam eruditionis segetem, quae in hanc resulationem collata esl, in omnibus Tertulliani operibus licet agnoscere. Nemo sane ignorat, illius alat studia praeter theologiam atque haereseologiam in omnes propem0dum eius aevi doctrinas latissime susa esse. philosophiam scilicet, iurisprudentiam, medicinam. philologiam, historiam, ellinographiam, mythologiam, IKὶ in. ipSta praestigiatorum atque astrologorum artes, et Si quae sunt alia quae priscum illum doctrinarum orbem absol unt. Pu ro Hieronymus ae lirinensis Vineentius Tertullianum Latinorum eruditissimum appellarunt 2 Atqui haec omnia eruditionis capita in hac haereseon resulali 0ne allinguntur. Igitur non modo consulandi ratio, qua utitur auctor, Verum et ipsa operis materies Tertullianum obtendit huius operis auctorem. - duid Τ quod opusculi mentio facta in ipso operis ingressu ad Septimii Tertulliani opuseulum De praescripIionibus aptissime refertur Τ Merella rum , inquit auctor, et olim dogmata modeste eaeposuimus, non partieulatim patefacienses, sed confertim refulantes, indignum rasi areana ipsorum in lutem v ere a. duae porro universa et singula quadrant in opusculum De praeseripsionibus, quippe quod omnium primum a Septimio eatholico adversus haereticos videatur exaratum, idemque haereticorum dogmata tursim allingens una novitatis exceptione simul omnia refellat. Sest nune quidem, seribit in extremo opusculo Tertullianus, generaliter a-
58쪽
esum esι a nobis adeersus haereses omnes certis et iustis eι Meessuriis praeseriptionibus repellendus a conlatione Scripturarum. De reliquo, si stratia Dei adnueris, etiam specialiter quibusdam respondebimus. Ubi vocabula illa generaliter et specialiter ad amussim respondent adhibitis ab auctore Vocibus Ωρομερς,: et in k λεπ- . .: conceptum Vero a Tertullian0 propositum , etsi spectet edita porro opuscula in singulares haeretitos, lamen indicat, susiorem haereseon expositionem resulationemque ab eius animo alienam non fuisse. - Beliqua item opera, quorum ab auctore si mentio, Tertulliano tongruuiit, vel certe ab eo n0n abhorrent. Etenim libellus De unirersi essentia, qui Pholio teste sino auct0ris nomine relictus fuerat, singularem Tertulliani opini0nem De anima comporea continebal i. Seripla etiam , quae in reliquo illius libelli
fragmento cientur, a Tertulliano aliena non sunt. Omnes enimi inquit seriptor De unirersol iussi aeque se iniussi sistentur eo-ram Deo Verbo ... Neque enim Minos eι Rhadamanthus iudiees sunι Sed quem Deus et Pater glorificaris, de quo in aliis libris sublilius disseruimus propter eos qui quaeruns reritatem 2. Porro ipse Tertullianus editum ab se libellum significat quo de-m0nstrabatur quod Deus iudeae sit a. limite pro elo a Septimio abhorreni lenius plurima scripta desiderantur quique nihil in sacra eruditione inlaetum reliquill alia sorte opuscula quae ibidem indicantur quaeque certe alibi auctor Philosophumenon gregatim commemorat 4. In his , obiter an data opera incertum, agebatur de pupulorum dispersione, de Palaestina, de area Noe: quare inter hos fortasse suit deperditum Tertulliani opus De spe fidelium, ubi etiam de restitutione Iudaeae disserebatur, quam et ipsi Iudaei. . .
barberino Philosophumenon, in quem fragmeu tum illud relatum reperi. 3 TERTΠLL. - Adv. Nare. II, 27. 4 Philos . - X, M.
59쪽
speranι laeorum eι regionum nominibus inducti i. - igitur praeter ipsam consulandi rationem Subiectamque operi materiem, reliqua eiusdem auctoris scripta Tertullianum nubis obiiciunt.
Sehismalis tempus atque universa controvertiarum ratio Tertullianum auetorem designare videtur.
Indicia superiori capilo perpensa lanii sunt ponderis ut operae pretium sit ulterius in disceptations progredi ac diligenter quaerere, utrum dissidii aetas et ratio, quam auctor indicat, omnino congruat cum Tertulliano. Quod eo redit ut ex Tertulliani operibus contra calliolicos exquiramus, utrum ipso Callisto pontifide aedeinceps eas cum catholicis inimicitias exercueril quas auctor exercuit. - Iam vero ad tempus quod allinet; proba indicia non desunt, unde colligamus, Tertullianum, Callisto pontifice, vel certo paulla post Callisti pontificalum in catholicos praeter modum excanduisse. Et primo aeoliis iuxta et dissidiorum index occurrilacerbissimus De monoyamia liber c0ntra ealhulicos editus, Callis in praesulo, vel paullo post Callisli decessum, uti ex mentione antistilum bigamorum apparet 2. Sub Callisto enim, si seri plorem Philosophumenon audiamus, coeperunt episcopi et presbyterieι diueoni bigami ue trigami referri in eleros a. Sed ne ignoti. am huc scriptoris auctoritate innitamur, audiatur ipse Tertullianus cuius verba omnem eximunt ea de re dubitationem. Quaerit ille Cur non potuerit posι Ipossolos idem Spiritus superveniem ad
deducendam diseiplinam in omnem veritatem ... εupremam iam earni fibulam imponere. . . quum magis nune tempus in collecto
60쪽
factum riι, annis eirciter centum seraginta erinde produelis 1 7 Ex qua annorum n0latione recte intellecta illius opusculi aevum lacilo eminet, quum subiecta his vostibus materies ambiguitatem omnem excludat. Haec enim temp0ris eireumferiptio nulla esse l. si n mine apostolorum intelligerentur omnes universe Apostoli quidissilis inter se temporibus decesserunt. Rursum ea salsa foret, si eius intervalli exordium duceretur ab evangelistae Iohannis decessu qui sero nimis conligit. Quare Superest, ut aposIolarum ainpellatio accipiatur do clarissimis apostolis Petro et Paulo qui simul Romae anno christiano sexagesimo septimo gloriosa nece sublati
sunt '. 0uum itaque in lucem prodiit Septimii libellus De mono-
gumia inseri plus, a martyrio Petri et Pauli centum sexaginta anni nondum effluxerant: quamobrem libellus ille paullo ante annum biscentesimum vicesimum septimum Vulgatus est. Atqui Callistus, ut nobis auctor est Eusebius, ab anno biscentesimo undevicesimo ad biscentesimum vicesimum tertium vel quartum maximo lUnlificatu lancius est. Igitur vel Callisto pontifico vel paullo p0st Callistum libellus ille in lucem eductus est. Quo tempore quales inimicitias contra catholi eos gereret Septimius cum ex hoc libello apparet, tum ex alio De ieiuniis inseri plo qui post illum compositus est 3. - Accedit alius temporis ac discordiarum index, upus nimirum a Tertulliano contra Praxean editum, cuius primo capite indieatur tempus quo Tertullianus a catholicis ad Montanistas defecit. Luctu a porro illa secessio laeta esl, auctore Tertullian0, Siquam certus quidam romanus episcopus Praxeae eo siliis prohibitus est quominus Montanistas reciperet. Licet autem certo gogn0scere, quisnam fuerit episcopus ille a Tenulliano m muratus. Nam ex altero Tertulliani contra Marcionem libro scimus, anno quintodecimo Septimii Severi hiscentesimo septimo aevi christiani, quo anno Zephyrinus pontificatum gerebali Ter
2 De anno emortuali apostolorum Petri et Pauli scitu dignissima sunt quae Franc. Xav. Patritius e S. I. commentatus est libro primo De eraη- qeliis, e . lI, n. 22 seqq.