장음표시 사용
71쪽
huic haeresi , erilalom proponit. Nulum est enim , Hippolytum ac Tertullianum hae voce usus esse ad hypostaseon divinarum distin clionem atque ordinem significandum in eunti Versia noeliana. quum eadem illa c0nstanter a celeris adhibita fuerit ad sacramentum inearnali0nis enunciandum. Duae postrema eademque communior signifiealio plus semel huic ocabulo ab auctore subiicitur, ubi lamen Irenaei verba exscribuntur l. Atqui graecum hoc voeabulum priori senSu acceptum usurpasset in ea controversia Tertullianus. Eodem quippe constanter utitur in refellendis m0nar- hianis qui monarchium tuentur. Oecon0mium nolunt intelligere. seu, non intellissentes unicum quidem, sed eum sua oeconomia esse credendum, avarescunt ud Oeconomiam Est enim h0c eorum proprium qui exercitati in dicendo ac dispulando sunt, ut in agendis controversiis sesemnes ratasque adhibeant v0ces quibus eorum innexae sunt sententiae. 0uam in rem apposite ipse Tertullianus.
Habet, inquit, et fides quorumdam nominum familiaritalem: ita
in omni opusculo usum custodimus 3. Sed haste sui lasse leviora: quod sequitur paullo gra ius est. quum ipsam cogitandi rationem pr0pius allingat. - Solet Septimius divinae Trinitalis hypostases ita commemorare ut a priore atque altera tertiam nunquam dis-ς0eiel. Id autem agit n0n modo ubi christianae fidei regulam pro nil, verum etiam ubi disserit contra interesim n lianam quae de Patre solum ac Filio diseeptabat i. Ad haed de dixi nitale sancti Spiritus eiusque ad reliquas personas habitu iam diserte loqui consuevit, ut aevo illo vix alium hac in re Septimio parum invenias. Spiritus quippe Tertulliano est tertium numen diriuitatis et tertium nomen nullastulis. Idem alias inseparatos ab alterutro Patrem et Filium es Spiritum sanctum testatur. Denique Spiritum non aliunde putat quum a Putre per Filium. Quum haec fuerit
curn. LVIII: Adr. Prur. II. III IV. VIII. IX. IIII. XXII. XXVI. XXXI. alibi.
72쪽
Septimii consuetud0, auctor contra in iis locis, quibus ubi ter meminit de sancto Spiritu, sic loquitur ut nescias quaenam hac in parte fides eius ac professio fuerit i. Ubi vero ipse tandem universus alloquens homines docet 2 Ti -ὶ θεῖο, Quid sis divinitus . in extrema illa oratiune, quae ab eodem dicitur 'ερὶ -b θεῖα. ἀληθης λοίας, Verus de dirinitate sermo, de Patre quidem ac Filio prolixe loquitur. al de dixino Spiritu plane silet. diiud sane in opere, ubi controversia de distinctione hypostaseon tam aperte proponitur, ex arcani disciplina explicandum aut excusandum nou idetur. 30n is certo suerim ego qui haereseos insimulem liuius -m0di scriptorem, quod ante ortus pneumal0machos tam ieiune de divino Spiritu loeutus fuerit. Id unum heic noletur xelim, eam omissionem ex Tertulliano minus quam ex alio quolibet scripture
eorum temporum exspectari debuisse.
Celerum his, quae nota imus, exceptis, lineamenta quaedam in hoc dicendi genero deprehenduntur quac in Tertullianum conVeniunt. Huiusmodi est mascula illa elocutionis durities nullo aequabilitatis et numeri respectu em0llita. Huiusmodi etiam minuta, quae interdum ibi recurrit, sententiarum partitio. Huiusmodi sunt loquendi formulae quandoque non inelegantes, quand0que poeticae, plerumque eo studio conquisitae ut auctoris sententias, quo signiscantius fieri potest, explicent ae definiant. Huiusmodi demum sentiendi et cogitandi ratio quae in pluribus Tertullianum refert. Quare si ad similitudinem simul respieiamus atque ad imialam superius discrepantiam, imitatorem potius Tertulliani, quam ipsum Tertullianum, hoc in opere agnoscemus.
73쪽
lustiores Tertulliani lucubrationes ad hune haereticorum oppugnusionem relatae.
duum Tertullianus prae celeris ae lalis suae scriptoribus in suis opusculis rationem habere consueverit editarum antea lucubrationum : dum Tertullianum in hoc libro requirimus , cavendum est ne quaerere negligamus quemnam respectum habeat auctor huius libri ad opera quae sorte ipso in antecessum vulgarii. Is nimirum est aser ille, operum scriptor seraeissimus, qui vulgata prius opera, ut se occasio dederit in suis novis operibus, vel adumbrat leviter, Vel expresse ciet; quique interdum sepositos etiam libros se deinde editurum pollicetur. Ad specimen indieabo opuscula De anima et De resurrectione earnis 1: etsi res profecto m0nstratore non indiget. Ubi notandum est, n0n latina dumtaxat, sed et gra ea, quae praecesserint, in latinis opusculis a Tertulliano commem rari st. His praestitutis, animadvertatur, hanc haereseon consul lionem, quae Tertulliano adscribitur , baberi posse tanquam supplementum atque epil0gum operum serme omnium quae a Tertulliano sive catholico sive montanista prodierunt. 0uare Tertulliano eius auelori peropportuna exstilisset aliis operibus commemorandis quae cum illa nee luntur novisque auctoris eiusdem opinionibus
Iam . seposito paulisper libro De praeseriptionibus, de quo
deinceps redibit sermo , videamus qua rati0ne se habeat auelor ad reliquus Tertulliani libros hac haereseon resulati0ne vetustiores. Herm0geniani erroris enarratio in hoc opere sex et viginti versibus abs0lvitur a. quin lamen lectores reserantur ad praeel
1 TERTILL. - De res. caim. II. XVII. XL νοῦ De an. X. XIV. XIX. XXI
74쪽
ram illam dispulali 0nem. quae contra Hermogenem a Tertulliano montanista edita fueral . Nec enim quidquam est in ea disputatione quod Tertullianum ali illius mentione deterrere puluerit. Nihil cedile illa continet ex iis, quae scriptor Philosophumenon in montanistis reprehendit: nam e0rum eri 0res de m0n0gamia deque γωnilentia ultro ipse propugnat. - Idipsum politari iure notandum occurrit de valentinianae haereseos retali 0ne, quae apud auel rem legitur sine ulla mentione operis a Tertulliano scripti contra Valentinianos. Nam nihil est illo in opero spiod ab auct0re Philosophumenon repeli aut deseribi non potuisset. Imo vero nundeerat ibi quod in susiori hac resulati0ne revocaretur. Siquidem, hoe libello. dixerat Septimius, demonstrationem solam promiti
mus illius arcani. . . . Quamquam autem distulerim congressi
nem , 30lam interim professus narrationem ; sicubi tamen iudignitas merueriι suggillari, non erit delibatione transfunetoria pugnatio 1. - idipsum repeli potest de resutatione Marcionis, quam nulla mentio comitatur de quinque libris a Tertulliano scriptis contra Martionem. In his enim obiter admodum Montani disciplina allingitur. Idipsum denique . ut alia praetermillam , de brevissima illa Iudaeorum reprehensione 2. quae commem0rando Tertulliani operi contra Iudaeos opportunissima accidisset. Obortam e multiplici hae omissione dissileui talem auget loquendi modus quo Tertullianus, plane aliter ac scriptor huius operis, nolint quosdam haereticos suisse sibi eoaevos. Hic enim de Callisto pontifice, quem haereticis accenset, deque Preponis haeretico scribit, utrumque ipsius temporibus vixisse a. 1l si ρ-quentius mullo Tertullianus haereticorum, quibuscum congreditur, aetatem designat, sicubi de recentiori bius agit. Tam allo nimirum insederat Septimio, licet m0nlanistae, praescriptionis a gumentum seu nox italis exceptio , qua haerelicos refellebat. Solemus, inquit, Derelicis e0mpendii gratia de posterilate prae-
75쪽
seribere : in quantum enim rei italis ressula pri0r quae etiam futuras haereses praenuntiarit, in tantum posterlares quaeque doctrinae haereses praeiudicabuntur i. Hinc est quod Hermogenes ab eo dieitur adhuc in seculo ambulare, idemque rursus tanquam ad hodiernum homo in seculo p0rhibetur H Λxiunteus item ipsius Tertulliani aequalis designatur his verbis: Solus ad hodiernum Inliochiae Irionicus memoriam Valentini integra custodia regularum eius consolatur a. Quare si Philosophumenon seriptor fuisset Tertullianus, exspectanda erat aetatis mentio, ubi de haereticis ipsi coaevis sermo indidisset. Uuid tamen auet 0r de duobus hisce haereti eis quos et ipso appellat' χxionicum valentinianum ita commemorat ut de illius aetate nihil dicat 4. De Hermogene vero ieiuno admodum i uitur his vocibus : Uermossenes quidam es ipse nori aliquid ereogitare in animum inducens, dirit, Deum eae coaera infresaque materia omnia fecisse. Et paucis interiectis ieiunius etiam eoncludit: Haec Hilur Hermogenes aggressus est . . Quae ad alium plane scriptorem reserenda videntur. At vero eo gravior sit obieeta dissiculos, ex iis quae auelor in operis prooemio de se ipse scribit. Merelicorum, inquit, dogmata
es olim breviter ea posuimus, n0n particulatim enarrando, Sed consertim refellendo, minus forte dignum ducentes arcana eorum in lueem proferre. Uu0d eo consiliu egimus, ut, ubi nos eorum placita sub0bscure eaeposuissemus, reriti illi, ne unquam areanis quoque enuncialis evinceremus eos esse atheos. ab irrationali sententia atque inlisito conatu nonnihil cessarent. It quoniam eos rideo neque perm010s modestia n0stra neque penSi habentes
quomodo Deus ab eorum maledielis lueessitus iram diserat ut relpudefaesi eonvertuntur rei obduranses iuste iudicentur, coactus
2 Idem, - De praeser. XXX. XXXIII: Adr. IIermog. I. a Idem, - Adv. Valentinian. Iv. 4 Philos. - VI, 33.
76쪽
pro; redior in die iturus in vulgum eorum mysteria i. dua praesatione signiscatur, auctorem liuius operis, priusquam huic perseribendo animum appelleret. breviore aliqua et generali haereseon resulatione contentum ab haereti e0rum eri 0ribus exagitandis abstinuisse. Sed quo pacto Tertullianus dissimulare seipsum aut sui psius oblivisci puluit in tantum ut huiusmodi pro0emio prolixi rem hane oppugnationem auspicaretur 3 Enimvero is post editum De praescriptionibus opusculum plurima Vulgarat opera quibus haereticorum increpantur Vilin, e0mmenta refelluntur, areana revelantur. Id autem acerbe adeo xiiilenterquo preti literat ulpi ad illis vetustioribus noxissima haec lucubratio pr0peinodum lenitalis ae ni ides liast spedimen haberi posse l. Eo quippe temporis intervallo Tertullianus haereti eorum blasphemias mullis ac magnis voluminum suorum molibus quae sunt Vineentii lirinensis verba velut quibusdam fulminibus everterat. Praeter alia 'quae serie a nobis ignorantur. huiusm0di sunt quae ipse c0ntra Herm0genem scripserat, eontra Valentinianos . contra Praxean , eontra haereticos martyrii refragatores, P0ntra Marcionem, contra Λp0lleeianos, contra quatuor haereses De carne Christi, eum eoque opuseulo nexus De carnis resurrectione libellus. Super haec per idem lempus non aeerba minus contra catholic0s ediderat opera De fuga , De monogamiu, De ieiuniis, De pudicitia, De ecflusi. duam porro inique eum cathesicis, quam inclementer cum haereti eis egerit Septimius, neminem arbitror latere . nisi serie quem ipsum Septimii Tertulliani nomen lateat. Λd memoriam lamen excitandam unum subii iam locum qui Tertulliani consilium praeseri auctoris nostri prooemio plane contrarium. Valentiam ... nihil magis eum nι
77쪽
quam oeculiare quod praedicunt; si tamen praedicanι qui occultanι. Et tamen simplices n0s omnia scimus. Denique hunc primum euneum c0ngressionis armavimus delectorem et designatorem totius conseientiae ips0rum: primamque hanc victorium auspicamur: quia quod tunso impendio absconditur, etiam solummodo demonstrare, destruere est l.
Quibus animadversis, quum scriptor Philosophumenon nuspiam respiciat ad ea, quae Tertullianus contra singulos haeresiarchas ediderat, diserteque testetur, temperasse se ab haereticorum dogmatis partaulatim refellendis, plane alius suisse videtur quam Tertullianus qui tanquam pugil solis ac pulveris patientissimus haereti eos insectando vitam serme lolam in agone transegerat.
Montanistarum reprehensio, quae in hae refutatione legitur, aegre cum Tertulliano componi potest.
Propositis hactenus dissi ulla libus alia dissicultas accedit quae
nescio uirum repelitis Tertulliani variationibus explieari possit. Oritur haec e Montanistarum consulatione, quam huic operi cun-tra omnes haereses composito auct0r inseruit, quamque pr0seelo Tertullianus nequaquam inseruisset. Fac enim. Tertullianum fuisse libri huius auctorem. 0uemnam, cedo, Tertullianum huius libri scriptorem satias Τ Νeque calli0licum certe neque montanistam; quum alterutrius professionis humines heic haereticis accenseantur. Num eundem a catholicis abalienatum, necdum lamen ad montanistas, transgressum Τ Al liber scriptus est post Callisti pontificatum quod in loco demonstrabitur l. Tertullianus autem ante Callistum pontificem ad Montanum transfugit. Superest igitur uleenseas, hunc librum compositum ab eo fuisse, postquam ipse a Montanistis divisus novam sectam instituit. - Λudiamus iam quomodo scriptor huius operis de montanistis loquatur. Illi porro,
78쪽
inquit, et ipsi natura hueFelici, phryges genere, capti deceptique sunt a muliereulis, Priscilla et Marmilla, quas prophelides erisILmant. In has renisse aiunt Spiritum parachium, es prae illis Ion Iduum quemdam itidem honorans ut prophetam. Ouorum habentes infinita volumina falluntur, dum neque ea quae ab ipsis dicta sunt, ratione perpendunt, neque iis fidunt qui iudicium ferre de ea re possunt; sed fide in ipsos temere utuntur, maius aliquid per eos se didicisse allirmantes, quam eae lege ae prophetis atque erangeliis. Sic autem super Ipostolos atque omne charisma eas muliereulus eserunt, ut quidam eorum audeant disere,
in his amplius aliquid, quam in Christo, fuisse. Hi quidem Deum,
unirersorum patrem omniumque creat0rem, similiter atque Melesia, avn03eunt, ilem ea quae de Christo testatur Erangelium: sed nora seu nia et festa et rei ophagius et raphanophagius indueunt, clientes, se a mulierculis fuisse edoctos. Eae iis rero quidum feelae Noetianorum consentientes, Patrem ipsum esse Filium dicunt eum. demque natisitatem et passionem eι mortem subiisse. De his uerum enueleatius disseram: quandoquidem multis ad malefaciendum ansa fuit horum haeresis. Salis itaque de his etiam distum esse iudicamus, quum paucis multos nugatorios eorum et libros et ausus omnibus indicarerimus, ener res quippe nulloque respectu dignos, quibuscum res esse non debet iis qui sanam habent memtem l . Haec ille in ea Pollieis parte quae nullum depraValae seri
79쪽
pli 0uis vestigium prodit. 0uibus ad amussim respondent quae in epilogo repetuntur in hunc modum: Phryges eae Montano quodum ei Priseilla et Marmilla capientes initia haereseos . prophelides
mulierculas et prophelum esse Montanum rasi, de iis quae peri nenι ad unicei situlis originem ac molitionem, recle loqui censentur, quaeque ad Christum speetuns, non haerellae assumpserunt. Sed eum iis quos ante mem0rurimus, fultu utur: quorum libris super erungelia sidentes errant, ieiunia vana atque absurda xlu- tuentes i.
Cruieto quidem notabilis visa est ea loquendi ratio de libris
Montanis larum, quam auctor sibi excidere passus est. perinde quasi eius animum a Montani dii trina non omnino alienum fuisse demonstraret. C0ntextus lamen universus, qui eiusmodi libros uti nugalarius, exagitat, postulare videtur ut ea locutio per se anceps in sequiorem partem accipiatur.
Ilis animadversis . equidem non video. quo paelo possit huius reprehensionis auetur Penseri Tertullianus. Is enim erat publicus Montani sectator anno christiano his entesimo septimo, quod apparet ex primo contra Marcionem libro, imo vero iam inde ab anno biseentesimo secundo. uti ex libello De corona I una perus esse-eil. Etsi autem ignoramus quoto anno a montanistis diseesserit. novimus lamen ex opusculis De pudicitia et De ieiuniis, eum anno illius seculi vicesimo septimo fuisse adhuc Montano perdite addictum. lnde intelli inius . Tertullianum viginti quinque minimum annos inter Montanistas publico duetoris et indicis munere lancium es-
80쪽
se. duo temporis intervallo is palam docuerat graece ei latine, pio latius Montanistarum caussae prospiceret: Iustitiam primo fuisse in rudimentis: dehinc per legem et prophetas promovisse in infantium: dehinc per erungelium eJerbuisse in iuventutem: et tandem per Paraelelum non tant ad maturitatem et perfectionem
suum perrenisse l. Conquestus de cathesicis suerat eo praese lim nomine qu0d Montanis larum ieiunia, lanquam noxa, improbarent : Propter h0o, inquiens, norae prophetiae recusantur :non qu0d alium Deum praedicent Montanus et Priscilla et Iar milia, nec quod Iesum Christum soleant, nec quod aliquam fidei aut spei regulam evertant e sed quod plane doceant saepius iei nare quam nubere . . . arguunt nos qu0d ieiunia propria eust diamus, quod flationes plerumque in resperam producamus, quod etiam rei ophagias obserremus ... Novilalem igitur obieetant, de cuius inlicito praescribant aut haeresim iudieandam, si humana praesumptio est, auι pseudoprophetiam pronuntiandum, si spiritalis indictio est, dum quaqua eae parte anathema audiamus, qui aliter adnuntiamus 2. Qua criminatione perculsus impiger ille Montanistarum patronus exceptionem novitalis simul et inanitatis repellere e0nalus fuerat . Inquit enim: Propterea per singulus dArerimus species ieiunationum, Terophagiarum, stallanum, ut dum reeensemus secundum utriusque lesia menti paraturam quantum proliciniis retusa si rei remi dati pabuli olpeia, eos retundamus qui haee uelut vaea alia infirmans. Item dum pariter ostendimus quo semper in ordine fuerint religionis, eos rerineamus qui haec ut nora accusant. Me novum enim quod semper, nec vacuum quod utile a. Fuerat idem inter Montanistas eone tonator insignis ei praeter plurima opera, quibus eorum cauSSam pr0pusna erat, septem De eesimi libros ediderat contra catholicos pseudopropheliae 0ppugnatores. duo autem animo tunc esset erga Montanum eiusque mulierculas liquido apparet ex ipsius libris, quibus Pa-