장음표시 사용
241쪽
De fato hic agit autor, quod desinit id quod Deus semet fatus est. a quo omnium causarum secundarum series dependet: unda casum e fortunam nihil nis nomina inania sine sensu esse recisa
concludit. Providentiam Dei evm libero arbitrio conciliare adnititur, explicando, quid sit liborum arbitrium, nempe rectae rationi obediens: quod Proυidentiae divinae non adversari. sed cum ea semper concurrere, probat. Cumque animi adfectus reditas rationi bει tam tantinuo moveant, his demum debellatis mens humana lihera dici meretur: quae si contra libidisibus indialiens, ab illis quocunque rapitur, minime libera dici potest. quam sententiam fuse tractat est adfruit. Duas tresve alias objectiones proponit, in quarum ultima resolvenda nimium Epicureis favere , Deumque humana non curare , contra superius allata, statuere videtur. Postremὸ ofectionem, quare boni saepe miseri, mali autem haud raro fortunati evadant. distinguendo inter animi er eorporis , sive vulgi er sapientum bona, feliciter satis resolvit: er per totum porro librum Dei Providentiam a pratas eo equantiis pro virili vindicat.
CUR tam diverso mortalia tramite pergant, Haec in honore aevum ducant feliciter, illa In tenebris jaceant multo vexata labore, Fieri pulcra, doce: tibi enim fas nosse Deorum s Consilia, 8c rerum causas aperire latentes. CSunt qui cuncta putent caeco contingere casu, 'Nec mundum ratione regi, quod plurima cernunt Indignis decorata bonis, & plurima contr1 Indignis agitata malis, discrimine nullo a Q Prudentes justosque premi, regnare scelestos, Virtuti
242쪽
Virtuti vitium praeserri, & templa cremari 'Fulminibus. prodesse etiam sua crimina multis Talia quum fieri videant, pars maxima credunt Aut non e Te Deos, aut illos spernere quicquidis In terris fiat, solique incumbere coelo. . Hinc temere incertoque unt ferri omnia casu Ast aliqui tibi dant regimen, Fortuna, Vocantque Te dominam rerum mortalia sceptra tenentem, Instabilique rota versantem cuncta proterve: ao Ercxitque aras tibi quondam ignara Vetustas, Et cecidit votiva tuis saepe hostia sacris. Non desunt quoque qui committant omnia fatis, Et credant certis fatorum legibus orbem. Disponi atque regi, aeterno, stabilique putantes as Ordine, ceu choreas & pompas, cuncta moVeri, Cujque suas partes tribui, ac si fabula agatur, Quas implere op s est, dum totum tranfigat aeVum.
Utilis est certe, & pulcerrima, difficilisque
Quaestio, nec nostris praetermittenda Camoenis.
3o Nunc igitur primum dicamus, quod sine causa Esse potest nihil, aut fieri, sed causa necesse sst se Ut suo ab efiectu cillet, diversaque res sit: . . Quandoquidem nil se gignit, ibit provenit a se,Nilque sui causa esse potcst. ergo infinitusas In causis processus rit.' minime: sed oportet s : ... Nimirum
243쪽
Nimirum esse aliquid primum, a quo maximus Ordo Causarum incipiat, qui a summo tendit ad imum. Hanc igitur seriem causarum diximus esse Fatum: quod Deus ipse semel quasi fatu , ut istam omnia sic fierent, decrevit lege perenni.
Sed quo quaeque magis causa est contermina priInae, Et vicina , hoc est aliis mage digna , potensque, Subjectasque sibi movet, ac dominatur eisdem. Ens primum causa est, & non effectus: at imumque Erietus tantum debet, non causa VOcari. Quae media existunt, his nomen adhaeret utrumque. Quod si causarum non esset nexus & ordo Perpetuus, si alia ex alia non pendeat, ac si A summo junctis nodis ducatur Olympos o Longa catena, usque ad nigri regna insima Ditis, Quod dictu absurdum est, plura uno prima dabuntur Principia, & causae primae multae invenientur. Tunc discordabunt inter se, ac magna ciebunt Praelia tot reges, quia regni summa potestas sue Non patitur plures: sic mundus non erit unus, Nec pulcer: namque est Ordo pulcerrima rerum. Sed dicet fortasse aliquis, descendere ab uno Principio rerum summo plures simul inter Sese distinctas causas, ut solis ab orbe
244쪽
. Disjunisti, quorum non hic dependet ab illo,
Sed pariter cuncti a fonte egrediuntur eodem: Sic non esse opus ut pugnent, seseque vicissim Impediant: siquidem via non est omnibus una. 6ue Non modus hic malus est, non haec sententia multum Displicet, at forsan vera est: tamen aspiciamus Interius, procul excussis a mente tenebris. Quippe humana nequit mens lucem attingere veri
Tam cito, tam facile, & falli solet ipsa frequenter. o Hinc tam diversae sectae, & contraria dicta. Hic ait, ille negat: propria est ita opinio nobis, Ut Divis ratio: certi mortalibus est nil. Ergo si plures causae sunt immediate A prima ut dictum est quaero, an sit quaelibet aequQ ue Perfecta: haud ullus tunc ordo patebit in illis. Namque ubi nil primum, & nullus gradus, aut discrimen Cernitur, ordo illic poterit quoque nullus haberi. In quovis genere invenies primum, mediumque, Nec non postremum: genus est absque ordine nullum So At si non aequE perfecta est quaelibet, ergo Imperfectum aliquid Deus efficit hoc mihi dictu
Difficile est: aliis possum concedere causis. Quare unus primae causae tribuatur, di idem Optimus, atque omni perfectus parte putetur Effectus: deliquas aulam, quo quaeque recedit - A
245쪽
A prima magis, hoc plures, minus at persectosi Crediderim facere: ut plures quoque gignere fructus Arbor non bona consuevit, sed deteriores. Semper plura bonis mala sunt, & tristia laetis. 9o Verum inter causas quo quaeque potentior, atque Ahior est, hoc & vitae & rationis habet plus Simpliciorque eadem, magis & substantia pura est. Inferior contra quaecunque est, debiliorque , Possidet illa minus vitae, minus ti rationis,ss Sed concreta magis, magis a substantia abhoirent. Quod patet in terris: ubi parvo tempore durant Omnia, ubi ratio apparet vix ulla, ubi purum Nil est, sed multis ex rebus omnia constant. Missa & composita in terris sunt cuncta, viderixoo Ut nusquam postit substantia: quin nihil ipsa Penditur hic, solis honor obtingentibus illi est rConditur illa intus caesis abstrusa latebris. Hinc est quod pluris bona corporis ac fortunae Fiunt, quam virtus animi: substantia namque esticis Ferine hominis virtus: at in hoc substantia mundo Exulat: illi etenim patria & domus, & sua sedes Coelum: ubi habet fidos comites, verumque bonumque. Hoc igitur pacto ex causis contexitur Orbis, Ut dictum est servans aeterno foedere cunm:
IIo Nec talem, nisi sortis Deus, solvisse catenam
246쪽
Usa potest vis, aut series immensa dierum Ex his quicquid erit, vel nunc est . vel fuit olimSExoritur causis, vires quibus omnibus ipse Rex superum, certis metis, & tempore certo II s Constituit, certisque modis procedere jussit. Atqui non nescire opus est, concurrere plures . . Interdum causas, ut quicquam fiat ab illis. Contingit tamen haud temere hic concursus, & ista Mistio causarum: sed fatorum ordine certorro Cuncta meant: certis subjecit legibus omnia Omnipotens ille astriferi faber amphitheatri, Mensuramque dedit rebus, quascunque creavit. Quare non verum est quod nonnulli assernere, Esse nihil certi in rebus, contingere casu Ias omnia, nec curare Deum mortalia quenquam Errant nimirum quibus haec sententia adhaesit, Quandoquidem casus nihil est, nisi opinio quaed mFutilis, haud multum distatis ab imagine somni: Quicquid Aristoteles, vel quivis dicat, eorum I 3o Dicta nihil moror, a vero quum forth recedunt. Saepe graves, magnosque Viros, famaque verendas. Errare & labi contingit, plurima secum Ingenia in tenebras consuerunt nominis alti Autores, ubi connivent. deducere easdem:
13s Tantum exempla valent, addo est imitabilis error. - Nemo
247쪽
Nemo putet sibi me addictum. mihi flectere mentem Sola solet ratio, ratio dux fida sophorum est:
Hanc scrutator amet veri, inprimisque sequatur. Quod vero casu nil sit, me credere cogit Igo Ipsa rata atque potens ratio. nam si omnia certis. ι Ut diebim est in causis, certo ordine, tempore certo
Supremi jussu rectoris progrediuntur, Quo sit perfectus mundus, ne noxius error Tantum solvat opus, quam sedem casus habebit I s Ambiguus, varius, Vertumnum & Protea vincens Ut vacuum, sic & casum natura recusat. Incertum in mundo nihil est, sunt omnia certa. Ipse Deus, natura, aether, elementa, & ab illis Quicquid vel factum est, vel fit, vel fiet in aevum xueo At si quid forat incertum, non omnia cerib Mens sciret divina, aliquis cadet error in illam: Quod dictu absurdum est. nam qui facit omnia novit omnia, nilque potest ipsum ulla ex parte latere. Quanquam aliqui dicunt, quod si mortalia nosset Iss Aetherei mens illa patris, vilesceret . atqui
Errant: namque malus nemo est, quia non bona novit,
Nec vilis, quia non pretiosa intelligit: albus Non fit proinde aliquis, quod rem bene percipit albam: Nec sol deterior, quoties illustrat iniquos: . II 6o Nec quia forte lutum radiis ferit, in feo ipse P 3 Foedus i
248쪽
Foedus: non sordet lumen, quum sordida tangit. Sic non vilescit quum vilia forte capit mens: Imo decet novisse malum , at fecisse nefandum est. Ergo Deus nil ignorat, scitque omnia quae sunt, Isis Quaeque fuere olim, & quae mox Ventura supersunt: Quae nisi certa forent, sciri non posse fatendum est. De certis etenim tantum ipsa scientia habetur. Quin etiam vates, referunt si quando futura, Braedicunt certosque dies, & nomina rerum I7o Certa canunt: quod non fieret, nisi quaeque futura Certa forent, vel uti quae sunt, quae & praeterierunt. Attamen hic fieri casu nonnulla videntur:
Ut si imbrex dejecta alto de culmine tecti
. . Vi boreae quenquam feriat, vel siquis opertos it 7s Thesauros reperit, puteum dum defodit alte: . Talia nimirum casu contingere vulgus . y Autumat. ast eadem non est sententia nobis. Nam, licet eveniant praeter spem talia multa Incertis nobis atque imprudentibus, ergo Ilo Propterea in rebus debemus ponere casum Z Nostrum scire quidem , aut nescire nihil variat rcs. Non est proinde ignis calidus, nix alba, nitens sol, Quod scimus sic esse: immo magis ordine verso Nascitur ex ipsis humana scientia rebus:
28s Atque ideo scimus sic esse, quod ipsa ita res est :
249쪽
Et mens nostra potest falli, non res: ego de re lNunc loquor , & quaero an casus dominetur in il m. Nec mihi nunc citra est fieri rem necne sciamus. In nobis igitur tantum, non rebus in ipsis I9o Est casus: quoniam fieri casu illa putamus, Quorum causa latet nos ipsis cognita Divis.
Omnia certa igitur: nam motu semper eodem Versatur coelum, atque eadem nascuntur eil dein
Seminibus semper, semperque elementa tenorem 19s Ipsa suum servant: & partes annus ieasdem - Semper habet: siquidem post ver serventior aestas Extemplo subit, hanc pomis comitatus & uvis Autumnus sequitur, post quem sua frigora secum Ducit hiems, gelidisque Aquilonibus omnia torpent.2oo Non herbae mutant vires: animalia semper Ex iisdem constant membris. 8c moribus iisdem.
Nec sieri aut errore, aut casu monstra putandum, Quum certas habeant causas, ut tristia monstrent: Unde illis nomen, quare M portenta vocantur. 22, Sponte sua, haec natura facit, quae saepe jocatar Informes edens partus, ludicra creando:
Ut pictor, qui causa animi quandoque sguras Sit licet ipse opifex bonus, egregiusque magister Gibbosas, naso ingenti, labroque tumenti, rho Pingit, digna satis vano spectacula vulgo.
250쪽
232 Ergo cuncta modo quum fiant semper eodem, Rarus & instabilis casus nil juris in orbe Prorsus habet, quem summa Dei sapientia torquet: Ut facile agnoscet qui, quam miro ordine, quamque 2Is Perpetuo, quam concinne & bene machina mundi Condita sit, secum reputet, quam membra animantum Sint propriis aptisque locis disposta, suisque Utilia ossiciis & convenientia pulcre, Qu1m nihil incassum faciat natura, Demque. Q a Qui secum haec reputat, non casu, sed ratione, Consilio, jussuque Dei fieri omnia dicet. Sel nunquid fortuna regit mortalia, sicut Non pauci credunt ρ pulcrum & laudabile scitu est Hoc quoque: quare animi vires huc sectere oportet. i2s Ipsa tamen fortuna prius cognoscere quid sit, Est operae pretium . hanc prisci coluere, putantes
Esse Deam quandam terris , . coeloque potentem ἔAtque iIIi struxere aras & vota tulere. Ast ego non reor esse Deam, nec coelicolarum 23o Foemina vel mas est quisquam . nam sexus ab illis Prorsus abest: nec gignuntur, nec moIte teruntur , Ut quidam cecinere olim, sortasse putantes Esse Deos nostri similes. o pectora caecato capita Anticyrae succis curanda meracis l23s Creditis esse Deos, ut nos thalamosque Dearum