장음표시 사용
381쪽
K II. De Virtutibus , & vitiis &c.
fama, hoastre. NM. T Atum diserimen est Inter famam, a de honorem, quae multi simuleoniandunt. Fama siquidem est interna existimatio de moribus alterius: Honor verbest externa testificatio illius excellentiae. Fama, quae potest esse unius, de plurium existimatio laeditur per detractionem, diiudicium temerarium , & susurrationem :Honor vero per contumeliam, de irrisio. nem; de quibus
M. Esse inissem,iroeeuham sinue alimna denigruis . Dicitur iussusta ex duplici eapite, vel dum alteri falsum erimen imponitur, vel dam erimen verum, sed eultum revelatur , absque iusta causa. Primum ealumnia voratur. & ipsa adeo intrinsere mala est, ut nulla ratione eo nestari, aut exmari possit. Ideo etiam in mortis perieulo, nee alteri, nee sibimet falsum crimen imponere licti. Meundum simplex voratur detractio, eurus injustitia in eo sita est, quod quisque, Iuset Meulte reus, in famam suam verum jus habeat, donee omnino fuerit inlamatus, nee sibi possit auferri absque vera injuria , sive id fiat eum intentione proximo nocendi, sive id fiat ex garrulitate, aut loquaeitate; quia f3uovis modo fiat, semper proximo veram iniuriam infert. Dicitur a. Oeriata, per quod distinguitur tum 1 dissamatione proprie dicta, quae est publica famae vel propriae, vel alienae dissipatio ; tum 1 eont melia, quae fit in praesentia illius, cuius honori detrahitur; aut si in eius absentia
cum intentione, ut ad ejus aures perveniat.
QUAER. a. Quaenam sint iustae eausae detrahentem h peerato exeusantes
esse. Pusas: Iustitia nimitam,
Iurinia, inquam, dum quis exossieto tenetur mani sestare sinum, aliudve erimen in alium perpetratum: Ex raritate autem, dam erimen bono publieo, aut tu vis partieulari pernieiosum est, ae injurio. alio modo, quam revelatione est emblIe, ut Superiores remedium asserant, α proximus sibi praeeaveat. Sie justε mo nentur Superiores, ae Patresfamilias de criminibus , aut vitiis subditorum , fili rum, ae servorum suorum, ut eos meripiant. Item iustε monentur iuvenes de im. probitate quorumdam foetorum suorum, ut eorum praversum fugiant eonBrtium. Item
vitium puellae alias in Coniugem dueen. dae, araealtae improbae, quam vicinus in d mum suam cogitat introducere, Candidati incapaees ad ossicium, aut beneseium pro. movendi, Advorati, aut Mediei ignorantia, aut improbitas legiti E manifestantur, ne grave proximo inserant detrimentum p modo tamen non plus dieatur, quam ne eessarium sit ad damnum praecavendum . Item non peerat, qui injuriam sibi Meulia illatam, alteri revelat, animo petendi consilium , aut auxilium ad pravivenda . aut resarcienda mala. Peccaret, autem, si id faceret tantum, ad animi dolorem tu levandum ι hare siquidem tussiciens non est
R. Triplici modo crimen posse esse publicum. I. Ipso iure per publieam Iudi eis lententiam. a. Ipso facio, elim erimen e r,m pluribus perpetratum est ; ita ut munimε retari possit. 3. Communi sima, elim
rumor eriminis perpetrati ad aures majoris partis communitatis pervenit. Certum estans omnes euin fallem venialiter contra caritatem peccare, qui absque neeessitate erimen proximi sui quovis modo publicum alteri nescienti revelat; cum praecipiat caritas; ne quod tibi non vis fieri alteri faetas. Imo mortaliter pectaret contra eam indem virtutem, si ex odio, de vindicta id fareret, vel si dissamatus inde grave dam. num, ab ipsa infamia distinctum, pater tur. Utrum autem contra iustitiam peccaret ; distinguendum est. Si erimen sit publicum per sententiam Iudicis publicam , uti vis divulgari potest absque injustitia ;quia tune reus jus omne amisit ad famam suam: Accidit quod infamia illa sit para poenae crimini debitae, nec sententia publice fata sit, nisi ut ad omnium perveniat notitiam . Quod si erimen sit publicum imis facto, re fama, non est eontra justitiam erimim,sim infamare in i is vicinioribus;
quia eo ipso quod suis meravit publiee .
censetur interpretativἡ eessisse iuri, quod tabebat ad lamam in illo loco, di in I cis , ad quae moraliter loquendo fama deliucti ejus mi erat pervenire. Esset autem eo tra iustitiam , si in locis remotioribus o men ejus divulgaretur: quia juri suo cessisse non eensetur quoad haec Ioea, ubi fama eius est integra. Fama siquidem est durisibilis, eum quis bonum nomen habere possit in uno tam , non ita alio: Unde; sicut non amitto fas ad pecuniam , quo X x a habe
382쪽
habeo Parisiis, quia illud amisi, quod ha. bebam Lugduni; ita non amitto jus ad famam, quam habeo in una Regione, licet
eam amiserim in altera. Propter eamdem rationem, nemo potestabique injustitia crimen alienum iam obliteratum revelare 1, tum quia crimen oblivioni datum occultum est; tum quia quiblibet his habet ad famam. quam bene ubvendo sibi denuo comparavit. Nee diis matus de uno crimine, de alio ipsi non as-
fine , absque injustitia diffamari poteti ;quia, ut dictum est, fama est quid divisibile , partibus diversae rationis con Ilans, quarum si una aufertur superest altera ἔproindeque ius ad eam conservandam. Item
Personae desunctae fama absq- gravi me cato, gravique injustitia laedi non potest ;quia quilibet tam mortuus, quam vivus ius hahet ad famam suam; eum quisque in bona fama sua, etiam post moriem , quilibet vivere eenseatur.
QUAER. q. Quot modis fieri possit detractio sthi. Octo modis, his versiculis eontentis. Impoeus , Augens , Manifestaas , in
maia vertens, Qui negat, aut minuit, retuet, laudatque remisse .
Inponent: idest, qui alteri salsum erimen affingit: Aueas, qui alterius crimen ampliat : Manifestans, qui verum , sed occultum propalat mala vertexs, qui iactum bonum, aut indifferens sinittre interpretatur: Qui negat, alterius virtutes, merita, vel dotes : uui minuit praedicta: Qui reticet in his circumstantiis, ubi silentium eius pro taeita vituperatione habetur: Qui Lau. dat ita remise , ut in laudati vituperium
TR. s. Quale sit peccatum detractios N. Peciatum esse mortale ex genere tuo ;seriptum est enim Prov. 24. Abominaιio minum detractor. Et Iacob. q. Qui detrahit fratri, detrabit Legi: Legi autem detrahere peccatum est mortale; Ergo. Dixi ex genere suo g eum detractio venialis esse possit, tum ex indeliberatione, tum ex materiae levitate. Circa quod haec genera. lis i ta assignari potest, nemper moties revelatur desectus proximo graviter pro .hrosus, sive naturalis sit; ut si de viro ho. norato dieas esse spurium; sive criminalis, sive mortalis, sive venialis; detractio est mortalis, aliti venialis . Ubi obseruaudum ςst detractionem non semper esset S avem, dam revelatur grave peccatum proximi Sicut nee levem, dam revelatur leve peccatum, quia saepius accidit famam proximi graviter non laedi revelatione gravis peccati; ut si dicas de milite eommisisse Duellum , aut de mundano Adolescente puellarum esse amatorem: dc saepius graviter laedi revelatione levis moti, ut si dicas de Sacerdote, aut Religioso mendacem esse.
AER. 6. An & quomodo peccet de .
trahentem audiens R. Qui detrahentem audit; vel se habet positive ad detractionem, ipsum scilicet, excitando ad detrahendum ; vel se habet negative tantam, detractionem permitten. do , eum eam iacile possit impedire. Si primum ipsomet detrahente gravius pecocat , non solum contra caritatem debitam, tum ei, de quo fit detractio, tum ei, qui detrahit, oc cujus ruinam spiritualem cauis sat s sed etiam contra justitiam . quia causa est intullae damnificationis proximo illatae, di in eam verὸ influit, Idem dicendum est de Supeliotibus, qui ex ossitio
tenentur coram se detrahentes eorripere; quique detractioni non obstaηtes, eudem indirecte saltem, eooperari censentur. Si secundum; detrahentem audiens, Iliaeet levita ipsomet detrahente peccet, saepius tamen etiam mortaliter peceat contra caritatem debitam ; tum detrahenti, quem tenetur corripere; tum ei, de quo detrahitur, quem a detractione sicut te ip:um de .sendere debet; si absque gravi suo incom-miao possit, vel aperta reprehensione, si detrahens sibi si inserior, vel serm qnem
ex abrupto interrumpendo , vel tristem vultum exhibendo , si sibi sit supelior . Nee ab obligatione timor mundanus, quo detrahenti displicere timemus , excusat i cum Dei amicitiam hominum lavori praeserie teneamur. Excusatur tamen , mortali sal. tem, qui ex quadam verecundia detrahen. tem , longi sibi Superiorem, aut eminenti dignitate fulgentem, non auderet Iepi
QUIER. 7. Quis , qu d, apud quos ,
quando, & quomodo restituere teneatur, ratione famae ablatae 8t. i. Omnis & solus ad famae restitutionem tenetur, qui eam abstulit, aut ad ejus ablationem, etiam moraliter, e operatus est, quales sunt mandans, consulens , movens, non obstans, die. sve id leienter, & ex malitia, sive ignoranter, aut ex
inadvertentia id laceriat, quia licet isti istun
383쪽
Diff. II. De Virtutibus, & Vitiis icta
Torsan non pereaverint famam auferendo, peccarent tamen si non restituerent; non secus ae ille, qui bonum alienum a se bina fide possessum non restitueret , dum alienum esse cognosceret. Dixi omnis di solus; liqudem simplices auditores detractoris, si ad detractionem nullatenus moperati sunt, ad restitutionem minime te. nentur; sicut nee detractoris haeredes, eum illa obligatio si personalis, assiciatque solum detractorem. R. a. Detractor non soldm samam ablatam restituere tenetur; sed dc omnia damna inde orta resarcire, quia est vera , di quidem injusta eausa eorum: Unde qui detractione alium impedivit 1 boni alicujus consecutione , tenetur si non ad totam , saltem ad aliquam ad arbitrium boni viri compensationem. Quod si detractio in ea u. ia sit, eur infamatus bonum iam , se eom. paratum amiserit, detractor totum, ut patet, restituere tenetur; dc haee restituti nis obligatio ad eius haeredes transit. R. 3. Detractor famam restituere tenetur non solam apud eos, quibus peccatum proximi revelavit, sed di apud eos, quibus 1 primis audientibus divulgatum fuit; quia Mee divul alio ipsi est imputabilis
cum eam praeviderit, aut praevidere de . buerit, ae iacile potuerit: Excipe tamens probe sciret primos audientes 1 m farinam tussieienter restituisse. R. q. Fama relli tuenda est quam prim lim fieri potest, ne per ulteriorem diffamatio. nena gravior evadens, gravius fiat peccatum. Ideo qui de hae obligatione ad ver. tendo absque legitima causa restitutionem protrohit, novum committit peccatum in Consellione aperiendum. 3. Qui falsum crimen alteri imposuit,
nihil non movere tenetur, ut hanc opinionem ex animo auditorum tollat; non solum apertε declarando se suisse mentitum,
sed &, si fides usi sacile non adhibeatur;
id juramento assii mare. Ratio est, quia justit a jubet, ut omni qua possumus emcacia in ulte ablatum relliti iam us . . odsi verum crimen, occultum tamen, manifestaveri inus, apertam quidem retractati nem adhibere nec tenemur, nee debemus, eum nullo easu mendacium sit licitum, utpote intrinlece malum sed direndum est se suisse deceptum, aut injust ae temerario fuisse loeutum, Ece. quae si non sussiciant, tenebimur infamatum aliunde laudi. bus extollere, eique honorem exhibere e iam h s, ad quos devenit infamia.
i NAER. 8 aenam sint eausae non exisculantes, de excusantes a famae restitutio
R. t. Non extulatur a restitutione deis
tractor cb perieulum bona sortunae amitin tendi, eum ea inferioris sint ordinis, quam fama; nee etiam ob periculum famae propriae amittendae, nisi sorte longh praestantior st, quam ea quam abstulit: lm6 --que ob p rieulum vitae, si fama ablata ne eessaria sit ad vitam infamati conservandam, aut ad spiritualem proximi utilitatem ; quia in iniusta damnifieatione me. lior est utique, ac potior conditio possidentis, quam iniuriam serentis. Nec etiam excusat penitus ab aliqua relli tutione im. potentia famam restituendi: Qui enim infamiam illatam tollere non potest, aequum omnino videtur, ut pecunia, aliove modo damnum illatum eompenset; ut dictum est de injuria in bonis eorporis. N. A restitutione famae excusant 1. Infamati eondonatio, modo tamen eius in .famia in alios non redundet. 2. Publicatio criminis revelati aliunde facta. Fjusdem obliteratio. q. Iulia compentatio; dam duaab invicem diffamati inter se conveniunt, ut uterque in sua permaneat infamia. Reparatio infamiae jam aliunde facta, ut si infamatus juridicε deelaratus fuerit in . nocens, quia tune inutilis esset detractionis
. QUAER. s. Quid sit iudicium temeris.
rium R. Iudicium temerarium est assensur absolutus, firmus de proximi improbitare , ex levibat, ac infuscientibus indietis ον tus . Dicitur 3. Assensus absolutus; per quod i sim , dubio distingvitur , per quod animus manet in aequilibrio, nihil de improbitate proximi negans, aut amrmans; lum, suspicione, per quam animus magis ad malum de proximo eredendum inelinatus remanet. Dicitur. ia sensus firmus, ut distinguatur ab opinione, quae lieet ad malum eredendum sit determinata, non tamen sine aliqua formidine. Dicitur. Ex levibus, atque insumetentibus indiciti ortus; ideit indietis; quae attendendo ad facti na-.turam, personae qualitatem, aliasque circumstant ais, prudenter virum probum m vere non possunt ad dubitandum, vel ma-l suspicandum, opinandum, aut judican dum de proximo.QVTR. io. Quale si meratum justorium temerarium, dubitatio, suspicio , dc opinio r
384쪽
3so Trari. IV. De Virtutibus, & Qtiis.
R. Iudietum temerarium ex genere suo mortale eit . dlim scilicet elicitur cum plena advertentia circa gravem materiam,
tum ex se, ilim ex cireumstantia iacti, ut personae, ut de detractione dictum est. Ratio est . quia gravis proximo insertur injuria, dum ex levi, aut nulla caula bonam , quam juiu apud nos possidebat existimationem, ipsi auserimus. Quoad dubitationem, & suspicionem temerariam, Ordinari h venialis rensetur; quia propri/ non tollitur iama, de existimatio proximo debita , nisi per verum judicium. Diκi ordi. nariε; nam si quis ex frivola eonjectura gravistimum climen suspiraretur de Paro. cho suo, aut Superiore, aut de Persona praestantis virtutis, 1 mortali non esset excusandus, ob gravem, quam eidem in se ret, iniuriam. Opinio autem temeraria suis
pradictis longὸ gravior est , & ordinari hmortale peccatum , eum verum sit iudicium. Circa quod Observandum est T. Gavitatem , aut lavitatem hujus peceati ex iudiciorum gravitate, aut levitate desumendam esse; quo enim leviora sunt, eo major est utique temeritas; &. b graviora, eb minor . a. Quod licet, dam indieia sunt incerta, imneamur actionem proximi in bonam partem interpretari; si tamen agatur de damno vel niuiro , vel alieno praeeavendo, possumus ineerta in malam partem interpretari, non quidem definitivε, ita ut positivὰ judiremus, opinemur, aut suspicemur
malitiam in proximo; sed suppositi τε, idest
gendo quasi malus esset, licet potius credamus esse probum. Ratio est, quia per hane prudentem praecautionem eroximo nulla fit injuria ς. e tenemur omnibus indiserimina a fidere, eum detrimenti nostri perieulo.
AER. rr. Quid sit susurratio. di quale peceatu me N. Susurrationem esse obruariorem -- Iam , ω βω-m, ad to Iam amisitiam, is feminandam discordiam. Ipsa est ex geonere suo pretatum mortale, di quidem gravissimum . Unde Prov. 6- dicitur r Se esum qu odit metu,=septimum detestatuν anima ivisis; nempe seminare inter fratres discordias. Ratio est, quia nihil praestan. tius est amieitia, & ealitate, quam distul-hare, aut auserre tentat.
QUAER. t 1. id sit eontumelia, de
injurio. Dicitur aperta; ut distinguatur 2
detractione, quae fit Meuith. Dicitur μνverba, Icripta, aut facta; scripta siquidem , ct iacta magis sunt injuriosa, qu m veroba, ut si quis in faciem viri honorati eo
spuat, ad portam ejus cornua appendat, cte. Porrci contumelia peccatum eli ex gmnere suo mortale a dam nempe lassiciens aecedit voluntatis deliberatio, & gravitas materiae, Δ quidem, caeteris paribus, ipsa detractione longe gravius ob violentiam adjunctam: Unde Apostolus contumeliosos recenset inter eos. quos Deus in lenium
tradidit reprobum. Gravitas autem materiae non desumitur ex verbo, aut facto de se graviter, aut leviter eontumeliolo, sed ex citcumstantiis personae, , qua, di contra quam profertur. Sie mentitam cbjicere
puero, mulierculae, Ac homini vili, levis est eontumelia quae gravis esset, si viroo ieeretur honorato ἀQUER. 33. Quid sit derisio. & quale
peccatum est. Derisio est lusus, aut Reus de prex mi defectibus, at νubore affieiasur. Eκ ge nere suo peeratum est veniale; quia de se jocus ille gravem proximo non infert iniuriam. Mortale tamen evadit sequentibus casibus. r. Ddm graves objiciuntur des ctus; vel si leves tant lim, praevidetur tamen, aut praevideri posse ae debeat, quoa inde graviter laedetur , aut perturbabitur proximux, tune enim irriso rationem habet eontumeliae. a. Si derideatur proximus de virtutis cultu, S: exereitio; haec siquidem derisio rationem impietatis, ac standali induit . 3. Si Parentes derideantur,
Suod utique pietati pugnat. q. Si irrisio
fiat de Deo. aut Sanctis ejus, aue sacris Ecclesiae Caeremoniis, quod absque blasphe. mia fieri nequitias. 6. De Imaris, θ' Restitutioe in μηis fortunae.
NM. c Um injuria in bonis sertunae pro-
a ximo inseratur per furtum , dc speetes eius: Hie
R. Furtum est ablatis νei aliena, Do-no rationia inter invito . Dicitur ablatio ;per quod intelligitur detentio, di deterioratio; dam quis id, quod ab alio Meepit.
iniquε retinet, tempore debito non restituemdo, vel in bonis proximi notumentum inseri : In utroque squidem casu, re in aliis similibM perinde se habet, ae si ea auferret.
385쪽
Dissi II. De Virtutibus, & Vitiis 3cc.
Diei tui νei idest rei qua proximus iustἡ fruitur legitimo titulo, sive dominii , sive usu, stulius , sive concessionis simplicis urus iacti, Depositi, Pignoris, &e.
Dicit ut invito DomiM; quia si eonim. tiat, aut si bona fide , oc omnibus attentis , eonsentire praesumatur , furtum non committitur. Dicitur ratimabisiter; dam enim proximus rei suae aeceptioni, aut detentioni tmnetur consentire, irrationabiliter invitus re.
putatur, & nulla ipsi insertur injuria. Sie Lito non eth reus , qui a stirioso gladium
aufert ne se se , aut alium Occidat, aut qui ebrioso vinum effundit ne se se ine. briet, &e. QUAER. a. Quot uplex sit furtum M. Furtum aliud dicitur simplex sur. tum , mox expositum ἱ aliud dicitur rapina , quae manifesta est ae violenta rei alte. nar ablatio, quaeque sui to superaddit spe ciem malitia distinctam, novamque proximi injuriam, ob violentiam illatam ipsi te. nitenti vel exterius, vel tantum interius; dum scilieet reluctari non audet, propter
raptoris potentiam: unde raptores sunt si a. rum obsessores, mercedem operariorum defraudantes , ut contra eorum voluntat solutionem in longum protrahentes, debita negantes, argentariam dissolventes, aut sinro cedentes, Banqueν-iera.
Deinde furtum: aliud iterum dicitur simis ex , aliud qualificatum; idest nonnullis quaissitatibus vetiitum; ut sacrilegiam, quo a sertur res sacra de loco laeto, vel non saero, aut res non sacra de loeo saero: P eulatus, quo quis aufert tes pertinentes ad Reipublicae aerarium, aut iniquas exactio. nes imponite magiatas, quo homo in ser. vitutem adducitur, sive ille sit liber, sive servus alienus: Aiteatus, quo pecus au
fertur ex pascuis, aut armento.
QUAER. 3. Furtum quale sit peccatum
N. Mortale esse ex genere suo ; eum graviter opponatur caritati, qua tenemur proximum, sicut nos ipsos diligere; ec ju ititiae, qua tenemur unicuique quod suum est reddere. aut relinquere. Unde teste A. postolo l. Cor. 6. Neque fures, neque rapaces regnum Dei possidebunt. Q ianta autem requiratur materia, ut furtum sit mortale controvertitur inter auctores; sed bie-vitatis gratia vallis variorum auctorum missis lententiis, probabilius videtur, eam requiri, ae sufficere materiam seu pretium, quod ad honeltae peribnae diurnam sustentatiotiem necessarium eli; aut ad cujusdam
eommunis operarii diurnum stipendium ;vides ieet viginti quinque cireiter asses; Achoe sive paupere, sive , di vite auserantur. Ratio primi est; quia ea quantitaseensetur notabilis, quae victui diurno necessaria est; eum inemet victus diurnus, lacundum communem existimationem fit quid notabile. Ratio seeundi est ; quia via eius diurnus non minus notabilis est de is erga divitem; quam erga pauperem. Nee resert quod pauper longE majus daamnum patiatur ex ablatione unius assis . quam opulentissimus ex ablatione unius duis plionis: quia si majus damnum patiatur, id per se non contingit ratione furti, sed per accidens ratione damnificationis, quae ex sarto lubsequitur; quaeque furto non magis est extrinseca, qu1m quodlibet aliud subtequens ; gravis nimirum contristatio pauperis, aut blasphemia, in quam ob id prorui 'it . Haec tamen circumstantia in Conses e necessario est aperienda ; quia licet nihiI eonserat ad gravitatem furti,
multum tamen consert ad rationem meminti ; illud notabiliter aggravat, dc saepius
AER. q. Quid de furtis Filiorum, Ux
rum , ae rimulorum sit dicendum N. . A mortali minimε ex santur Filii a Varentibus rationabilitet invitis quantitatem notabilem subripientes ἰ eum rerum paternarum non sint Domini. Requiritur tamen in furto a filiis perpetrato major quantitas ad peccatum mortale , quam si ab extraneis committeretur; quia Parentes non censentur tam inviti erga ipsos, qium erga extraneos. Et ut de hoe sanias judiaeetur spectanda est r. Major, vel minor Parentum liberalitas naturalis, dc amor e ga filios suff, quibus fit, ut magis minus. ve sint inviti. Natura rerum, quae a uinieruntur; non enim eensentur multum inquiti, nisi sorte quoad modum, erga P u- lenta, dc esculenta. 3. Parentum opulentia , aut paupertas: paueeres siquidem ordinati ε magis sunt inviti, quam divites. q. aetas filiorum; quia Parentes plus i dulgere solent filiis suis maioribus , qutim
R. a. Idem de Uxore dicendum est . quae si aliquid notabile ε bonis communiabus subripiat. invito rationabiliter marito, mortaliter pereati in quo tamen, ut mox de filiis dictum est, Maritus plus indulgere solet, quam extraneis. Dixi t. De biais
communibus; nam de Paraphemalibus &α quorum uxor plenum habet dominium, invito
386쪽
3ue et Tract. IV. De Virtutibus, oc Uitiis.
vito marito disponere poteli, imo eadem l Ma tibi blatidiantur, numquὶm, aut rat GMaii ius ipsi absque surto, ipsam et invita ,ssime a Confessaris sunt, permittendae. Or- subii pere non potest ἐ' quod etiam locum ea quod habet erga filios pro bonis eorum Castren- Advertendum est Famulis, vel eperat iis si bus die. Dixi a. rationabiliter uxor squi- non licere occulta uti compensatione. Ii dem de bonis etiam communibus, Marito cet credant ilipendium ab ipfis receptum inicio, aliquid subripere potest , tum ad operae suae non aequivalere ; ut definivit modieas, & statui suo convenientes elee- innoc. X l. in damnatione prop. 37. Rationi olynas faciendas, tum ad impediendum est; tum quia cum libet E eonvenerint, ro-
grave damnum familiae, tum ad necessita ituerunt vel plus exigete, vel non contratibus suis, aut liberorum suorum subve here; tom quia iniquum est quod homi. .niendum, quibus subvenire detrectat Ma-ines, lucri ut plurimum avidi, judices in
litus. propria causa se eonstituant, operatum sua-M. 3. Ordinariὰ graviter non peceant,rum scilicet salarium pro libitu taxantes.s, muli, subripiendo esculenta, aut poculen idem dicendum est de tartor)bus, aut ali sta communia in usus proprios; quia in his operariis, qui vestium fragmenta superflua Comini non solent esse inviti , nisi quoad sibi retinere non possunt, sed conventioni modum. Dixi esculenta , oc poeulenta ,litare tenemur.
nam in aliis materiis longe gravius, qutim QUIER. 6. id de sultis minutis sit
caeteri latrones peccant . Dixi poeulenta dicendum leommunia; non enim sunt excusandi, qui R. r. Qui animo quantitatem iurandi delicat icta & Dominis suis relervata sub- notabilem, modi eum quid ab uno aut a diis ripiunt. Dixi in propitos ustis; pessimi si versis subripit , mortaliter peceat toties quidem latrones sunt, qui ea inutiliter eon. quoties minuta subripit. Responso patet lumunt, aut dilapidant, aut Parentibus, vel ex Scriptura, ubi dicitur Proverb. I l. Si a- amicis donant. . . teram dolosam, qua plura minuta ab uno QUIER. 3. An liceat uti oceulta eom. aut a divei sis subripiuntur, abominationem pensatione, ut quis rem suam, aut sibi de esse apud Deum: Suadet, oe ratio, cum hi tam, tecuperere intentio notabiliter ditescendi ex alieno. R. Licitam esse, modo adsint eonditio. invitis Dominis, evidens sit, gravisque in .nes requisitae; quia jure naturali unicuique jullitia. Ergo si quaelibet furta minuta haelicet se indemnem conservare, citra alte. prava informentur intentione, mortalia et erius injuriam; sed qui occulta compensae, eesse elt. Qui tamen haec minuta sui a. tione utitur , alteri non ficit injuriam Iitus est, ad restitutionem graviter non te. cum auferat quod suum non quod alterius netur, nisi dum re ipsa ad summam pero est: Ergo &ta venit notabilem; quia restitutio damnum Conditiones autem rcquisitae sunt r.isupponit realiter illatum. od res debita via juris ordinaria , aut D. I. Qui plura minuta subripit ab 'ite saltem ab que gravi incommodo, magna intentione continuandi, sed quasi occasioque dissicultate reeuperari non possit; quia, liter, mortaliter peccat, quando ad verinnemini licet neglecta auctoritate publiea in tit saltem confuse le ad quantitatem nota. propria causa jus sibiniet dicere. a. Quod bilem pervenisse, non vero ante. Ratio debitum sit omnino certum ; iniquum s. eit, quia furtum ultimum eum praeceden. quidem est cellam solutionem pro incertoitibus moraliter unitur, ex qua unione fit, debito suscipere, eum in dubio meIior sit ut sur hie At nune aliena detineat in quan- conditio possidentis. 3. Qiod caveatur, ne titate notabili, ad peetatum martale susti- debitor . aut ejus haeres ite lato solvat, aut eiente, & ad restitutionem graviter obli . in affectu non ibi vendi maneat, de pru gante. Nee obstat qood cum modica , demer moneatur ab obligat luce lolvendi ' diversis subripiuntur, singuli non centea n esse immunem. q. diod nullum adsit peri. tur glaviter inviti, eum singulis nisi non culum scandali, aut damni alicujus tertii,ileve damnum inserat urnam ad peccatum qui de surto posset accusari. S. Quod com-mmortale, & ad restitutionis obligationem pentatio fiat in bonis i pilus creditoris: Ideo constituendam plane Iussicit ut modica sequi rem apud debitorem depositam subri. subripiens grave Reipublicae nocumentumperet, surtum utique committeret. Qirae intulerit, sitque t ei alienae in matella g. a. conditiones, tam petraro simul concur. vi injullus ectentor .rant, ec hom. aes plurimam in hac mate R. 3. Dam p. ures inmuta sulando, g λ-
387쪽
ve damnum inseruat Dona no vel vineae
vel horti , qui ibat unum aut alterum, vel racemum. Vel pomum auferendo ; si cornmani consilio, eontentu, & adjutorio id
faciant, Omnes mortaliter peccant, tenen-
tuique singuli ad rellitutionem in solidum; quia singuli sunt veth caula totius damni irati. 4aod si nullus eorum eonscius lit urti alieni, singuli peccant tantummodo
venialiter, tantumque tenentur sub veniali, partem ei se blatam reitituere, quia nullus eorum damnum grave intulit, nec illius caula luit. QUAER.. . An liceat in necessi ate alte. na rapere I oc utram qui tune ea iubripuit
M. Damnatam esse ab Inn. XI. sententiam docentium permissum ella furari, non solum in extrema necessitate, sed etiam in
gravi; re quidem jure merito, eum sola
extrema necessitas res communes saeiat,
de alleui jus in bona aliena conferat; mO- db tamen Dominus rei auferendae per hoc in aequalem necessitatem non sit redigendus. Utrlim autem insigens, qui in extrema necessitate positus bona aliena abstul: t ad restitutionem teneatur, dam ad sortunam pinguiorem red .it; cum distinctionere pondendum est. Si res ablata poli tiansata im necessitatem in sua specie perseveravit, eroculdubici est restituenda; eum in.d gens illius tantum usu indiguerit. Q aodsi res ipso usu suerit consumpta, nullo po stea titulo restituere tenetur ; non titulo rei acceptae, cum non extet amplius; non titulo acceptionis injustae, cum in extrema necessitate positus in eam verum dominium habuerit. QUAER. 8. An accepta propter acti nem aliunde debitam, aut propter abstinentiam ab opere illicito. sure de ineantur, oc restitutioni non sint obnoxia
IV. l. Si actio debeatur, oc opus sit illi. eitum ex jultitia . quidquid per modum pretii fuit acceptum injulia detinetur, dei et titutioni est obnoxium ; quia pretium pro talibus accipiens , semel de iterum ,
unam dc eamdem rem vendit, aut potius
vendit quod est in vendibile . Adde quod
donans tunc Dominium non transserat cum
det eoacte, ut v vexatione injusta se se redimat. Hinc contra justitiam peccant, ad rei titutionem tenentur, qui obligati ex officio, mandato, aut testamento aliquod praeitale, aut distribuere, pretium pro beneficio praestito recipiunt. Item qui mercedem sulcipiunt, ne iurentur, occidant , in- .lsu. Μοrac Tem. Ldignum eligant , salsum dieant testim nitim, injustam serant sententiam . Dixi, pretium aut mereedem; donationem siquidem omnino liberam nihil vetat accipere, cum unusquisque rei suae dominium in alterum transferre possit.
N. a. Si actio debeatur, Ac oirus sit illicitum , ex virtute a justitia distincta; illieitum quidem est pretium, aut mereedem propter hoc aeeipere; sed accipiens ad nu I. lam tenetur restitutionem. Sic graviter peccaret, qui mercedem acciperet, ut proximum in gravi necet state postum sublevaret, ut in die festo non ladoraret, ut jejunium non Pangeret oce. sed ii restitutionis obligatione immunis esset; quia non violasset iustitiam, ex cujus solius laesione hareobligatio oriri potest . Excipe tamen , si actio, pro qua pretium recipitur, spiritualis esset; tunc enim pretium isret smoniach accepium, proindeque restitutioni ob. noxium . usod si autem daretur aliquid per modum allicientis , non per modum pretii; non selum lieite retineti; sed de ae ei se posset; quia tune liberaliter eoncessum esse eenseretur: sic absque eulpa Filii aliquid, Parentibus aecipiunt, ut Sacro intersint.
Saeramenta frequentent, mala conlartia suis
giant, a cometiationibus, aut ebrietatibus te se abstineant. QUR R. s. Utram aceep a propter turispem causam sint restituenda φM. Affirmati v E : vel enim fuerunt a eepta vi contractus, utrimque obligantis , ut spondeo tiai inimicum tuum trucidare; Ac tu spondes centum aureos m hi solvere; vel vi contractus conditionalis ex parte
dantis solummodo obligantis; prout si quis
diceret: si inimieum meum occideris, spondeo me tibi daturum centum aureos; vel
vi liberalis donati unis absque ullo pacto ini-io. Si primum, contractus non solum jure ei vili, sed Zc naturali eli invalidus, cum promissio , iniqu tatis Vinculum: esse non possit; sicque nullus adest accipiendi titu
lus, quo deficiente ad restitutionem teneis mur. Si secundum, de . tertium, licet hae promissiones, de donationes jure naturali sint validae, per Leges tamen positivas invalidantur: ut videre est L. Generaliter as. de alibi: duc d autem contra Leg s dispoli. tionem accipitur, iuste ret neri non poteti: quia facultas conita Legem non est j os, sed in ita, ut superius d clum eisi. Nee obstat responsioni 1. Quos satior v. g. retinere possit pretium acceptum pia
conficienda velle die Dominica I quia pre.
388쪽
334 Trare IV. De Virtutibus, & Vitiis.
tium accipitur pro solo opere, non autem pro diei circumitantia, quae operi omninoeil extrinseca , ct ab illo separabilis. Si enim pretium accepisset pro hae iniqua eir- currilitantia, eamqudi in pactum deduxisset, pactum utique ei et invalidum, dc ratione ipsius nἰhil prorsus retineri posset. Nee obstat. a. Quos qui Virginem defloravit sub Matrimonii promissione, teneatur eam dueere; Q uia ad id non tenetur vi contractus de se iniqui , proindeque in . validi ; sed vi ordinationis Ecclesiae , quae ham poenam deceptori imposuit. Nee obitae. Q iod juxta communem sententiam 1 D. rhom. dc Bonaventura approbatam, melium Postribuli , de luerum Hii trionis licitὸ ab Histrione, de Meretriceretineri possit: Q ita illae donationes , Le. ge non lunt prohibitae, sicut eaetera: imci Leges eas confirmare videntur: L. Mem Eda conssct. ob tumem causam 3. Meretriae turpiter facit, inquit Lex, quod βMeretrix. nos tamen turpiter accipit, cum
sit Meretrix. Non solum autem turpiter ageret, qui homieidium perpetraret , --no alieno, aut famae proximi detraheret,le se vino ingurgitaret &e. sed etiam turpiter , idest inius 4 acciperet qui pro his,
aut similibus quovis praetenso titulo quidpiam acciperet,& ad restitutionem tenere. tur ob Legis expressam prohibitionem .
De Fortitudine. Ol. I Ortitudinem sumi aliquandb pro Γ generali virtute, di sie est animi firmitas in bono arduo; sed propriε in
illitur pro speciali virtute , de sie est virtus moratia, voluntatem bominis laetiWans ad perieala tempore, ac Deo debito aggredientia , is ad laborer perferendos pro eo emistione boni necessarios . Dicitur volumatem
hominis; quia subjectum immediatum fortitudinis est voluntas, prout est appetitus iensitivus irascibilis. Dicitur ad pericula ag-gνedienda, ad labores dee. quia hi duo, uni actus fortitudinis , duoque eius ossicia nempe ardui aggressio, de incommodi perpessio. Unde obnctum ejus materi Ie lunt pericula, de labores; formale verod stituitas in his turrandis, ae tolerandis; cum per ea a qualibet alia virtute moralidistinguatur.
UER. . i. Q Menam sint vitia sortitudini opp. sita N. Duo sunt: unum per desectum ; timi ditas nimiram, seu ignavia , quae nimio
timore percussa pericula aggredi non audet, eaque plus timet, quam suadet ratio: Alterum per excessum, intimiditas seu immeritas, quae justo, ae debito timore vacua plus tentat, quam dictat prudentia. AER. Quintam sint virtutes sortio tudini adjunctae M. Quatuor sunt; nimith mr Magnanimitas, quae spem hominis. ae desideria ad res magnas erigit : Magnificentia, quae ad magna opera magnis lumptibus efficienda nos inelinat et Patientia , qua mala aequo animo toleramus, dc vetamur ne animo iniquo bona deseramus: Perseverantia: quadim cultatum diuturnitatem utqtie ad honi consecutionem constanter superamus , de nunquam ab ejusdem boni prosecutione e eidimus.
Da Temperantia. TEmperantia est virtus moralis inenanans hominem ad morirandum usurram piatum, juxta rectae νationis dictames: Ex qua definitione sequitur objectum m interiale temperantiae esse delectationes eo poreas , formale vero earumdem usum ho
atuor reeensentur temperantiae speetes: Abitinentia, quae cibi delectationes moderatur, et cui opponitur Gula: Sobrietas, quae potus delectationes refraenae, or huic opponitur Ebrietas: Castitas, quae delectationes venereas cohibet, cui opponitur Lu-κuriar Pudicitia, quae actiones actum conjugalem circumstantes ordinat, Oscula, R-ctus, amplexus, dce. dc hute opponitur pudicitia. Septem sunt praecipuae virtutes temperantiae annexae, quaeque ad eam revocantur. I. continentia, quae , castitate differt, in eo quod castitas passiones circa venerea refraenat, continentia vero voluntatem coinhibet, ne hos motus sequatur. 2. Mansuetudo, quae iram coercet, ne exurgat, nisi sicut oportet. 3. clememia, quae vindictam russaenat, ne extra debitos fines exiliat, de
de ea aliquid minuit. q. Modestia, quae modum ae decentiam statuit in humanis affectibus , oe actibus externis, eujusmodi sunt torporis gestus, eultus , de vestitus . . Humilitas, qua quis ex sui ipsius cogni. tione sibimet vilescit. 6. Studiositas, qua
389쪽
Dissi II. De Virtutibus, & Vitiis &e.
In addiscendis necessariis pigritia exeitatur, di immoderatum desiderium discendi inde centia reprimitur. 7. Eutra Ira, quae inhonestis reereationibus modum servat honestum.. Hie nob/s est agendum de quibusdam vitiis temperantiae oppesitis; Gula videlicet, Luxuria, de Immo destia, sequentibus quae stionibus.
a appetitus . Dicitur appeti. tus; quia non statim inordinata comestio, sed desiderium inordinate eomedendi vitiosum eis. Dicitur instrdinatus et quia qui ei bo , di potu utitur juxta Dei ordinationem , ad corporis sustentationem , non solam non peceat, sed de coram Deo meritum sibi comparare potest . Dicitur e bi cujus excessus crapula propriε dicitur, &potus, cujus excessus vocatur ebrietas: de
ER. r. Q t modis Gulae peccatum
committi possit n. Quitique, hoc versiculo contentis.
Traepropere: tempus mandurationis abs. que necellit, te praeveniendo; se venialiter peccant, qui quovis tempore, veluti pe ra absque necessitate bibunt , aut comedunt. Laute i cibos pretiosiores, statui suo non convenientes, sumendo ob solam voluptatem, 'uod saltem ueniale esse. defi. nivit Inn. X l. Prop. S. N-is est, plus qutim natura exigat, quod de se mortale, aut veniale est iuxta exeessus gravitatem, ut mox explicabitur. Arde πιν ; idest ni. mia aviditate, aut Oraeitate more petu.
dum , estque veniale peceatum. Studiare ;modum delicatiorem , di exquisitiorem in cibis condiendis exquirendo , quod non fit nisi propter voluptatem, nee absque ultem veniali beccato.
N. Licet ordinario crapula sit tantam veniale peccatum , potest tamen esse mortale, non solum ex circumstantiis, sed etiam
de se; dum nempe quis omnino sanus se lita ei bis ingurgitat, ut ad vomitum mo-lveatur 3 quia id valdε turpe, atque abomi l
nibile, natui aeque rationabili maxime comtrarium, omnibus hominibus videtur. Unde e-essationes inter opera earnis, quae a Regno Dei exeludunt ab Apostolo recensentur, Galat. I. Ex circumi iam iis . autem crapula mortalis et . r. Dum in ea fin sultimus ponitur, ita ut gulosus paratus sit Legem divinam violare, ut Gulae suae inisdulgeat. a. Si ob nimiam crapulam imp tens fiat ad munia sua obeunda , solvenda
debita, Familiam . sustentandam . 3. Si Ubeamdem vellitur in perieulo sanitatem corporis , te animae amittendi. 3. Si extra n cel litatem extremam carnibus vestatur humanis. Eadem cum proportione sunt dicenda de potu nimio, independenter ab
QUIER. 3. Quid sit Ebrieta, , & quale
M. Ebrietas est sumptis potus Gue ad
violentam usus rationis privationem. Diclis tur usque ad violentam die. ut distinguatur 1 1omno, aut phrenesi, aut hypoc-dria , quibus usus rationis naturaliter aufertur. Ebrietatis autem tres lunt gradus .
i. Dum ipsa non pervenit, nisi ad quan dam rationis obnubilationem . a. Dam non pervenit, nisi ad organorinti turbationem . de eordis aggravationem. 3. Dum pervenit ad rationis subversionem. Porro ebrietas .
in quolibet sit gradu, vel est expressε v lita, dum quis directh se se inebriare intendit vel interpretative tantam , damquis vult bibere quantum potest, non cu rans de ebrietate seeutura; vel dam ad invertens, aut advertere potens, ae debens
de proxit , de imminenti ebrietate, nihilominus bibere non desistit. Quoquomodo id fiat, ebrietas in primo gradu de se peccatum est tamam veniale, nisi ex circumstantiis mωtalis fiat. In seeundo gradu . longe gravior, re saepius mortalis est; domscilicet notabilis fit organorum disturbatio, ἐκ eordis aggravatio. in tertio tandem gra du indubitanter mortalis estis Mortalem aruem esse ex genere suo ebrietatem probatur; tum ex Seriptura dicenteliais 3. HAE qui e gurgitis mane ad ebri tinem sectandam . quod me indieat mortale Peccat m, tum ratione, quia rationis usus praecipuum est hominis bonum, quo
quis absque gravi inordinatione is i plum
privare minime potest. lm5 eensent communiter Doctores, eum peccare mortaliter, qui attento usu eommuni monili uosε bibit. licet adhue sit rationis compos; cum per hane monstruosam potationem tempe-
390쪽
336 Tradi. IV. De Virtutibus, 3: Vitiis.
rantiam enormiter laedat: unde dicit Isaias supralitatus: Va qui porentes estis ad bibendum vinum , is viri fortes ad miseendam ebrietatem: quae maledictio non incurritur, nisi propter mortale peccatum. Ex quibu eolligitur quam graviter mecent, qui mo re Doeinonum alios ad nimiam potationem provocant; qui alios se se inebriare permittunt, eum eos impedire possint ae debeant; quique gulosis ae ebriosis vinum copiosum subminiitrant, ex quo inebriandos esse praevident, ut caupones , nisi tamen eos excuset gravioris incommodi imminens periculum. QVAER. 4. Utram se se inebriare lieeat, ad mortem vitandam , aut alium inebriare, ut 1 majori peccato retrahatur M. Cum D. Aug. Serm. 13 i. & 132. de temp. id minimE licere: Melius est, inquit, ut caro tua sobria Oeeidatur , quam per ebrietatem a ima moriatur. Ratio est, quia usu rationis violenter privare se, aut alium, est intrinsech malum; quod nullo casu est licitum, eum ex Apostolo mala non sunt saetenda , ut eveniant bona. Nec resertquba non intendatur rationis privatio, sed vitae conservatio, aut quodlibet aliud binnum , quia quando intenditur id, ex quo ex natu a tua aliud lequitur, intenditur il Iud ipsum in actu exercito. Deinde sequeretur ebrietatem ipsam numquam serme esse peccaminosam; cum numquam ferme
ullus intendat usu rationis se privare, sed vel sensualitati, vel amico invitanti indulgere.
QUAER. s. Quaenam sint Gulae sitae
N. Quinque communiter recensentur. I.
Menti, hebetudo; quae si ossicia ad mortale obligantia impediat; mortalis erit. 2. Inepta seritia; quae pariter mortalis est, si ad libidinem ordinatur, dc provocat. 3. Scur-σι. itas, seu jocorum ae saretiarum immo. deratio , quae dum vel Deo, vel proximo injuriam insert aut puritatem laedit, letha, lem culpam essicit. q. Multiloquium; quod si in detractionem, aut turpitudinem exeat,
animam enerat. I. Immunitia , Venerea
sciliret, quae semper est mortalis. Haec autem precata in ebrietate eommissa ebrio imputantur, licet rationis impoti a s ab ipso praevisa suerint, aut praevideri debue. Tint ae potuerint, quatenus in causa sua
Proposisis es Damnata in mareria Luxuria.
I. M Mollities , sodomia,& bestialitas sunt, , peccata et iisdein speciei infimae r idemiae
is susticit dicere in consessione, se procura L,, se pollutionem . Ab Alex. VII. idos. A Est a a. se uiti babuit copia lana Gm soluta, satis.
M sacit consessionis praecepto, dicens: mis, , misi eum furata grave peccatum inistra ca
ri stitatem non explicando copulam . Ab M eodem . Estis Est probisitis opinio, quae dicit esse tat M lum Veniale, olculum hini turn ob dele. M ctationem carnalem, & sensibilem, quaeri ex osculo olitur, secluso periculo conleα- se sus ulterioris,& pollutionas. Ab eodem.
q. is Non est obligandus concubinarius ad ei r- is ciendam concubinam , si haec nimis titilis., esset ad oblectxmentum concubinarii , se vulgo Regati, dum deficiente illa, nimis is aegre ageret vitaret , di aliae epulae taedio,, magno concubinarium assicerent, & alixis famula nimis difficile in turetur. Abia eodem . Eit ΑΤ. - . I. is Tam elarum videtur, fornicationem sori eundum se nullam involvere malitiam , se dc solum esse mal m, quia interdicta, ut is cGntrarium omnino rationi dissonum viis deatur. Ab Innoc. XI. im. Est 48.ε. is Mollities iure naturae prohibita non est. M Unde, si Deus eam non interdixisset, -- M pe esset bona, di aliquando obligatoriari sub mortali. Ab eodem . Est 4 π. is Copula cum Coniugata , consentienteis marito, non est adulterium: adeo'ue ius. se ficit in coiisessione dicere, se esse Brutis eatum. Ab eodem. Est so. R is opus coniusti ob latam voluptatem exemis citum, omni penitus caret culpa, ac do.
LAiissimam in materiam in tres Ariaticulos partiri convenit: Primus erit de eastitate, & luxuria in genete: Setu dus de luxuriae variis spiciem: Tertius