장음표시 사용
361쪽
Dae . II. De Virtutibus, & Vitiis M.
plurimum, illicitum esse, atque usurarium. Idem dicendum est de Cambio temporali, quod verum est mutuum, de sibi nihil in tervenit, quam pecuniae earentia ad telis tum tempus, & hune titulum insuffcieci. tem esse superias ostendimus.
De censu. QVTR. r. Quid, re quot uplex sit Censust
R. Esse eontractum, quo emituν, θ' ven
dilue ius certis temporibus pensionem alicuam percipiendi ex re, aut -υ-a alterias frugifera. Si enim res esset stetitis: ut pecunia, ad percipiendos fructus ex ea nubium ius comparare possumus, essetque jussctitium, di usura palliata.
Dividitur. I. Census in reservativum, di consignativum seu conservativum . Reservativus est contractus, quo quis alteri transfert rei suae dominium utile, de directum, retento sibi iure pensionem aliquam percipiendi. Consignativus est contractus, quo quis retento rei suae usu, ae Dominio consgnat, aut assignat alteri ius ad pensi nem annuam; vel in Ductibus, & dieitur census fructuarius I vel in peeunia, di dicitur pecuniarius. a. Dividitur in realem , personalem , &mixtum. Realis, qui ct dieitur Praedia .rius, aut Fundarius, fundatur super aliquam, ex qua pensio debeat solvi ; quo fit, ut si pereat, pereat & eensus, aut si sub-fistat, subsistat de census, ad quemlibet il- Ia pervenerit. Personalis vero fundatur inperiona, quae se se obligat ad pensionem
solvendum ex omnibus operibus suis, labore, inLustria, aut omio suo: Mixtus tandem fundatur super re, & persona s-mul; ita ut licet res pereat, persona semper obligata maneat.
3. Dividitur in temporalem, dc perpetuum . Primus expirat certo tempore ἱ quods il us' tempus determinatum eit, dicitur
simplieiter temporalis; quod si fuerit indeterminatum ad vitam v. g. alicuius perso nas, vocatur vitalitius. Sectandus non teris minatur certo annorum curriculo; led vi
contractus temper durat, estque vel redi. mibilis. quatenus ex toto, Vel e X parte
extingui potest per summae eapitalis resusonem vel irredimibilis, qui extingui non potest. QUER. I. Uitam hie eontractus sit lieitus N. Nemini dubium est censum reserva,
tivum lieitum esse eum possit quilibet rem
suam in alium transferre, & ex ea modi. eam sbi pensionem reservate. Quaestio igitur sola esse potest de censu consignativo, pecuniario, reali, personali, di vitalitio , quos sub quibusdam conditionibus licitos esse, eum communi Theologorum senten. tia , dicimus, dc probatur. I. De centu consignativo , pecuniario reali, Auctoritate Sum. Pontificum Marti
V. Callist. III. Paul. III. dc Pii V. qui hune
in Bullis suis approbavere contractum, legitimε factum: ct ratio est; quia hic contractus nihil aliud est, quam emptio, Aevenditio rei pretio aestimabilis r Nee minus licitum videtur emere jus percipiendi stumentum, vel pecuniam frumento aequivalentem agro alieno , quam emere jus per hune agrum transeundis cum utrumque sit pretio aestimabile. Nee obstat, quod pensio illa aecipiatur ex pecunia data, sicut & in mutuo; quia non recipitur eκ pecunia data, nisi mediate, & immediate ex jure empto, quod est pretio aestimabile, ideoque vendibile r undeseut qui emit agrum, Ductus ex ipso, legitimi per Meuniam suam empto, iuste pereipere potest, licte ex pecunia sua eos mediath percipiat, ita qui emit censum iuste pensionem percipit, licet ex pecunia sua eam mediatὸ percipiat. a. De eensu perlonali protratur; tum quia persona aequε fugi sera esse potest, ac ipsus bona; tum quia omnino licitum est operas suas, ae industriam elocare; ergo & vendere jus ad fructus inde speratos; tum quias decimae, ac tributa perlonae iusti a Principibus imponantur; nihil vetat quominusquilibet sibi imponat ob justum pretium
obligationem redditus alteri solvendi. Quod si dieas , eodem titulo , usuram legitime
posse eommitti ; dam quis scilicet meuniam alteri mutuans luerum ex eo reporistare inwnderet, non quidem ratione muis
tui, sed ratione operae , ae industriae mutuatarii Resp. Usuram mentalem, quae ab
intentione pendet sic facilE committi posse;
ide ue eontractum istum ab omnibus vi. deri suspectum, ae periculosum; led si eano didὰ procedatur est legitimus, cum adsit
verus titulus. Adde Guod mutuans, non
autem eensuista, pro libitu sortem repetere
pollit, sicque omnia inter ipsoa non sunt
362쪽
ΤαEL IV. De Virtutibus, & Vitiis.
noris, retpote in Gallia non recepta. Benedictvi autem XIV post recensiuis Dociorra non paucos , qui illum, tamquam illicitum damnant,
sie habet in o. de Syn. lib. Io. c. s. v. l. Sed superfluum est centum personalem novis argumentis insectari , quem iam proscripsit S. Pius V. in Consistutione cum onus , ubi ad census honestatem inter caeteras conditi nes, hane quoque requirit, ut census constituatur in re micti sera non qualicumque, sed immobili, certa, ac nominatim designata . iapropter etiam Auctores, qui censain pedisonalem, ejus natura inspecta, ab usurae sitspicione vindicant, ingenua tamen sitentur,
eum licist fieri non posse, ubi praefata Pii U. Constitutio est recepta. auidquid igitur se de
Methoribus , de μ'tia, veι iniustitia eensuum personalium inter Ie eunditigantibus; emendumos , ne tales censis ad maxim redueantur rea Pontificia x Mara in iis saltem restanibus, in quibus recepta fuit, useu viret victa Cams tutio, quem dabirutis in adipendico . In iis aurem, in quibus nσn υiget: serib, ait Benedictus , ibid. ad Episcopos , Fidellas monebit Episcopus atque hortabitur, ut a censibus personalibus abstineant eo quod, elixin sola jectata eorum indole, usurae periculo, & suspi
3. De censu vitalitIo probatur; tum ex praxi ubique recepta, tum ex eo quod si .cut in supra dictis eensibus intervenit emptio , de venditio rei pretio aestimabilis itum quia si vendi possit usu sfructus alitu. jus fundi liugi seri ad vitam usufructuarii , eur non vendi potest ad vitam censvistae jus percipiendi pensionem ex re frugisera Nee obstat quod pensiones annuae tandem excederent sortem pio censu datam δIdipsum enim aecidit in qualibet emptio. ne, ubi fructus agri poli aliquot annos ex cedunt pretium pro agro datum: emptio
tamen injustus non est contractus.
AER. 3. Quaenam sint conditiones reisquisitae ad hujus eontractus justitiam R. varias , variis Ponti Mibus assignatas fuisse; sed eum eorum Bullae in omnibus regionibus, maxime in Gallia, usu non sint receptae, conditiones solummodo ex jure naturae requisitas, re ubique receptas, hie breviter subjiciemus.
r. Requiritur , ut sit justum pretium , tum juxta Legum statuta, tum, si desint,
iuxta timoratorum prudentem existimatisοῦ nem. 2. Ut census creetur numerata jam
pecunia; quia ius praesens, fructus ex re alD qua percipiendi absente pecunia Comparare, non justum est. Ut res, supra quam
cens ' conitituitur, sit in libera dispositione
constituent; S, eum nemo plus juris alteri concedere possit, quam ipse habeat. q. Vecellet census obligatio, vel in toto, vel in parte, dum res, lupra quam centus constitutus est, in toto, vel in parte periit, aut iterilis evasit rex qua eonditione eensus imo munis eth ab usura, cujus iniquitas in eo sita eis, quod ex re non frugi sera mutuans ultra sortem aliquid aeeipiat. s. Ut cen suarius non cogatur ad solutionem pensio innis anticipatam ; sed tantummodo pro rata ratione temporis elapsi; quia, cum haec solutionis anticipatio pretio sit aestimabilis, plus lolveretur, quam census valet. 6. Uem censu consignativo non imponatur poma
commissi idest, quod res censui subjecta in
dominium censuiuae transeat, si emiuariussu in mora solvendi; quia pima esset exorbitans. 7. Ut non cogatur censuarius cenium redimere intra certum tempus, ct sum.
mam capitalem restituere; sed id ejus relinquatur arbitrio ; aliti nonnullae usurae
sub hoe pallio committi possent. De Societatis Ovracta .
D. Esse conventioram duorum , via pis
rium suam partem ad negotiationem confe rentium ad commane luerum, vel damnam inde nomen eas, inter se dividendum. Dieitur conventιo; quia qui, sine Conventi ne, pecunia, Aut induit ita sua Mercatorem
adiuvat , legitimὸ non poteli ejus lucro Niticipem fieri. Dieitur suam partem, θ' ieelt sve pecuniam, sive laborem, sive inindultriam , sive instrumentum , aut aliud quodcumque pretio aestimabile. Dicitur ad
tum lucrum obveniret illi v. g. qui meuniam lubministravit, alteri vero qui eω- tulit industriam, stipendium pro tua industria assignaretur, non solet societas, sed
QUAER. 2. aenam eonditiones sint reisquisitae ad hujus contractus tultitiam N. Requiritur. i. Ut singuli socii aliquid
in commune conserant; si enim unus tau tum Pecuniam, F. gr. conserat, ae tradat
cuidam non Mercatori, qui legitima lucrandi
363쪽
Diff. II. De Virtutibus, & Vitiis &c. 32o
erandi arte caret, purum eli mutuum, eκ quo lucrum reportare usurarium est. 2. Ut
quod 1 singulis consertur in singulorum ce dat dominium; ita ut quilibet socius fiat totius sortis in unum eollatae eartialiter Dominus, pro rata parte, quam in societate contulit. Secus enim aliquis socius lucrum sacere posset, de nihil perdere. In so-eietate v. gr. ubi unus pecuniam intulit,& alter laborem de industriam: si pecunia
utrique non fieret communis , primus re
cipere posset totum capitale simul eum tu. cro; & secundus non nisi partem lucri , ideoque capitale suum perderet, Iaborem se. Ac indultriam, quam contulit, quod injustum esset, atque uturarium. 3. Ut luerum, damnum, & periculum ex societa. te provenientia sociis sint communia, prorata parte, quam quilibet eontulit. Undes pecunia ab uno ex sociis collata pereat, sine levi eulpa alterius, perit ei, qui eam contulit: sicut vice verta, si salva unius pecunia labores alterius fructu careant. labores suos perdit, qui laboravit. q. Ut lueti divisio fiat, secundlim proporticnem capitalis a singulis collati v. r. unus contulit nonaginta libras, Ac alter laborem, dc in .dustriam triginta libris aequivalentem; sicque societatis capitale erit iro. cui si la crum qin accedat, tota summa ad Ioo. ii
bras perveniet: Ex hac summa qui laborem, di industriam contulit, ita tim repzrtare debet quartam partem lucri, scilicet Io. Ibias ;& deinde quartam partem ea.
pitalis scilicet 3o. sieque alteri, qui pecuniam contulit, lupererunt iaci. librae. Item
dicendum eth de expea sis ae damnis, quaecum eadem proportione dividere neteile est . QUER. . s. di id sit triplex contractus, de utram licitus R. l. Per triplicem contractum intelligi,
mus. r. Contractum societatis. a. Ailaverationis sortis in societatem collatae. 3. Uenditionis lucri maioris sperati,& incerti pro
certo, sed minori, v. g. Petrus societateminit eum Paulo, ec simul in unum quilibet eonseri mille aureos ad negotiationem: Sed Petrus timens ne sui mille aurei casu pereant, pati seitur eum Paulo de eorum asseeuratione; sub pretio 3 aureorum. Et iter lim volens lucrum negotiationis sibi a se securare, eidem Paulo vendit lucrum a se speratum, puta 2ω. aureorum, pro ' sicque Petrus certus est. 3. De capitali a se collato, quod ab omni perieulo fit immune. z. De quodam lucro, quod in omni eventu suseipere debet. Igi. 3Dria. Tom. LR. 2. Hune contractum illicitum esse, ac usurarium I quod probatur Auch. Sixti v. qui in Bulla detestabilis edita an . I 86. condem avit hos, de similes contractus , tamquam usurarios, O aequitati Deiemis contrarior . Necnon auctoritate Facultatis Parisiensis, qui ann. I 66q. propositionem ubi allarebatur, hune eon tactum esse liciis tum, damnavit tamquam salsam, scanda-losam, ad usuras inducentem, &e. Ratio est. l. Quia per sortis asseeurationem totulitur ratio essentialis locietatis, re contractus degenerat in mutuum; cum pecunia se allacurata in dominium transeat asseeuorantis: Silius siquidem rei verus est Dominus, qui de ea pro libitu disponere potest; ita ut si perierit, ipsi pereat. Certum est
autem nullum ex mutuo Iucrum, nisi usurarium reportari posse. a. uia in hoc eon. tractu deest praecipua conditio ad legitimam societatem requisita; nempe ouod lucrum , dc damnum omnibus sociis sint comori unia. 3. Quia si hie eontractus esset licitus, sequeretur quod qui , socio pecuniam reciperet ad negotiandum ex laboribus, dc
industria sua, duplex damnum pati posset;
nimirum operarum suarum amissarum, ocpecuniae ii se reeeptae; & pecuniam conseretis nullum damnum pateretur, cum in omni eventu suam hiberet pecuniam tu. tegram , quod manifestE injustum est. Uno de jure ae merito tamquam iniusta, ac usuraria damnatur 1 Sixto v. societas ani malium; ubi grex Ioo. ovium traditur R ilico ab eo pascendus, eum hac conditi ne, ut totus exhibeatur salvus, totusque reparetur, etiamsi casu petierit, Ac inlupersolvat ar aliquid certi pro suctibus eius. Dices i. IIie contractus cum divcrsis personis initus ei t Iicitus; ut si Petrus det pecuniam ad societatem Paulo, Ac Joannes Petro Capitale asseeuret i Ergo licitus est
eum eadem perlana, cum diversitas personae assecurantis rationem illius contractus
N. Negatur consequentia, δc ratio disparitatis eIst, quod contractus foetetatis d. a.
neret in mutuum ; quando fit cum eadem persona, non autem cum divella. Nam in primo casu eadem pei sona sit pecuniae
Dominus, eum illam recipiat, ipsi soli pereat, di de illa pro libitu dii ponat, quod dici non potest in secundo ea su de aliena
persona tantummodo assecurans. Dices . 2. In contractu commodati, ocimationis partes convenire possitnt inter te. t commodatariu, , aut luca talius rem T l cc m.
364쪽
commodatam, aut loeatam Domino ejus assecuret; de ipsius rei lumat in se perieu. Ium: Ergo idem fieri potest societate.
N. illam eonventionem esse praeter, none tra naturam eontractuum commodati,di loeationis; ted omnino est contraria naturae societatis, ubi si a terna lervari debet aequalitas, proindeqae lucra,&damna debent esse aequalia. Huc accedit, qutia com-m Idatarius, & l eatarius non possint de re eommodata, & locata dispInere; bene quidem loe us sortent alsecurans: unde iste verus eensetur Dominus rei asiecuratae , non autem alii.
prini contractus, tam acriter decertare υelint.
,, res, societarix nomine Conferum . . . ea cou
is ditione , us sora ipsa, fera capitate , tam 'eo euniarum, quam auimalium , s rerum , DL,, υum se er, in Smm exiylat pro eo , qui , , , non industriam, σμς operar , sed pecunias , is animalia , aut res eiu modi in frietatem comis., omne periculum , est damnum ab al- ,, tero socio recipiente Ira lineatur , contra aequ/r.rtem , focietatis iustitiam dis r ,M, , paciscuntur . Eor denuae foeta, eum quibus
contrahunt , plerumque Nuperex , egenos ,
suoque Iabore, O industria Nictitantes, q&L
eumque tandem casus, rerum eυemur cam
sequatur, pacto, obligatione constringunt , ' simulque etiam certi Iucri quantitatem ' Iummam, vetati tot, pro quolibet centenario' in singulos annos , aut mensi Per alterum '' statim , durante Arietate filυendum ρr-'' niunt, ae praeserisint . . . Proinde nos ιμ- ' iusmodi morbi eontagium , antoquam is tam ' munem Fidelium perniciem serpar, quorum
Deo favento possumus , tallere ea entes, ἀν,, attributae noles apostolieae potestatis plenisti, ,, ne, hoc usea perpetu υρntiara Constutia. ,, ne. Damnamus, reprob1mus, & omnes quo- is schimiue contradita, , conventiones, & pa-- ctiones post hic ineundas, seu ineundos per ,, seu quas caυ Mirer Perfuis , pecunias , ,, animalia , arat quastibet aliar res foetetatiori uomius traden, b ις, tit etiam si fortuito eam is quamlibet iactatam , dam rem, arat amissio, , nem seqMi contingat , Hra i D, fera ea traisse semper lalvum iit, Θ integrtim a Deio re,, siluatur: 'r, ut de cena quansitate , vel ,. Dmm ι tu singulor an mos , arat menses , duinis rame frietare reo tarariar : Datti m que hu- ,, i innodi motractus , couisuti ues , cst pacti nes, usurarios , & illicitos posthao censeri,, debere e atque in PH Πιν nis orere iis , qui ,, pectauiar, vel animalia , a&e asias res in D. M cieratem tradent de certo lucro, ut praeferi, , tur, perficieada iser se pati , , neor ,, dare , neqMe etiam, sυe ad cererem, με ad ,, incertum lucrum conwnerint, Desor, qui e
,, recipisnt , ad sortem με eapit. frivum, cr,, integrum , ubi illud ea iis Hortuito perierit , ,, υrt amissum erit , quovis pacto, mi promio ,, ne sibi obligare. ac ne ae e etero sitaetater imori antur sub huis ros pactis, ta eouditioni- buri q: usurariain pravitatem sapiunt, diis recte interdicimus, & prohibemus is Hae summus Pontifex pro tollendis abusibus , qui in miractibus societatis irrepere solent , --Pε profligandis subterfugiis illis quibus contra estis meia usurarios sub li homines, inque a in ri mulare , edi ecboneysare conantur. Citatam constitutionem Ieris , ingenuὸ pirpendant ,
vi trivum Contractum ramquam uis usura
rium, . damnatum sustiuere , defendue
QUAE R. q. alid sit eontractus Mohotra an sit lieitus e R. Eit contractus venditis is summo preotio, eam pacto retrovensitio is pretis in ma. Aliquis v. g. pecunia indigens, quam dii es ei mutuo dare non vult; sed ut ipsius necessitati subveniat, ipsi erelitti venis dit quasdam merces summo pretio Ios. l. led quia iste non mercibus , sed peeunia indiget, statim eas eidem Mercatori reveniadit lcilicet i . libris, quas Mereator ipsi tune numerat, & cum obligatione reddendi infra annum novem vel decem libras. iste eontractus ab Innoe. X l. damnatus est ;& jure merito, quia cum fiat simul, rede industria inter ea dem personas, cum intentione tueri, nihil alius est, quam mutuum I . librarum, eum Obligatione pota hae restituendi Ioo. α Io.
365쪽
Dissi II. De Virtutibus, &. Vitiis &e.
dus, dc an licitus M. Ludus est contractus , de eerto pretio victori solvendo inter se mentes conveniast. Alius est, qui a tota sortuna re. gitur: alius, qui solo ingenio, solaque in .dustria regitur: alius, qui partim industria, partim sortuna regitur put alibi dictum est. Nullus lutus jure naturae per se illicitus est; tum quia non sit, ut supponitur, contra liberam lmiti mi Domini voluntatem; tum quia euilibet licitum est rem suam perieulo exponere, ut patet in eontractu societatis; tum quia non eli eontra rationem spem lucri fortunae committere; cum nul.
tum Christianum lateat, quod nomine sortunae Dei providentia intelligatur. Dixi i. Iure nauarae: Nam iure positivo, tum canonico, tum ei vili, ludus quia sola fortuna, aut modiea industria regi. tur; Iudus scilicet Alearum, tam Laicis , quIm Clericis eli prohibitus; ut patet ex Can. Epise. r. Dist. 36. di ex Cod. l. 3. de Aleatoribus di ex multis Regum Franciae edictis maxime Henr. III. aa 1 77. α Lud.
Xlli. an. io II. ec cum poenae contra Alea
tores, in his Decretis ac Edictis latae, sint gravissimae , privatio scilicet communionis die. signum eli Aleatores quoslibet peceati mortalis esse reos; nisi tamen ii mortali excu et, tum intectionis simplicitas, quaqἰiis non serio, sed jocoia ludit, tum brevitas temporis in ludo consumpti , tum parvitas pecuniae ludo expositae. Dixi i. Per se; quia per accidens ludus etiam qui sola industria regitur , potest esse illicitus , & mortaliter peccaminosus. i. Ddm quis ludit non ex intentione hone-RE se se recreandi, sed ex gravi avaritia, di vehementi luciandi desiderio. a. Damludo notabilis Moad ltatum suum summa exponitur. 3. Dam in eo notabile tempus consumit. q. Dum propter eum a debitis ossiciis notabiliter se retrahit. l. Ddm graviter peccandi propter eum perieulo se committit. 6. Dam conditiones ex iustitia in ludo requisitas non servat. . QVTR. a. Quaenam sint in ludo eondi. tiones requisitae R. Septem assignari taliunt. I. sas abdeolludentes liberam administrationem habeant bonorum, quae ludo exponunt, ali quin neuter eolludentium lucrari potest ;ec si luctum faciat, ad restitutionem tene-
tur. 2. bd serventur Leges , quas veli pli collueemes, vel consuetudo statuit. I. 1uod in ludo absit omnis fraus, vel dolus. q. Od nullus aut vi, aut minis, aut precibus importunis ad ludum eogatur, sive in principio ludi, sive postquam colludens lucratus est ; aliqquin socius copens perdere quidem poterit , eum contrabus
eκ parte ejus sit voluntari ux, non vero luctari . v avod qui desectu pecuniae perdere non potest , nee etiam luerari valeat.
6. Quod utrinque sit perdendi aequale periculum: unde qui de victuria certus est,
nihil lucrari potest, & si vieerit ad rem
aut ionem tenetur. Idem dicendum est dee', qui in ludo inexpertum se simulans. alium ad ludum fraudulenter attrahit, quias aus, dc dolus nemini patrocinantur.
AER. 3. Utram bona per ludum Α-
learum comparata, ante Judicis sententiam sint restituenda R. Concedunt omnes Doctores haee bmina, non solum poli Iudicis sententiam esse restituenda, sed di eum, qui ludo alearum aliquid perdidit, de non solvit, ad solutio. nena minime teneri; quia, cum possit iuxta Leges in Aleatores latas summam perditam
coram Iudice repetere, potest etiam non dum solutam denegare, eum juxta regu
lam juris: eui eonceditur actio repetendi, datur de exeeptio ne det exigenti. nia igitur quaestio est, utram per ludum Alearum, a legibus prohibitum, verὰ Iueranti transseratur dominium. Probabilius videtur non transferri in Gallia, Ae luerantem ad restitutionem teneri non quidem colluo denti qui Leges infringendo restitutionis indignus est, sed pauperibus in ante Iudicis
sententiam; quia Leges Galliae non solam hunc ludum prohibent , sed & verε irritant, ut videre est in Edicto Ludov. XIII.
toutes obligations Dites par se ira, aueia ques deruisees que ei solent, nulla ι i, drnuI ef t,sedecharges de totites ebrigations eiu ues ἐν natureius. Ideo eum Leges po- stivae contractns s alioquin jure naturali validos, nullos reddere passint propter bonum commune; consequens est, invalidum esse Alearum ludum, dc per hunc contractum dominium rei lueratae collusori lueranti minime transferri.
366쪽
332 Tract. IV. De Virtutibus, & Vitiis. Q U AE S T I O IL
Propossiones Damnata in materia Furti lz. is Permissim est surari non solum in ex. is trema necessitate, ted etiam in gravi. is Damnata fuit ab Inuoc. XI. an. I 679. is Est in ordine ato. a. is Famuli, & Famulae domesticae possuntis occulth heris suis surripere ad compenis sandam operam suam, quam maioremis iudicant salatio, quod recipiunt. Ab eo.
3. is Non tenetur qnis sub poena peeeati moris talis restituere quod ablatum est per pau- , Ca furta , quantumcumque sit magna
se summa totalli. Ab eodem. Est 38. . t Potest Uxor Vira Iurripere pecuniam, etiam
ad ludendiam, si mutire ratιs condisionis sit, ut ludus Mnestus pari I co eum Himentis , ae visti habeatur. Damnata fuit a Clem
Gallieano. Est 47. 3. , Etiam si donatario perspectuin sit bona
sibi donata suisse a quopiam ea mente, M ut ereditores frustrenturi non tenetur re-- stituere, nisi eam donationem suaserit , se vel ad eam induxerit. Ab eodem Innoc. - Est so. -
o. ,l inando litigantes habent pro se opinio. nes aeque probabiles, potest Iudex pe-1, cuuiam accipere pro serenda sententia in is lavorem unius prae alio. Damnata fuitis ab Alexandro VII. an. 365s. Est 26. . is usi alium movet, aut inducit ad inse- ,, rendum grave damnum tertio, non te. , rietur ad restitationem istius damui illa-- ti. Ab Inme. XI. I 6 p. Est am
ΙNjuria , prout hic sumitur , quatenus scilicet juri est opposita, rectε defini.
tar : cisterius iuris violatio absque causa egitima. Dicitur I. Aherius Juris violatio ; Iuris nimirum, vel in re, vel ad rem: unde non minus eontra iustitiam peccaret, nee restitutioni minus esset obnoxius, qui aliquem impediret a conlaeutione Ossicii, aut dignitatis, ad quam praesentatus, aut electus eli,
quam si iam eam pacifice possideret. Imbirtet quis nullum prorsus ius strictum, vel
in re, vel ad rem haberet, sed meram tan. tu modb eam impetrandi potestatem, ab que vera injustitia, at renitutionem c bli, ganti, ab ejus consecutione vi, dolo, fraudibus , minis, aut precibus molestis, ae iminportunis impia iri non posset. Quae rellitutio facienda est juxta ipem majorem, vel minorem doni obtinendi, attentis omnibus eireumstantiis.
Dixi : vi, dolo , Daudibus , dce. Qui
enim consilio tant lim, moderatis precibus; suasione, blanditiis, alterum induceret, ut bonum quod Petro v. g. dare decreverat, sibi aut amico conserat, nihil restituere tenetur; cum libertatem dare volentis minime per hoe laederet: Peccaret tamen conistra caritatem, si ex odio, aut vindicta id saceret, ut patet.
Dicitur a. Absque causa legitim. laia , si adesset legitima, nulla prorsus esset in iuria; ut si v suribundo gladium auferas, vel apud te retineas. Item ex regula iuris: bcienti ἐν sponte volenti, ac valenti Juri sua redere non fit triaria . Q aae verba
diligenter iunt notanda; nam I. Qui ex errore, vel ignorantia ius suum violari permitteret : 1. Qui necessitate tant sim, vel metu consentiret ἰ prout in solvente usuras, aut huilam latroni porrigente contingit. 3. Qui dominium plenum in bana sua non haberet , ut Pupillus ; his omnibus, licet quodammodo volentibus, ct conseo. tientibus, vera inferretur injuria, Ae eorum bona auferentes ad relii tutionem teneren
Porro cum ex vera ae propriὸ dicta injuria suboriatur restitutionis obligatio; de intuita, dc restit iove hie nobis est agenodum, tum in communi, tum in particu lari.
Dι Iniuria, b Restitutione in communi. REstitutio, quae idem sonat , ae alicuis jus rei in pristinum statum repositio, pio pile lumpta definitur: Actus justitiae
commutativae, quo res alterius redditur , vel damnum ei illatum reparatur. Dicitur 3. Iustitiae commutativae ; quia intestitutiolae servari debet aqualitas rei adtem, adeo ut tantum reddatur, aut reρaretur, quantam ablatum fuit ad damnifi
Dicitur a. Res alterius, per quod disseritum , satisfactione proprie dicta, quae per .lonam offensam respicit, nee rigidam exl git aequalitatem , tum 1 solutione stricte lumpta, cum fiat ex propriis solventis; Ie-r uitutio
367쪽
Diff. II. De Virtutibus, 3c Vitiis &c. 333
stitutio veth ex proprio recipientis. Unde pretii exhibitio pro aequo, proprie est i
latio, non autem restitutio: E contra depositi redditio rellitutio est, non solutio. Dicitur 3. Damnum inarum reparatur; quia non minus violatur justitia alienum destruendo, quam alienum auferendo, pr indeque jultitia non miniis exigit, ut pro ximus in rei damnificatione indemnisetur, quam in ejusdem ablatione, aut retentione. De restitutione inquirendum est. I. Ex quibus oriatur ea pitibus. 2. Quaenam sint eius circumstantiae. 3. Qualis sit ejus necessitas. q. s. Ex quibus capitibas oriatis restitutionis obligatio.
Net. i. ' Res recenseti posse titulos re- I stitutionis propriε dictae . I. Injusta aeceptio; dum quis furto abstulit
rem alienam, sive eam sibi servet, sive alteri tradat, sive eam dissipet aut destruat. a. Iniusta retentio, dum quis rem , quam novit ella alienam, apud te retinet, sive sua culpa, sive titulo apparenter jullo eam obtinuerit. 3. Injulta damnifieatio ; damquis culpabiliter damnum proximo intulit,
domum ejus incendendo, segetes vastando,
dic. quia licet per hoe sibi non profuerit , alteri tamen nocuit,& perinde se habet emga illum, ae si eius bona in sui commmdum abstulisset. NM. I. Rettitutionis lat E sumptae pro
solutione duo recensetur tituli. I. Eli contractus, secundam quem tencris ex justitia
cum altero ecntrahente aequalitatem serva
re. z. Est munus, aut ossicium aliquod, quod juste, ec recid erga alios teneris exerocere ; ut ossicium Tutoris, Advocati, Consiliarii, Palioris, Consessatii, Mediei, Chirurgi, aut Artificis.
. 'Nol. 3. Cum omnis relli tutionis obliga.tio fundetur in quadam injuria, vel culpa, sciendum est quotuplex st culpa ad resti. tutioncm obligans. Alia dicitur Theologica seu Moralis contra Legem Dei, quae vel cPeccatum est mortale, aut venialer Alia dicitur Civilis seu aut idica, estque nonnubia incireum spectio seu negligentia, ex qua damnum otitur proximo , sive per hanc Deus offendatur, sive non . Porio triplex est culpa juridica. i. Lata, & crassa, quae est emisso diligentiae ab omnibus hujus ar-t is, aut conditionis pallim re communiter adh: bitae; ut si quis rem sibi commodatam in ioco exponat publico, ex quo 1 tra leunte subripiatur. I. Levis, quae est omisissio diligentiae , quam prudentiores solent adhiberes ut si quis rem commodatam re linquat in cella sua, non clauso ostio. 3.
Levissima , quae est omisso diligentiae a prudentissimis, ae vigilantissimis adhibitae, ut si quis cillae suae claudat quidem ostium,
sed non observet, uti sim tera bene suerit inducta. His notatis nonnulla quaeruntur
UTR. r. Utrum grave damnum ex eulpa levi Theologica illatum in integrum restituere tenemur Dixi, ex eulpa, levi ;nam si nulla adsit culpa, nos ad nihil teneri, aut si gravis suerit, ad totum damnum resarciendum teneri, ultro omnes eo cedunt . R. Totum damnum ex levi nostra eulupa illatum, cum proprio nostro incomm do resarei re, nos non teneri; sed tantu modo partem eius pro rata ratione gravitatis culpae . Ratio est, quia non tenemur damnum alterius reparare, nisi in quantum
nobis est imputabile; Ergo si leviter nobis est imputabile, nulla esse potest nisi levis obligatio. Deinde ubi nulla est injustitia, nulla est restituendi obligatio ; de ubi gravis est iniustitia, item gravis est restituenis di obligatio; ergo ubi levis est injustitia, levis erit ejusmodi obligatio; eum restituistionis 'bligatio in injustitia sit fundata.
Dixi eum proprio nostro incommodo. Nam si totum damnum commodὸ resarcire possimus, ratio postulat, ut pioximum penitas indemnis a re fatuamus. Ubi obiter ob servandum est rati illine contingere, quod peccetur tantum venialiter per actionem grave damnum proximo inserentem I tum quia in actibus externis, quae sortius animum pulsant, adest ut plurimum advertentia ad peccatum mortale sussiciens; tum quia ad mortale lassicit consula periculi eo-gnitio, vel diligentilis advertendi obligatio, quae per actum notabilem Deile in mente excitatur: unde ordinarie prae umendum est actionem grave damnum proximo inseien
QUAER. a. Ex qua culpa criatur in conistractu rei titutionis obligatio
R. Non solam ex eulpa TheologIea, sed& ex sola iuridica oritur in eontractibus
restitutionis obligatio , quia contrahentes contractuum Legibus in conscientia stare tenentur; utpote qui contrahendo has Leges tacith saltem acceptaverint. Hae amem Leges tales sunt.1. Si contractus cedat in solius recipientia
368쪽
33 Tradi. IV. De Virtutibus, & Vitiis.
tis utilitatem, ut Coimnodatum ἰ recipens rem restituere tenetur, si perierit ex sua culpa, etiam levissima, non autem ex calulat tu ito; nisi aut pactum speetale, aut mora restituendi intercesserit. Quod si precarium suerit, recipiens restituere non tenetur, nisi ex sua culpa lata, quae in iure dolo aequivalet, perierit. In mutuo autem resperit mutuatario, etiam absque sua quali
bet culpa, quia vi mutui huius rei tactus est Dominus, dc rem Domino suo perire
a. Si contractus in gratiam solius dantis
cedat, ut depc situm I rei detentor ad relli. utionem non tenetur, nisi en culpa lata ;nisi pro deposito se se obtulerit, vel de pretio pro re deposita evitodienda convenerit; quia tune ex eulpa, etiam levi, teneretur restituere. lino si h deponente repetita suerit, dc non reddita, detentor ad testitutio. nem teneretur, si fortuito casu periret, quia tune esset in culpa.3. Si contractus in utriusque cedat utilitatem, ut locatio; lccatarius ad restitutionem tenetur ex culpa lata, di levi, non vero ex levissima, nisi ex alio contractu
virtuali aliter si statutum; ut in Nautis, Aurigis, Tabellariis, dc Hospitibus ecntinxit , qui adventantium ae viatorum bona custodire tenentur : hi omnes restitutioni sunt obnoxii, etiam ex culpa levissima. 3. Ex qua culpa oriatur restitutionis obligatio ratione Onicii R. Cum distinctione: vel enim OHeiales munus suum exercent pro stipendio, di ex justitia, vel gratis ex sola ea litate. Si primum restituere, aut damnum resarcire tenentur ex culpa lata,& levi, non vero ex leviis,ma; nisi tamquam in sua arte peritis. smos quaerenti sese obtulerint; tunc enim tenentur restituere etiam ex culpa levissima , ob pactum saltem implicitum mali rissolito diligentiae adhibendae. Si secundum ,
tenentur tantummodo damnum resarcire ex
lata culpa illatum. Queiae omnia constant eκLegibus praealtatis de Contractibus, tum ex una parte, tum utrimque gratiosis.1. II. De restitutionis eircumstantiis. NM. Eetem vulgb numerantur restitutionis eirenm stantiae. Qui, cui, cuid, cuantum, Ubi, Quomodo, Quando,
restituere teneatur. Qiae omnia seorsim ex. ponemus et igitur QUIER. i. Quis restituere teneatur
Ultra principalem damnificantem, ad restitutionem tenetur quicumque direct . vel indirecte, posti vh, vel privative damn cooperatur; ita ut eiusdem causa st, vel physica, vel moralis, iuxta illud Apostoli. Rom. I. solum qui ea faciunt , Iesetiam qui consentiunt faeientibus. Effraces
autem cooperatotes , his versibus compre henduntur.
Iussio, consilium, consensus, Palpo, Re
Participans. Mutus, non obstans , non Manifestans. Iubens, seu Mandans tenetur ad restitutionem, sive expresse mandaverit, sive tacite tantum , aut implicii ε; ut si vir praepotens ostenderit violentiam, aut injuriam sibi gratam suturam . Item sive mandans praecipiendi auctoritate polleat, sive non sudo verbo, quovis mandet mciso in damnum illatum emeaei ter influenti ; ita ut mandatum sit eausa illius. Imo taliter mandans non tantum tenetur ad damnum re-
laiciendum , quod de facto jussit , ted etiam ad illud quod ptae. idere poterat; ut si jurusii set I et tum fustibus tantam graviter eae di, qui tamen oeelsus suit. Quod si mandatum efficaciter revocastet, ad restituti nem non teneretur; quia tune mandatarius
non vi mandati, sed propria malitia damnum intuliste censetetur. Dixi escariter inam si desecta nuntii , v. gr. mandatarius
evocationem non recepit, di interim man datum exequatur; mandans de damno secuto tenetur, cum ejus mandatum in damnum illatum de facto influxerit. cςηsulens, id est , quicumque ad damnifi-e3tiUnem alterum movet & allieit, damni ficaticnis media , utilitatem , facilitatem , iecuritatem, aut rustitiam proponendo i is
aeque, ac mandans ad testitutionem tenetur ἐcum non minus ad damnificationem conmlium influat , quam mandatum. Inter utrum
que tamen illud discriminis intercedit, quω, licet consulens consilium suum revoca erit, a damnorum restitutione minimὸ liberatur, sicut dictum est supra de mandante. Rati di paritatis est, quia mandatarius ncn agat suo, sed manstantis nomine; ideo mandato jam revocato mandans non censetur amplius in actionem influere. Qui vero reee Pit consilium, non agit consulentis nomines led suo: unde licet consulens , consilium re Vocet I si tamen motivum operandi ab ipsis piopositum in mente damnisi antis; uti sae-Pe contingit, remaneat, & illum ad dam ni scationem inducat , eonsulens censetux
369쪽
Dissi II. De Virtutibus, & Vitus &c. 333
' ωρηtiens; idest, favens , approbans, sustragium serens, tellitutioni est obnoxius, dum ab ejus consensu, savore, approbatione, vel suffragio pendet, ut iniusta actio fiat, vel non fiat. Ejus generis lunt . 1.
Principum consiliarii, qui suffragium serunt pro bello injusto. a. Duces , qui militibus vici , aut iamiliae depraedationem injusthpostulantibus permittunt. 3. Magistratus, qui annonas earias, quim par est, publice vendi permittunt: Iudices qui damnationi
innocentis etiam ultimi, idest eompleto sui. fragiorum numero requisito , subseribunt; quia tenentur collegas tuos ab injulta senistentia, in quantum possunt, revocare, dce. Palpo seu adulator, qui laudando, applaudendo, eommendando ; ossensum irridendo , ignaviam exprobrando , injuriam exagerando, nobilitatem exponendo, exta alterum impellit ad damnum inserendum , ad restitutionem tenetur; si ejus adulatio in damnifieationem emeaeiter influat . Nec opus est, quod per hane adulationem ad damnificationem alterum impellere proposuerit ; sumit enim, quod praeviderit, aut praevidere debuerit ex tua adulatione secuturam esse, aut natam esse sequi damnifi
Recursum praebens, seu reeeptator male.
Dctoris, restitutioni est obnox us ; si ipsi,
quatenus malefactori, patrocinium praestiterit, ipsum protegendo, hospitio recipiemdo, instrumenta serusido, praedas emendo, aut eustodiendo, ω Dixi, quatenur malefactori. Nam qui malefactorem recipe. ret, ut quemlibet alium, titulo amicitiae,
aut ossie i publici ; imo qui compassionis
motivo, eumdem a satellitibus quaesitum absconderet, ad restitutionem non tenere. rvr i quia sie recipiens nullatenus est causa acceptionis, vel detentionis injustae, nee in eam influit. Excipe tamen, si recipiens ex ossicio teneretur malefactorem apprehendere; vel nisi constaret malefactorem sumptu. rum inde oecasionem nova damna inserenis
diivel nisi fugetet nialefactor, ne restituistionem facere cogeretur. Farticipans ad restitutionem tenetur, non
solum is, qui in crimine participat, scalas deserendo , elaves adulterinas fabricando, excubias agendo, &e. led re qui partem praedae , quam furtivam novit, recipit, aut consumit, mortaliter precat, ct ad restitutionem tenetur partis 1 se consumptae, licet ex ea non lactus sit ditior. Mutus, qui tacet; cum loquendo, strepitum edendo, consilium aut praeceptum dando, impedire potest, ne alteri damnum
Noa obstam, qui auxilium di operam aldamnum impediendum praestare omittit.
--manifestam , qui commissum, aut comittendum latrocinium non detegit, sive ut damnum impediatur, sive ut reparetur: hi omnes ad relli tutionem tenentur. I. Si
ex justitia loqui, obstare, aut manifestare teneantur. i. Si re Jpsa damnum non impediei int. 3. Si rationabiliter impedire m. tuerint, dc ab que imminenti dc aut .
aut rerum suarum aut vitae , periculo.
Refore. Teneri ad restitutionem. I. Custodes lylvarum, vinearum, gabellarum . dici permittentes auferri, aut depraedari suaeculiodiae eommissa. a. Belli duees, Magistratus, Patres familias, aut alii Superiores non impedientes rapinas, usuras, iraudes, monopolia , furta suorum subditorum. 3. Famuli latrocinia conservorum suorum, aut aliorum non manifestantes. q. Permittentes animalia sua proximi bonis damnum inser-re , &e. Porro hi omnes novem cooperatores ad restitutionem in solidum tenentur; eum in injustam rei alienae, vel aerepti nem, vel detentionem, vel damnifieationem influant; licet nonnulli magis ad eam, quam alii teneantur 1 Circa quod
TR. 2. Laeuo ordine eooperatores ad restitutionem teneantur Antequam rei pondeam Observandnm est, eum dici primo loro teneri ad restitutionem, qui sic ad eam tenetur, ut ipso restituente eaeteri a restitutionis onere fiant immunes; de alio restituente ipse eidem, quod solvit, refundere
teneatur. Secundo autem loco teneri dicitur , qui cum jam restitutionem fecit , caeteri fiant immunes, excepto primo, dc sic de aliis . Demum in eodem gradu teneridieuntur, qui aequaliter obligantur; ita ut si nullus deficiat, teneantur singuli ad aliquam partem ; aut si aliquis eorum totum restituat, alii singuli ejusdem ordinis huie refundere tenentur eam partem, quam debebant pro ratione influxus sui. Hoe notato. R. Cirea hane quaestionem nonnullas a Dsmari regulas ab omnibus receptas, qua
Prima est: quM ante omnes allos resti.
tuere teneatur ille, apud quem extat res ablata ; quia onus restituendi ratione rei acceptae primum semper est ac naturale,
eum res ubicumque sit, semper clamet D mino suo.
370쪽
2. Ubi plures adsunt aequaliter damni fiaeantes, ut plures praecipientes, plures mandantes, plures exequentes, ecc. tenentur ad
restitutionem in eodem ordine; quia nulla est ratio, ut supponitur, cur unus ad plus
3. Inter eos, qui inaequaliter damnum in. tulerunt ; Primo loco tenetur praecipiens, quia lieet physice non operetur, communi tamen hominum existimatione censetur prin. et palis auctor, et caeteri, eius tantummodo quasi in lirumenta . idem dicendum est de eo, qui minis, fraude, precibus importunis, pretio coegit aut induxit, ad damnum alteri inserendum; cum in actione principalis agens censeatur. q. Poli praeeipientem subsequitur exe.quens, qui contulentem, & alios praecedit, cum egerit physice, & respectu eorum proprio nomine damnum intulerit. s Post istum accedunt positi v δ. eoopera tores, Conlulens scilicet, C n entiens, Pal. po, & Receptans, qui omnes in eodem crisdine ad restitutionem tenenter, cum eodem modo in damna ficationem influant . Sive enim conlu'as, sive consentias, live adule ris, aut receptes , n hil aliud facis, quImani mare , incitare, oc impellere executo. rem, ut suo nomine damnum inserat. R-
quum tamen est, ut inter hos cooperato.
res , qui so tilis, essicaciusve exequentem movit, ad majorem restitutionis partem teneatur. Quoad Participantem; h in praeda participavetit, tenetur, ut dictum eli, ad eam partem, quam participavit. ed si pallic pavetit in actione damnificativa, pa.
si modo obligatur, ac exequens, ut Pater. 6. Subsequuntur negati vh eooperantes, Mutus , non obstans , non Manifestans. Evidens est enim prius restitutionem competere et , qui politi v E actionem injullam posuit, quam qui eam non impedivit. Porro hi omnes negative eooperatores pari gradu, de ordine ad restitutionem tenentur;
quia sive quis taceat videntem larem, sive non obstet, sive non manifestet, nihil aliud facit, quam positionem operis, quod impedire tenebatur, permittere. Certum est tamen custodes particulares, quibus cura reis
rum immediatias competit, prius ad resti tutionem teneri, quam Custodes generales, Praetores scilicet, aut Magistratus. UR R. a. Cui, quod, quantum sit re.
stituendum R. Satis patet; Domino, vel Dominum repraesentanti, vel possessori justo v. g. Depositario, Commodatario, dcc. restituendum esse, quos ablatum, injustε retentum , aut damnificatum est; Ae hoe quidem ad iustam aequalitatem; imo de damnum emeringens, ac lucrum oessans, si ex illata injuria lecutum fuerit. Nee qui rem furtivam, etiam bona fide, emit, ubi furtivam esse cognovit , suri reddere potest ad pretium recuperandum ; sed ipsius rei Domino, a quo nihil exigere potest; quia res ubicumque is, clamat Domino suo ; nec abique injutia res ipsius in statu deteriori poni potest: poneretur autem in statu deteriori, si redderetur suri: Ergo, dce.
QUAE R. q. Ubi, quomodo, de quando
sit restituendum 'R. injustus rei detentor propriis expensis restituere tenetur rem se detentam, in loco ubi Dominus eam erat possessurus; non
per sartes, sed totam simul, si possit, mmul restituere debet: de prius restituere te
netur, caeteris paribus, anterioribus, qu mollerioribus damnificatis , prius indigentius, quam non indigentibus, oce. de hoe quidem, quam primum fieri potest, ab que longe graviori incommodo, quod pateretur
s. r. De rustitutisnis necessitate cristi. r. D Estitutionem ita necessariam
neeessitate praecepti; ut sine ea, dum eulpabiliter omittitur, salus obtineri nequeat, juxta Domini praeceptum
Mati. 22. ae dite quae sunt Caesaris Cresa -rt, dc D. Aug. oraeulum Epiti. ad Maced. Uyn dimittitur peccatum, nisi restit α- tui oblatum. Ex quo sequitur relli tutionem de die in diem proerastinantes ab .que justa
causa, versari in continuo peccato, quod singulis crescit momentis; teneriqne ad Om. ne intereisse, inde Domino emergens: Imo quoties alicujus menti occurrit se alienum detinere, de non scivere, aut reddere proinponit , toties novum mortale peccatum committit.
Quamquam negari nequeat, toties Debitaeem novum committere peccatum , quoties pononio non retaere, aut Iotares alienum male detentum s attamen quaeri posset, an sint tot numero
peccata pissita, vel silum moraliter disincta , quot sunt proposita ab ipso non flυendi ren ara. Multi rationasilii eroe fissis robabilius censent, ista peccata esse quidem ph uὸ distincta, sed omnia confluere in unum morale, gravisi quidem , edi necessariis in confessione ex r-