장음표시 사용
371쪽
Di . II. De Virtutibus, 3c Vitiis &α
-ndum. Paritatem exponunt de eo , qui, omissem intretinere decreυerit. tot quisem peccata nisiὸ multipticat, qΜs vices, qι. ut era potum renovo, arma stimis , ipsumne ret quitur. Haec tamen pereata, pissia interrupta, cuni en udem finem respiriant, atque ad ipsum attigiatur, is unisum erimen, gravius quidem ess mandum concurrunt. Sis pariter de Debitare , qui iam resoluto animo , alienum nou red-
paaι euriam, aut aliquo alio aequiυalesti modo, reum pro situm revocaυerit. In tali enim
casu, tor is que dubio, essent recata moraliter disincta, quot essent post retraciationem Propo D
Not. I. Restitutionem necessitate medii non esse necessariam: nam qui ,Ivel in vincibiliter ignorat te ad restitutionem teneri,
vel factus est impotens; absque ea salutem obtineri potest , si desiderium ericax re fibtuendi in corde retineat: unde in textu Augullini mox citati additur: sed ut dixι , cum resilui potest. Circa quod QUIS R. I. Quaenam sint causae legitimaea relli tutionis onere eximentes
M. Quinque assignari posse: Impotentia, non totum physica, sed ec moralis; Grave detrimentum ipsius mei Creditoris . aut aliis cuius tertii: Detrimentum proprii b. ni struperioris ordinis: Creditoris remisso: Bonrurum suorum cessio, igitura. Moralis impotentia, quamdiu perseverat, restitutione excusat; dam scilicet si eo ri non potest quin debitor longδ majus detrimentum ex ea patiatur ; quam creditor ex ejus dilatione. Ratio est, quia tunc cre.
ditor rationabiliter esset invitus; cum justὰ vellet, ut ita secum ageretur, si esset debit cr: Hinc RVolv. l. N .m teneti debitorem domum, aut villam multo minoris vendere, quelm aleat, ad debita solvenda Nee status sui jacturam notabilem incurrere , si status ju- ne suit acqui litus, non utaris, Daudibus, ct similibus: Tenetur tamen quilibet debitor diligentet ad laborare, dc ad honestam mediocritatem se te reducere , ut debita
qua in primam solvere possit. Quod si ve-io ex restitutionis dilatione tantam patia iur creditor, quantum ex relli tutione de . bitor, ille statim restituere tenetur; cum patior sit creditoris, quIm debitosis concilio. a. Grave detrimentum ipsusmet credit ris , aut alicujus tertii a restitutione excusat. bi v. gr. quis debitum repeteret ad Inst. Moral. Tem. I.
peccandum, vel contra caritatem, vel con.
tia castitatem. vel contra justitiam, dce. 3. Detrimentum notabile proprii boni superioris ordinis; samae scilicet, vitae, corporis innitatis, aut libertatis , restitutioneeκcusat. Unde nec mulier adultera, nec saltus testis, dic. crimen suum aperire teneatur, ad damnum illatum reparandum; si metus sit, ne ex hac revelatione ipsis mei grave detrimentum in fama, sortunae ms, dic. patiantur. ad plenam huiusce 3. Res M. intelligentiam. se audam es duo ele M orum seclera in sua
latituinna aecepta ; Diraturita scilicet , O tem 'ratia. Haec autem in triptici gratati acci'untur, O Δυiduntur, secundum tripticem e rumvalarem, cla exsimarisvem. In primo gra ponuntAr Vira, Libertas , in cyPoris membra . In secuxdo, Honor, O Fama. In tertis amem , Divitιae, . e aetera bona, quae frerrenae nuncupantur. Pro varis igitur istorum boucirum gradu tu aisserendum es circa Resistitionem. Mqua agitur. Si Res tutio fieri ne uitius eum 1a Dra proprii Mes ordinis superioris , v. gr. Famae , Vιtae, in comparinione ais ista F rtina ova, tunc nuna ades obligatio Resistitioclem
exequenai. Si vero feri potest assi e tali iactura, ruue fram tenemur ipsam perficere. Verum igitur es, quod nee mulier a vera, nee falsus
Tesis, ut Autue r ait, proprium erimeu rewla re tenentur damniam inIartim alteri reparan
dum, dummodo inrestigas, si ex hac remetatione Angὸ gravius damnum sibi in bonis stipendiris ominis, puta, in Vita, Fama Oin prudentis timeretur 2 in hoc sensu accipiencia sint ultima huiusiae Restasionis verba. Sed atiter Hrendum tiget, si damnum, quoa prvaeuter timetur, a praeυMeetur, eset ιnferioris ordinis, quam illud, quis alteri ιnjUὸ inlatum es s nam tunc
mulier, . Testis idem die de caeteris re
men proprism aperire reuerentur ad reparari
nem damni alteri incusse . Sed quid, si tantum
Infereur, quantum S tinens damnum ιn eo m rsaremur pericula ne Inferens, eaeteris paribus, cum propria iactura auertar iactaram reis parare teneri Theotasi sapientiores comm uiter docent. Sic in para cauis Detractor eum propriae famae detrimento, famam Proximi ab ipso laesam resarcire tenetur. Et ratio est, quia Ioamator, alteram iniussὰ d amando fur aminis propriam tuendam famam eum ipsius detriamento s cum υ , ese iniuriam patiens illam inferenti semper si praeferendus. Dixi caeteris paribus, & in pari causa : quia si Detractost
372쪽
Triai. IV. De Virtutibus, & Vitiis.
munis s eum hae eum tanto onere obligare non
censeatur . acide , quod Di matus in casu ιniusὸ Restituiti di m Migeret, qua parum sibι re D ctivὸ prodest , a teri vero magnum 'rararentum 1 mei . Circumstantiae igitur Persona. rtim in his , G s usibus casibus semper Iunia prudenti Theologo eos eranarae. Hae ad Λιι- rhoris nostri mentem elarius adjequendam s quam tamen ta ipse sufetenter palam fecit in art.
4. Creditoris remissio ab onere restitutio riis eximit, modo vere sit libera; ita ut nulla intercedat violentia, metus, fraus, Vexatio, timor reverentialis, molestia creditor 1, auctoritas, aut timor totum debituml'e: lendi. nisi ad aliquam pallem fiat comstio. Remissio siquidem, utpote quaedam donatio, debet esse omnino liberalis,& gra. tuita ; quae si non sit, remanet semper re stitutionis obligatio, dum creditor ad fortunam pinguiorem redierit. s. Bonorum cessio, qua quis, debitis omnibus solvendis insussiciens, bona sua creditoribus dividenda relinquit, , restitutione l. berat; modo creditores in id liberε coris sentiant , ae sincerε residuae solutioni r nuntient ; sed eum ordinariε; nisi semi. eoacti id laetant, haee bonorum celsio non impedit , quominus debitores teneantur pro sua e ditione laborare , ut integre debita solvant ex bonis , magis favente sortuna, de novo a se comparatis ἱ extractis tamen prius, pro sua, tuorumque honesta sulten. tatione, necessariis. UAER. a. Utrum restitutio, eommissa personae non suspectae , , sicienda secunda restitutione liberet, si res at verum Domi
N. Cum distinctione; vel res bona fide suit detenta, vel injulte accenta. Si primum . debitor a secunda restitutione est immunis; modo nullam fortuito easui, restitutionem impedienti, causam praebuerit: excepto tamen mutuo, quod Dominio debitoris semper subiacet, donee ad Mutuat rem pervenerit; res autem, ut saepius di. cium est, perit Domino tuo ; nisi forsan ipsemet Mutuator personam, per quam res sibi remitteretur, elegerit, quia tunc causa est eur perierit. Si secundum, inquit D. Antoninus, &e. debitor 1 seeunda restituistione facienda non est immunis ; quia quirem injuἰia detinet, aut subripuit, cul biliter casibus sortuitis se se eommisit. Excipe tamen casum, quo rem Domino, tem pote , toeoque Opportuno obtulisset, di ille recip re noluisset. Plura, si libuerit, apud
De DJuria , ir Reytutiora in particulari. MUltipliciter inferri potest iniuria, proaindeque restitutionis obligatio nobis incumbere μtest ratione multiplici, vide. licet ratione secreti proditi, ratione mendacii, ratione bonorum, tum animae, tum c rporis, tum sortunae, tum denique ia-mae, aut honoris; De quibus, tequentibus Paragraphis, hie nobis breviter restat agen
s. i. De In ria, ἐν Rest tutiora rat. Oare secreti proditi. Voti r Iolari secretum, non solam, d limv res aliqua expressδ, vel tacite sub secreto commissa est, aut audiens se-eretum promisit ; sed etiam dam absque
commissione, aut promissione alieujus rei lecretae revelatio in proximi vergit detriis mentum. Secreti autem violatio grave pecineatum est ex genere suo contra caritatem,
tua quis tenetur, ne alteri quis faciat, quod ibi fieri non vult; & eontra ipsam mel justitiam, obligatque ad restitutionem, si inde proximus in bonis vitae, famae vel sor- tunae damnum aliquod patiatur; cum adi hare verum jus habeat, maximῆ si accesse. rit tacita, vel expressa conventio secretum eommissum servandi , quae est quasi promissionis contractus, graviter in re gravi ex iustitia obligans: H me
fiesIv. Graviter peccare eum restitutio. nis onere. I. Q. at casu sortuito scientes occultam pecuniam alterius illam revelant, quo fit ut a latronibus subii piatur. α Qui ploximi secretum explorant, vel ad januam auicultando, vel epistolas clausas aperiendo, aut apertas legendo, dum in lecreto
loco servantur; quia jus habet quilibet assuum secretum. i. Superiores, Consiliarii, Advocati, Medici, imo dc amici , qu bus consilii, vel auxilii petendi gratia tecretum
committitur, peccant glaviter, ae restitu.
tioni sunt obnoxii, si sineret a sibi commista revelant, quia vi officii sui, ae muneriseensentur ad silentium se obligare. QUAER. Quaenam sint eaulae ab injusta
violatione secreti excusantes R. Quatuor recenseri possunt. r. si secretum coaemissum nullius sit momenti. . Si
373쪽
DE II. De Virtutibus, & Vitiis &c. et ast
a. si ipsum i m suit aliunde propalariam.
3. N ejus custodia in damnum commune , aut alicuius innotentis cederet. Φ Si servari non posset absque gravi , vel illius euieommilium est, vel illius, qui illud commisit, nocumenis ἰ
tra mentem, eum animo aeripieno . Dicitur, quaelibet signi atrio ; Non solam enim
Verbo, sed etiam nutu, scripto , ct sacto mentiri possumus. Dicitur contra mentem, ia ad mendacium opus est, ut id, quod dieitur, falsum putetur , licet Misan verum sit: sicut e eontra is non mentitur, qui fabsum dicit, quod verum esse putat. Dicitur cum animo decipiendi; idest eum intentione
suadendi id , quod menti suae eontrarium eli: alioquin nugari potius esset , qu1m mentiri; ut si quis direret nolens id luadere: Ter fenestram me dabo praecipium , fid mihi non concedas. Nol. 2. Dividitur. I. Mendacium in perieulosum , quod inseri alteri noeumentum; ossiciosum, quo proximum juvare proponimus; α jocosum , quo ipsi placere, adulari , aut delectationem afferre intendimus . Utrumque autem ossiciosum nempe, ct jo.
colum verum est mendacium ; quia licEt haec mendacia proserens proximi juvamen, aut delectationem sibi proponat , cum tamen me juvet, nee delectetur, nisi salten. do; idest contrarium menti suae suadendo, vere semper mentitur. a. Mendacium dividitur in formale seu expressum,& aequivalens. Primum fit ab eo, qui aliquid expresa dieit contra mentem; Secundum fit ab eo, qui ad decipiendum restrictionibus mentalibus, aut terminis aequivocis, aut amphibologicis utitur. Circa quod π. 3. Restrictionem mentalem esse locutionem ad alium sensum, quem de se habet, ab ipso loquente restrictam, mediante quacum glosula interios , se intenta: ut siquis pauperi eleemosynam petenti respondeat: non habeo, interius intendendo, ad albi erogandam . Restrictio alia est pure mentalis, atque insensibilis: Alia Iat E mentalis, seu tensibilis. Prima in sola mente omnino latet, nee ullis signis, verbis, aut
circumliaritiis, aut usu communi, ab audiente nullatenus dignosti potest: secundae eontia sicilis ex supradictis observatur a quolibet mediocrem intellῖgentiam habenti. Exempli gratia et Si interroganti, missa 1 te
nondum celebrata , utrum telebraveris
respondeas, celebravi, subintelligendo heri: tune est restrictio pure mentalis . Quba sieujusdam viri ciob lis semulus respondeat Dominum suum invisenti; Dominus abest, qui tamen adest, subintelligendo ut videatur; tune est reli rictio late mentalis; quia saeti E quilibet intelligere potest ex usu communi apud Nobiles, Dominum vel de s
cto non adesse, vel impeditum esse. Ἐ't. q. Propositiones aequivocas eas esse, quae diversos lenius admittunt, unum p marib, alterum secundaris; unum litter tem , alterum spiritualem. Idem de propositionibus aequivocis, ae de restrictionibus dicendum venit. Sunt enim propositiones,
quarum aequivi tionem quilibet facit E ex circumstantiis intelligere potest ; ut dum Christus imminus dicebat se esse vitam veram, Agnum Dei. die. Sicut nonnulla
adsunt, quarum aequivocatio non percipitur ; ut si loquens de flatura cujusdam par vi doctoris, dicas ipsum esse virum magnum . His notatis
UUER. I. Utram mendacium sit lici.
ri. Nullo rasu etiam in gravissima, reextrema neqessitate mentiri licet. Mendacium siquidem non solam veritati Dei , sed & justitiae contrarium est, eum prori mum deeipiendi intentionem importet, legesque societatis humanae infring t, secundam quas veritas debetur cuilibet interr ganti, aut nobiscum obloquentie unde jureae merito docet August. lib. contra mendacium C. 26. eum qui taptillari non
set , nisi custodibus mendacio deceptis, Baptismum potius sibi esse praetermitte
URR. a. Quandonam mendacium veniale sit, aut mortale D. Certum est apud omnes ex D. A gult. In Psal. Duo esse genera mendata .rum, in quibus non est magna culpa , sed tamen non Ant me cu*a, eum aut ire
mur, aut, ut prosimus, menti ν. Ratio est . quia veritati, non nisi leviter repugnant, cum caritati graviter non opponuntur. Perniciosum autem mendacium mortale est
ex genere tuo , & ad restitutionem obli. gat; quia earitati simul ae justitiae rem gnat . Idem dicendum est de mendaciis contra Religionem pugnantibus, quae seminper mortalia sunt: se qui in Confessione mentitur circa Confessioni ι sim mater u
374쪽
3 o Tract. IV. De Virtutibus, δc vitiis c
rethalem ineurrit eulpam; utpote qui Sacramento gravem inferat injuriam. Dixi, circa eonfisonia suae mateν iam ; nee enim mortaliter peccaret, qui circa aliquam levem cireum stant am . non necessa iam , mentiretur. Item Coneionatur culpa mor. tali esset obnoxius, qui cirra dolirinalem materiam mentiretur , salsas indulgentias proponeret , falsa miracula an nune aret, alicujus Sancti vitam fingeret, dce. quia Religionem ludibrio sic eκ poneret,& g avem Deo, cujus personam gerit, injuriam inser-Tet. Dixi circa materiam docti nilem ; si enim diceret se aliquid vidisse quod non vidit, ad doctrinam non spectans, , gravi meeato excusari posset. AER. Utrlim liceat uti restrictio.
ne , aut sequi vocatione pu E mentali FN. Restrictione, aut aequivocatione purimentali, atque insensibili numquam uti licet; utpote quae Vera sint mendacia. Prob. I. Auctoritate in n. XI. damnantis prop. z6. Ubi docetur eum , qui talibus utitur restrictionibus, aut aequi vocationibus reveνa neu mentiνi. a. Ratione evidenti ,
quia purὰ mentalis restrictio nihil prorsus immutat, aut emendat in simplici verba. rum signifieatione: unde si quis Missa noneelebrata respondeat interroganti, eelebravi subintelligendo heri, aeque mentitur, ae si nihil interius subintelligeret. Deinde ideo mendaeium est intrinseco malum, quia ad versatur fini, propter quem verba , Deo sunt iniit tuta; mutua scilicet cogitationum communicatio; & quia per i piam proximum decipimus: atqui restrictio purε men. talis huie institutioni ncm minas adversa. tur, nee per eam minus inevitabiliter proximos decipimus. Ergo Acc. Nec resert. I. Quod qui restrictione pure mentali utitur , mentiri non intendat. Intendit enim decipere, de de facto inevi. tabiliter deeipit. Nee refert. a. unod ve
ha externa juxta concretum internum verum fgnificent; quia si verum significent ipsimet loquenti; non significant audienti; sie, licet loquens non sbimet mentiatur . mentitur tamen proximo suo, de quo est quaestio. UER. q. Utram uti lieeat restrictio. nibus, aut sequi voeationibus lath mentali.hus seu sensibilibus FN. Ex gravi causa lireret; ut patet exemplo Chriiii Domini, qui se non ascensurum ad diem festum dicebat Diseipulis suis, licet postea ascenderit , subintelligens v
subintelligens, ad vobis illam revelandam ἰseu tamquam legatur a parte missur: quas restrictiones facilε poterant Diseipuli intelligere; cum probὸ scirent Christu in Dominum legis ceremonias fidelissime obterva re, ae Deum esse omniscium, nihilque ipsum laterer ex qua eognitione lenium locutionis ejus, lieet subobscurum, poterant, ae debebant percipere. Potissima hujus assertionis ratio est ; quia restrictio latε mentalis non est mendacium ἔsed prudens veritatis oecultatio: Ille siqui.
dem non mentitur, qui nee contra men
tem suam loquitur, nee proximum decipit, sed qui aequivocationem latἡ mentalem adohibet eontra mentem suam non loquitur, ut . patet, nee proximum deeipit . Licet enim , nisi obseur ἡ, mentem Iuam proxumo non aperiat , attentis tamen circum' stantiis materiae, Ioel, temporis, vel personae interrogatae, aut interrogantis. proximus eum, ut supponitur, per ei pere potestae debet ; & si eam non pereepetit, iustiatiae suae, aut temeritati die. imputare deis t. Deinde fatentur omnes, Consessarios, Secretarios, dcc interrogatos de rebus sibi consessis, aut sibi eommissis, posse alfirma. re se eas nescire, quod utique sacere non possunt, absque restrictione lati mentali , subintelligendo nimirum, quatenus bomiserparticulares. Ergo dce. Huie nostrae asserotioni Non obstat. r. Condemnatio prop. supra allatae sb Inn. X l. Siquidem Sum. Ponti sex eam non damna vix nisi ad se um auctorum, qui licitam dicebant re illictionem purε mentalem, quam & nos damnamus. Nee obstant a. nonnulli Sanctorum Patrum textus doeentium, eum verε mentiri, qui non respondet juxta mentem seu expecta. tionem interrogantis; alioquin sequeretur Christum Dominum fuisse mentitum: unis
de dieendum est eum, qui restrictionem latε mentalem adhibet, sub blaut E saltem,
iuxta mentem, dg expectationem interrogantis, aut secum obloquentis respondere. Nee obstat 3. quod restrictio utε mentalis humanae eonversationis Legibus sit eonistraria, non enim hae Leges obligant lemper elat ε. & aperth mentem nostram, aut ieereta nostra revelare. Suffcit ad comis meretum humanum, ut loquamur eo senissu, quem facilε ex circum ti is proximus colligere potest ae debet. Dixi in assertione; solummodo ex gravi mula lieere aequivorationibus uti Iate menini talibus. Leva namque inula, pe V. g. χρο
375쪽
Diff. II. De Virtutibus, & Vitii; dcc.
eretum frivolum aperiatur, ne Scholares . aut Domestici eorrigantur, te amico displiceamus, cte. 1 veniali non excusat s imo nec quandoque a mortali; dum gravis ni- millim instat obligatio nudὶ veritatem ape
tis interrogatus. Ratio est non quidem quoas miles aequivocationes, aut restrictiones vera sint mendacia ; sed quia Leges consortii humani postulant , ut quisque veritatem si inpliciter, justὰ interroganti . aperiat; nisi alioquin eam eelandi obli et gravis, ac rationabilis necessitas.
A. 3. De Muria, D' Restitutione in bonis
R Nimi bona duplicis sunt generis, cx supernaturalia scilicet, re natu.
ralia. Supernaturalia sunt gratia, di dona Spiritus Sancti eam subsequentia ; naturalia vero memoria , intellectus, scientia , ars ,
de similia, de quibus QUIER.4r. Utram qui alium ad me.
eandum induxit ad restitutionem, erga ip- summet inductum, teneatur. R. Cum distinctione. Si vi, vel metu, vel fraude alium ad peceandum induxit, ex justitia tenetur non solum efficaciter laborare, ut seductus poenitentiam arat; sed di damnum temporale ipsi seducto illatum reparare. Ratio est, quia sinus, vis, aut metus iniuriam haut annexam proinde. que restitutions obligationem inducit. Nee refert, quia seductus voluntarie pecea verit; lumeit enim ad statuendam injuriam, ut opus ejus secundam quid ita sit inooluntarium; ut si metus, vis, vel fraus non adesset; opus minime fieret. Quod si vero constri tantam . aliove modo, h vi, metu, vel fraude, distincto, aliquis proximum in peccatum induxerit, tenetur quidem ex caritate eum L pecea. eo, in quantam potest, retrahere; sed non ex iustitia, nee proinde damnum tem p tale sibimet illatum compensare; eum om. nitio volunt 'iε peccaverit: excipe tamen,
si indueens inducti esset Superior, qui ex ossicio, proindeque ex iustitia, tenetur subis ditorum suorum saluti invigilare. QU&R. a. Ad quid teneatur, qui alterum in errorem induxit
M. Si quis ex stipendio, vel OSeio collato, aut gratis assumpto onus instruendi
suscepit in his , quae spectant, vel ad fidem, vel ad mores, vel ad at quam scientiam, aut artem, quales sunt Praedicato.
Consessarii. Doctores, Advocati, Me dici. Prosellares Theologiae , Philosophiae ,
G ammaticae, Magistri artis eujuslibet, vel liberalis, vel mechanieae; tenetur omnia damna, tum spiritualia , tum temporalia ex sal a sua instructione orta resarcire; si- .ve id temeritate sua, sive negligentia, aut ignorantia, & etiam leviter culpabili, contigerit; quia tune veram intulit injuriam .& vere iactus est alienae damnificationis causa justa. Privatus autem homo, qui alterum in errorem suo induxit consilio, alnullam tenetur indemni sationem ; cum pro ximum instruere non teneatur ex justitia; proinaeque , qui damnum ex errore sibi omnino voluntario passus est , temer tali tuae debet imputare.
U. R. 3. Ad quid teneatur, qui inpotentiis animae, memoria, aut ratione,
proximum laesit R. Ipsum non teneri ad meuniae sotu. tonem, cum supradictae potentiae ita sint super iis ordinis, ut nullis sortunae bonis compensati valeant . Sed proculdubici t
netur temporale damnum inde ortum reia
para e , ut per te patet, & mox sulias e
sita. I Nter bona corporis, vita, sanna tas, membrorum,integritas, lubet tu, claustrum vi iginale , & pudicitia recensentur. Per occisionem vitae insertur iniuria, per verberationem, aliove modo sanitati per mutilationem membrorum in tegritati; per incarcerationem libertati; per stuprum , de violentiam virginitati. Ac pi dicitiae. Cirea quae innumerae propemodum agitantur quaestiones, inter quas ad pr xim magis necessarias solita brevitate discuis
QUER. t. An & quomodo malefacto.
res liceat occiderest R. Male iaciores ocellere non licet, nisi auctoritate publica; de ordinariε nisi servato ordine juris. Prima pars patet; quia solus Deus Dominus est vitae, vel necis . proindeque nullus mortem inferri potest, nisi is, qui ejus Personam gerit, ejusque auctoritate pollet. Ideo nee Marito licet Uxorem in adulterio deprehensam Oeeidere; prout definivit Alex. VII. nee subdito Principem suum tyrannicὰ se gerentem ἔprout definivit Cone. Costantieti se . lnaci nee privato licet Principem Regni, aut StAE'.
376쪽
tus usurpatorem oecidere; nisi id rit, aut permiserit Respubliea; quia intrin- ista malum est auctoritate privata quemlibet oecidere, proindeque nullo casu lici
Querba autem ordinatiὸ opus sit servare ordinem iuris, probatur ex eo quod auctoritas publiea legitim exerceri non potest absque latentia item publica, quae nissi se vando ordinem iuris acquiri minimE po test. Unde pecoret graviter Iudex, qui eum, quem probε novit Reum, juberet
Meidi, nisi tal f seeundum allegata.&p in bata probatus fuisset. Dixi ordinarae . Nam
si quis Malefactor deprehendi non posset, vel si ipsemet justitiae Ministrum in foro
publico occidere vellet, vel si aliis male sa-ctoribus terrorem incutere expediret, ut in Bello saepius contingit, sine alia forma Occidere lieeret. QUAR. a. An auctoritate etiam publica Innocentem ii reat occidere R. Nullo easu lieere, etiam auctoritate
publica , innocentem per Ie directe eae sntentiora occidere; quia publica auctoritas nullam aliam in vitam subditorum suorum auctoritatem habet, qu meam, quae sibi Deo fuit tollata; atqui non solum Deus hanc Reipublieae non dedit auctoritatem, sed expressε inhibuit, dicens , Exod. 23.
Dontem , Justum non occides; Ergo . Unde innocentem Tyranno tradere non I, Qt ; etiamsi totius immineret urbis exei. dium , quia Innoeentis oecisio non. minus mala eli intrinsecE, qu m sornieatio, aut adulterium. Posset tamen auctoritas publica Innocentem jubere, ut Tyranno se te offerat a cum ad hoc teneatur ex caritate erga Patriam et quod si nollet, eo ipso reus fieret, seque posset invitus tradi. aut eNCivitate eatei. Dixi per se direct E dc ex intentione; Indi recta siquidem Inne eentis occisio quandoque lieita est, si ex iusta fiat
necessitate, nee mors Innocentis intendatur;
sed aliud immediatus , de bonus effectus. Ne in bello tiret turrim evertere, in qua sunt Innocentes, si aliter hostes Rei p. vinci non possint . se tritum est contra iniustum invasotem se defendere, licet timeε-tur ne in hae defensione pereat innocens, suem invasor instar clym obiecit ; quia
ius turrim nocivam evertendi, aut ab invasore se desendendi non perit , ob periculum Innocentis aecident uer annexum, et non intentum.
QUAER. Uttam liceat se ipsum me,
M Nullo easu lieitum est se ipsum dir ctε Meidere; quia, ut dictum est, solus
Deus vitae, ac necis est Dominus, et homo tantam depositarius. Adde quod per
praeceptum non ereides , omnis occiso rectae rationi repugnans prohibeatur ; nihil autem rationi magis repugnat , quam sulcidium. Unde Aug. lib. i. de Civ. Dei, ait: Hoc asserimus, hoc omnibus inedia approbamuν, ne Mm I maneam mortem fidi inferre a here. Hinc mortaliter pecearet; qui morti
inevitabili pro amieo se se exponerer; qui peste innctus is ipsum trueidaret, ne aliis
noceret . qui ad proprium , aut alienum peccatum praecavendum, ad stuprum , aut ignominiam, aut grave tormentum vita
dum, se se interimeret; quia sui eidium non est medium ad haee vitanda ordinatum, nee mala iacienda sunt, ut eveniam bona. Nee obstat s. Responsioni exemplum Samionis, se ipsum eum hostibus domus ruina opprimentis; nee Eleaeati is eum elephante, cui Rex hostium infidere putabat, interficientis nee quarumdam virginum , quae ad vitandum stuprum praecipites in aederunt. Samson inuidem, teste Aug. l. F. de Civ. c. ar. instinctu divino id fecit et Eleagarus sperabat posse evadere, si elephans in alteram partem eaderet: Virgines autem illae ex ignorantia sorsitan invincibili putabant luteidium in hae circumstantia licitum esse. Nee ebstat a. illud Ioan 3. Debemus pro fratribus animas ponere . Sensus enim huiusce loci est, quod debeamus , sicut Christus Dominus , mortem aliundε nobis illatam pro salute proximi
patienter toleraue , non autem no- eam
directh inferre. R. a. Nullo ea, licitam esse sui ipsius
mutilathmem, nisi ad conservationem totius , ob supradictam rationem; quia nim rum homo membrorum suorum non est
Dominus , sed sollim depositarius . Hi ne gravi pereato a M. Patribus damnatus e storigenes, qui ad servandam eastitatem virilia sibi amputavit . A sortiori graviter peccant, qui se ipsos castrari permittunt, aut Parvulcs eastrari jubent, ad vocis sua.
R. Ex gravi, justaque causa seet nomnullas actiones facete, ea quibus mors indirecte secutura timetur, modo aliqua spes evadendi affulgeat: Sic laudabiliter miles stationem custodit, hostem aggreditur in bello justo, di Sacerdos peste insestis inser-Fit, eum mortis periculo die. Dixi x. Ex justa, gravique causa: damnantur squidem
Tract. IV. De Virtutibus, & Vitiis.
377쪽
Diu. II. De Virtutibus, Vitiis δce. 343
pectato mortali, qui in chorda saltantes, aut ambulantes mortis periculo se committunt ; imb α eorum spectatores, utpote peccato eorum cooperantes . Dixi a. modo
aliqua spes evadendi assulgeat; sic non licet navalibus militibus igne tormentario navim accendere, dum omnino salus desperata est.
R. 4. Licit E, & saepius laudabiliter mul. ta pollunt omitti , ex quorum omissione praevidetur mors indirecte acceleranda ; quia
non tenemur omnibus modis vitam nostram conservare et Sic laudabiliter Sancti Martyres ab que ulla sui defensione mor-t cm pro Chiilio opetiere; & multi Santii Consessores vigilias, abstinentias , di flagellationes ad corporis castigationem, mo delatas tamen, coluerunt; licetipraevid rint ex his eorum vitam fore abreviandam ; sie Sanctus Casimirus maluit virgo
moti, qu1m maritatus viveret unde communiter docent Doctores , nullum teneri ad aerem salubriorem transire , medicinas extiaordinarias sumere, cibos pretiosos quaerere, ut per aliquod tempus vitam sibi prolonget .
QUA R. q. Uirlim aliquo casu licita sit
M. Cum distinctione, vel scelus iam est
animatus, vel agitur de directa , vel indirecta abortus procuratione . Quo posito certum est apud Omnes, nullo prorsus casu; etiam mortis imminentis, licitam esse, quae directa intendatur, abcrius procura. tionem; sive scelus sit animatus, quia tunc verum esset homicidium; sive nondum sit animatus, quia teste Tertulliano Apol. e. s.
Homicidii fessi natio est probilure nasci. Un. de jure merito ab Inn. damnata est haec
prop. 34. Licet procurare abortum ante animationem foetus, ne Puem deprehensa gravida oeci Latur, aut diffametur. Sola igitur quae Ilio esse poteth de Indirecta abortus pro curatione. Utram scilicet mulier gravida, periculose aegrotans , ad vitam propriam iervandam pharmacum sumere possit, cum morali certitudine, aut saltem imminenti periculo scelum suum , sive iam anima. tum , sive nondum animatum sit , perdendi . Non defuerunt auctores, qui docuerunt hac mulieri gravidae tunc licere, etiam dum laetus ejus iam est animatus ; quia inquiunt cuilibet lieitum est vitae tuae in valorem occidere ; sed perperam hoc dicitur , tum
quia Mater, ad conceptum contentiendo ,
Iuti sua ce Isisse cenieturi tum quia mortis periculum, in quo versatur potius ex propria oritur infirmitate, quam ex praetenta ideius invasione; qui in hoc se habet tantum occasionaliter. Quod si vero omnino certum sit saetum non esse animatum, plurimi censent cum D. Antonio tunc licitam esse abortus indirectam procurationem; sed longὰ probabilius videtur multis aliis e ctoribus, nequidem tune licitam esse; tum quia non sunt facienda mala , ut eveniant bona; tum quia si, secundum communem omnium sententiam, non liceat ad vitam conservarsam procurari pollutionem, multominus licitum est abortum procurari; quippe qui longis maiorem habeat mali speciem. Ubi obiter pro praxi notandum est, peccato mortali obhoxiam esse mulierem, quae ex sua notabili negligentia abortum patitur; puta, quia nimium saltavit, vel nimis laboravit, vel inordinatis lasciviis inisdullit. Item mulier nutrix, quae parvulum
filium in lectulo juxta se positum etiam
in advertenter suffocat; quia advertere debebat . ac facile poterat, &e.
QUIER.. Utrum ec quomodo liceat
vitae invasorem occidere N. Id licere, servato moderamine inculis patae tutelae. Omnia squidem iura inquit Inn. III. O' Omnes Leges permittunt vim vireWHere: Lex videlicet naturalis, quae diis ctat propriam potius conservandam eue viistam, quam alienam: Lex divina Exod. ar. Ubi declaratur percussorem non fore reum sanguinis, si furem nocturnum domum
suam infringentem occiderit; quia, inquit Aug. q. 8q. in Exodum, di cerni non Ῥ-
teli, utrum sur nocturnus veniat ad furan. dum, aut vero ad oecidendnm: Lege ea
nonica . cum. si furiosus de Homicidio . ubi ille, qui vitae in valorem oecidit aequi.
paratur cum furioso , aut dormiente, qui non peccant occidendo: Lege tandem civili , ubi legitur Lege a. n. de jultitia de iure, quod qui uis ob tutelam corporis sui fecerit, Iure feeisse existimetur.
Moderamen autem inculpatae liuelae inhoe eonsistit. r. Q aod invasiis mortem ino'aloris non intendat, sed solam sui contervationem . secus enim eonvinceretur id agere causa vindictae sumendae. a. Quod mors inis asoris ad vitae defensionem ita sit necessa. ria, ut alio modo contervari non possit, nec minis, nee precibus, nee iuga. s. bd inde sensione invasus non excedat et unde qui vitam tutari potest percutiendo, mutilare
non poteti. dc qui mutilando, non potest
378쪽
3 4 Trael. IV. De Virtutibus, 3: Vitiis.
Diem eontra responsionem; iniustum ris valorem in extrema . necessitate spiritualies, positum, quia si occidatur, damnabitur, cum in peccato mortali versetur. Prae. ceptum autem Domini est, ut pro fratribus animas nostras ponamus, ct vitam eorum spiritualem vitae nostrae corporali praesera
R. Argumentum nimis probare : Inde enim sequeretur posse, ae debere nos ipsos cceidere, dilim versamur in periculo mor.
taliter peccandi. Ideo dicendum est, quot cum aggressor propria malitia sua in hoe vertetur periculo, nulla ibi eli proprii ne e miras, ted mera iniquitas, cui savere munime tenemur.
Caeterum circa hane assertionem observandum eth a. Reum capite damnatum Occidere non posse, nec ullam injuriam facere Tortoribus , aut Satellitibus , vitam suam invadentibus; quia non invadunt nisi legitima, ac publica auctoritate. 2. Nontieere inimicum praevenire . quem seimusncs ad necem quaerere; quia nondum cen. s-tur invasor . 3. Nee licere, ob eamdem rationem, interficere fallum accusatorem , a quo iniqua certo imminet sententia, li. cet alia via innocens damnum vitare non pollit, prout definivit Alex. VII.
H. 6. An pro honoris sui defensio.
ne aliquem occidere, aut mutilare liceat R. Nequaquam. I. Quia se jubet nos Christus, orare pro persequentibus, is ea-lumniant Hus nos i quanto magis inhibet, ne eos occidamus, aut mutilemus. I. Quia honor,& fama, quae in hominum veritatili opinione consiliit, quamque nos flccei sa.
cere iubet Religio, longὲ inferioris eth or.
dinis , quum Vita, aut membrorum inteis gritas. 3. Q aia Occisio, aut mutilatio nui. lius sunt momenti, ad honoris eonservationem, aut reparationem; nec enim impediunt, quominus quod dictum est, aut sactum; factum, aut dictum non sit. Nee refert, quod quandoque honor periret, si vindicta ncn sumeretur. Nam si periret honor mundanus apud mundanos, ec impios; non periret, sed compararetur vetus honor apud Religiolos, ct probos . Id ne jure merito circa hanc materiam pluistinae damnatae sunt propositiones ab Eeclesia. I. Quod Religioso, ct Cleri eo liceat
calumniatorem Oecidere, quando alius modus se defendendi non suppetit. a. Quod vit equestris ad Duellum provocatus illud acceptare possit, ad vitandam solam ignominiλm. 3. Q iud fas esset viro honorato occidere invasorem, si impingat alapam, vel sulte percutiat, etiamsi post impactam alapam, vel ictum sustis, fugiat.
AER. 7. Utrlim bonorum tempCra lium invasorem occidere liceat, aut muti.
R. antacumque sint haee bona, num . quam Occidere licet , aut periculo mortis ix ponere. od si vero bona necessaria sint, tum ad fovendam vitam , tum alia miliam sustentandam , tum ad flatum
mini ratum conservandum, invasorem peroeutere, imo dc vulnerare licet, non ex assectu vindictae, aut ex cupiditate, ted ex intentione reddendi larem ad surtum impotentem.
Prob. I. Pars responsonis ex eo textu Exod. ubi dicitur e licere cecidere larem nocturnum, non diurnum, quia videlicet discerni non potest, an sur nocturnus ad
furandum: an etiam ad orcidendum veniat ; de diurno autem potest discerni; ex
quo concluditur quod, si lar invadat tantummodo bona temporalia nefas esse ipsum interimere. Ratio est; quia bona temoporalia longe inserioris sunt ordinis, quam vita: Accedit quia eius amissio sit irreparabilis , bona vero tvmpo talia recuperari possint. Deinde bona temporalia famae sunt postponenda: Ergo si pro famae conserva istione neminem occidere liceat, multo minus licebit pro bonorum temporalium cc
Secunda pars patet ex prineipio ab om. nibus recepto, quod vim vi lieeat repellere; dom nempe bonum amissum per vim
desensivam non est superioris ordinis bo. no, quo quis privatur per illatam ; atqui vulnus non periculosum, iuxta sanam hominum existimationem , postponi debet amilliani bonorum necessariorum ad s. mi istiam sustentandam , vitam fovendam ece.
Ergo QUAER. 8. An liceat invasorem puditi. tiae occidere, dum nulla alia via suppetit ad eam defendendam R. Id minimε licere; quia vel pudicitia
in integritate eorporis sita est, vel in virtvte animi . Si primum , integritas haec longe inferioris est ordinis, quam vita hominis. Si secundum , violentia illata coris poti hane virtutem minimε laedere potest. Unde S. Lucia Tyranno dicebat r si invitam iusseris violari, castitas mihi duplicabitur ad eoronam. Nec id licet ob eoninsensus perieulum ; secus enim, ob eamdem rationem , la iplum occidere liceret, quod
379쪽
Diff. II. De Virtutibus, Vitiis &e. 3 3
nemo dicet, quia non sum facienda mala, ac propraE dicta injuria, ad restitutioiaem. ut eveniant bona. seu compensationem obliganti.
Nee refert, quod patestas ei vilis id per- Nee refert injuriam illam omnem exemmittere videatur. Nam si in hac circum .idere compensationem ; quia , liedi quo stantia mulierem non puniat, inde non se ablatum est restitui bile non sit per aliquoaquitur quod homicidium approbet Ised quia aequale, debet restitui in quantum fieri po- censet ipsam in hie eireum stantia esse ve- leti, vel in pecunia, vel in honore, secunnia dignam. Nec refert a. quod dicit Aug. dam viri prudentis judicium. Deinde comis lib. t. de lib. aib. e. s. Stuprum immanius pensari potest etiam per bona superioris or- esse, quam stupratoris Oeeisio. Nam stu- dinis, Irer preees scilicet, ac Missarum Saprum etiam immanius est mendacio, atta- crificia, quae Consessarius tenetur ex justi men mentiri non licet ad stuprum vitan tia hamicidae, aut mutilatori imponere. dum. Deinde formaliter quidem stuprum Q aoad damna realia, mutilator, aut Minimmanius est stupratoris Meisione , quia cisor injultus tenetur l. Compensare exomagis voluntarium est, non autem mate. pensas iactas in earatione vulneris, vel moris
maliter, eum vita hominis supelioris sit or- bi inde sectiti. Item compensare damnum et ais, qaam ejus integritas. inde emergens, Et luerum eessans, quod exi'orro obiter observandum est nos posse arie, vel industria laesi, vel occisi prove- eontra invasorem proximi quidquid potest nisset: idque non solam hersonae offensae, ipsemet proximus invasus, nisii forte inva ted dc etiam haeredibus eius, quieumque tori parentela, aut observantia simus ob illi sint; quia secundam leges, Heres uni stricti , eo quod id non permittat pietas versalis personam defuncti repraesentat , suc-drenyibus, aut quasi parentibus debita. ceditque in omnia illius iura. a. Tenetur It am autem ad id teneamur, dicendum solvere debita oceis, vel mutilati, si Mei- est nos teneri ex caritate, laetulo tamen sio, aut mutilatio in causa sit, cur credi-g avi nostro incommodo, ita ut qui proxi. toribus non sint soluta; qui enim causa elamum in hae neeessitate pastum lueeurrere damni proximo illati . illud proculdubio
negligat, mortaliter peeeet: non autem ex resarcire tenetur. 3. Tenetur alere Parenis
juttitia; ita ut ad restitutionem teneatur, tes, Filios, & Uxorem occisi, si sint pauo nisi sorsali Prineeps sit , Magistratus, aut peres; quia Parentes , ct Liberi , Maritus, Praetor, qui ratione Ossicii sui publieae quie- dc Uxor censentur moraliter una persona.
ti invigilare tenetur. Imo, iuxta plurimos Doctores tenetur ale- U Ei . s. Quid, de eui si restitum. re eos. quos occisus, aut mutilatus opibus, dum, ratione homietidii, aut mutilationis haut labore suo sultentabat; quia, inquiunt. R. Bona, quae mutilator, aut ocellar re. licet jus non habeant as alimenta , quaestituere tenetur, duplicis sunt genetis r Alia i ipsis ex earitate praellabat Orcitus, aut mu sunt personalia , quae personam occisam , t t. latus, jus tamen habent ne violenter ab vel mutilatam assiciunt; privatio nimiram eorum civ secutione impediantur, sicque ve-Vitae, vel membri, aut dolor ex vulnere: ram passi sunt injuriam.
Alia sunt realia , quae ex oeeisinne, vel . QUER. io. uid sit restituendum ramuliJatione oriuntur , de haee respieiunt; tione stupri
Vel ipsum mei oecisum, aut vulneratum , N. Cum distinctione: vel virgo des ora- ut lucrum cessans, dc damnum emergens; tioni suae liber E consensit, leviter rogata, Vel creditores ipsius, qui per mutilationem, aut ultro se offerens: vel simpliciter fuit inis Vel occisianem suis privantur ereditis; vel vita, quia stuprator vi, aut fraude usu periis nas, quas occisus, aut mutilatus alere est: vel fuit invita seeunddm quid; ita ut tenebatur. quidem absoluth consenserit, sed eum relu Quoad damna personalia. eertum est in- ciantia, dc quasi coacta; quia nimirum stu-justum ocrisorem, aut mutilatorem ad nul . prator aut graves minas, aut molestas solista in relli tutionem teneri pro vita sublata, licitationes, aut vehementes blanditias adhi- aut membro mutilato, quia eum homo vi- buit; idque tum promissione Matrimonst. ια suae, ac membrorum dominium non ba. vel absque hac promissione.
beat, sed solus Deus, nihil praecise praeter Si virgo libere consensit, evidens est sta hoc ipsi homini de tui; bene quidem pro pratorem non teneri quidquam ei rellitue
usu vitae, di membrorum, ad quem utique te, nec eam ducere, nec eam dotare, quia
veram ius sibi a Deo eoncessum habet, deis eienti, de volenti nulla fit iniuria . quo mique privari non potest, ablque vera bi simpliciter invita fuit, item satis evi-D LMOrat. T. L. X x dens
380쪽
Tract. IV. De Virtutibus, & Vitiis.
dem est stupratorem teneri omnia damna inde orta compensare, vel corruptam 1 se virginem ducere ob injustam damnifica
Si fuerit invita simplieiter, ficet absoluth consenserit, de stuprator matrimonium non promiserit; stuprator tamen tenetur, vel eam ducere, vel se dotare, ut possitaeque commodε nubere, vel eam in alio honesto statu collocii te; quia minae, mO leltae sollieitationes , vehementes blanditiae violentiae aequiparantur ; dc moraliter vim inserunt, atque sed ueunt: Excipe tamen, si puella aeque opulenter, de aeque sicile nubere posset, ae si non fuisset coria
Quod si stuprator molestis sollicitationi. hus, &e. Matrimonii promissionem addide. rit, etiamsi non serio, sed fictε promiserit,
tenetur ii se corruptam dueere , alioquin puella graviter esset decepta, ingensque dam. num ex fraude pateretur. Nee satis esset puellam ramummodo dotare, nisi ipsa sola dote sit contenta; quia corruptor Matrimonium, non dotem repromisit. Exeipe ta. men. r. Si puella deprehenderit, aut faeile deprehendere potuerit , promissionem non fuisse sinceram ; vel quia eonditionis est
valde inaequalis; vel quia . attentis omnibus ei reumstantiis, prudenter corruptori suo fidem adhibere nee potuerit, nee debuerit. Excipe 2. Si ex Matrimonio promisso gravia snt incommoda, aut scandala lacu.
UER. II. Qiae restitutio sit iacienda
R. I. Adulter tenetur omnia damna reis sarcire , quae ex adulterio suo iniuntur
tum Marito adulterae, tum Filiis eius legitimis; cum his veram, formalemque intulerit injuriam. Ideo non sollim compensare tenetur alimenta, quae Maritua prolispunae suppeditavit post tertium aetatis an . num , ad quem usu ue debet mater prolem alere ; sed & etiam eompensare tenetur
damna, quae patiuntur Filii legitimi; dum nempe cum illegitimis haereditati Maritisueelaunt: Idque totum sive suaserit Adul
terae, ut prolem adulterinam Marito affingeret tamquam suam, sive non,' quia in qualibet suppositione semper vera causa est,
eaque intulia , illius fraudulentae supposi
M si vetb nedum non suasisset pro.
lam sputiam, ut legitimam supponere, sed di dissuasisset, potuissetque Adultera absque infamia, aliove gravi incommodo prolem ill timam manifestare , sola adultera teis
ne tetur de damno leculo; quia tune sola esset eausa damni.
R. a. Quoad Adulteram ἰ vel vi, aut fraude corrupta fuit, ita ut suerit simpliciter invita . vel fuit secundam quid invita; vel tandem liberi eonsensit. Si primum, ad nullam restitutionem tenetur ,
cum non intulerit, sed pata sit, injuriam. Si iecundum, tenetur quidem adulter prior restituere, eum sit prinei pallor causa; sed ipso deficiente adultera pro ipso obligatur, eum ablolui E consenserit, di per actionem iniustam in damnum illatum influxerit. Si
tertium, aequaliter eum adultero omnium damnorum restitutionem dividere tenetur ι cum aequaliter eum ipso in damnum conis currerit, di deficiente adultero ad totum damnum resarciendum obligatur. Uc autem mulier adultera restitut Ionis munus obeat; debet vel bona Paraphernalia, suae dispositioni relieta, Filiis legitimis elargiri in compensationem; vel si nulla in sua dispositione habeat, debet prolem ill gitimam pro legitima habitam ad thatum
religiosum, si ea pax sit, suavi modo induceres vel si incapax sit, aut nolit, debet desectum lupplere proprio labore, & induis stria, aut prudenti paret monia. Quos si nihil horum possit, potiaturque fama inteis gra , se ipsam infamare non tenetur ; cum fama superioris sit ordinis, poteritque t
tum diipositioni divinae committere. Dixis fama potiatur inerra. Si enim famam suam amiserit, aut adeo sit vilis, ut pruindenti judicio ejus fama parvi sit pretii, de
hereditas sit notabilis, turpitudinem suam revelare tenebitur, si id Filiis legitimis utile esse possit. QUAER.. ia. Q iid sit dicendum de soris nicat iis, adulteris, aut caeteris, qui proles
Eos mortaliter peccare, nisi propter extremam indigentiam nullo modo , vel l horando, vel mendicando, eos alere eoia sint; tum quia Parentes jure naturali divino. ae civili prolem suam alere tenentur; tum quia filios exponendo, saepius mortis periculo eos exponunt; tum quia Hospitalia ad hujusmodi proles nutriendas erecta sunt tantummodo in pauperum submdium: Ideo proles suas exponentes resarci re tenentur eleemosynis, quas ta veris dein fraudant pauperibus.