장음표시 사용
31쪽
Quis est autem, qui Ambrosij Calepini Viri nobilis, S eruditissimi ingemo, & honestis sudoribus pluriamum non tribuat, ipsasq; literas ei multum debere nofateaturὸ is tametsi Bergomas, & Comensibus finiti-
astu α,. muS, cum Vocabulum hoc 'exponeret, hominem tameex eadem terra, & territorio significare dixit, Pliniacumq; perinde Veronensem agnouit, ac ipsum Caluuium, S in Graecam dictionem, quae est, eo uertit, R. non absimilem, quibus eius. dem citritatis incolas, non regionis, aut Prouinciae si-i gnificari scribit ii Pollux. Idem de hoc uocabulo scri in. maii. sere Auctores T h esauri linguae latinae, atq; inter eoSAlbertus Burcrus postremus eiusdem l: bri, idemque acerrimus censor, atq; , ut ita dicam, repurgator,a quiabus non recesure uir, duo praestantes, di omnium d ctrinarum, latinaeque linguae in primis gnari, Christophorus Landinus, & Ludovicus Dominicus, qui uer bum hoc nostrum in compatri tam Italica lingua transtulerunt ex eadem quippe patria, non Prouincia. HOC ide de hoc nro Pliniano uocabulo tradidit doctissimus, ac nobilissimus Scaliger, mihi solus instar omnium, in suis in Eusebium commentari js nuperrime editis ; ita alta . aeui demum hoc idem interpretati sunt Marsilius C agna: V tus,&d Nicolaus Maronea Philosophi, & Medici Ve-
de iis ita e ronenses praestantissimi, at Maronea etiam Cigali nid Ita triti auditor. Nostrorum demum, Statutoru conditores hocide de hoc eode uocabulo S ipsi iam ante plura iscula
senserunt, nulla adhuc inter nos, & Comer ses ex orta controuersia de Plinii Patria. Exstat enim inter alia.. Ela elata Statutum ' cum huiusmodi in seriptione. Vtiod et dicat rius ,siue delegatur, π alij Itidices iamini 'Potentati
32쪽
frenses de aliquI causa non cognoscant alicuius com TERRANEI jui, quod uerbuin ipso statuto ita sunt interpretati. Ztem Hatuimus , quod Uicarius , seu δε- legatus Domini Potestatis, alij Iudices, qui sunt forem ses , non possint, nec debeant cognoscere de causa , seu cum sis ciuilibus alicuius personae, quae sit de ipsa terra , inde fuerint. Hic autem non erit absurdum inspicere, quid territorij nomine contineatur,quando ad eiusdem terrae, .& territor ij homines uocabulum hoc nostrum a Valla refertur, post Guarinum, & Perotum, & alios, ut supra vidimus,atq; hic in primis antiquu legis Mamiliae fi agmen tu occurrit, quod pristino suo iuri, ac nitori doctissimus Lipsius restituit, unde hoc facile cognoscamus,&h Pomponius I. C.,ac post eu auctor Dictim to kl' i' narij iuris,alijq; permulti auctores videdi ssit, asseretes schis territorisi esse uniuersitare agrorsi intra sines cuiusis ciuita
rus' Frontinus quoq; , quidquid,Inquit, ad Colonia,municipijue priuilegium pertinet , territori' ius appedant. serum tib Item FIaccus, Territorium meteres dixere intra quos I ..' '' 'sines iuris dicendi uis eset. ' V arro quoque, Terra, i - D πώ i;-q it , dicta est ab eo, ut in li- scribit,quod teritur,itas, paei ἀ
locus communis , qui prope oppi m relinquitur , territo rium , quod maxime terItur.
Non eo sane inscias,aliter verbum hoc CON Tinna-Ngvs ab alijs suisse acceptum ; e istimantibus, illud non improprie reserri posse ad homines etiam eiusdem regionis, S Prouinciae: caius sententiae auctorem via dcos Hermolaum Barbarum, virum clarillimum, & si Di in doctis limum , quem praeter Benedictum Iouium,& a m. Eos Comenses striptores,alij quoq; secuti stant, ' EEasi sues ..
33쪽
scilicet Uinetus, & alij nonnulli; ve Qm adeo tenuiς est illoru numerus, si quid in hoc inest mometi ad victoriam ut iam deploratam causam ab se agi intelligant, si ulterius nobiscu contendant Comenses,qubd si literarij testes ab ingenij magis praestantia, quam a numero sunt aestimandi, adhuc illorum res in tuto non Iocantur: inter nostros enim permulti exstant doctrina in uniuersum insignes,& ingenio praestantisiimi,
vel ipso Pauli Iouij grauissimi hominis iudicio, qui
Guarinum nostrum, Nicolaum Perotum, Laurentium
Uallam, Politianum, Pomponium Gauricum, & Ne-hrisiensem, nec Musaeo suo literario, nec elogio luculentissimo indignos existimauit, ita ut singuli cum si gulis Comensum fautoribus nullo discrimine conferri possint. Iam vero si remoto etiam testium utriusq; Iartis numero, N auctoritate, rationeS tantum, quius omnes ducti sunt,in ipso vocabulo interpretando, cxpendere voluerimus , saniora adhuc consilia illos inijsse inueniemus, qui pro Veronensibus scripsere, quam qui Comensium sententiae subscriptae. A temra deductum vocabulum illi nullis aduersantibus conclamant ; terrae vero appellatione regiones, S prouincias contineri subdunt, id ipsumque ut ostendant, multis exemplis nituntur, in quibus colligendis Cigalinus in primis multis peruolutis historijs sedulam operam nauauit, sed frustra: neq; enim hoc etiam omnino a nobis negatur, est enim verissimum terrae nomen , Prouinciae tamen, & regionis nomine apposito ad Prouincias etiam, & regiones spectare, quid enim hoc prohibet, si ad selidas orbis terrarum partes, si ad ipsum deniq; terrarum orbem, nec improprie re-
34쪽
sertur nam praeter M. Tullium 1' Peroto p imdm,&a. i. a valla obseruatum,& mox a Comensibus relatum, 'i' Terram Africam ante omnes Vocavit Ennius, eandemq; itidem V Vergilius, Italiamq; terram' Liuius, tit: o quo pacto a Catone, Plinio , & A. Gellio dicta est, ut
Cigalinus animaduertit. - Thraciam porrb Mavortia ' ht y' n.
tellurem, & terram, Italiam Vero antiquam terram, ni Geor.
item Saturniam,s Oenotria, ac demum h Hesperiam LN ., vocavit Vergilius, & A fida terram pro Asa ' Ouidius. at vero quod subiiciunt Comenses, ergo CONTERRA-Ngus, quod ab ipsa terra deducitur, ad eiusdem quoq; regionis homines, & Prouinciae porrigitur, hoc a nobis minime probatur, hoc expresse impugnatur; pe raro enim, atq; ita raro, ut nunquam fortasse, terraenomen solum, & sine Prouinciae nomine adiuncto, vel fallem perdictionem relativam, vel similem, subindiacato, Prouinciam denotat, ut modo praemonstraui: at ex aduerso idem terrae nomen Urbes per se propriesgnificat, prout multis tum Graecorum, tum Latinorum patet exemplis, quorum hic pauca subijciam ratq; , ut a Graecis initium sumamuS, χυ, ab eis,& γ. terra dicitur, quorum Vtrumq; territorium etiam, &ciuitatem, nunquam vero regionem, vel Prouinciam
significat; atq; hinc Sophocles, ubi in tragoedia,quae Oedipus Colonaeus inscribitur, ipsum Oedipum ab hospite siscitantem facit de Ioco, ubi insederat, erat autem sibi fatalis apud Σ --aiao ita ab hospite e- doctum cecinit, Graecos versus adscribam, atq; illas, quos latinos e Graecis Thomas Naogeorgus suis ni meris reddidit.
35쪽
ca potius via eripes diremes a sit, idest aspera,&sraisgosa, quaque aereis ped ibus esset ludum. nisii: terris Inmieausadi i ,c si H UCTE R R AEdie dum sit, ut in Graeeor τε
idest . porro Calc, locum , TERRA: huius appeltatus est via aerea, obiisqs es Atheniensium. Paulo vero inferius hoc idem clarius expressit, ubi chorus,& Theseus Athenarum Rex aduersam Oedipi fortunam, S erumnas miserati inter se colloquuntur .
idest. Cho. mir hic Rex P iam diu haec , Talias prolocutus es oracula, TE RE AET huic quasi sectu rus. mox paucis interiectis sequitur Theseus.
id est. Deinde menit his Supplex Deabus , his I TERRIS, sist mihi
Ex quibus apparet ipsum TERRIE vocabulum ad ipsas Athenas semper, & ad earum territorium fuisse relatum, ut eo non improprie apud Graecos ipsas Vrbes, & earum territoria significari doceremur. Luripides vero per hoc idem verbum, γ., patriam itidem expressit in quodam senario versu, quem citat doctissimus Scaliger in suis in M. Varronem de lingua latina coniectancis, est autem huiusmodi
Idest, Quinam e ciuibus exturbant te e TERRA 3Menelai
36쪽
Menelai sunt verba erga Orestem, qui iam se a suis ciuili conspiratione e Patria expulsum fuerat con questus; itaque Dorotheus Camillus, cuius opera Euripidem latine loquentem habemus , hoc idem
verbum γλ in Patriam non sine causa transtulit; Ne vero diutius in Graecis recensendis immoremur, quae nobis etiam a Latinis auctoribus suppeditantur testimonia, videamus.' Plautus in nostra TERRA ar in νλIQ. inquit, idest in Urbe, ubi Comoedia Casina acta fingita LRβης tur,&eluuiones, exustionesq; TERRARUM, idest Vrbium inundationes, & incendia, direptioneSq; VO- cauit qCicero. si quid porro etiam certius Comenses
Ueliderant, audiant quae a Vettiaria Coriolano filio bellum Patriae inserenti obiecta apudς Liuium legun i tur, quaeq; a ' Valerio Maximo repetuntur, licet illa Gib.3.eap. Pighius inde expungat, Potuisti, inquit, populari hanc TERRAM Romanum agrum intelligcnS quae te genuit , at se aluit st frequens vero, & mirabilis in hoc 'crgilis'exllitit, inultiSq; in locis hoc nobi S apertissi- eἰ lib. i.Aen. me testatur, ibi me quoq; permultos similis fortuna labores Iactatam , hac demum moluit consistere TERRA. De Carthagine loquitur: item alibi de eadem. LUM.Aene. Dissimulare etiam sperasti perside tantum Posse nefas, tacitusqs mea decedere TERRA PMultis itidem Vrbibus alio in s loco per ανα, νι is no- g tib ε A 'minatis, priusquam conderentur, his versibus,
Hi tibi Nomentum, in Gabios, urbemq; FHevam, Hi Collatinas imponent montibus arces, Pometros , caserumgs Inni, Eolam , Coramq; i
37쪽
Haec tum nomina erui, nuncsunt sine nomine TERRAErIdem etiam, ubi de Numa Rege loquitur, qui e Curibus Sabinoru oppido Romam euocatus,defuncto Romulo, ad summum regiae dignitatis fastigium sublatus est, sic inquit.' aeuis procul iste autem ramis insignis olivae
Sacra ferens P nosco crines , incanaqs menta . ,
Eeeis Romani, primus qui Deibus Vrbem Fun abit, Curibus paruis, stu paupere TERRA Missus in imperium magnum. I i lem Vergilij locum imitatus h Gabriel Lermeus,vel' potius Gulielmus Sallustius vir doctissimus, ubi de Diocletiano loquitur, sic inquit Haec eadem exosus quoq; taedia maximus iste , ut laribus paruis , ω TERRA e paupere missus Impera, micior Romani inuasit habenaae . Quamquam vero non sum nescius, alia quamplurima huiusmodi ex stare exempla apud Vergilium, aliosque probatissimos auctores, illis tamen recensendis ita demum data opera supersedeo, ut mihi nonnulla ex ipso tantum Ouidio desumpta referre no sit vetitum, a quo Lemnos insulam, & Sulmonem, Sestonq; ,& Abydon TERRAS vocatas fuisse legimus, ac primum de
Dos tibi Lemnos erit, TERRA ingeniosa colenti. De Sulmone autem, siue illius territorio, sic inquit. M TERRA ferax Cereris, multoq; feracior muα. At illa de Seilo,& Abydo ut sunt speciosissima, itarem nostram ad viuum supra omnem fidem exprimunt. Vel tua me Sessos, vel te mea fumat Abydos , Tam tua TERRA nubi, quam tibi nostra placet. Hoc
38쪽
Hoc demum quod sequitur quemadmodum rarissi-inum est, ita erit nobis multorum instar,& pro limite
sententiae nostri.' Cecropia Pasias scopulum Mavortis in arce Pingit, ' antiquam de TERRAE nomine litem. De lite loquitur iam conditis Athenis exorta inter Neptunum, Mineruamq; , de nomine Urbi imponendo, historia est notissima ex ' Pausania, Ouidio, S alijs. Si igitur terrae nomen, Prouinciae nomine adiecto, ad ipsas Prouincias resertur, per se vero, & nullo apposito Urbium nomine, tam apud GraecOS, quam apud Latinos auctores ipsas Vrbes, S earum territoria proprie significat, ut iam vel ipsi lippi, vel qui sponte non
Caecutiunt, videre possunt, quis credat, ut si ex hoc ipso nomine verbii CONTERRANEvs derivetur,ad ipsas prouincias magis,quas per seno sonat, reserendu sit, quam ad V rbes, quae sub eo proprie continentur Haec eao libenter a Comensibus sciscitarer, his enim araumentis , non longis illis ambagibus, uel iplis labyrinthaeis erroribus magis perplexis, S intricatis, quibus Ciga lini luculentissima oratio plena est, huius vocabuli proprietas mihi videtur in uestiganda. Iam piosecto etiam particula con quae in huius vocabuli, de quo
agimus, formatione concurrit, ipsum compositum restringit, nec illud in sensum extraneum, & longinqua a propria verbi natura, unde deducitur, labi, & euagari permittit, ut tota passim docet antiquitas; sic enim, Contribulis is proprie dicitur, nec aliter latine interpretari potest, qui in eadem tribu descriptus est, unde omnes ex Fabia inter se sunt contribules, item ex Poblicia, ex Oufentina itidem, & sic de singulis, nec D a eadem
39쪽
eadem ratione, qui in Fabia suffragium serunt, contribules erunt his, qui in Oufentina , sue in Poblicia sunt. Conseruus quoq; is dicitur, qui cum aliis eiusdem domini seruitio addictus est: cuius rei multa apud Plautum, & alios Comico& extare videmus exempla, quae breuitatis causa non sub ijcio: nec conserui , nisi inuita latinitate, inter se hi dici poterunt, qui sunt diuersorum dominorii iuris, quamuis seruilis conditionis omnes. Quid autem dedictione commilito,vel commilitium) erit dicendum Θ nisi prorsus hoc idem λ est enim commilito, qui sub eodem Imperatore militiae nomen dedit, & in eodem exercitu stipendia meretur, non qui sub diuersis imperatoribus, & diuersis in ca
stris ; commilitium vero eiusdem militiae societas, nec desunt exempla utrivique; Caesar commilitones suos milites Sisi imperator, blandiore vocabulo appellabat, L j. yy ' docet' ipse, docet μ Suetonius. Perdiccaς vero apud ibi ire ι'' hoc idem clariuS expressit Certe, inquit, com-
ς hi, i . militones eorundem castrorum; praeterea ubi idem auctor
de ' Alexandro loquitur, ne qua materia, Inquit,sediti νis proculse adente in .Macedonia remaneret, reges Irmpendiarios conssemoris ingeni, ad commilitium secum trahit,seniores ad tuteLm regni relinquit, cur igitur tanto assicietur presudicio, vocabulum hoc nostrum, CON-TSI R ANEVS, ut a sua propria natura deflecti, &in impropriam significationem transferri debeat, Grai malicorum Omnium sententia , imo totius latinitativratione restilente, aliis similibus interim pristinum iugsii uini retinentibus Zan ideo, ut Comensibuς mos geratur Z at non illis ita parendum est, ut latinar dictionis Proprietati, S. ipsit Plinio iniuria inseratur Quia
40쪽
enim magis proprie sonat haec vox GONTERRANs vs si illius originem, ii etymon, definitionemq; ingenti
numero testium vallatam, si deniq; connexionem ex duabus dictionibus compactam intuemur, quam hominem eiusdem terrae, idest ciuitatis, & Patria: Θ quonam ergopacto citra iniuriam in spurium sensum, &suae naturae reluctantem transferri potest, omnibus rationibus, atq; ipsis prope elementis repugnantibus ei plo vero Plinio literati omnes quid impensius obseruant, & admirantur, quam miram latinorum uocabulorum proprietatem P quid magis illius operum diuinitatem aperit, quam latinorum uerborum simpleri nudus, germanusqyusius , & remoto omni circuitu, s lida uis, atq; et scax significatio P at quid ageret apud Plinium ista dictio, si ad hominem eiusdem regionis,&prouinciae referretur, nisi id solum ut nihil ageret, sed superflueret, & redundaret cum enim inuentum sit epitheton, ut tradunt ii RhetoreS, Ornandi, aut uituperandi, siue indicandi, uel etiam squod estinis magis proprium significantius exprimendi gratia, nimia profecto apud illum uel irigiditate Ianguesceret, uel laxitate evanesceret ; A Liguribus
quippe olim Cisalpina Gallia incipiebat, atque inde
secus Alpium radices per Insubres, & Caenomanos extensa usque ad Formionem proximum Aqui I iae Fluuium, Venetiam totam cum Carnis contin bal ,'' Pomponio Mela, & Sigonio auctoribus, a Ci-galino etiam relatis, tam longinquo terrarum spatio is inter Ligures, & Insubres, Venetorumq; , & CariaOrum fines interiecto, idq; Rei p. Romana: tempore, ut