Joh. Isacij Pontani Discussionum historicarum libri duo. Quibus præcipuè quatenus & quodnam mare liberum vel non liberum clausumque accipiendum dispicitur expenditurque. Accedit, præter alia, Casparis Varrerii Lusitani De Ophyra regione & ad eam navi

441쪽

3 6 PROBLEM ΑΥ Α ma dicitur Ecnephias , quando nimirum multae exhalationes densae & confertim collectae cavam nubem subeunt, sibi vel per circumsistentiam frigoris vel mutuo

collisu calefactae rarescunt, tandem per disruptam nubem magno impetu densim propelluntur, unde & nomen habet εκτων νέφων. De nautis Lusitanis scribitur, quod sub ε Equinoctissi, eju modi ventorum impe tum frequenter sint experti, tamdemque crebris periculis moniti, ubi nubem consticiunt, vela subito contrahunt, quod nisifaciant, naves Uio vibratu merguntur. Altera species est Turbo, flatus nimirum ex diversis nubibus , vel ex diversa ejusdem nubis parte globatim protrusus inque se tortus ac re ortus in gyrum , instar corticis in aqua.

Dicitur idem flatus & Typhon. Hic quidem capitalis est velut nautarum hostis, utpote qui non vela tantum rumpat & de

jiciat , sed ipsas naves frangat, absorbeat,

& in altum non nunquam evehat , sicut Min terra arbores & saxa suis locis mota secum devehit. Tertia species est Prester liquod est incendo , halitus nempe impetuosus, qui vel ex circumsistentia frigoris, vel ex vario repercussu & arietatione, ignem eoncipit, & ex nube erumpensi

flatum simul & ignem miscet, ita ut non solum

442쪽

solum prosternat obvia sed & eomburato

Ex hoc vento mare dicitur interdum es fervescere sub ipsis navibus , quia naves magna ahementia penetrant in profundum aquae. Dominantur autem saevi ejus. modi impetus, uno in mari plus , altero minus , unde minus est periculi navigantibus in uno mari, quam in altero. In Inodica navigatione, propterea valde periculosa est ea p3rs Oceani, Atlantici, quae est ad promontorium Bonaspes, & cum eκ portu in saponiam navigatur, ferunt nautae eam navigationem , inter omnes hujus temporis navigationes, esse periculosissimam.

V. mirum sciri possi, ex quibus munipartibus stirent, S quet nam Ant

numero venta ' SUnt nonnulli in ea sententia, rem esse impervestigabilem , undena m ventioriantur & spirent, proque. ea opinione allegant loca nonnulla Scripturae, 9t Psal. 13 F. Sepromit ventum e thesauru suis. Et Jerem. O. v. x3. similis est locus. Resp. eodem plane versu Psalmi, causam & ori-Ninem ventorum exponi., dum inquit, Facit ut ascendant vapores i superficie terrae.

443쪽

3 8 PROBLEMATA Per thesauros autem intelligit specus &loea abdita, unde prima halituum origo. Citant locum consideratione dignum. Job. 3. v. 8. ubi Christus inquier ventus quo vult spirat, ct sonum 6m audis ,sed ne cis unde veniat, ct quo vadat. Resp. Salvatorem non simpliciter negare, quod sciri non possit, unde venti spirent, sed id tantum dicere, cum ventus sit quiddam hominibus invisibile, per se ex flatu ventorum sciri non posse ad sentiam, unde ventus spirent, nisi deprehendatur certis signis, ut sunt vhxilla in culminibus aedium &templorum, quae ad motum ventorum Convertuntur. Lamb. Danaus insignis Theol. tract. a. Phys. c. I in deventis agens, ita hunc locum Ioannis interpretatur. Ea, inquit, Christisententia de hominum vulgo vel eorum qui Physicam non didicerunt accipienda est cognitione. Itaque non antiquat hanc pulcerrimam Fh ca partem, qua de ventis agit, si id tantum docet, omnes omnium Physicorum regulas vel imperio Onutui subjici, ut eatenm vera sint, quatenus ipse vult, quoa ex cap ao. 'ob. mam e 1um

eis. Alias ut c. x. Eccles. v. 6. apparet, est: omnium ventorum motus & flatus cerra

Quadam ratione cὐgnitio. Concludimus 'ergo sciri posse, unde venti spirent, nimi

444쪽

NAUT xc A. 37stam ex diversis mundi partibus ortu, oeca-μ, Septemrione, Meridie, s locis intermeridiis. Ex his mundi partibus, ventorum divitio & numerus subducitur, quod nimirum alii sint cardinales , alii Collaterales. Cardinales venti sunt, qui ex ε. mundi partibus Cardinalibus spirant, ab Oriente Subsolanus, ab occasu Favonius, a septe tricane Aquilo,a meridie Aullar. Collaterales venti non eodem modo definiuntur ab

Autoribus. Aristot. ventos M. numerat,

sed ex his octo universales & praecipuos, Nam praeter Sub lanum, Favonium, Boream, Austrum alios numerat, punctis solstitialibus, tam hybernis quam aestivis, prout videre est in Schemate ventorum quod in suis Physicis Lieblemι ex Aristotele designavit. Verum recentes Hydr graphi & Nautae ventorum numerum ex longa observatione, sic auxerunt, ut jam 3Z. numerent, quorum Schema in pixi de nautica depingi let. Numerant autem ita, ut totum Horizontem, id est, dimidiam mundi plagam dividant in partes sequales. 32. &sub ea parte, quae est ad Polum se inicum collocant Aquilonem Lin pari ' autem Diametraliter opposita Austrum , & sic in Circulo, linea Diametra

lis ab uno polo ab alterum ducitur. Hanc deinde

445쪽

38o PROBLEMATA deinde Diametralem lineam ad angulos rectos intersecant, ab ortu se linoctialii id est , exactb medio ad Occasum sequinoctialem, & sub ortu AEquinoctiali ponunt Solanum,sub occasu vero AEquinocti- ali, Favonium. Deinde in puncto medio inter quoslibet duos horum Cardinalium

Ventorum, collocant ventum unum collateralem a Cardinali proximum , atque ita jam octo ventos habent. Deinceps iterum puncto medio, inter quosvis duos horum octo Ventorum adhuc alium collateralem designant, ut fiant 32. quae res

non tam ex textu doctrinae, quam ex ocu

lari inspectione percipi potest, ideo illis

qui regiones ventorum exacth cognosce re volunt, commendo quadratum Nauti

cum Gemma Frisii, quod extat ad caputa s. Cosmographia Appiana.

VI. An ne quidam Venti sati qui continuu aliquot mensibus ab aliqua

rant f . I Radnnt Nauticae rei periti in nostris

regionibus & nostro mari, valde instabiles & mutabiles esse ventos: contra Ve

446쪽

ro alibi statos magis ac durabiles. In mari Indico qua Calecutum versus navigatur MInsulaι incoluccas, a Junio usque mense adOctobrem spirare dicitur ventusorientalis, sex autem qui sequuntur, continuessat occidentalis. Tales stati venti fuerunt

ii, quorum jndicio ChriLZoph. Columbus

novum tergarum orbem humano generidete t. Etenim cum homo .sagacissimus observaret in littore Lusitania statos ventos mare perflantes certis anni temporibus, conjecturam ingeniosam fecit, eos ventos non ex mari, sed ex humectata terra oriri, idcirco constantissime in ea sententia perstitit, ultra Oceanum, terras humano generi nondum cognitas existere,

unde isti tam constantes venti In Lusitaniam perspirarent. In nostris regionibus etsi ut ante diximus, magna sit ventorum instabilitas,tamen singulari Dei beneficio accidit, quod interdum etiam quandam

ventorum constantiam experiamur, nempe tum temporis, quando oritur arden

tissimum caniculas dus, sole nimirum pri

mam Leonis partem ingrediente. Hujus Caniculae ortum, dies 8. aquiloneS antecedunt , quos pracursores Physici vocant,liost biduum autem exortus , iidem Aquiones constantius perflant diebus io, quos

447쪽

PROBLEMA T AEtesias vocant, propter anniversariam nia. mirum istam Periodum. Caeterum antequam ex doctrina hac digrediamur , subjiciam quasdam regulas Mobservationes ventorum ex quibus prima est. auod venti induant diversas qualitates , propter regiones diversas e quibus ad nos spirant. Etenim Septentrionat s venti frigidi sunt, qui perflant loca nivosa. Austra les autem calidi & humidi, qui perflant maria & terram humidam, & calida per

zonam nimirum torridam. a. suod venti qui cum sole oriuntur , vel in contrarios velm maxime collaterales mutentur.' 3. auod venti qui cum sese oriuntur paulatim invalescant, ct Ant vehementissim meridie, a meridie vero mitigentur , oe desinant circa solis occasum. vero ventisole occidente sncφι-nnt, media nocte sunt sevismi,mane vero cesisant. Et tantum etiam de ventis. Naturalia Navigationis hactenus expedivimus, Ressant arti salia; qua sunt pel Externa navis vel Interna. Externa navis voco ea, qua non sunt partes

vis, ut in primis est admirabilis illa Fixis Naut1ca, cujus consideratio liberalibus ingeniis utilissima est.

448쪽

NAUTICA. 3 s

VII. 2uomodo piris Nautica fabrefactas si V quis ejus usus p

ΡIxis Nautica inter omnia quae homines fabrefecerunt &usurparunt instrnmenta maXime omnium admiratione digna est, ut ClarisI. Philosophus Lardanus lib. I . de artibus & artificiosis rebus merito dicat: Inter catera inventa primam admιω- tionem deberi pisidi Nautica, quippe qua tot

sulcantur maria , veteribus nec navigata , nec nota, oe cui tot hominum salus anta varieta. tes mercium, tanta pecunιa vis creditur. δε- sorum regum ct PrAcipum vita commisistur vasculo tam paruo, virgulaque, imo acui modica. Nec solum sufficeret hoc credidisse, nisi ea nos regat ct doceat, lapisque sens expers,

tot viris sapientissimis oculatis atque auratis p Het. Et Bodin. c. 7. Methodi Histor. In tota rerum natura, nihil est admirabilius magnete, estque usus ejus plane divinus. In venta autem est haec pixis ante annos 3oo.

Flavio quodam Guelphi, qui in Campa- .nia regni Neapolitani provincia habitavit. Ejus fabrica breviter sic describi potest. r. Est vasculum seu pixidecula lignea, plana, & rotunda, altitudine duorum aut ad summum trium digitorum. In hu

449쪽

jus vasculi fundo rotula quaedam est ver-1atilis papyracea. Hanc rotulam papyra ceam planam, sustinet serramentum tenue& velut bipartitum , in centro vero aenea quaedam& acuminata turricula defixa est, quae stylo seu cuspidi acutae insidet, atque hinc inde voluitur in aequilibrio. Ubi autem conquiescit, ea ejus pars, quam lilii imagine nautae insigniunt, & in qua ligula seu ferramentum . magnete confricatum desinit, ibi Septentrio & Polus Arcticus ostenditur, quocunque contorto clavo na vis impellatur. Qui autem fiat, quod pars ferramenti sive ligulae, ea quae ad Magnetem affricata est, septentrioni obvertatur, id nullius hominis adhuc ingenium potuit pervestigare. Caeterum in ejus quam di-Ximus rotulae circulo, ductae sunt a centro ad circumferentiam 32. lineae aequaliter distantes in hunc usum. I. ut designent coeli cardines & ventos, quo S 32 a Nautis numerari supra diximus. a. Ut de notent terrae ac maris spatia celebrioribus parribus distincta per gradus in quos lineae incurrulit, & qui depicti sunt in quadrato nautico Gemma Frisii. Diligent issimh autem hanc pixidem nauticam asservant, muniunt, obducuntque vitrea aliqua lamina, quia facile corrumpi hoc tam pre tiosum

450쪽

NA v TICA. 38ς tiosum instrumentum potest, si vel pulvilinspergatur, vel pinguedo aliqua, vel etiam si pixis hiet nimis atque adeo aerem admittat, quo vis magnetis facile dissipatur & exhalat: de qui bus cautionibus eir ca pixidem nauticam adhibendis, vide ri potest Petrus de . redina lib. o. rei

Naut. cap. t.

Inter inntrumenta qua sunt partes navis, pracipua sunt jubernaculum s velum, de quo utroque problema hoc ex et gractotele libet

DII. 2uae causa fit cur vela eorumq, au- tenuae, qtio altius malo uinguntur, eo ue locrus navim impellant. S cur tam exiguo gubernaculi ligno, tanta navium moles promoveatur 'IPium οπ quod videlicet antennae velorum , altioribus mali partibus alligentur , satis manifestum est. Sed ratio ejus rei diligenter investigata est ab oris. 6.

quaest. mechan. c. II. ubi docet navim construi ex circuli Hypothesibin , ita nimirum ut malus sit semidiameter, qui exurgat inrecte ex ipsi navis Centro. Quo ergo ali-