장음표시 사용
51쪽
Mna es boniq. easea initur: nos. Deo coniungit. Et paulo post. Ielior contretio pietatis causas cepta, quam turpis, vitiosa concordia. Et in orat. ad Cler. Non eH paci Huriudum , cum verae, atque oriborixe ei pernicie. Dura. te autem bello, Presbyteri , monachi, ac clerici
omnes, item conuersi,peregrint,mercatores ,r
stici, maximE agricolae, item animalia omnia , quibus arant, & semina portant ad agrum securitate frui debent.cap. ut.quasi pax itiis semper sit optima; iuxta illud. Sub iusta bos veniat iub terra emen aratas:
Pax Cererem nuIrit eis alumna ceres.
Pace transit ad pactum; pactum diri ' vero a pactione dicitur; inde &A sti pacis nomen appellatum est,t. I. g. eo. nam pactio nihil aliud est,
quam quaeda ex pace conuentio. hinc ex Asticano Concilio primo, cap. I 2.llabe mus, Pax ruetur, Erparia custoriamur . nillil enim tam congruum fidei humanae, quam seruare ea , quae semel placuerunt. cecinit etenim
Psalmista serat. 88. procedunι de ubijs meis non faciam irrita. cx quo intelligitur, quam . apte tractatui de pace sint ad nexi tituli de pactis, & tran Iactionibus. Sed quomodo hic tit
Ius anterioribus connectetur, ratio alia quaere
da nobis est: quam reor illam: expositis siquideoffcijs diuellorum iudicum, seu magistratuum, tractandum suscepit, quo de iure suo quisque apud ipsos magistratus experitur :&praemisso, Occasione quadam, titulo de pace, initium facita pactis, ct transactionibus; quibus plerumque remittitur iis praesens, vel sutura. vel si contemnitur promissio, vel stipulatio non committitur, vel cliditur exceptione pacti, aut transactionis: ideoque ratione optima in hoc iudiciorum instituendorum exordio titulos Mdit de pactis, &transactionibus. Transactio est species, Pactum genus. Definitio ab L lpiano in ael. I. tradita est, ut sit duorum, pluriumve in idem placitum,&consensus; vel conuentio, quae placiti fine stetit, hoc est, quae neque ex traditione, neque ex stipulatione habet effectum. attamen iudex perquam itudiose agere debet, ut promissa, etiam Uerbolenus, opere compleantur. Nullam enim Dominus differentiam ponit inter simplicem loquelam, & iuramentum, auctore B. Cliryso stonio. cap. iuramenti. 2 2.q. s. quUd adeo verum est , ut etiam Ethnici asseuerent: inter quos M. Tullius in Orat pro Rosis Comedo. ρα-na , inquit, a Dijs immortalibus periuro, haec ea dem mendaci consitula eri . Aon enim ex ρ mone verborum, quibus iusiurandum comprehenditur sed expersidia, O nraditi per quam insidiae tenduntur alicui, D j immoriales hominibus irasci, edi succensere consueuerum c. tamen adeo verum est, ni sit contra bonos mores, vel
de re aliqua spirituali, turpi, vel impossibili, aut de succedendo post mortem, aut de augenda pensione, ut consequatur beneficium. Illud autem perpetuo verum est, Pacium, quod iure cis uili non valet, valere, si iurisiurandi religione sancitum sit: non ex eo tamen agi potest;vt petaperam nostri sbmniarunt ex cap. a d. msem de his alibi latius. Habetur hoc titulo, Quod ab initio non tenet, per superioris ratitabitionem
quandoque confirmatur: cap. a. rati enim habitio mandato comparatur l. I .f. detecisse.=.de vi, OvLarm. cap. 2.1 rade eundis es V.Quod interpretor, si ab initio consensus non requireb tur.ι. quid ergo .de,s, qui not. in m.
VA N TA M habeat praesens titulus cum superiore adfinitatem ., diximus in praecedenti titulo,n
speciem esse. Transactio est duo rum , pluriumve de re dubia, di lite incerta pactio, vel liti scontestatae, vel suturae remissio. Ante litem contestata in transigi posse Vlpiano placuit. l.eleganter. 9 AEquispHie de condit. indeb. tantam q. habet Transiictio vim,ut instrumenta, vel alia partium iitra,ea subsequente, tollantur e super Ecclesiasticis tamen beneficiis non licet transigi, vel ficta etiam iuramento interuenien te non tenet,quia sapit simoniam,ev. 7. , 9. quod ita accipiendum arbitror, uti liceat ncmini transigere , quo aliquis recipiatur ad E Issiae beneficium, vel praelaturam : secus vero de proprietate, de qua & permutatio fi .eap. ad
quaesium .infra de rerumpermis. Se cum assen
su superioris de decimis conceditur Transactio fieri e . a. Siquidem transactio omnis de rebus Ecclesiae per eiusdem praelatu in absque superi ris consensu celebrata non obligat successerem
eap. 8. nam&iudicem decet, immo debet 1 e interponere inter partes pro transactione faci da, pr terquam in matrimonio,de quo non
solum iudici, sed etiam partibus non licet transiger: cum sit vinc Ium indisses ubile, tivit.
A & cantamine. 17.q. 2 neque arbitrari .
cap. penult. infra de in integrire iistit. De
52쪽
OOLENT homines clim est de re aliqua controuersia, vel esse speratur, aut pacisci, aut transigere, his relictis vocati in ius primum
postulant. Postulare est desid . rium suum, vel amici sui in iure apud eum, qui Ourisdictioni praeest, exponere, vel aIterius desiderio contradicere. . I . S. I . o cap. fames. 3.
q. 7. idest per se, vel per aduocatum aliquid pro tribunali petere. Hoc autem titulo monemur,. qui a postulatione repelluntur, utpote clerici in seculari foro,nisi pro se,vel pro Ecclesia, vel miserabilibus personis postulent. cap. I. i emmOnachi , ac canonici regulares in Ecclesiastico foro, nisi sorte pro Ecclesiae utilitate,& praecedente Abbatis iussu . Item Episcopi, & sacerdotes omnes, qui nec in propria causa, nee Ecclesiae, excepto publico crimine. capsula Di σιώ. I. q. 3. 6c apud Photium in Nomocanone, vel in titia e Parochis, sed per Ad uocatum bonae opinionis, & laudabilis artis virum. Sunt aliae quinque personae, quibus postulare interdictum est O. I.&d. cap. infames . Carteriim clericus, qui contra Ecclesiam,a qua obtinet beneficium, Advocati, vel procuratoris officio fungi pro extraneis ausus est, tanquam ingratus huiusmodi beneficio potest spoliari. Huic enim conuenit mi
rifice di istum Plati in Asinaria ;Ingrata, atque irrita esse omnia intelligo, dedi, ct quod benisi: alpo ibae tibi Male quo potero facere, faciam , meritaq; id
S X ijs, qui pro alijs postulant Advocati, & Procuratores sunt: de Advocatis superiori titulo,hic de Procuratoribus tractatur. Adu cati sunt Oratores,seu iurisperiti, qui alienis causis agendis adsunt. tametsi olim disserentia esset inter Ad uocatos &Oratores; ut videre est apud Asconium Pedia inum in diuinatione prima in Verrem. Ad uocatus enim est, qui ius suggerebat, orator causam tuebatur. sicut etiam differebat Cognitor, & Procurator, hic absentis negotium gerebat, ille praesentis :Sut autem hic Procuratores, qui aliena negotia mandatu Domini administrant, vel incoeptam litem prosequuntur, vel ad futuram dantur. I. I. O 3.f.eod. & isti ante litem contestatam reuocari possunt,non inlue post, nisi subsit causa, &quidem digna. quin imo post litis contestatione
alium dare,& constituere possunt procuratores. cap. I. g. l . , cap. 2. eod. insexto. Quod si mand Germota. Parativatum est generale ad negotia, dubitari poterat ἰnum ad iudicia extendi posset:& posse voluit imgislator, si maior sit xxv. annis; namque ad ne gotia xviij.maior admittitur cap. .iniexto.qua
re Episcopi procuratori ,etsi sub nomine syndici, vel actoris non fuerit datus, causas tamen Epscopatus, & agere licet, & defendere eap. 9. Pro curatoris ossicium est fines mandati diligenter attendere; & ex quo ipsum suscepit mandatum , rem in iudicium deducere, & litem peragere debet; qua finita, potest, si velit,appellare. L
lius.S. inuisus. Fred. vel saltem domino contest ri, ut ad appellationem coniuolet. cap. Iq. cui si denegentur induciae ad consulendum dominum ex legitima causa absentem,etiam appellare pinterit. eap. II. Atqui procurator non auditur, nisi habeat mandatum legitime factum, ut in eap. T. neque coram seculari iudice, dum de adulterio agitur eap. .& S. Uas. aura. ut liceat matr.llavi. Etenim accusator adulterit tenetur ad tamnas talionis : non aeque si Ecclesiastico coram is iudice ad separationem thori. Docemur etiam filium familias procuratoris ossicio fungi posse . cap. I . nullo etiam habito patris consensu. e. infixto. & Iaicum in spiritualibus causis, & ad agendum,&ad defendendum cap. I. in sexto. Habemus hic tandem p tocuratorem posse ad contrahendum matrimonium dari; ita ut habeat speciale mandatum.cap. I o. hoc tis.& cap. est. in sexto. de laenerali. Dis rit. nupt. Post reuocati nem tamen inutiliter contrahitur: quamuis pro. curator de ea certior factus non fuerit .cv.vit. quod est speciale in procuratore: ratio est peris elegans;quoniam matrimonium ex solo conse se aestimatur, qui si deficit, nullae sunt nuptiae. capsu ciat. 27. q. 2.l.cumfueris. Accindit. o demon Ira. dc L nuptias. . de reg. iur. non ergo mirum, si nuptiae per procuratorem reuocatum
contractae sint iure ipso nullae.
O M A C uis eum interdictum sit,
se fuit , unum, ut caeteri a causa
rum strepitu sint quieti, qui monasterij negotia,
uti procurator administraret, constituere, qui Syndicus appellaretur, hoc est monachorum omnium aduocatus, defensor, seu proculator, quasi in publicam causam communiter incumbens . Quod oficium apud priscos suisse, ex ip. sorum monumentis liquet satis . Legitur apud Plutarchum, Aristidem ab Atheniensibus creatum fuisse byndicum, ut commune causam Graecorum ciuium suorum nomine detenderet. De-C moltho
53쪽
mosthenes quoque reseret IeF sancitum Athenis fitae , ne cui iterum syndicum fieri liceret; quod syndici mnus ob publicam utilitatem inauentum, v rteretur in quaestum, compendiumq. priuatum. Ideoq; non male hic titulus superi ribus cohaeret. Namq; collegia, societates,sch Iae,& huiusmodi alia,quibus permissum est , exE-plo reipublicae res deberent habere communes, arcam communem, de actorem, defensorem , Mutatorem, seu syndicum : per quem tanquain Republica, quod communiter agi, fieri oporteat, agatur, fiat. I. I . S. I quod rurique Duuun
De ijs, quae vi, metusue cauti fiunt
MED Ur ad eum, quem coepit tractatum de pactis: & quia pacta s& transactiones nobis plerumq; inuitis extorquentur, ideo subiecit de iis, qui vi, metusve caula sunt: ut ex ijs cclventionibus per vim,metumve initis obiiciatur haec exceptio; quemadmodum praecedentium pactionum, & transactionum ex .ceptiones, uti etiam procuratot i.e exceptiones tanquam praeludia ii diciorum. Multa si quidcinsunt, quae licet contra ius omne gesta sint, regulariter tenent: sed rescindlitur postea per aeti nem quod metus causa, vel hac exceptione eliduntur. Qitare Praetor in suo edicto merus causa ge tum erit, ratum non habebo. &Alexander iij. hic, metu,inquit, ct is fiunt,
de iure debent in irritum reuocari. Metum vero
intelligimus non vani hominis, sed qui merito
in homine constantissimo cadit. cap. q. dccap. 6. deI nemss. eod. Idcirco recte Labeo definit metum non esse quemlibet timorem, sed maioris malitatis. I. ue g. d. eκ quo etiam factum est, ut religionem ingressa timore mortis, exire, & nuptias contrahere possit. Metus autem, seu violentia nobis illata per testes; res ain istae probantur per iuramentum . quo sequuto fit condemnatio , taxatione rerum amissarum iudicis arbitrio praemissa. p. vlt. Et ex cap. . intelligimus differentiam constitui inter coactionem & metum. vi qui inuitus,& coactus excommunicatis comm nicat, non est excommunicatus: sed qui per in tum illis communicat, sententiam excommunicationis incurrit. cum ci emo propteria et uiri debeat committere peccatum; et si metus minuet culpam. Atqui ego communicationem
illis ad salutein nihil prodesse, sed nocere potius
arbitror, quia iudicium sibi manducant, debubunt. Sic quoque excommunicationis, suspensionis, interdicti, absolutio, seu remissio per vim extorta nihil momenti habet : quinimo extorquens ipso iure est excomunicatus eod. IV. in o.
De in integrum restitutionibus e
D UERSus ea, quae vi, metus vecausa gesta sunt, conceditur Reinstitutio in integrum: ob id igitur - hic subsequitur titulus ,& quide generalis: quo minor usus resti tuitur, item Ecclesia, quae iure minoris cens tur, & quadoque ipsius Praefectus. nemini enim
licet deteriorem eius conditionem facere,cap. I. Et non tantum Ecclesia aduersus priuatum, sed contra Ecclesiam quoque habet restitutionem. cap. 3. er S. item contra sententiam Romani P6tificis, ac aliam quamlibet, atque contractum: id tamen admittendum puto, si intra quadriennium a tempore consessionis restitutionem petierit, non aque ultra; nisi aliqua subsit causa ridi quidem restitutione digna, quae possit superi rc m commouere, vel, ut placuit nifacio viij. ex iure communi cap. I. & cap. a. msexto . Aquibus vero postulanda sit in integrum restitii Atio,docemur eap. 9. videlicet ab Ordinariis asministrationem habentibus, vel a Delegatis, ut in tu. 32. supra.
De alienatione iudicis mutandi causi ficta. τι i. q2.
m in siprati t. r. atque Ecclesia enormiter laesa in integrurestituitur: pari sine ratione subuenitur iis, in quoi um praeiudicium aliqui res, & possessi nes, de quibus controuersiam oriri sperabatur, iudicij mutandi causa in alios transtulerui. nam res in iudicio posita, vel ponenda, in nullam transferri potest omnino persis nam, donec leguli me cognitionis euentu, cui potius debeatur, per iudicem possit agnosci, eap. vlt. II. q. I. Si quis ergo dolo secerit, quominus res, vel posses,sio,de qua est quaestio, apud eum non sit, dabitur actio aduersus cum in factum ad id, quod interest, rem non esse in alium translatam. I. I.F.
eod. etsi data opera in fraudem actoris alterius prouinciae iactus suerit, qui est in possessione , compelletur in iudicium venire. Itemque is, in quem facta est rei alienatio iudicij mutandi causa, conueniri poterit per rescriptum contra alienantem impetratum. Idque ad clericos extenditur,qui a laicis ius sibi omne cedi faciunt,quo aduersalios a seculari ad Ecclesiasticum serum trahant. cap. vlt. buius tituli. De
54쪽
Parat illa in V. Lib. Decr. 2γ
U Magistratibus transit ad iudices, ac primum ad iudices compromis A sarios, qui arbitri appellantur. Namque disserentiam esse inter iudicium,& arbitrium indicat s iis M. Tullius pro Roscio ; Iudicium, inquit, est
pecuura cerrae, arbitrium incertae: ad iudisium bre modo venimis, ut Iotam litem, aut obtineamns , a t o mittamus . Ad arbitrium hoc animo adimus, ut neque nibit, neque tantum, quantum postulavimus, consequamur . Quoniam vero sint et plerumque contingere, ut cum Orta est de
re aliqua controuersia, non adire iudicem, sed illam in arbitrium alicuius boni viri consare ;ideo non male proponitur praesens titulus titulo de iudici js. Principaliter vero Arbitri in impari
numero adsumendi sunt, aut unus, aut tres, aut quinque, ut maioris partis sententia praeualeat. cap. I. alioquin res sere sine exitu sutura esset, propter naturalem hominum ad dilientiendum
facilitatem. At quid iuris erit, si in tres fuerit compromissum, & uno absente alij iudicent Celsus scribit sufficere quidem duorum consensum, si praesens fuerit & tertius : alioquin absente eo licet duo consentiant, arbitrium non vale- .lcite ivnus .vlt.cum l. q.ssaeod. hodie tamen ex Bonifacij Octaui conlii tutione receptum est, ut valeat, ac si praesens esset tertius. quam ita intelligo, si ambo in unum conuenisic
Caeterum no tenet compromissum in duos, ploresue sectum, ut si dissentiant, tertium aristrio suo assumant cap. I 2 .& dualem. S.,sin duos.v let, si ita factum, ut ipsi per se definiant causam, vel per alios, quos ipse elegerint. cap. II. vltra tamen in compromissis comprehensia iudicandi potestatem nullam habent : neque post rem iudicatam super recentibus controuersijs adsumpti possunt sententiam immutare, etiam si de componendo inter partes mandatum a summo Pontifice acceperint. cap. 6.& cap. Ir. In rebus
spiritualibus in laicum compromitti non licet: nisi cum clerico si resit, & auctoritate superioris
receptus. cap. 9. In taminas quoque, etsi iure ciuili a publicis ossicijs arceantur. l. 2. .de regulis iur.&LGI.C. eod. de arb. quod moribus recepta suit. l. cumpraetor. s. vlta. de tuae compromitti potest, ita, ut iurisdictionem habeant. c.ε. Est hoc in compromita speciale . I. veteris. C. de cotrahend. ercommitten. Hipia. quod ad compromitte tis haeredes
extenditur, si in eo de ipsis non
ueatum ut expresse in ultima tituli parte con stat. Cermoni j. Paratina
55쪽
pi omissarijs ad ordinarios proficiscitur. De iblis prius, de his posterius. Siquidem arbitria honoraria sunt, iudicia it sitimaulla votivitat ia, hac necesIaria; illa bonaraestimatiotiis, haec victoriae causa comparata videntur. arbitria sponte adimus, ad iudicia inuiti trahimur. Iudicium directum est,aspei iam simplex: arbitrium mite, moderatum, quantum aequius, melius sit dari. nemo unquam ad arbitrium quantum petiit,tantum abstulit. Et quanquam vere, proprieq. iudicium dici non possit, nisi lite contestata , ut mox dicam, quae contestari non atque potest, nisi facta in ius vocatione; de nisi iudex coeperit audire causam per narrationem negotii , quae fit a litigatoribus, verbis, vel libello coram iudice: ac plerunque disceptari soliat, mim solum sit competens, necne: verum tamen cum titulus hic sit valde generalis, ct comprehendat & titulum iis foro compet. & de ιιlat. proponitur de libelli obi itione in
39. & a I. iudicium est multiplcx, ordinarium, extraordinarium, temporale, di spirituale, criminale, & ciuile . de corum singulis tract. atur hoc titulo. Et est iudicium litigatorum apud iudicem , vel coram iudice disceptatio. Iudicium non dicitur nisi contestat alite.linquisis obtulit.
F.deret venia.ampliM non peti. F. rem rat habe. I. I. C.de lite contes. Tunc dicitur facta litis cibi testatio, cum iudex coepit audire causam per narrationem negotij. negotium vero exponitur a litigatoribus. Non est autem facta plena litis narratio, antequam actorcn , & reum i
dex audiuerit. Posteaquam intentionem suam actor proposuerit, inficiatu'. fuerit reus, tunctis est contestata capta udum. 2.9Iicet autem p. de elict. de res in iudicium deducta; aliter res in iudicium deducta non dicitur. d. l. amplius. &ael. I. Qui autem possint esse iudices, hic titulus ostendit. Namque laicis Ecclesiastica terminare negotia nullo prorsus modo est concessum .eap. a. ne quidem in causa iuris pationatus, . 3.& cap. de iure in se iure patr neque Regi, neque cuiusuis generis laico. cap. io . secus Ecclesiasti,co: quippe qui per viam denunciationis Euam gelicae, seu iudicialis contra quemlibet peccatorem,etiam Regem, atque Imperatorem potest procedere, cap. I 3. conserendi l. regna totius Catholici orbis, & eadem auferendi potestatem
habe .cap.venerabilem. p.ri eis I. cap. ad A solicae.de re tuae in o clem. Romani. de iureiuran. cap. t. de maior. er Obed. eoraua .comm. idque constat passim ex antiquorum monumentis . vel in L cap. ad Ap Iolicae. & in cap. aliud. I 6. q. 6.
Quinimo clericus, si de aliquo crimine coram seculari iudice fuerit conuictus; ex eo tamen Episcopus eum punire ncquit. cap. q. nisi studuhabeat. tunc domino coram quantumuis laico
Sed pira lati debent laicis ius dicere , hoc cst, cis iustitiam facere. Et clericus in surio, homicidio, periurio,&alijs huiuscemodi excesssibus deprehensus ab ipsb Ecclesiastico iudice erit depone-dos. Et si adhuc in eisdem persevcraticrit, ex
communicandus , demum anathemati anuus. quod si tandcm non respuerit, erroremq. suum non agnouerit,seculari iudici tradendus. l. . I o.
Monemur & hoc titui. debitas solemnitates ire iudicijs seruari oportere, aliter iudicium redditur frustratorium cap. 9.si enim actio, vel intentio ineptae sunt, vel sola intentio, debet reus a solui ab instantia iudici j: iterum tamen auditur actor, si apte egerit. cap. I S. Agitur dae lilia de his personis, quae legitimam non habCnt per sonam
56쪽
nam standi ludi is, vim te excommunicatus. qui nisi tanquam reus stare minus potest.cap. 7. neque mulieres ad iudicium in uitae trahuntur, religiosae nusquam; neque minor Iq. anni S, c. 2.& 3. in eoian 6. atqui principalis persona debet per se non per aduocatum in iudicio fictum ponere , nisi esset indisereta. eap. I . Fit & delegati iudicis mentio in eam 1 o.& in cap. I. M.
in 6. Est & illud notatu dignissimum, quod solus Romanus Pontifex de dubiis priuilegioru Ap stolicae Sed is cognoscit, non item inserim. c. I 2. Quae huius tituli propria sunt, alibi explicabuntur . hic lassiciunt i . .
titulo de iudicijs G subiicitur, deforo compet. desua ad
Ρ iudiciunt vocati solet plerumque
opponere incompetentiam seri. Forum a serendo dicitum esse existimat Varro, quod in eum locum controuersias suas conferrent, & merces, quas vellent vendere . Et Quintilianus Brum appellat, in quo iudicia publica exercebantur. quod multis ante seculis videtur nobis indicaste Cicero ad Atticum: uod, inquit , me inforum et oc utque Isid rus probat, dicens, Forum esse locum exercendarum litium, ipsum. eui que iudicis tribunal. dictum deinde serum cuiuique iudicis territorium, intra quod potest in facinorosos animaduertere.
t upillus. S. territorium. δε verb/gn. sic tota dioecesis dicitur Episcopi temtonum cap.omnis Itaque quod sit cuique forum competes hic titulus exequitur, maxime in Romana curia quiIibet clericus potest conueniri, cap. vlt. ad laicum nunquam, qui si Ecclesiastica usurpare iura tenta uerit, veluti, sacrilegus repelletur. cap. 2.ct I 6. de cap. a. in 6. Ecclesiarum velo malefactores impune poterit conuenire, eos'. p nis, ac contumelijs afficere . cap. 8.& ne alienam iurisdictione ni sibi usucapere Ecclesia videretur, ab innocentio huius nominis Tertio in eap. Io.& Ii . scitum est, ut laicus laicum, itemq. vidua coram Ecclesiastico iudice minus convcnire
posset, nisi in desectu, ut cum ipso loquar, iustitiae secularis: atque etiam ratione iuramenti, ex Boni iacij Octaui decreto cap. vlt. an 6. ratio' ne cuius sbrtitur quis forum Ecclesiasticia. quod maximam kcit interpretibus quaestionem ex
tur sequi serum rei. Sed diuersa, quam est vulgo recepta illius Bonifacianae constitu trinis intem pretatio . Siquidem iuramentum clim sit quid spirituale, & ad reuerentiam, sidcmq. Deo prinstandam tendat: ratione quadam consequenti ad iudices, & praelatos Ecclesiasticos, quos cu-Germonis Paratitia.
ra religionis praecipue spectat, eius remissio, &ab Iulio pertinet; itemq. promissio saltem iurameti religione firmata, ne violetur, ac defraudetur nuigilare debent. ea nouit.supra tit. I .c. debitores.& cap. ciam contingat. ins de iureiur. Sed cap. est. &dum Ecclesiasticus iudex cogit o seruare iuramentum, licet ex illa obseruatione non restindatur contractus, non dicitur tamen
alienam aucupari iurisdictionem. od si prael tus abiblutionem ad essectum agendi concessit, tunc reus non est compellendus coram Ecclesiastico iudice iudicium sit scipere: quia Praelatus iasunctus est oscio ita inex quo sublatus est essectus illius Bonifacit Octaui constitutionis. immo ille, qui vere reus est,in ea lite poterit illud fotu declinare , ac semper uti fori praescriptione, dicens seipsum sere coveniendum coram proprio iudice, ex daapati figenerale. cui haud male conini lenit eonstitutio imp. Alexij Comment, quam Balsamon refert in Nomocan. tit. q. c. I .cuius in scriptio est, aer peccatis Discopo . Sin autem, i quit, inter titgantes es vitii ο,9 Hire ira essatus secularis e alter vero in alami cleri num riam relatus, actor re oro omnis Mifciatur: ct unusquisque ad competens iudicium aecedat: nisi forae quis ex omnibus forum impetrareriti pin ira. Tunc enim resantibus omnisus,mperatoria mares as de eausa cognoscet, ct controuersiam
decidet Zacit ean. Is . νIbag Sin. Est & illud hiesingulare;quod etsi caeteri homines,adeo priuati iudicem quantumuis incompetentem,& inc gruum,facere competentem valeant, si modo euadiuerint. lineonuenerit Ais iuri HI.omm .d. l. I. L 3. eod. de iurisdict.omn M. non pose sunt tamen clerici incompetent cm iudicem, sibi competcntem facere: nisi Episcopi dioecesiani accedat consensi is, ct iudex, cuius iurisdietion εvolunt prorogare,sit Ecclesiasticus.cap. I 8. etiasi fuerit pactum iureiurando firmatii, ac aduem sarii contensiis accesserit . eap. II. Illam reor esse rationem, siquidem priuatorum consensus primu atum iudicem nequit constituere: uti Dioclet.& Maximian. Iniperata lanxere in .f. l. 3. Hinc Beatus Augustinus in quaen. Verre. DIIamen. Praefectus, inquit , pineu agere vicem Praefecti, er Praetor Praetoris, non tameu priuatua Potenagere vicem potestatis alicuitis . atqui iudices Iaici quo adspirituales causas censentur priua ri. cap. a iura tit. I. de priuati nullam habent iurisdietionem: quod si ita est , prorogari nequit . quia quod non eli, extendi haud potest. cap. quod vero. 3 a QuaeII. a. cap.ad dissoluendram. iotae desponsim abera ecem .de verb.signis. Ex mandato autem Praetoris, seu alterius pintestatis, vice eius iungi potest priuatus. LUι. de o . eius, cui mavi. e i iurisdicta lim aeque ex mandato Episcopi laicus p. in noua. Io. g .
57쪽
indocorum enim est, quod laicus sit vicarius Episcopi . d.cap. in noua. dcaecap. 2 iv. tu. I.
N Ac TA in ius vocatione, appmbatoque sero, iudex actorem in iudicio non admittit, nisi prius libellu in scriptis ediderit.Ideoq; recte hie subijcitur titulus. Et est libellus paritus quidam liber, in quo continetur, quid in iudicio sit actor petiturus, vel quo aliquis in iudicium vocatur, ut apud Plautum in Curcul. Vbi tu es, qui me libello Venereo eisqsti Ecce messΠυ. ades comm . Clim reali agitur actione, oportet libellum speciem continere, ut euitetur Oblcuritas , ct aequia uocatio. Et in actione personali requiritur ca sa ; alias non tenetur reus libello remondere . cap.vit. at cum in rem. Non expresta causa , ex qua rem meam esse dico, omnes causae una petitione apprchendutitur . neque enim amplius, quam semel res mea esse potest, quamuis sepius deberi possit Ler an eadem. g.amones. de excep.rὸi itidie Sed dubitatio est ; num acitionis nomen in libello exprimere opus sit. Et non opus esse conitat ex eap. dilecti./upra de Haec ne sorte nobis eueniret,quod olim frequenter contingebat,
ut qui ab illis formulis, de quibus in Gictio.=.de
negotgeII. & in K. vlt. instit. de interae reced bat, caderet a causa, etiam si unico verbo erratum suisset ι ut docet Quintilianus lib. 7. Vnde M. Tusuaspro A. Cecinna, a verbis recedendum,& aequitate iuris utendum censet: ne non in aequitate defensionis, sed in una littera ius latere videretur. Quas iuris formulas radicitus amisputauit Constantinus,ea'. aucupationes sylla. barum insidiarias appellauit.I. I .Qdeformul. erimpetrat. Factum tamen ita clare proponi d bet, ut ex eo facile ius acquiri possit, & colligi. d. cap. dilecta.
O N immerito hic subsequitur titulus,cum in proximo de libello, qui ab aetore editur, disputatum
sit. alioquin deterior esset rei c&ditio, quam actoris, contra Lnon debet . de regul. iur. & cap. vis. huius tu. quae volunt eandem esse. Ex quo enim vult atiori is sibi dici coram aliquo iudice , eundem in causa reconuentionis recusare minus debet. I. cam Papinianu . C. defentent. er interloqutu. . tuae quod si actor recusat reo respondere in reconuentionis causa, non debet iudex et ius dicere, nec eum audire. Sed &reus actorem apud eundem iudicem, coram quo suit lis contestata, debet conuenire, nisi eum, ut suspectum possit recusare. cap. dispendit. S. reus, rescript. in xu. Quare non est mirum, si hietitulus de mut. tis. Inscribatur. etenim dicitur mutua petitio, quia conuentio ex parte actoris est, & reconuentio ex parte rei. Conuenitur primum ab actore reus, tum ab reo actor . sic mutua conuentio, mutua petitio, ut mutuus amor, mutua beneuolentia , mutua voluntas, mutuum officium,& huiusmodi alia; hoc est, par,&aequale .
De litis contestatione. Tib. s.
JIx IM v s titulo primo hutiis libri, Iudicium non vere, ac proprie dici,nisi contestata lite: qilae non contestatur per positiones,&responsiones, sed per petitionem in iure propositam, & responsionem sequutam r&haec filint libello, seu verbis. siquidem sis a contentione, ut i sidoro placet, limitis prius nomen habuit: de qua virgilius I a. Aeneid. Limes erat psius, tirem ut discerneret agris. Varro lib. de imgua latina o. Muibus res eras in controuersia, ea vocabaturus. Ideo in actionibus videmus dici: Quam rem, siue litem dicere oportet,& ita in sermula relationis , seu consultationis de bello apud Liuium tib. I.
rum rerum, litium, causarum, &c. Qui aut in opponit exceptionem peremptoriam , cogitur litem comestari cap. a .eod. in ino. Excipiuntur exceptiones litis finitae , & quae continentur cap. I. eod. in Mo. ut exceptio transactionis, exceptio rei iudicatae, quae impediunt litis contestationem. In hunc numerum dicitur referri exceptio iurisiurandi: & si nulla eius mentio fit in L cap. I. eius tamen eadem est ratio. l. I. 9 L .F. λι-ιur. quemadmodum enim trans ctione, & re iudicata terminatur, ac finitur lis, ita etiam iureiurando. Siquidem Praetor i Lissuo edicto, quod de iureiurando propositit, utinae l.1. de iureiuran. sic ait: M 1s cum quo agitur, o c. aduersus eum acti nem non dabo. quibus verbis denegat actionem ei,con. tra quem iuratum est . qua prinpter litem finire haud male dicetur iusiurandum, & inter exceptiones supradictas rece sebitur Vt
58쪽
Ut lite non contestata non proc daturiad testium receptionem,
vel ad sententiam definitiuain.
testatio,& finis sententia. cap. νus insta de verbor gnis. de cae.
tera,quae contestationem praec
' dunt, sint prooemia, 1 praepar
toria iudictarum. Καγmnium Instit et aen.remit.
non iam Iius contestatione, nec testes recipi, nec sententiam licet proferri, nisi forte de morum testium, aut eorum absentia diuturna steretur, vel senex, vel valetudinarii sint ; vel cum dubitatur, ne precessu temporis probationis c pia depereataea gni cauit.ins de umb. er a res. veI si ad perpetuam rei memoriam desiderentur. cap. s. g. ιθ asIoc tit. & alis s causi x hic enumeratis. Reus quoque contumax lite non contestata potest excommunicaridicet testes recipi nequeant, nec causa finiri; aduersus eua tamen de matrimonio carnali, veI spii ituali,non modo testes recipi, sed & sententia serri conceditur. aecap. g. porro. idque perelegantem habet rationem,ne propter longam molam in spiritu libus, ac temporalibus patiatur Ecclesia laesi nem; vel viro , seu mulieri sornicationis occasio praebeatur. quod ita accipi oportet; ut contumax appareat is, in quem actio suit dirigendar
vel quia peremptoria citatione recepta venire contemnir, vel quia malitiose seipsum occultat; vel impedit, ne possit ad eum citatio peruenire. Mittiturq. actor in possessionem rei debitae custodiae causa, vel si actione personali in posse sionem bonorum ipsius ea 3.&s.vit.
De iuramento calumniae . T 1 . 7.
ἰA C T A in ius vocatione, edita actione, & contestata lite desertur iuramentum calumnesae; quo
quis iurat se bona fide, & non .caIumniandi animo rem in iudicium deduxisse:&si non est de substantia, ut statim post litis contestationein iuretur.cap. I .iu to. Verum si actor iuramentum sibi delatum
recusauerit, cadit a causa.cap.vit. S ultusa hocnt.Excipiebantur antea clerici; quippe qui iur, re non cogebantur; neque poterant sine sui sinperioris licentia.cap. I .quod iam olim constitutusuit ab Imp.Marciano in cum cleris.C e Disi. O cier. Sed quia nouis morbis noua sesent antidota praeparari; ob id Lucius iij. decreuit clericos in suis causis debere iurare. cap. . quod deinde a Gregotiolati ad Episcopos quoque est protractum, ut propositis tantiam, & non tam
Euangeliis iurentin suam aniniam propriam, de in animam capituli, ut hic infine de in cap. sentim de ustia. in o. Nec in re ipirituali olimGdare, nec recipere poterat iuramentum calum niae. cap. a hodie vero ex Bonificii Uetaui coris stitutione, cap. I. g. vis. 1n6 &de calumnia,&de veritate iuratur. Ite uniuersitas vel per caec nomum, vel persindicum, aut procuratorem iurare compellitur. cap. 3. . & 6. nam ct procurator post iuramentum constitutus etiam de ca- Iumnia iurabita ea 2.S.Wocuratores is 6 atque
in appellationis causa, & de calumnia, & de
veritate dicenda defertur iuramentum .cap. 2
N ius vocatos excusant dilatio
D per defensores petitae, vel j I B legibus permissae. Dilationes aut
dantur ante litem contestatam, aut post. Huius autem tituli, qui licet generalis sit,Decretalia tamen de his,quae ante litis contestatione conceduntur, dumtaxat loquuntur. & quae dantur ante litis contestatiocnem dicuntur dilatoriae,& dantur ad adeundum iudicem. quae post,appellantur praeparatoriae; &dantur cuique volenti probare. uibus vero dein liberatoriae conceduntur induciae, hoc titulo priosequitur. 3
ON venientem in ius vocatum excusant etiam quandoque F riae: in quibus iudicium exerceri interdictum est. Ferias a feriendis victimis appellatas Festus est
auctorisb.6.nam cum liostia caedebatur, fari ne fas erat, ut testatur Varro ; inter caesa, & pori
cha sari licebat, hoc est praetorem quibusdam horis ius dicere fas erat, quibusdam non item. Ste& hodie netis iudici est fari, etiam ex partium consensu, quae ferijs ad Dei omnipotentis, de sanctorum hominum reuerentiam institutis
non queunt renunciare, nisi urgeret necessitas,
ct pietas desideraret. ea vit. Dierum enim alii ad humanam quietem fiunt constituti, Alii autissimae maiestati sunt dicati :& hos non modo ab omni iudiciorum strepitu, sed ab omni quo
que seruili opere cessare oportet: nisi sene Recia terrae se inclinauerint: tunc urgente n cessitate etia Dominicis diebus permittitur eo. rum captioni intendere : p. 3. Alecta genus quoddam piscium est, ex quo conficitur quoddam liquaminis genus: cuius meminit Plinius lib. 3 I. p.8.quod ab eodem Alex nuncupatur
59쪽
illis,qesa ho mam valla sunt constituti, uti
messium, aut vindemiarum, partium consensu exerceri poterit iudicium. p.vit. Seneca lib. de tranqcitu. υιω. I .c.vit. Legum conditores, inquit,ffias institueriint dies, is ad hilaritatem homines publice cogerentur, tanquam necessarium la-horibus inserponentes temperamentum. Symmachus lib. υδ1.3. EpiH. 23. Vtferiarum reliquiae, ait, laboris DBidium tergant, velut in veteri Codice terrarum requie, &c. Monemur & hoc titulo in praecipuis sestis, & inter Pascha, & PE- tecosten no fieri solemnem genuum flexionem. quod est ex edicto, ut ait Innocentius, scilicet ex sacerdotis praecepto,qui non praecipit, flectamus genua, ut solet diebus consiletis. Ex deuotione nihilominus possumus: nam cum corpus Domini eleuatur, flectimus genua ea sane infiseelebr. Miss. At cur sacerdos istis sestiuitatibus non potest dicere flectamus genua rati nem reddit D. Ambrosius in eanscire. 76. in. Fit enim ad reuerentiam sestorum: & sic stemus eleuato capite, & laeti, de non moesti . Post Domini passione remisib culpae totius debito, chrrographoq. euacuato, ab omni nexu liberi sust,pimus aduenietem in nos gratiam Spiritus sancti. In li titulo continetur&illud, quod nuptiarum solemnia celebrari no possi in t a septu gesima usque ad octauam diem post Pentecost. cap. q. quemadmodum , & in tribus hebdomadibus ante S. Baptistae sestiuitatem δε ab AduNtu Domini usque ad Epiphaniae festum. cap. non portet. 3 3. 3. hodie tamen ex Sinodo I ridentinases. 2 q. cap.vit. nuptiarum solemnitas prinhibetur tantum ab Aduentu Domini usque in diem Epiphaniae, & a seria quarta Cinerum viaque in Octauam Paschae inclusive: reliquis anni temporibus omnino permittuntur nuptiarum selemnitate S.
De ordine cognitionum. Tit. Io.
a X p O C iri s modis omnibus,qui ad eonstituendum iudicium requiruntur , quo ordine in his cognosce dum sit, recte Raymudus persequitur. Namque iudex op. Posita exceptione, antequam de re principali proseratur sententia, de ea debet cognoscere . cap. I .er 3 .& qui petit sibi restitui quod per vim subreptum est, ab aduersario ante restitutionem reconueniri non potest petitorio, supra alia spoliatione poterit quidem .ia p.υθ. illud tamen ita admittendum putamus, si reus contra actorem spoliatorem spoliationem opposuerit agendo, qui enim prior appella prior agat 3 secus excipiendo. Tunc de exceptione primum cognOscitur. Ordo est etiam ille, ut si contra mulierem vendicantem aliquem in maritum admittitur exceptio consanguinitatis; exceptio prius est d, scutienda, quam super matrimonio pronuncie-tiiraeeap. r. vel si de diuortij causa agimr, ac de dote restituenda: de illa prius,de hac post critis. cap. 3. ins de donar. inter vir. ct uxor.vel si mulier a viro consanguinitatis causa fiterit eiecta, restitui marito debet, postmodum de consanguinitate cognoscere.ωpiuerus insea de rea 'es.
De plus petitionibus. Tol. II.
E s E et quoque iudex, Iite contestata, dignoscere , an pIus iudicio, quam res est, petatur;&-- portunitatem plus petentium punire. Petitur autem plus quatuor modis, re videlicet, tempore, loco, & cati
s a. de quibus etiam lustinianus in Solus. innit. deact. qui plus caula petit, in expensis adueis a. rij condemnatur. Plus causa petere dicitur; ut si homine Stichum, aut decem aureos milii d re stipulatus sum; deinde alterum petam. Qui plus loco,ad interesse tenetur. Plus loco petitur; clim id quod certo loco dare debebas, alio loco peto. Tempore, cum quis ante diem, vel conis ditionis euentum petierit, & tunc reo duplicantur indiiciae. Re,cum quis decem aureis sibi debitis , viginti petierit; vel ciam alicuius rei partem habeat, totum, seu maiorem partem suam esse intendit; in expensis etiam condemnabitur.
De causa possessionis, & proprie
ς dine cognitionum, quem propin
: S suerat generalitertit. Io. Propo ra sita si quidem quaestione de prinprietate, ac possessione, ordinarii iuris est, ut prius iudex de possessione, tum de
proprietate cognoscat, ac iudidet. Loidinarii. C. de rei et en Lincerti. .de interaeeap. 2 hoc tu. &sub uno, eodemq. iudice utraque causa d bet cognosci, atque una sententia terminari. cap. 6.ruod mirum non est,& si proprietas cum posses
Papa. infra de sequest rari. Proprietatem nihil commune cum possessione habere verum cst, quoad actionem; nam qui possidet, interdicto uti possidetis retinendae possessionis causa comparato uti potest: non item vendicatione, quae ad proprietate pertinet. In interdicio posscssio, in actione proprietas vertitura. O an eadem.*A
60쪽
ss de excep. rei i. e. ssessio, uti Theoph.lib. Instituti de interae Graecis verbis definit, est rei corporalis detentio . Detentio loco generis pinnitur, quod late patet, ac omnem possidendi, tenendiq. rationem comprehedit .l. I . Utae acquir.
- .Hipulatio VIa g. plane. . de verbor. Ist. Et cum duplex sit possessio, altera naturalis, siue corporalis, altera, quae ciuilis dicitur. l. pessissi is quoquest .de acqui possess.l. r. f. quod UDI . . pro
Leria. naturaliter possidere dicitur is, qui incit.bit. Uiraturaliter; ciuiliter autem, qui tametsi rei non insistat, iuris ciuilis interpretatione cam tenere, ac possidere intelligitur. Rei corporalis,
quod res incorporalis non possideri, sed quali possderi dicatur.l. 3. f de acqui possis Tangere
enim, ait Ducretius, aut tangi , nisi ccrpus, nulla
pote I res. Proprietatem nihil aliud esse reor, quam dominium , si proprie dominium accipiatur : cum veteres iuriscosulti promiscue his verbis uti seleant. t procurator. I. cum in corpus.1. de acquir.reria m. Dominium vero est ius in re
aliqua corporali plene, ac libere disponendi. Ius disponendi dicitur quia licet pignus,seu hypotheca, ius in rem sit. Lpignoris. α epignorib. verum quia creditor disponere de re pignorata minus potest, non vere dominus dicitur.llismuc. depign.aiP.Plene, ac libere: quoniam etsi tutor, curator, aliae q. huiusmodi persenae procur tionem habeant,&dispositionem alienarum remmae interdum S. qui mulam. f. defur. attamen plenam, at liberam minime habent. l. qui fundum. S.Iitutor.F. pro empl. quod proprium
dominorum est. in re mandata. c. mand. Additur&, De re aliqua corporali ; quia tametsi is, qui habet seruitutem , de ea pro arbitrio suo di, sponere non prohibeatur, non est tamen dominus . si quidem traditionem, qua dominium a quiritur, in res incorporales cadere minus pos se manifestu est .sertius si de acq. rer. Am. Idcirco scire oportet ex cap. 3. quod qui agit de propi ietate ante conclusionem causae, possess,rio adipiscenda , vel recuperandae agere posse ;non item post,& ante sententia, nisi iusta subsit causa . Et qui rem ex una causa petit, si Liccubuirit, ex alia petere posse Honorius V. in calce tituli decreuit. Quod tamen intelligendum a bitror de actione peribnali: quia cum cadem res pluribus ex causis ab eodem mihi deberi pos
sit, una earum alterius petitione non vitiatur. HL er an eadem. 3.actiones. De in rem actione
diximus iuprarit. 3. Admonemur & hoc titulo,
quod illi, qui probauit collatorem si iam suisse
in possessione conserendi collationis temporet , adiudicatur beneficium: propter hoc tamen non prohibetur succumbens agere aduersus collat rem ipsum de iuris conseredi propi ietate. cap. 7. Nam & Quintilianus lib. 2. InID. M. AGI
tantum, inquit, pineaei murobandum en ta dei iam iure Medisse; vi facilius obtineamiu, quod
petimus. attamen de possessione conservanda.
semper agendum est ; quod in beneficijs hodie maxime obseruatur, in quibus &de posscssione
maxime agitur . unde vulgo dici solet causa possidentis. Sic a Lucio iij. in cap. ex con- quaestione. infra titulo I. rescriptum est, quod si
actore agente petitorio, reus super eadem re
deduxerit possessorium, in idio posse rio procodi , suspensa petitorio.
Tis. IS VENIT quandoque, ut is quita possessionem, eadem
N spolietur; quare merito subijcitur
praesens titulus. Nam qui posseCsione est spoliatus,debet restitui; ita si metu , vel vi coactus fuerit. Quod tamen locum non habet, si post spoliationem renunciatio benefici; sequuta sit ; quia non praesum,
tur spontanea. cap. 2 .Hinc haud male spoliati nem possumus dicere, esse, cpcssessione rei immobilis violentam, di iniuriosam deiectionem, aut mobilis rei ablationem. non enim solum desideratur violentia, sed etiam initii ia ; quoniam si x erus dominus bello non continuato illum de posscssione deiecerit, qui se prius deiicere tenta uerit, & si per violentiam excludatur, non restituitur tamen cap. vitia παῖ q. I hinc perlegater Ipianus Praetoris intcrpretans edictum ,
Quod , i, aut clam, Partii, inquit refert utrumis, faciendi habuit ue enim ius habuit flue non,
tamen tenetur hoc edicto, propter quota vi, aut clam feciι. tueri enim ius suum debtiit, non inimam committere. haec ille. Aliter vero si inco tinenti,ac bello quodammodo continuato. . ia.
Memul. Et hoc interdicium Vnde vi, competit aduersus eum dumtaxat, qui spoliauit, vel mandauit, vel spoliationem ratam habuit. cap. Iquamuis recipiens scienter rema spoliatore ii uasiam, compellatur eam spoliato restituere,etia
dominio non utique probat O. cap. I 8. Et non
tantum res violenter subrepta, sed etia fructus, qui ex re ipsa percipi potuissent, restituuntur ;damnaq. resarcire, ac de iniurijs satis sacere cogitur violentus .cap. I r. Neque facit, quod institutio no sit canonice facta, cap. s. praedo etenim secundum iuris rigorem,est restituendus. Neque obstat exceptio criminis agenti interdicto Vnde vi,vel Quod vi, aut clam.cap. 6. quin imo a iudice spoliatus iuris ordine praetermisso ante omnia restituitur cap. 7. Ex hoc etiam titulo restituitur mulier marito ; nisi tanta sit mariti saeuitia, ut