장음표시 사용
61쪽
ritas prouideri. ea II. At per selam traducti nem mulieris ad viri domum factam, non praec dentibus sponsalibus, seu inualidis, nolente muliere iam ab eo recedente, nulla fit restitutio .
De dolo, & contumacia. Tit. Iq.
ut spoliatus, qui ex decreto iud, Et C dii cisi est, propter rei linium, alit contumaciam possisii nem nancisti minus positi. Dolus est dupl cx: alter bonus, quo uctores pro tertia abutebantur, maxime si aduersus hostes , latronesve quis macti inaretur. l. I . S.non t=.de d D.B. Auetust. epist.2 9. Neque illi tamen dolas ad cauendtim, aut asiaIia deerant; dolum, ac astutiam ponens in bono. Alter malus. Malus est, de quo hic titulus est omnino intelligendus, cum Qiud agitur, ut Gallus Aquilius apud Ciceronuhh.σciorum 3. dc finit, & aliud simulatui ; vel, ut Paulo Iurisconsulto magis placet lib. sexIen. I. tit. s. omnis calliditas, fallacia, machinatio ad circumueniundum, sallendum, decipiendum alterum adhibita. Contumacia est inobedientia,& coni cmptus magistratu tim , & contumax is, qui tribus edictis propositis, vel uno pr o tribus, quod peremptorium appellatur, euocatus , vel denunciationibus conuentus, praes nitari sui sacere contemnit. I. de unoquoque, & l. contia- macia . de re iud. Peremptorium vero dicitur, quia perimit causam, ac totum, quo de agitur, negocium , in soro; ita ut non liceat aduersario ultra icrgiuersati. Non dubito tamen, quin possint plus quiana duo esse edicita a me peremptorium, ex eo quod Itirit cons scribit in I. nonnunquam.f. de iussi & siimmus Praesul in eap. consul. insis .de o .deleg. Porro, inquit, discresus iudex in a Datione peremptoris non debet iurisi. LI.one uam ni exigat nec Iuta P adeo coar- Iare. At scmel impetrato peremptorio vel uno, vel altero, non amplius datur; alioquin non esset p remptorium; tametsi veteres interpretes, praesertim ilIeiuris lucerna Ra nolita, aliter senserint , qu dato peremptorio,adhuc opus esset
alio edicto. quod si illius verbi, citare, vim intellexissent, non ita de facili lapsi essent. si qui-
dena citare non est in ius vocare, ut illi male crediderunt. Citari dicitur reus,cum in soro pro tribunali sedens in die cognitionis voce praeconis euocatur. Et euocatur, ut appareat, an sit, necne praesens, & siue responderit, siue non responderit, agetur causia: ita Iuriscon. in . Diuus F.de restis. in integr.de Liuius lib. I. Valer. Max.
lib. 2.cap. q. GelliuS lib. I I. e. p. I. Varro Lb. de
lingua LaIina 4. Marcus Tullius iape. Alii cr hodie: Citare enim corrupto vocabula nihil aliud est, quam in ius vocare. quare citatus ad totam causam constituto ad comparendum die, tens tur comparere in termino ei dato. quod si impeditus fuerit, citius quo fieri poterit, post ter. minum debet comparere: alioquin condemn, bitur in expensis a tempore citationis emissae. cap. 6. Quid iuris erit, si reus non inuenietur Remedium est, ut citatio publice ad suam Ecclesiam proponatur. eap.vit. At iudex appellat tem,& recedentem citare ulterius minime ten tur, si vult in causa ulterius procedere, nisi appellationi siric renuncia uerit. c. p. vlt. I exto. Et appellans ante definitivam, etiam a definitiua lata, eo absente citato, vel non,potest appeI-lare, nisi prima appellatio suerit s ivola m iniseste: tunc non appellat, tanquam manifestus contumax, ut decreuit ClemenS .in CL M. eod. D celdur hic etiam, quemadmodum puniatur contumacia eorum, qui iusdicenti non obtemperat. nam propter contumaciam rei potest iudex rcmpetitam sequestrare, S ipsum contumacem in expensas condem tiare, quas ob ipsius contumaciam, vel dolosiam cxceptionem actor fecit. c. a. quin imo actore non ad milius in pollegionem sibi per iudicem decretam rci seruandae causa , vel ab ea expulsus , elap:b anno verus cilicitur dominus . . 3.Contra vero actor contumax in expensis condemnatur. p. I .issexto. Continet& hic titulus multas exceptiones ad tu. 6. p. ut iste non conte lata non precedaIur ad te litim receptionem, vel ad sententiam de itiaan . nam actore contumace, testes rccipi, di sententia serti debet, lite etiam nondum contestata , reo scilicet instante, cap. 3. aut si per inquisitionis viam procedatur contra absentem contumaciter, lite quoque minus contestata, testes recipi, ac sententia serri conceditur, atque adeo per depositionis viam . si hoc meretur delictum. c. 8. Post litis autem conicitationem, si reus est con tu max,& liquet de caula, sertur dcfinitiva, si non liquet, actor in veram possessonem inducitur.e p. q. Et qui sun data intentione a toris, receptionem obi, cit peremptoriam, quam non Probat incontinenti, sed accipit inducias, si defecerit in probando, con dem natur in continenti, gon expectata definitiva, in expensas; ac soluere cogitur . quod si non potest, luat cor porc , iudicis arbitrio. cap. s. Eii di illud in hoc titulo singuliare, ut sententia in causa beneficiali non transeat in rem iudicatam, superioris respectu, quominus possit de iuribus partium inquirere, maxime quando sententia suit lata in absentem, licet contumacem,& indefensum. c.'p. 7. De
62쪽
De eo qui mittitur in possessionem
dolum, aut contumaciam fieri quenter fit misso in possessioneta rei seruandae causa. Ideo consequenter ponitur de eo qui mittitur in possessionem rei seruandae causa: Quando vero agitur de Ecclesiastico beneficio, vel dignitate, leu personatu, ob rei co tumaciam non fit missio in possessionem, sed ad
sententiam lite non contestata proceditur, quia mora videtur periculosa. cap. Duic instino. Missus autem in possessionein ex primo decreto in reali, per lapsum anni veram illius rei postessio. nem acquirit. Et pasta mi Isionem, si intra annum cautionem iudicibus, vel alteri eoruin,alijs absentibus obtulerit; et si per eos recepta non .suerit, non curiit praescriptio: vel si pallus, pro bet se contumacem non fuisse, restituitur, praestita prius de expensis cautione . Contra absentem quoque, nullo relicto procuratore, fit misso. In spiritualibus fit praescriptio . qui enim se Ecclesiae praelatum dicit, non prodest probare praescriptionem, sed ut ostendat libellum ord,
nationis suae oportet. cap legum. χε. I. Et licet Alex. iij. in cap. curia. infra de iurepatron. scribat Ecclesiam posse praescribi, intelligendum est de proprietate,non aeque de praelatura. ita quoque primi huius tituli loci accipiendi sunt.
Ut lite pendente nihil in nouetur.
nis omnium iudiciorum, de qui-m H bu, supra est actum. Porro lite
pendente, nihil est innovandum in alterius praeiudicium. neqtie priuilegia, seu indulta a Principe obtenta, nulla secta litis pendentis intentione, vilius essent roboris. cap. r. quia lis decidenda est secundum iura existentia tempore controuersiae, non autem secundum priuilegia pendente lite impetrata .c uult. neque pendente lite de adulterio,statim fieri debet thori separatio . neque res, qua de agitur in iudicio,in extraneum poterit alienari. cap. 2.O' 3 quod si ausus fuerit, priuatur, & in petitorem transfertur. Monemur quoque in clem. I. eod. quod si duo litigantes super beneficio, mortem obierint, siue uterque in Romana
curia, siue is solus, qui possidet, collatio huiti modi beneficii ad Rom. Pontificem spectati sinuero extra curiam, ad ordinarium. Lis autent
pendere dicitur, clim citatio legitime peruenit ad partem, vel per eam stetit, quo minus pera
niret. Hem. a. eod. proprie tamen non dicitur lis pendere, nisi Dciit contestata. sed per solam citationem non contestatur ii, , sed per assertio. nem actoris, S negationem rei coram iudice, in
De sequestratione possessionum,&
Ο i O s i To titulis generali, ut V pendente lite nihil innovetur,c5. P seqtienter quaerit, num pendente lite fieri possit sequestratio. S Q questratio est rei, qua de agitur, apud aliquem ex partium consensu, vel . 1 iudicefacta depositio. Hinc appellatur sequesteris', penes quem plures rem eandem, de q aa est c trouersia, deposuerint. sequi Inris. Derborum Amsic. l. ocet. f. deposit. Misius igitur in posseLsionem causia custodiae fructuum, si di Isipet, reuocanti ir dissipati,& cum alijs sequelirantur. atque si reus possessor a sententia contra eum lata appellauerit, iei petitae fructus 1i dissipet i-cite sequestrantur. ρ υ a. Sequestrantur etiam fructus, licet possessor illis nim abutatur,&cOnuertat in alios usus, qua n secerit,antequam appellaretur ; quando, scilicet, adest et dissicultas exactionis contra illum in euentum succumbentiae. Ita tenuit Rota decis I 3. par. a. divers. Et quamuis FPineius dee f. I 6 θι,. a. dicat fuisse decisum, sequestrandos non esse fiuctiis, nisi probaretur possessorein abuti fructibus, comtertendo illos in alios usus,qtiam secisset prius in prima costantia, vel antequam lis moueretur: suit tamen illa decisio ibi limitata, nisi alia causa probaretur: causa autem est potissima di si adsit nimia ex actionis difficultas .dias cici 3 .in e . Sed sequestrata possessio, oblata cautione,reuincatur .cap. I. vel si super beneficio, siue dignit te, siue personatu, siue curam habenti animarum contra ipsus possetarem, qui triennio non possedit, in petitorio, vel possessorio una definitiva sertur in curia, etiam si nulla sere dicatur: ipsius beneficii sequestratio per loci ordinarium fieri debet, quam impediens, vel sequestratos
fructus occupans excommunicatus est: & si est ex litigatoribus,cadit a iure suo. clem. υmcaod
ad alias transit,quq in iudicio ad.
P modum sunt necessariae, uti sunt probationes. & ut a problidi a gustii s releuentur partes, propinnitur primum de consessis. Clim quis etenim
in iure palam sua sponte est consessus; non est
63쪽
opus alia probatione.Consessionem enim Quintilianus Declamat. 3Iq. ait accipiendam qualemcumque contra se pronunciationem . Nams aliorum suggestione scelus se aliquis pcrpetrasse dixerit, solam eius consessionem non est illi infligenda poena; excepto laesae maiestatis crimine.cap. I. Positiones autem negativas,quq aliter probari nequeunt,atque per consessionem aduersarij, iudices admittere possunt, si aequitate suadente viderint expedire. cap. I .eiam 6. Et reus, si iussus positionibus respondere rec sat, vel si contumax fuerit, habetur pro consesse: non item si prius, quam sic iussus est, coni rara fuerit. . et . insexis. Agitur quoque hic de consessione per oeconomum Ecclesiae facta, quae prosecto ipla nocet Ecclesiae, nisi finito nondum negocio docuerit consessionem per errorem sa-cti emanasse. cap. vlt. Fit & mentio eius, qui simoniacae prauitatis mediatoriuit, qui, si in iudicio hoc detestabile crimen consessus iuerit, ab omni beneficio, atque officio est deponendus. dccollationem hoc vitio laborantem irritam esse constat ex cap.cumsupersupra. de ea . ses prop. quod coniungi debet cum cap. et ubistis iit.
ST de hic titulus communis Omnium iudiciorum, de quibus iam mentio facta est, quoniam nulla sunt iudicia, nisi iudici , quod i tendis , probes. quod utique fit etiam actis in alio auditorio factis. cap.vit. isse. sue testimoniis, testibus, instrumentis, praesumptionibus, iureiurando. Vnde iacere possumus, quod probatio, sit rei dubiae, per acta, vel testimonia, testes, instrumenta, praesumptiones, iusiurandum, ostensio. atque hoc titulo explicatur varijs modis , cui incumbat probandi onus, reo, an actori, an utrique. Si uterque pariter probat, absoluitur reus. cap. 3. si in interdicto retinendae possessionis,obtinet is, qui antiquiorem probat possessionein maxime titulo vallata. eap. 9. Quae autem esse debeat in iudicio finium regundorum probatio,quae in muliere a viro non cognita, quae nec cognosci potest,ob impedimε-ta, quibus matrimonium contrahi prohibetur , in minore, in matronis, per quas virginitas probatur, dc huiusnodi aliis ioc titulo comprehenditur . Fines vero dioecesum probantur libris antiquis,adminiculis,lestibus, de fama east. I 3 .Sed quaestio est, num reus cogatur actori sua propria edere instrumenta. Et non cogi sanxit Gregorius in eap. I. nisi essent communia, ut in cap. G. perpetuus.infra.d Zi b. Vel fisco,cum ei se tracta sint l. a . s. qum.rassiae iure ci. Neque aeu,r, qui plene probauit , iurare compellitur.
cap. 2. Loquitur etiam hic titulus de eo, qui ex
litteris ordinaris probatur excomunicatus, quique 1 procuratoris officio expellitur. p.7.ac de
eo; quippe qui rogatus suit, si sine liberis discesserit,restituere haereditatem,ingressusq; fuit minnasterium; ob quam ingressionem evanescit fideicommissum, do haereditas monasterio applicatur . nec sufficit probare minorem ingressum, si bis ingressus est; de maior secundo esse potuit. cap. 8. Monemur de illud, quod iudex debet habere notarium, aliosque idoneos viros, qui scribant acta iudicij; alias si quid disticultatis eme
serit, per superiorem punietur. cap. I. I.
De testibus, & attestati ortibus .
t. ΣΟ. Ic titulus duas continet proba- a rionis species; altera desumiturri ex testibus, altera ex attestati V nibus. Differentiam esse inter te
stimonia, de testes superiori tit Io quodammodo monuimus. Testimonia enim absentium tellium dicta, testationes scriptis co- praehensas significant; de a testibus separantur. l. 3 .5.idem Diuus .eoael. I esiae init r. Testes sunt praesentes. Vnde merito Diuus Adrianus rescripsit se magis testibus,quam testimoni js creditui um. i. g.1Hem Diuus. .i vero testes esse possint, hoc exequitur titulo. Si quidem testes ad dicticilem testimonii pretio conduci minus debem. Qii in immo quoscumque idoneos,& fideles adsumendos esse; ac nullum,ini si ieiunum dicere testimonium posse, iam olim fuit in Concilio Macien .constitutum .cap. I.hoc tit. quod tamen usu non fuit receptum, ut in v triusque iuris soro videri fas est. Sed, an mulier propter ma gnam eius sexus fragilitatem, de consilii infirmitatem, sussciens perhibere possit in iudicio testimonium , dubitatio est . , et erum tamen I risconsultorum sententia est, mulierem in i dicio testem esse posse, argumento t. Iuliae. f. adleg. Iul.de adult.Lex eo quodprohibes. M. etiam contra clericum, si de crimine agitur. cap. 3. b c tit. adeo meretrix, de quilibet criminosi, si de simonia iudicium cst. c.tanta. infra es mon opor. tet autem eum, a quo testimonium desideratur, omni assectione, ac perturbatione vacuum esse; alias idoneus testis non habebitur. Hinc illud per manus traditum est, neminem in causa propria idoneum testem esse pine. l. nullus.=. eod.
Lommbus. C. eoae Nattura etenim comparatum
est, ut homines ament se, de sua. Unde fit, ut nemo testis admittatur in causa propria. Causam propriam existimamus illam, ex qua commoduquis, aut incommodum consequitur. l. I. S.In
propria. 1. quand. anellois. Et ex his pendet quastio
64쪽
quaestio ii Ia,hum singuli, ex quibus coalescit
uniuersitas, de causa ciusdem uniuersitatis, vel alicuius corporis idonei testes sint & vulgo receptum est, idoneum testem esse in causa uniuersitatis, nisi ex ea causa ad eius commodum, aut incommodum pertineat. Causa uniuersitatis non videtur causa singulorum; ex omnibus
enim uniuersitas constat. l. in Iamum. S. Unine
sitatis. s. de re . diuis. Aliud ergo est rem esse
uniuersitatis, aliud rem esse singulorum . Ve- ruintamen esset videndum, an etiam causa,quae nomine uniuersitatis mota est, ad singulorum spectet utilitatem. Et hoc casu communis interpretum videtur esse sententia, causam e sise singulorum , & singulos a testimonio repelli; ex eo quod diximus, eos repelli, ad quos nomine suo res quoquo modo peruenit. At haec disti ctio vulgo recepta, mihi non satis probatur, si res illa , quibus singuli utuntur, possunt ad uniuei sitatem reduci, ita ut singulorum amplius nosint, uti sunt pascua, nemora, & huiusniodi alia, quae uti plaumque sterilia, dantur ad tempus colenda, de studia da, ad uniuersitatem quandoque reditura. Aliter in causis Ecclesiasticis. namque Eugenius iij. & Alexander iij. hic in cap. 6. 9 I a. sanxere, Praelatos, & clericos in causa suarum Ecclesiarum idoneos testes esse ;si aliter res nequit pres ari cap. etsi C.brisium in sine infra de iureiurari. Sed maior est haesitatio de eo, qui solus cst in Ecclesia, de cuius caul, aditus est iudex; an, inquam, idoneus sit testis
P go arbitror addendam csse distinctionem;quod
aut praelatus selus constituit procuratorem, aut Ecclesia habet oeconomum generalem auctori tate superioris constitutuna, vel agit Episcopus.1 Ioc casu ille ic stis et se potest; & duplici ratio.
ne : tum quia praelatus Ecclesiae suae dominus noest, Ied usus fructuarius; & ob id in causa propria testis esse non dicitur: tum quia non praesumitur velle peierarc altei ius, vel minimo c6- modo. cum Iahia sacerdotis custodiant scientia, hoc est veritatem: non aeque illo casu, cum duplici sungi non possit Oiscio, principalis, & testis, argumento t. ille a quo. S. Peniat.1. ad S.C. Trebell. In criminalibus autem cauus, singuli, cx quibiis consistit uniuersitas,pro ea idonei te
etiam inimici, sed capitales, a dicendo testim
nio repelluntur. coicet Heti. cum q. infra des so. Ls quiis teilibus. C. eod. cap. accusatores.s . Non igitur propter quascum lite inimicitias quis a testimonio dicendo repellitur; sed tales inimicitiae sint oportet, ob quas verili milecit quem peierat iam ire . nam cuiusque Odij ra
micitia. inHic de meus tui. Videtur tamen in tribunalibus receptum, ac usu pene constitutum, ut non solum propter capitales, seu criminales inimicitias, verum etiam propter ciuiles quis prohibeatur, ne testimonium dicat . quare con cludendum esset inimicum perpetuo esse a testia monio remouendum, nisi leues omnino sint, de
modicae inimicitiae. An idem iuris sit de amico , quod de inimico ut si ob graues inimicitias expellit ut testis a testimonio, quia capitalis inimicus est eius, contra quem producitur: eaden
certe ratio suadet, ut si quis sit coniunctus non vulgari quidem a in ieitia ei a quo producitur,d
cendum sit eum non esse idoneum testem. Ll. 3.
cap. repelluntur. infra de accusat. can. accusat res. 3. q. . dccap. 2 q. hoc tis. Existimo itaque
si magna sit aliqua, & singularis amicitia, tu
sta in esse causam interdicendi testimonij. Haec etenim amicitia coniuctioni sanguinis exaequa-tiir: & haec non leui notitia contrahitur. quod si leui notitia inita est amicitia, non reuocat a testimonio, ut in L latae culpae. f. amicos.1. de
verbor. An c. sic & suspecti omnes, uti familiares , de domo prodeuntes, consanguinei, &eiusdem generis alij. d. eap. accusatores. It massiniti morbo laborantes. cap. 2 o. Item aduoca ti, ct procuratores principalis causae, in causa appc llationis. cap. vlt. GL m freto. Item in i m S Umnes .cap. 7. si vero de crimine sunt emendati , & eos infamia non comitatur, non sunt in causa ciuili; vel etiam cum de crimine ciuiliter agitur, nisi pro reatu periurii , repellendi. c. q. agitur de crimine ciuiliter; ut cum quis &hoc erit exempli causa aduersus furem acti ne surti agit, non ad publicam vindictam, ut puniatur, sed ad priuatum commodum, ut id , quod furto sibi subtractum est, restituatur; &tune actorem se subscribere haud oportet lege ultima. . deprivat. dei I. de lege ultimassis fart. Alij, qui a testimonio excludi non pos sunt, in ius vocati examinandi sunt iudice coram . dicto eo. 7. nisi valetudinarii sint, vel senes, vel debilitate consecti, aut ita paupertate depressi, ut ad lucicem non queam adduci. tunc iudex ad hos recipiendos testes debet idoneas,& discretas mittere per nas. cap. 8 Et qui ad dicendum testimonium vocatus in ius est, ct si se non dicturum iurauit , compelletur tamen. cap. I 8.& puniendi sunt, qui eos impediunt. cap. 37. adeoque excommunicandi. cap. 6 . qui cum venerit, diligenter. sigillatimq. examinandus est, etiam si agitur de vita, & miraculis alicuius canonizandi. cap. I x. Sed qu modo interrogabuntur Ratio interrogandi illa est, ut ab eis primum exigatur iusiurandum de veritare dicenda. C.e ut etiam si rem ligiosi sint . cap. 3I. hoc tit. tametsi iure nostro D consti-
65쪽
constitutum sit, hoc iusiurandum posse a parte aduersa remitti. cap. 39. Sed scio dubitatum fit ita, an praecedere debeat iusiurandum testimonii dictionem. Fuit quoque receptum , etsi sequatur, valere : quod conuenire videtur Atheniensium instituto; quippe qui post dictionem .
testimonij ad aras testes producebant; ut iii reiurando, quod dixerunt, confirmarent. cuius moris meminit Clacio in oraI. pro Balb. Ipse tamen in ea sum sententia, ut existimem fore utilius, ac cautius, si prius exigetur iusiurandum, quam dicatur testimonium, ne testis retractet, quod dixit. Forma iurisiurandi est, ut iurent ad serendum testimonium in ipsa caula non odio , amore, timore , vel commodo processisse. p. s.&cap. 47. Testis interrogari debet parte aduersa vocata. si venire contemnit, valet testimonium, ac si pars esset praesens.cap. a. del.siquando. c. eod. Intei rogatus testis testi
cari debet, quod scit, quodque ipse vidit, vel
alio corporeo sensu percepit, ita ut nobis constet ei compertum esse id, de quo testimoni uir dat. Hoc dicitur communiter receptum, licet id aperti iuris non sit, nisi argumento l. temum. De intis pra sentiasua. eod.& cap. te Ies. 3. q. 9. Attamen testificari de auditu videtur esse contra communem iuris formam, uti loquitur Inn
centius Tertius, in cap. 67. quod intelligo de alieno auditu; si vero ipse se audiuisse dixerit, videre tamen non potuisse; puto valere testimonium . Siquidem illud non est dicere se arbitrari , sed scire. Cui regulae additur exceptio in matrimonialibus causis, in quibus testes possunt deponere ita a maioribus sitis accepisse , ct credere sic esse. d. cap. 7. Sed ista exceptio aliam patitur exceptionem. Testimonium de auditu admittitur dumtaxat, cum de consanguinitate agitur ,&assinitate ; non item si de alii s impedimentis, quamuis causa sit matrimo.nialis . id fuit permissum propter impossibilitatem probandi testimonium de visu: quia cum aetas hominum breuis admodum sit. omnes con
sanguinitatis,& assinitatis pradus haud probari queunt visu. quod cessat in alijs impedimen. tu, ut est innitas spiritualis, & huiusmodi alia. inscribitur hic titulus de testibus, non de teste, quoniam unus non suscit testis, etiam si praeclarae curiae honore prauulgeat, ut ait Constantinus in L I. iurisiurandi. in e . vel praesidiali refulgeat dignitate, ut ait summus Pontifex ind. cap. 7. nec ulla diuina, humanaq. lex unius testimonio, etiam idoneo, quempiam condemnat , vel iustificat: ut scribit Stephanus Papa Rin cap. admonere. 3 3. quo. 2. sed desiderantur duo, vel tres , pluresve , quia licet quaedam sint causae, quae plusquam duos exigunt testes, nulla tamen est causa, quae unius testimonio terminetur. cap. 23. nisi ageretur ad correcti nem de peccato impediendor tunc unus satis ellet, ita nihilominus, si principaIis persona etiam testimonium perhibeat. quo casu posse in testem admitti sancitum fuit in eap. q. Proinductio testium bis, terque fit, non aeque quater, nisi cum selemnitate legali. cap. II. er penultis& authen. qarsemel. C. de probat. Donec autem is fuerint publicatae attestationes, ac eis renunciatum, produci post uni testes ; postea non si per eodem articulo. cap. 26.& Hement. vis. eod.
nisi qui prius fuerunt producti in iudicio. c. q.
Et aduersarius, publicatis attestationibus, adinmittitur ad probandum contrarium, si ante publicationem super hac probatione contraria institui non valuit. cap. 3 3 .eu S. Vel si obse re deposuerint testes, iterum examinantur. c. 3. Quod si actoris, & rei testes contraria deponunt , praeualent digniores, & verisimiliora deponentes, cap. 3 2. Receptae in summario a testationes fidem non faciunt in plenario iudiacio. cap. 3 8. Secus receptae per arbitrium, si e stes mortui sunt : si vivunt, est in optione iulius , aduersus quem testes producti sunt, an is velit attestationes recipere, an testes de nouo deponere. cap. o. Sunt &alia multa ad hunc titulum perquam pertinentia: sed alibi sparsim tacta sunt. hic satis erunt ista .
De Testibus cogendis, vel non.
E 2I. I testes admoniti, sponte in iu-ta ira dicium veo ire odio, vel gratia , N S n timore , commodove, aut am
re partis adueris recusauerint, vel se subtraxerint: ossicio iud, cis compelluntur; & non modo in ciuili ea
sa , verum etiam in consanguinitate probanda. eap. 6. & in criminali. eap. 3. q. er 9. si res albter probari non potest. cap. S. Item coniurati nis socii ad veritatem detegendam. cap. vlt. Et non tantum testes, qui se subtraxerint, eκ- communicationis sententia seriuntur. eap. a. sed etiam ij qui eos impediunt, ne testimonium a perhibeant. cap. cum causam iuratis. I.
Neque tenet iusiurandum, quo quis adstrictus fuit, ne testimonium
proferret. cap.imimauit. cap. confiitum. supra tins
66쪽
De fide Instrui nentorum. Tat. I De praesumptionibus. Uri . .
ΙΥ vLIS de probationibus adi gitur probatio instrunaentorum.
I iij x qmqnxi appellatio generalis
nae eo nomine comprehendutur. I. I .f. eoael. notimemA. instrumentorum.F.de
vesior.signi*.cap. peruenissup.de teHib.e g. ιnon. Siquidem non minus instruunt causam, vel reum, vel iudicem testes, quam scripturae. quia quod deest instrumento, vel eius falsitas,per testes potest probari. cap. I O. Horum etiam nomine veniunt rescripta Apostolica. p. 3. & eap. 9. Item priuilegia. cap. . & . Item decretales It tera.cap.ῖδε aliae scripturae. ap.7.&cap. I 3.haec enim Omnia rem esse, vel non esse docent. lmstrumenta ab instruendo appellantur: cuius rei cognitionem indicat Gaius in I. argentarius. I. st de Men.il s verbis; Eafila pars rationum, quae ad inHruendum aliquem pertinet Upiciatur, Od riuatur. Vt autem instrumentis habeamus fidem,debent esse authentica,eap. I. Authentica
non utique sunt, si testes decesserint, nisi sigillum habeant authenticum, veI a notario cons cta. cap. a. vel si eorum litterae nequeant legi, vel corrais, vel deletae sint, vel enormem p tiantur fracturam.eap.6. Verum si dubitatur, an authentica sint, tunc secundum illa iudicatur, ita si iuri consona sunt; si dissona,consulitur R manus Pontifex.cap. 8. Sed dubitatio est,num desectus litterae viciet rescriptum,leu instrume tum . Et receptum est non vitiare. cap. 9. N que propter rastram, nisi in loco suspecto sit. eap. 3.Fuit quoque receptum,instrumentum per tabellionem auctoritate ordinarij exemplatum eandem cum originali vim habere . Ac mortuis tabellionibus notario ordinar ij, adhibito consensu, notas in publicam formam redigere permittitur. eap. IS. Habetur & hoc titulo, quisdinstrumenta , seu priuilegia, quibus quis iudice coram utitur, aduersario legi debent. Quod si unius clausulae quaestio est, illa dumtaxat parti editur .eap. 3. Si communia,iudex debet cogere, ut edant; alias ab eo licite appellatur.cap. I 2. Si salsum esse haesitatur, iudicem oportet illud c ram se ,& paucis alijs, loco congruo,&securo sacere exhibere; interim sententiae latae per illud stabitur. p. .Si contrarias inuicem script ras quis produxerit,neutia faciet fidem.ev I 3. Monemur & illud, quod si in instrumento debiti exprimitur caula, condemnatur debitor, improbet indcbitum. si non exprimitur,necesse est creditorem probare id fore indebitum .cap. Iq. sin autem, doli mali exceptione submouebitur. I. a. S. circa. f. de Al. mat. excep. - . Germonij. Paratica
que reus illis adminiculis, de qui. bus supra est dictum, ad praesumptiones recurrit: & si praesumptio
vere probationis nomine minus intelligatur, neque iusiurandum: neutrum siquidem probat necessario, licet probationis vim utrumque obtineat interdum. d .inprine & Iaum qui . de iureiuran. Hinc videmus in Parabolis, Salom nem ex violenta praesumptione sententiam protulisse. Ex violenta quoque praesumptione recte probatur carnis copula; atque ex vicinitate laeti notitia; ex diuturna cohatatatione, fama, con tractibus, ct instrumentis matrimonium eX prae teritis sutura, ex continentia in iuuentute, & in senectute; ex litteris, s idoneus fuerit, idoneus praesumitur; ob solam tamen praesumptionen noluit Innocentius iij. quem de graui crimine, hoe est haeresis, condemnari.
De Iureiurando. Tit. 26. FR NLri με haec est probationis spe
cies: nam iuramentu,ut ait Apo-
eod. Maximum remedium expediendarum litium in Om venis iurisiuinandi re ligio: quo extremum lites haberent. Et est iusiurandum, ut Cicero osse. 3.definit, assismatio religiose . quod sane per se malum non est, teste Innocentio Tertio,hie in eap. 26. cum sit confise matio veritatis. quod si malum esset,nec Dominus iurasset , cum in veteri testamento legatur. Iuravit Dominus,stnon paenitebit eu,Psal. Io 9. tum praecepit, Redde Domino iuramenta tua . Matth. 3 .prohibetur tamen uaedam enim pro
hibentur , quia per se mala sunt, quae ratione ivlla nunquam fieri possunt, uti furtum, adest rium, homicidium, & alia sexcenta. Quaedam prohibentur ex causa, non ex eo quod mala sint, sed quia,ex is si frequenter fierent,sequerentur mala.Vinum per se malu non est: prohibet tame Apost.ad hes 3 .quonia ex irequeti,& immoderata potione vini luxuria generatur, iuxta illud, Et Venus in visis, ignis in igne fuit. Vbi vcro necessitas exigit, pro re vera, licita,& honesta poteRiurari: tunc etenim iuramen tum videtur tres illos comites habere,de quibus
ivaecis, O isHitia. Namque Paulus, Timotheo eius discipulo, ob necessitatem, stomachi, ininquam, debilitatem,& frequentes infirmitates permisit uti modico vino. Prohibetur igitur D a iusiuraim
67쪽
iusiurandum ex causi, quia ex stequenti, & incauta iuratione periurium saepe contingit. Sicuti sus, quae licet mali aliquid non sit, uti Augustinus in cap. .rs. 26. q. a. interdicitur tamen fidolibus, ne sib specie diuinationis, ad antiquos Idololatriae cultus redirent. Quod autem legitur apud Matthaoco citato.Si ermove ter EI, IL
ti Hir mihi videtur recte dixisse Ioannes Ga-gneius Parisinus Theologus ibi in scholismon id significare malum esse iuramentum ex se, sed quod occasionem ex se habuit a malo, hominuscilicet a se dissidentia. Per creaturam iurare
omnino vetitum est, non aeque per Creatorem.
per creaturam , ne quod honoris Deo Creatori tribuendum est, ad creaturam transferatur 1, hoc est neque per caelum, neque per terram, neque per Hie solymam, neque per caput tuum. ibiadem apud Matth.Scire autem expedit, per cre turas iurare,duplici modo contingerer uno qua do conitituitur in illis iuramenti finis,& exhibetur eis reuerentia, quae ipsi Deo debetur: quae species est idololatriae, Se blasphemiae, licet veritas iuratione subsistat: & hoc modo intelligi potest Matthaeus. Altero modo iuratur per crea turas, restredo eas in Creatorem, cuius numen,& maiestas in illis relucet: seu qua ex parte ab ipso omnipotente Deo creaturς sunt creatae 'quo casu licitum est per creaturas iurare eo modo, quo per Deum ipsum.quod testantur S.Thomas
num. s. quo quidem sensu accipi pos Iunt ii omnes Ioci, quibus probatur licitum esse per creaturas iurare. Genescap. a. apparet Iosephum per salutem Pharaonis iurasse. Frequenter &apud nos iuratur per Euangelium, & per Cruce.
p.ego Nudire sit. Per Euangelium iuratur peri de atque per Deum, cuius veritas in ipso Euangelio continetur. Per Crucem,per Deum ipsum iuratur: qui in ligno Crucis pro redemptione humani generis mortem hassus est. Illud vero iusiurandum, quod fit per salutem Principis, ut in d.cop. 4 a. 1υ.& in i duo .de iureiur vide tur potius in vim execrationis assumi. quasi per creaturam iuretur I ut in ea iudicium diuinum. exerceatur, & eius salus Deo obligetur. quem admodum fit; cum quis per propriam vitam per filium tuum, per uxorem, per p tre, per aliamve creaturam admodum dilectam iurat. Interdum salus Principis in vim iuramenti intelligi potest adducta ad testimonium: ut tandem per Deum iusiuradum esse prestitum intelligatur, cuius iudicio maxime vera Principis salus existit,&su, mittitur: vel ut ait idem B. Thomas in Lan 6. iuratur per veritate diuinae iustitia ad cuius ex cutionem Pi incipes terrae constituuntur. Quod autem scribitur in ean.siquis per capaeum. 2 2. q. I . non esse per Christi membra iurandum reluia blasphemia est: mihi videtur rectissime dixisse Didacus Leo eis. . 6. post Hugonem de Sancto Victore,scilicet, ut inteIligamus,bIasphemam esse iurare per pudMa Christi, aut Virginis Mariae membrat quae licet in Christo reuera sint mcut in quovis alio integro, & vero homine,adeo ut illa nominantes minime mentiatur: attamen qui in Christi ignominiam, & vituperium ea n minant, vere blasphemi sunt, grauissimisque diagni poenis,ut in Ze .s quis per capillum.& in
AHb.- non luxuriemur bomnes contra natura.
Quod ergo adfirmate, quasi Deo teste, promittitur, atque per creaturam. d. cap. 26. in prisc.
id proculdubio est obseruandum, nisi turpit
dinem contineat, vel per vim extortum sit, vel alijs auxilium non praestare, claustro renunci re, in superioris praeiudicium, usuras non προ- tere , coniuges a thoro & mutua cohabitatione se separare, cum certa muliere contrahere,&s peruenerit fornicatio, siue deformitas; non a cusare uxorem, contra utilitatem Ecclesiae, aut contra aliquem non esse, in causis proprijs, &Ecclesiae suae: non obstante iuramento, contra idem venire poterit.Item qui dignitatis suae bona aliena uerit, adhibito etiam iureiurando, impune poterit reuocare, & in aliis plerisque casmbus, in quibus licet iuratum sit a contrahentiabus, eos nihilominus Ecclesia solet absoluere.
In hoc enim procedit plane quod vulgo dici stalet, In quolibet iuramento censeri exceptam iuisse superioris auctoritatem eap. venientes. hociis. & l. est.f. ad municip. Cuius rei praeclarum extat exemplum apud Suetonium in Tiberio. cap. 3I. Et quod dicimus, in quoque iuramem to exceptam intelligi superioris auctoritaten , aliter, atque vulgo putarunt, accipiendum est. Namque iuramentum omne vel in Deum. dirigitur, vel in hominem . Hoc ab homine is
relaxari potest, illud a superiore, vel Deo isto. Praestitum Deo iuramentum dicitur, quoties is, qui iurat, directe, ae principaIiter Deo plac
re vult. Si autem temporale hominis comm dum respicit, tum homini praestitum dicitur. &quanquam Alexander Tertius scribit in ea debitores. Me tit. iuramentum omne Domino reddere oportere; quasi dicat iuramentum omne in Deum dirigi: quod verum est, ctim obligatio primum Deo adquiratur: tamen cum hominis utilitatem respicit, remittente homine, cui iuratum est , & Deus remittit, uti Innocent. &Abbas diserte adnotarunt in eap. I. in esponsor matrim. Praeter eum tamenun cuius fauorem, di commodum praestitum est iuramentum x hoc
68쪽
Parati Aa in V. Lib. Decret. I
hoc nemo ius remittendi habet; ne Romanae quidem Ecclesiae Princeps; qui licet possit tur,
menti vinculum, ac obligationem remittere,aut tollere penitus , aut commutare: dicendum est posse ratione materiar, quae ad eius liberam dispensationem attinet. In materia vero minus peltinenti ad liberam eius dispensationem, nequit dispensare . cap. I. hoc tit. D. Thomas. 2. 2. q.86. art. 9. ac ibi Reuerendissimus Caietanust pro qua sentemia conueniunt omnes peritiores in capsuanto. Metit. Itaque si iuramentum homini priuato in contractu aliquo, vel conuenti ne praestitum fuerit, non potErit summus Pont, sex eius vinculum per clispensationem remittere; nisi adsit causa,quae iusta p beatiuramentiremissionem; ut siquisiuia uerit se non repetit mrum usuras, ut in ι .eapialebitores. tunc licet in alterius fauorem iuratus summus Ecclesiae Praesul poterit remittere iuramenti vinculum: sed nosimpliciter remittetur obligatio illa ut male Abbas in d. cap. quanto. existimauit; sed coget per censuram Ecclesiasticam, partem, ut relaxet, ut in Leap. I. & cap.significauit. infine infra de censib. alioquin nulla colligeretur differentia
inter haec, dc illa, quae directe in Deum tendunt. Quod si pars nullo modo induci possit ad relaxadum: tunc libere Ecclesiasticus iudex iurantem
absoluet, ut Innocen. scribit in aec . debitores. Eum tamen poenitentiam agere oportet, quod
niam iuramentum in vim iuramenti obseruandis est, etiam si fiat eo modo, quo iure prohibitum
eis, ut in cap. qua1n istari paci. insexto, Doctores
obteruarunt. In iis, quae ad liberam Pontificis Rom. dispensationem spectant,ipse omne omnino Riramenti vinculum valet exoluere, si ex imita, & rationabili causa moueatur. Nam dispen. satio, siue absolutio ab iuramento, nulla existente causa, ex certa Principis scientia, est penitus iniqua. ac proinde cauendum est, ne quis temere opinetur, indis lincte se ina munem, ac tutum
esse coram Deo de periurio contra ipsius Dei Maiestatem commisso, per quamlibet Rom. P5.tificis dispensationem : tametsi dispensatio quoad poenas lcgis humanae aduersus periuros lancitas sitis est valitura. etenim id te misisse intelligitur,quod facere potest ex natura legis hum nae, quae liberae dispositioni Principis subijcitur. cap cut quidam a J.q. I. idem de aliis Ecclesiae Praelatis intelligcndum est: vi Episcopi etiam
queant a iuramento absolutionem dare, ratione publici offici; . expedit enim ad utilitate reipub. quandoque in poenam humanae saeuitiae,quae cotiugit in iuramentis extortis ad solutionem usu
ne vel per vim extortum, vel quod est illicitum, turpe ve,ab Episcopo remitti potcli. cs vero. I.
iuramentu illicitum sit, aut licitum; in ijs inqua, quae sunt minimae aestimationis: non item in ij s,
quae maximi sunt momenti, ut in cap. veneral=lem Hupra de eis I. quod scire multu restri, quia si illicitum, valet remittere; ne pro re minima s
dem Apostolicam petere semper opus sit. Illud vero iuramentu, quod in homine dirigi diximus, duplici quidem modo debet considerari. Altero quasi ad ipsius prorsus utilitatem pertineativi si
iureiurando promittat se ei suas operas praestit rum, aut ei pecuniam daturu ab hac promissi ne potest absoluere id Ie,cui iuratu est:quodam do ibi utum sit,quod debitum erat. Altero, siquis
Dei intuitu alicui aliquid promiserit; utpote siquis promisit intraturum religionem,uel nobilis aliquis mulierculam in uxorem pietatis causia ducere, vel aliud pietatis opus facturum: tunc ibi e cui iureiurandi religione promittitur, ius non habet remittcndi: cum iuramentum in Deu pintius,quam ad illius utilitate sit praestitu. His autemiuramenti vinculis num quis se propria auctoritate poterit exolueroe Summum Pontificem ex iis,quae diximus in tit.de elee. satis constat ex iusta caula sibi iuramentii posse remittere.quata enim sit eius auctoritas, atque maiestas,nemo in
fide rectus ignorat pues istud apud Platina in vitis Pontificum. namq; Marcelimus Rom. Psiti sex in immani illa Dioclet. l .persequutione ad sacrificia gentium ductus terrore perterritus,thus Deorum simulacris adhibuit.Cuius peccati non multo post ita poenituit,ut Sinuessam urbem C paniae ad Concilium cetum octoginta Episcoporum venerit cilicio indutus, ubi lachrymis prosu-sus, scelus suum palam prosessus est; peiij tq; , ut sibi pro inconstantia, debita poena tribueretur.
quem tamen damnare nemo est ausus,sed omnes
una voce clamarunt:Tuo te ore,ndiu nostro iudicio
iudica Nam prima edes ta nemine damnatar Sic& de iuramento dici potest, ut quod alijs concedere potest,& sibi quoque. Reliqui vero, qui stis
periorem habent,non queunt. e praeturitandum e l. 22.q. I. c.dilectus.sup. de temp. χώ. c. 2 .in e
fideisse. 26.hoc tir.eciam si illicitum sit,turpe, ac prorsus rationi contrarium Le. cum quid .f. tali. vel per metum extortum,qui pollet in virii comstantem cadere.cap.verum hoc tit.At si imminet periculum, ac urgeat necessitas,ut superior adiri nequeat,a quo remissio impetretur;tunc non I
lum contra turpe, & illicitum, verum etiam lici tum propria auctoritate cuique sibi rem hiere licere haud dubito, ex ciantecessor. II. q. 3. c.vit.
D.quoque rho. a. a. q. 88.art. 2.ad .dcq. 7. artic. q. asseuerauit ratione ii incntis periculi
licitum este transgredi ieiunium, si superioris
69쪽
copia haberi non possit. & per consequens aduersiis Hostiensem sentio, ob aliquam magnam utilitatem, quae animi salutem respiceret, posse sibi auctoritate propria iuramenti religione ii relaxare; si certa sit utilitas; de propter qua a facile lilperior, si adiri posset, iurantem ab iura
mento absolueret. Haec maiorem quidem e
plicatum desiderant, sed hic non est satis locus. quare alibi, Deo auxiliante, pluribus verbis his operam dabimus. Caeterum, ut extremi aliquid habeat oratio mea, sciendum est tria in cap. . iuramenti tradita esse genera: voluntariu,quod a parte parti est delatum in iudicio, vel extra ;Necessarium, quod pars, cui delatum est, refert delatot i; di hic iurare tenetur; unde necessarium appellatum . Iudiciale, quod a iudice desertur. Si Ecclesiasticus iudex est, secularem iudicem
centura Ecclesiastica compellere potest, ut ius canonicum quo adiuramentum, ac prouisionem animarum , observet, etsi iure ciuili huiusmodi contractus,quibus adhibitum est iuramentum ,
inferio. Agitur & hic de iuramento ab Epitc pis Romano Pontifici presstando: idque septem
continere capita, docet Gregorius Nonus, c. q. hoc tittit.
RoposiTAs in iudicio actiones,&variis modis approbatas ut plu- P m rimum rei exceptiones exclud sit. quare non mirum est,si Vlpianus
dis Iam esse, quasi quandam exitu nem, qua o poni amoni cuiusque re olet dexcludendum id,
quod in intensionem, condemnationemve ded tu
est. Est ceptionum quatuor sunt species; aut perpetuae, & pei emptoriae; aut temporales, & dii toriae. I. p. quid omnes sint, ibidem docet Gaius. Vertim quia per dilatorias malitiose aliquando litium terminatio prorogabatur: sanxit Innocentius Tertius, omnes proponi debere intra certum diem a iudice designandum: quo elapso non audiretur reus,nisi sorte aliqua noui ter tibi competens fuerit exorta; & fidem iureiurando faceret, se postmodum illam inuenisse. cap. q. etsi tandem placuit Clementi V. ex comis municationis exceptione perpetuo opponi pos-sc.Clemen. Unica. ita ut seruaretur Innoc. lv. cωsti utio in Lugdunensi Concilio edita, de quae
in tu. I .rad. in 6. scilicet, ut is, qui excommunicationem opponit; speciem illius .nomenq. e communicatoris exprimat,& sciat se eam dei, re deserre in publicam notionem, quam intra octo dierum i patium die , qtu proponitur, minime computato manifesti insis rationibus, &argumentis probare vaIeat: quod non proba
tena, iudex in causa procedens, in expensis,quas actor octo curietibus diebus se secisse commonia strauerit, condemnabit. At si deinde instantia iudic ii durante, ac probationis copia succede
te, de eadem excommunicatione, vel alia exciapiatur iterum, atque prUbetur: actor in seque tibus exeludetur, donec absolutionis gratiam is fuerit consequutus: caetera nihilominus , quae praei uerant, vim roburq. suum obtinebunt. hanc vcro cxceptionem bis tantum opponi posse: ni ex noua emerserit excommunicatio, aut euides, promptaq. probatio superuenerit de antiquae , ἔquae si post rem iudicatam huiusmodi exceptio
proponatur, exequutionem impediet: licet se tentia, quae praecessit, non elidatur: sed si actor publice lit excommunicatus,iudex ex ossicio suo cum repellet, quousque meruerit habere abs
lutionem . Reum vero excommunicatio non excludit, quin in iudicium trahatur; clim iudicium reddatur in inuitum. LRipulantemss. de verbor. obbi. quapropter omnis legitima defensio reo,
adeo excommunicato roseruatur, ut excipere ν,
appellare, impetrare, si sit reus principalis, &alia huiusmodi possi eap. I. 8. I O. II .er vis. non aeque actor excommunicatus, qui nulla facta is excommunicationis mentione, impetrare minis me potest. ea cum comtingat upra deos M. cap.exparte iv a.de usca M.cap.per tuas insta
ter excipere ij omnes nequeunt,qui simili imp dimento laborant. eap. Me tit. Fit quoque de iurisdictione exceptio; propter quam sisterie appellatum,ac probetur vera: iudex appellatio. nis non debet de principali cognoscere, sed supersedere. cap. 7. Admittitur & meeptio falsi etiam post sententiam intra xx. annorum spatiues. 6. Item rei iudicatae per Ecclesiasticum iussi. cem in seculari sero,quemadmodum & in Ecclesiastico per secularem .eap.vis.1 ex. Dantur in hoc titulo & replicationes, quae a parte actoris veniunt, & exceptiones excludunt. quare dici potest,quod replicatio sit exceptionis exceptio. scd contra replicationem solet dari triplicatio ;& contra triplicationem rursus, hoc est quadruplicatio ;&deinceps multiplicantur nomina ,
nil tamen quandoque, ut non admittatur reptacatio. potest enim quilque suam Ecclesiain tue di gratia opponere exceptionem excommuluc tioni periurij,vel aliam legitimam exceptione, nec per replicationem excommunicationis, vel periurij rcpelli potest e. 8 Q. quod ex S. compiliatis.de reptiast exhaustu. item aduersus exceptio.
nem iuri iturandi replicatio doli mali non datur, cuin iudex id agete debeat, ne de iureiurando cuiuique quaeratur. l. aduersu.feodem. De
70쪽
De praescriptionibus. Ti. a 6.
titulus tantam cuneari superiore cognationem, aut P in P tius assinitatem habet, ut parum, aut nihil admodum inter iἡ differant. Praescriptio nihil aliud est,
passim . quamobrem Tribonianus in Pandectis, ct Codice, cum titulo de exceptionibus adiunxit & titulum de praescriptionibus; atque ideo longi temporis praescriptionem exceptionem longae possessionis appellauit Vlpianus in L s
de diues. empor* cripI. dicuntq. exceptione temporis, d praescriptionem pro eodem I. I. b L liber. ingen esse dicatur. Sic & apud Or tores; nam & M. Tullius de Orat. P t petitor rursis cum peteret, ne exceptione excluderetur. Ex hoc tamen haud est Raymundus vlla dignus reprehensione. etenim Tribonianus, qui Pande-ctarum, Codieisq. librorsi compilator fuit, alios tum in Pandectis, tum in Codice dedit de praescriptionibus titulos . nam in Colice alit. 33. ad a. e semper egit de praescriptionibus;sed Ramundus, qui quoad fieri potuit, breuitati studuit, sumpta occasione, de omni praescriptionum tractatu dicere voluit. Quare hic tractatus specialem desiderabat titulum, non cum superiore esse coniunctus. Immo & Raymundus pro usucapione usus est verbo praescriptionis: praesicribere enim hic est idem, quod usucapere.Quamquam praescriptio nihil aliud est,quam exceptio:& usucapio acquisitio domini .l. 3. de usucapione nec quisquam proprie latineq. loque 3do, alio pene sentu praescriptionem usurpauit: ipsi tamen
Canonum sacrora conditores atque iuris utriusque interprete pro usu capere dixerunt praescri-.bere fundum, agrum, aliamve rem; cum soleati alias dati coniungi, ut passim videas apud iurisconsultos, & alios Latinae linguae auctores. Ideo in hisce libris nostris nullus habetur titulus de usucapionibus,ut in Digestis,& Codice: &si diligentius perquiramus,videbimus,lurisconsul tos, & Impp. possessionem,sive ac qui litionem is Iongi temporis, praescriptionem appellasse,ut in Lei d quo=. de usucapio. in L qui alienam. Die
euict.m Lquinquepedum.C. .regund 8e in S. ex his In litter quas pers .n .acquir. Episcopus si aliquem locum, pagum, vel ciuitatem ad unitatem Ecclesiae conuertit,nemine per triennium repetente, suum,suamve facit cap. I. Me tis . rem vero priuati triginta annis prascribit EcclesIa is, quae etiam in alterius parochia M. annorum aspatio decimas.cap. 3. 6. Laici ulla spiritualia iura, in quorum numerum & decimae referuntur,
sibi praescribunt usquam. cap. 7.Inter duas Ecclesias praediorum fines ψo. etiam annis, non cur rei te belli tempore; quo tempore, qo. scilicet annis, bona paterna contra it c,manam, aliasque Ecclesias filii haereticorum praesci ibunt. cap. 2 .m sexto . Caeteium aduersus Romanam Ecclesiam centum desideramur anni cap. I 3.& cap. I qa-ιit. de eap. q.ιnfra de con .Hil. vel muti . Atqui procurationes, quae debentur Legatis, & Nunt ijs Apostolicis; & obedientia, quae superioribus
praestatur,nullo unquam tempore. v. I I. I 2.16.
quamuis Abbas Episcopalia iura in quibusdam
interdum excipiat, ut in cap. I 8. Vbique tamen necessarius est titulus, qui possessioni causam iatribuat praescribendi. nisi tanti temporis sit praescriptio , ut eius contrarii non extet memoriae . cap. I. sexto. Verum quoniam omne, quod noest ex fide,peccatum est.cap. littera upra. de re- sit.θol. nulla valet, ex Alexandri iij. &Innocenti j iij. constitutionibus ap. .cap.vit. λ Iit.
absque bona fide Iongi temporis praescriptio,
etiam si excedat hominum memoriam . quod iam olim apud veteres Romanos in xij.tab. scribptum erat: Reifurtiua aeterna auctoritas esIo. Illa tamen eli disserenti quod Romani ab initio dumtaxat bonam fidem desidet abant:nostri v ro semper.
t. a Z V D E x, auditis de re, siue lite iam actionibus, dein exceptionibus rio I qiod anum, Riustum videtur
- - sibi, dentat. Idcirco sententia is
erit de re, seu lite, ultima iudiuis definitio. quod intelligo de definitiva. Interi
cutoria enim est,quae nec condemnationem, nec
absolutionem amplectitur, sed quae de aliquo
causae at ticulo profertur . ex quo differentiam esse constat maxima inter hanc, & illam. namq; definitiva, quae condemnatione vel absolutionem non continet, pro nulla habetur. cap.eι qui. S.desinitiva. 2.q. 6. Res iudicata est lis, aut illudi omne, de quo sententia dicta est; vel, ut Mod stinus loquitur,quae finem controuersiarum pro nunciatione ridicis accepit. quod vel condemnatione, vel absolutione contingita. I. F. eis
re iudie. Et hic titulus licet de sententia, & rei dicata inscribatur,est tamen longe generalior: de sub se comprehendit fere omnes titulas Codicisa q2. ad 6o.bententia, de qua hic, ut sententia, dici possit, ex Iegibus, & canonibus ferri debet .
alioquin nulla est; nec est opus ab ea appellare. cap. I. Canones autem, legesve multa deside. rant: ac primum, ut quoad fieri potest,celeriter termin tuta cap. 2. Ne seratur quidem sine scripto: ne dicatur, sed lagat M.L UD.C.d enIen. ex