Nicolai Vptoni De studio militari, libri quatuor. Iohan. de Bado Aureo, Tractatus de armis. Henrici Spelmanni Aspilogia

91쪽

CAP. III. Ouiti sit duellum.

IN questione quid sit duellum respondit Ph. de Llaniano,

dicens, quod duellum eji pugna corporalis deliberata hinc inde duorum,ad purgationem, gloriam, vel odii aggregationem:& declarat singula in dissinitione predicta contenta. Set pro eo quod dicit quod duellum est pugna, quero, que est differentia inter duellum L pugnam λ quamvis dictus doctor posuerit, quod pugna duellum disterunt sicut genus I species, dicens quod pugna ponitur ut genus :que pugna sit ad necessariam defleniam sui, de qua in l. vimini. F. de Justic. jur. O l. 1. C. unde mi ct in l. vim mi. F. de vi, di mi armata, ct c. olim. Extr. de resit. 1 ol. ct tu Clementina. si seu riosus, de homiciti. Nam in pugna illa non est deliberatio ex parte aggressi generaliter, set ex parte aggredientis tantum, vel neutrius, ut probatur in Clementina illa,si buriosus, de homici l. 3 In duello autem est utriusque deliberatio. Dixit doctor, duorum quia tunc proprie duellum est, D inde duellum vocatur a)herendoethimoloille vocabuli, ut I 6. q. i. scupis. Corporalis, di X it, ad differentiam pugne Judiciarie, que fit etiam inter

duos; ut puta actorem reum, ut in l. rem non novam C.

e judiciis, ct l. properandum, eodem titulo, ad purgationem, gloriam vel odii aggregationem. Nam per hoc tangitur sinis, & eliciuntur species duelli, ut dictus Doctor de

clarat.

CAP. IV. Mot sunt stentes Duelli. FIt enim duellum tribus ex causis ut supra dictum est,

videlicet, aut propter odii aggregationem ; aut propter gloriam in publico consequendam ex viribus Cor- Pori S : aut propter purgationem alicuius criminis, vel Cause

92쪽

cause inter duellantes exorte. Et si e duelli tres sunt sperucies: de quibus singillatim inferius dicam. Et primo deprima specie duelli, ut de duello propter odii aggregatio nem conjurato. Et dico, conjurato, quia requiritur quod partes duellare volentes, in ista prima specie sint jurate in presentia Judicis ad pugnandum usque ad certum punctum per dictum Judicem eisdem astignandum. Quod quidem juramentum in Lumbarda vocatur, Jura mentum de Asto, quod idem est quod Juramentum de calumpnia in Judicio contencioso fori civilis, vel ecclesia stici. Nam juramentum de calumpnia prestatur in Judicio contentioso, tam PCr actorCm, quam per reum, ut iu pr. I. C. dejur. calumpnie, ct Authent. principat. eodem titulo, Extr e. ζ1tulo, Per totum, igitur hic a simili, cum

eadem sit ratio, & sic eadem Juris dispositio F. ad legem Musi. l. illud C. ad legem falcid. I. ultima. De quo quidem 3uramento de Asto bene notatur in Lumbarda, in titulo, qualiter quisse defendere debet i si quis alium Hlo, sequenil l. mensio. Que quidem lex secundum Doctores, qua 'tuor habet intellectus. Primus intellectus est in testibus contrariis r ut potius fiat duellum quam quod perjurent. Secundus intellectus est ut intelligatur in duobus contendentibus se possidere ut pocius duellent quam pejerent. Tercius quod intelligatur in eo contra quem juratum est, quod furtum commisit, & vult jurare contrar1um. Quartus cum duo litigant coram Judice quod unus juravit. &delato Juramento alter vult jurare contrarium. Sed

istud reprobatur quod ambo videlicet jurent sic non sic. Set adducti ad duellandum compellans debet jurare; quod credit se habere justam causam duellandi. Sic & pars compellata jurare debet quod credit se habere justam causam defendendi.

93쪽

C A P. V. Qualiter siet pugna cuni feri debet propter odii

oggregationem.

Im autem pugna fieri debeat inter aliquos nobiles, , propter jura Regnorum , ut sepius fit in Francio, propter titulum Regis Anglie in Regno francie, du-Catu Normannie, ducatu Aquitante, ducatu Andegavie,

Comitatu Θnon Iannie, ac comitatu Pontimi. Inter que

quidem Regna, Francie videlicet, I Anglie, a temporibus selini q ondam Regis siritannie, nunc aut Cm Anglie, qui primo Regnum Francie, cum predictis ducatibus suo imperio subiugavit, odio inenarrabili, & invidia, suos

incolas semper nutrierunt, usque ad tempora Arthuri: qui iterum dictum Regnum Francie totaliter per se & suos Occupaviti tam Romanos, Vid c licet Fodonem tribunum, qui sub Leone Imperatore totam Galbam gubernabat viriliter devicit Parisius per duellum, modo qui sequitur.

Dato ex utraque parte sedere sacramenti convenerunt ambo sicut inter eos antea fuerat conjuratum in insulamque fuerat extra civitatem Parisius, populo expectante quid de eis futurum foret. Ambo erant decenter armati super c tuos eciam mire velocitatis in sedentes, nec crat promptum leviter dinoscere cui Fortuna arrideret in triumpho. ut itaque crediis lanceis, in adversis partibus steterunt, confestim, equos calcaribus capientes, sese maximis idiibus concusserunt. At Arthurus se omnem in pectore lancea percus lit, L cum ad terram prostravit. Evaginatoque gladio cum durius ferire festinabat. Set Fosio velocius erectus pretensa lancea Occurrit, illatoque infra pectus equi Arthuri letifero vulnere, utrumque ad terram cadere coegit. β BrItones ut Regem suum Arthurum prostratum viderunt, timentes eum peremptum esse, vix potuerunt continere quin federe rupto in Gallos, Romanos unanimiter irruerent. AC unde metam paciscgredi jam meditarentur erigitur Arthurus, pretensoque clipeo imminentem sibi Fosionem sestino cursu petivit. In stantes

94쪽

De ditari O cio Lib. I.

stantes ergo cominus, mutuos ictus fortiter geminant: alter alterius neci innitens. Denique Follo Arthuruis se percussit, nisi collisione castidis mucronem ebetasset mortiferum vulnus forsitan intulisset. Manante itaque sanguine cum Arthurus loricam & clipeum rubere vidisset

cum caliburno gladio suo Fodonem in galea sic percussit quod caput dicti Follonis in duas partes disiecuit. Quod

cum per excercitum divulgatum fuisset , concurrerunt cives Parisenses, apertisque portis civitatem Arthuro liberarunt. Hec sunt verba Cronice. Ecce quomodo odium causavit duellum inter duos optimos milites. Iste modus pugnandi cotidie quasi habetur in usu in dicto regno Francie, ut multociens vidi: ubi partes duellantes dominum meum specialem dominum Thomam de Monte Acuto Comitem Sar. ct Pertici, multo ciens Judicem ad suam litem dirimendam elegerunt, qui usque ad finem pugnas diversorum inspiciens, duellantes concordavit. & eosdem cum gaudio, & honore muneribus eisdem largi flue, ymo habundantissime datis, ad propria transmisit: Istis ultimis temporibus nostris: regnantibus videt. in Regnis Franete, & Anglie notabilissime memorie Rege Hemita quinto honoris militaris patre, & post eum filio suo Henrico sexto, in Regnis Francie & Anglie Rege coronato. CAP. VI.

siue requiruntur antequam duellam persciatur.

Ρ Artes sorte duellare volentes de aliquo regno eXtraneo propter aliquam certam causam : tum propter

favorem sui principis, uni partium, impendendum ;tum propter famam alicujus Principis, in cujus presentia partes folle dimicare aut duellare desiderant : duellum inter se usque ad ultimum vite exitum perficere conjurant. Quod aliquando evenit propter suspitione adulterii, ut in Lumbarda, qualiter quisbe defendere debet. I. s quis uxorem, ubi forsita quia unus miles manu tetigit mamillas uxoris alterius militis, per quem tactu sinistra suspicio orta est; miles L a mari

95쪽

maritus vendicat alium, super crimine adulterii, commisio cum sua uxore, ad pugnam, Ut in Lumbarda de adulteriis l.

s quia abi, super qua re ambo conjurant ad duellum &inter se per media amicorum eligunt aliquem notabilem

Principem in suum Judicem : coram quo fiet istud duel- Ium : aut fiet coram Judice loci vel civitatis. β Adveniente autem die ad duellum persciendum limitato; ord nari debet quidam locus planus & amplus, in civitate, vel

extra: qui circumclauditur cordis & funiculis, meremio fortiter aptato: ubi nullus erit tam ausus, misio banno personarum, & rerum, ut audeat tumultum vel clamo

rem facere, per quem altera pars possit offendi. Et prefatus Judex erit in loco illo prope introitum honeste locatos, qui diligenter videbit L considerabit ad mentem quis succumbat; & quod nullus alium aggrediatur antequam juraverint ex utraque parte, se justa instancia uti, unus videlicet ad aggrediendum, & alter ad defendendum. Et si uno die duellum non finiatur, qualiter possit adsequentem diem differri. Ista tamen fiunt de consuetudine, non de iure scripto. Quando tamen duellum fiet propter ritulum B egni, vel terrarum, aut pro aliqua causa honesta : tunc Index supra dictus potest ad suum beneplacitum inceptam & conjuratam litem quandocunque voluerit ter minare. β Et ox talibus causis lionestis duellantes debent sicut volunt optimis &fortissimis indui armaturis ;tubicinantibuς & aliis instrumentis musicis ministrallis ludentibus. Harai disque, D eorum Prosecutoribus aliisq; suis ad Arma ministris, altis vocibus cum magno honore clamantibus; I nobilitatem sanguinis, parentele, aCaliorum magnificorum gestorum duellantium largissime declarantibus; dictorumque duellantium tunicis Armorum indutis, duellare volentes vel equis, aut si voluerint pedibus ad listas supradictas introducuntur ; proclamataque causa hujusmodi duelli in presentia Judicis antefati per aliquem Harat dum, ad hoc per Judicem deputatum,

sua hinc inde arma omnia invasiva, quibus partes ducllare intendunt, dicto Judici per suos consiliarios & amicos

tenentur sine fraude examinanda presentare. Quibus

quidem armis invasivis sic ut prefertur per Judicem examinatis

96쪽

natis I ad partes duellare volentes remissis; G in equis cum lanceis inopere sit inter eos conjuratum. In nomine domini tunc incipiunt, seipsos aggredientes, quamdiu placuerit Judici supradicto. k Idem eciam modus observatatur si ad )actum lancearum, absque equis, solis pedibus sit conJuratum. Et sic in aliis punctis duellandi fiet ad beneplacitum Judicis antefati. Et postquam Judex eisdem duellantibus finem indixerit duellandi, non licebit ali- Cui eorundem alterum sub pena perpetui scandali amplius percutere : set ambo cessabunt eme se ualiter sine mora. Et nota quod istud genus duelli est introductum Jure naturali sumpto in suo siecundo significato. Nam 1eniuatis molinatio proveniens a principiis naturalibus incluxit ad experientiam virum corporalium solum & principaliter ad gloriam consequendam. Sic ergo hoc genus duelli inde proveniens inducitur: Cum producens causam producat este Et istud duellum est minus detestabile. Nam illud genus duelli quod fit propter exterminationem tinaliter occasione inimicitiarum naturalium precedentium approbare non audeo, pro eo quod contra- matur precepto divino, illi videlicet, Non occides, Deuts .ca. β Set prius duellum non fit necessario ad exterminandum, set ad vincendum, quod bene Contingere po-rest sine exterminatione, ergo hoc est minus detestabile cum actus hominum distinguantur propter fines intentos

F. de sura. l. verum. xv. q. 6. c. I. I . I. qui quis pro atIo Myententra excommunicationis cum moluntate, & hinc est

quod dicit philos0phus Ethicorum, qui fornicatur cum mulIere ut pecunram Inde detrahat: mn mectas es, set amarus. Item istud genus duelli fit propter experientiam1ortitudinis, que fortitudo est virtus moralis, vino est vir

tus cardinalis. Set nec Virtutes morales, DCC Cdrum CX-

cerocia sunt inhibita jure gentium: ergo istud genus duelland1 est licitum. Et ista sussiciunt ad presens, quantum ad secundam partem divisionis: videlicet, ad gloriam

consequendam.

97쪽

C A P. VII Quid set, quando proceditur ad duellum propter criminis purgationem.

Am ad terciam & ultimam partem di visionis supra dicte,

que tamen prima est in divisione, illam videlicet, ad purgationem calamum Vertere intendo. Et scias quod in vig nti casibus est ordinatum per leges Lumbardorum, adjunctis duobus casibus de quibus sit mentio in legibus Frederiti de pace tenendat,quod pro veritate duellandum est; quorum primus est in crimine lese majestatis alicui im posito, ut cum quis aliquem impetit super ullo crimine :dicens forte quod ille ymaginatus est mortem Principis, ut liceat ei qui accusatus est seipsum ydonea re, & si presens fuerit homo qui crimen mittit, liceat ei per pugnam crimen illud super se impositum si potuerit deicere. Sunt

verba textus in Lumbarda de pulicis criminibus. Lsquisqualemcunque. β SecunduS casus est si unus vocaverit alium Argam. Ninerum, vel Cuculum : L in illa vocatione

perseveraverit, & dixerit se hoc probare posse ; si de

facto postea hoc per testes non probaverit, tunc fiet inter illos pugna, ut in Lumbarda de conticiis l. prima, Sc Concordat glossa. Extr. cod. quomodo seudum amittitur. k Items frilis in merbo cucurbitamerit in glosa. k d ercius casus est : ut quando unus dicit quod alius per venenum parentem suum Occidit, & ad hoc probandum se cum alio pugnaturum obtulerit ; tunc si per evangelia affirmet quod isto animo causam ipsam non dixerit, set quod ei certa suspicio sit, postea habeat potestatem per pugnam hoc probare : sic per pugnam ad vite exitum innocentia declarabitur. Ista probantur in Lumbarda, de homieidio liberi hominis l. recolimus enim. β Quartus causus est, ut siquis infra trengam vel post datum pacis osculum, aliquem hominem interfecerit, I de facto hoc negare voluerit, pugnam per seipsum facere tenetur, ut Lumbarda de homicidiis in ecclesa factis l. qui Oero infra treugam. 4 Quintus casus est in crimine pari scidii quando sic, pariscidium committitur

98쪽

De is filitari O cio Lib. II.

mittitur propter cupiditatem bonorum patris: ut patet in Lumbarda de pariscissiis L ultima, cujus legis talis est textus. Quicunque propter Cupiditatem rerum patrem aut matrem fratrem aut sororem vel nepotem per se vel per alium interfecerit, hereditas interfecti ad alios suos legitimos heredes perveniat ; hereditas vero interfectoris in fiscum redigatur. Ipse vero Ordinante Episcopo publice penitentie subdatur. Quod si ille cui crimen mittitur, negare voluerit, per seipsum pugnam faciat, nec ei liceat campionem pro se dare. β Sextus casus, quando imponitur alicui domino quod servus suus furtum fecerit, iasorsitan manifestum non fuerit, D Dominus constanter negaverit quod servus ejus dictum furtum non fecit; tunc ille dom1nus tenetur per pugnam servum suum purgare,

ut in Lumbarda de furt. serois fugacibus i. servum in De.

si Septimus casus est, quando aliquis liber homo accus a-tur de furto : licet ei in prima vice per sacramentum scydonea re secundum legem si possit : Et si alia vice duo vel tres eundem de furto accusant, licitum erit ei contra unum ex hiis cum scuto Sc fuste per pugnam in Campo contendere, ut in Lumbarda de furi . ct servis fugacibus L sqκis tib8r homo, e, eodem titulo l.si quis alium de furto. k Octavus casus est de illis hominibus qui propter eorum culpas ad ni ortem Judicati fuerint, L postea per gratiam vita fuerit eis concessa : si talcs justitiam ab aliis, aut alii ab eis querere voluerint, equale judicium inter eos terminabitur. Et si aliquid, postquam eis vita concessa est, Cum justicia adquirere poterant, in sua libertate tenebunt. Set in testimonio suscipi non debent, inter scabinos ad legem Judicandam locum non tenebunt; & si sacramentum aliquod eis delaum fuerit, quod jurare debeant, jurare possunt. Set siquis ipsum scramentum falsum, dicere voluerit, per pugnam cum scuto I fuste contendant, ut in Lumbarda de hiis qui ad mortem sunt judicati l prima. β Nonus casus est si Aldio compellatus sive accusatus fucrit super aliquo crimine, patronus e)us ipsum defendere debet si posset per sacramentum, & si non poterit tunc Per pugnam: nam aidionem suum defendere tenetur, ut in Lumbarda de hiis qui aliones debent defendere l. prima. 4 Decimus

99쪽

cimus casus est ; quando aliquis post mortem patris, filium de debito compellaverit quod pater ipsius ei debitor fuisset, D filius negaverit ; tunc filius prebebit sacramentum si poterit secundum qualitatem pecunie unde pulsa tur quod pater ejus alteri debitor non fuisset, aut per pugnam se defendere tenetur, ut in Lumbarda qualiter quis se defendere debet l. is quis post mortem. 3 Undecimus casus cst, quando unus compellat aliud de incendio domorum, vel de furto, vel aliter, jurans quod non asto animo ipsum compellat, aut per pugnam fatigare querit nisi quod ipsam habet suspicionem, ut tu Lumbarda qualiterquisse defendere debet l. 'quis alium. k Duodecimus casus est quod si quis inventus fuerit cum UXore alterius turpiter conversari: id est si manus in pectus ejus miserit, vel ad

alium locum, unde aliquid turpe esse potest, cum consensu ipsius mulieris: L crimen approbatum non fuerit

nisi tantummodo quispiam de suspecto alium de sua uxore compellaverit, ipse qui compellat licentiam habebit aut ad sacramentum aut ad pugnam suspectum querere, ut in Lumbarda li. pr. Qualiter quid se defendere l. si quis amodo. si Tercius decimus casus est multum generalis, & ordina tur in Lumbardia, ut per jurium evitetur, ut ubi palam apparet quod aut ille qui crimen alteri ingerit, aut ille qui se vult defendere periurare se debeat, melius, dicit

textus, misium est ut in campo cum fistibus pariter contendant, quam perjurium perpetretur absconse: ut in Lumbarda de Dramentis prestandis l. mentio. 4 Quartusdecimus casus est quando per aliquem in certa causa juratum est Scal ter vult

dicere quod primus falsum juravit, tunc lis illa finiri de bet inter illos per pugnam, ut tu Lumbarda de Dramentis prestandis. l. de furto. 4 Quintus decimus casus est ; si

contentio emerserit de prediis; Sc utraque pars vel altera cum cartis seu inscriptionibus predium sibi vendicare voluetit : si ille qui falsam cartam appellaverit, per plagnam declarare potest si voluerit, ut in Lumbarda de Juramentis proianἀis l. de prediis. β Sextus decimus casius est ;ut si contentio fiat de investitura predii alicujus: per pugnam veritas probari debet, ut in Lumbarda de Juramentis prestandis l. de In situra. k Septimus decimus casus est

, ut

100쪽

De e filitari officio Lib. II.

ut in deposito ; ut si aliquis per se, vel per nuncium rem suam penes aliquem deposuerit, qui post illud depositum

cupiditate ductus negaverit si xx. s. precium fuerit: veritas per pugnam probari debet, ut m Lumbarda de Iuramentis prestandis. l. s quia per seipsum. * Octavus lecimus

Caius est, quando unus alium Compellaverit: dicens, quod per vim Cartam de predio suo alteri fecit, vel propter timorem mortis predium suum alteri concessit; tunc lis terminari potest per pugnam, ut in Lumbarda de 'u montis prefandis l. s quis dixerit. β Nonus decimus casus est, quando veritas probabitur inter contrarios testes, ut tu Lumbarda de tesibus i. deeeruimus. β Vicesimus casus est ; si res furto ablata postea interciata vel inventa fuerit, licebit illi apud quem res illa inventa est sacramento se purgare de furto . & si non poterit se sic excusare, & acior ipsum super dicio furto compellat, tunc cum scuto Si cruce fiat pugna, ut in Lumbarda de rebus interfatis I. si res. β Sunt insuper octo casus in quibus fit pugna non per partes principales, set per campiones : quorum primus casus est, si mulier machinata est mortem mariti, ut in Lumbarda de consilio mortis L s mulier. k Secundus casus est, quando ille cui crimen mittitur negare voluerit; & tunc per se pugnam facere tenetur nisi ipsum excusaverit decrepita etas, aut Juvenilis, aut notabilis infirmitas: propter quod videtur quod ratione tam majoris & decrepite eta tis, quam minoris & juvenilis elatis quis per campionem poterit se defendere, ut in Lumbarda de puricidiis l. ultima ct de jura. prest. l. quacunque. Et nota quod Johannes de L)mano colligit in ista lege tres casus: videlicet, decrepite elatis, juvenilis elatis & infirmatis. β Tercius casus in quo pugna siet per campionem est, si quis alienam pucllam, sive mulierem, fornicariam, aut strigam clamaverit : ia probatum est quod non asto animo, neque per furorem hoc dixit, tunc ille pro ipso vano improperii verbo per capionem in duello seipsum defendere debet, ut in Lumbarda de i uriis mulierum l. si quis puellam. 3 QVartus casus est pugne per capionem; ut si quis suam propriam uxorem in criminatus fuerit asto, absque certa causa

quod adulterata sit, aut in animam ipsius mariti sui tra-M ctasset