장음표시 사용
141쪽
de crus amatur unum,a1 irmatur alterum, ut, Homo non videt. Ergo est caecus,Leo non est caecus, Erso videt, Aqua non est um. ctis exissentibus.
IN Contradictoriis est modus argumentandi eontradictorio praedicati,ad contradictorium subiecti, ut,Homo animal est, Ergo non animal non homo est :& etiam in consequentiis, ut, Si homo est, animal est, Ergo si non animal est, non homo est,quae consequentia dicitur, E contrario Alter modus in Contrariis, cum contraria praedicata de contrariis vel oppositis praedicamus, ut, Prudentia est virtus, Ergo im- Irudentia est vitium, Virtus est amanda, rgo vitium est odio abendum, Lumen delectat, Ergo tenebrae contristant 1, quae consequentia dicitur, In ipso: cuius Maxima, Sicut se has.e repositum inproposito,ita σ oppositum in opposivo, vel, onerariari contrariu praedicantur. MA 3 v s, voeatur id, quod magis probabile, & verum videtur, ut, Maius est hominem vincere equum , quam vincere leonem, hoc enim Minus est, id est minus probabile,
retim. & minus apparens verum.
.a- ἡ-' ARGYNεNTAMUR a Maiori ad minus negatiuE tripli ei- ter. Prim Z maiori & minori positis a parte subiecti,ut, Angelus non potest cogere voluntatem hominis, Ergo nec Dα-mon. Maxima, Vno de duobus enunciato, si, cui magis videtur inesse, non inest, nee et, eui minus videtur inesse, inerit. Alter ex parte praedieati positis maiori & minori, ut, Homo non potest domare equum, Ergo nec poterit subiicere leonem. Maxima, Duobus de uno enunciatis, si,quod magis videtur inesse, non inest, nec id, quod minus. Tertius,ex parte utriusque extremi, ut, Rex non potuit expugnare castrum, Ergo nec Dux expugnabit urbem. Maxima, Duobus de duobus enunciatis, si , quod alteri magis videbatur inesse, non fuit,Ergo nec alteri alterum,quod minus videtur,inerit Horum trium Maxima eommunis est, Ii quod mar videtur, non . es verum,.ec id, quad minus videtur,versisn erit. De Loeo a Maiori.
142쪽
IO et a Minori sunt tres, sed affirmativi. Primus ex parte subiecti, ut, Dux expulit hostes, Bigo Imperator expel- x ra ulci.Maxima, Duobus de uno enunciatis, si quod minus vide. s t tur, inest, dc id, quod magis videtur,inerit. Secundus ex par- te praedicati, vi ,, .cit te . item, Ergo Vmcet zquum. Maxima, Duobus de uno enunciatis, si, quod minus videtur inesse, 'inest,& id ,quod magi, videtur, in erit.Tertius; e 1 parte utrius Ee pari. que, ut, Christus pro nobis grauillima tulit tormenta. Ergo & viri iurita Ostiaec modica ferre debemus. Maxima, Duobm de duobusem,ntiatis,f. quod aueri minus γιδει ur inesse, ius, Cr a erum, quod magi, 'idetur, alteri ine it. Com muni, Maxima, Si, quod minus νιάeιur, es verum, id quod magis. simili.
SIM ixi a dicuntur, vel quae aliquam formam eiusdem rationis participant, vel quae eandem inter se proportionem habent. V. g. Aibum albo simile est, Ze homo homini secundum formam, at dux M auriga smiles sunt secundum pio-poitionem. Ytroque autem modo valet argumentum affirmat luc,&nefatiue, ut, Cygnus disgregat visum, Ergo& nix, Equus non est particeps rationis,Erις neς leo. D ε 3 a M v s autem sumere similitudinem in eo, ratione cuius praedicatum in eis,aliter non valcbit non enim valet, Cygnus sentit Ergo & nix, quia quamuis similetur in albedine, tamen albedo non est ratio, qua Cygnus sentix. Similiter in s mili secundum proportionem valet,ut, Sicut se habet an enla ad dominam ita senius ad rationem, Sed non debet ane illa imperare dominae Ergo nec sensus rationi ; Sicut se habet auriga in curru, ita dux in exercitu, sed auriga attent Neaute defer dirigere cur pum, Ergo & dux prudenter gubernare exercitum Maxima, omitium G proportis alium t .m est habendum iudicium. Huic Loco ascribitur a Pari, seu Aequali, ut lex est, Qui pari, occiderit patrem,obuolutus corio dericiatur in profluentem, Ergo &qui occiderit matrem est deiiciendus, quia par est peccatum Etiam,sunt opposta loca, nempe a Dissimili de Di spati, sed eorum non est admodum frequens ulus'. quorum Maxima, Dissimilium, O Dict qum Zuersa es r tio.
143쪽
C A P. IX. sum. . DR o post TIs quatuor terminis, duobus prioribus pro- p rm- - 1 portionem eam habentibus, quam tertius & quartus has 'e' bent,eadem proportio primi & tertij, secundi εἰ quarti collisitur. Atque tale argumentum, a Permutata proportione dici solet:quo argumentandi modo frequentius Arithmetici uti solent, ut, Sicut se habent duo ad quatuor, ita & sex ad duodecim; est enim proportio dupla, scilicet maior numerus minorem bis continet; Ergo, sicut se habent duo ad sex,ua se bobebunt quatuor ad duodecim; utraque enim est tripla. Prς terea, Sicut se habet homo ad risibile, ita equus ad hinni bile; in utraque enim praee catum de suo subiecto affirmatu r; Ergo sicut se habet homo ad equum, ita risibile ad hinnibile;est enim utraque praedicatio disparata.
SOLET ab authoritate argumentum tantum duei affirmativum, ut, Philosophi docent elementa esse quatuor, Sunt igitur quatuor. Vocamus affirmativum, quando au- . thoritatem affirmamus, quamuis id quod probamus sit negativum, ut, Pitilosophi docent coelum non esse corruptibile, Coelum igitur non est corruptibile. In hoc Loco est latitudo probabilitatis , secundum maiorem vel minorem authoritatem. Maxima, Experto cuique tu sua arte cre- dindum est.
Su PER Omnes aut horitates est diuina Ecclesiae reuelata,' I--. cui secundum fidem Catholicam assentire tenemur: certior enim est quacunque scientia. Transumptione. TRANsvMPTi o, est eum loco nominis ignoti,aliud iden otius significans sumimus, ut, Non est iapientis quicquam in conssiderate proferre,Ergo nec prudentis: re valet anfirmative & negative. Est etiam Trasumptio, cum aliquid de aliquo probaturi, ad aliud probandum nos transferimus, vel propter similitudinem cum illo, vel propter cosensum disputantium: vi,si quis virtutem multum pol se con zenderet, ad id de Iustitia probandum se trans serret ex consensu respondentis; vel probaturus equum hinni bilem, hominem risibilem, probaret,quod alteri simile est. Et quamuis sic communiter dici solet, videtur etiam posse dici, Locum a Transumptioni esse a Transtatione, nimiru cam metaphoris res probamus.
144쪽
& hoc tam affirmat luc, quam negati uc, ut, Leo rugiens est timendus,Ergo & Diabolus, Patet familias est amandus & venerandus , Ergo & Deus, Cani non est fidendum , Ergo necassentatori. De locis Mediis.
C A P. X.LOc i Medij sunt, a quibus argumenta, quae nec prorsus
extranea, nec prorsus intranea rei sunt, extrahuntur, ut Vin ipsorum explanatione patebit, quamuis Cicero cum aliis ad numerauerit. Parum autem refert ab aliis secernere , vel eum aliis computare , dummodo ipsorum recta explicatio &vsus tradatur.
CON i vo AT A dicuntur , quae se habent scut abstractum& concretum, ut, album,& albedo, iusturu,& iustitia. Eset Primus Locus argumentandi in his, praedicando ali- et 3 quid denotans bonum, vel malum , tam affirmatiue , quam .' negati uc, ut, Sanctum est obedire, Ergo sancta est obedientia , Diuitem esse non est optimum , Ergo diuitiae non sunt optimum bonum. Alter modus est, subiiciendo & praedicando in propositionibus essentialibus , Ut, Album est coloratum: Ergo albedo est eo lor. In iis vero quae per accidens sunt, non valet: non enim sequitur , Album est dulce, Ergo albedo est dulcedo. CAs v s , sunt plura denominatiua inter se ab eadem sorma inilexa, ut, Sapiens ,sapienter, iustum,iuste. IN his valet etiam affirmatiue , & negative argumentum, ut,Iustum est bonum,Ergo quod iuste fit,bene fit, Sapientem esse optandum est,Ergo lapienter agere optandum est.
A COMPARAT ivo ad Positiuum valet argumentum aD OfirmatiuE, quando absoluta est Comparatio, ut, Leo est ,alitia isdsortior homine,Ergo leo est sortis. Aliquando non est Com- Positiva. paratio absoluta, sed relatiua , quomodo vocamus dulcius,
minus amarum,& melius, minus malum, & tunc argumentum non valet.
A Postiuo vero valet negative sumpta adhue Compara- ctione absoluta,vt,Formica non est sortis, Ergo Mon est leQne λ. ά ά .senior. In his omnibus Maximae notae sunt. traque να. VALET etiam argumetu ex parte utriusq; extremi a Posi- tremo.
tiuis, Coparativis,&superlativis, i,obedire lanctu est,Ergo
145쪽
3 6 LIBER tm gis obedire sanctius est,& maxime obedire sanctissmum
est Hoc autem non valet in iis quae per accidens sunt: non enim valet,Sciens est stud: osus, Eigo 1 apientior est studiosior: non enim viri u 1 cum si ientia per te coni uincia est, quin possisint separati, propterea in sinDlibus is it S non valet. Maxima, bi aliquid tale est,& quod magis est magis tale erit. Cppositione.
EX Maxima Locus hic notus iit , Si aliquid alicui ad motu
ipsum facit tale,& ipsum magis erit tale, vel ipsum i a te me. ierale, ut,Paries est albus pio pter calcem , Ergo S ealx est alba ; Theophrastus cst hic us doctus , quia audiuit Acino te- uando lem , Ergo & Alistoteles fuit doctus. Hic modus non valet, τψίν t. nisi quando subiectu ni potest recipere tale praedicatum : non enim dices Nix est alba propter albedinem, Ergo albedo est alba , quia albedo non est aptum subiectu ni ipsius albi. Valet tamen , Diligo hominem propter Deum ; Ergo magis di ligo Deum. Maxima etiam , propter quod unumquodque ta-'le ,& id magis quando potest tale cise , id est, id ei recipereptae dicatum.
vinia Suph RERAT Locus ultimus a Diuisione, sed in 1. lib. de ieo .& ipsius Maximis diximus. i, H i sunt viaecipui loci quos adolescentes exercete erit uti- le ante Arist copiosam,& cxactam doctrinam.
De Syllogismorum sallaciis & erroribus.
, V M sγllogismi persectio in recta forma & tecta Materiamum cCnsistat, rersimque impei sectio ex eorum, quae ad per- ρυ - sectionem necessaria sunt, defectu co surgat, fit ut in Syllogini. In F multiplex vitium,& errCr contingax. EST cnim quidam error in Forma, uando non fit ea pro- , 1, - post x Onum dispositi O,quae in lib. pia scripta es: quomodo i. ia. iste vitiosus est , Omnis piudentia est virtus, Omnis temperantia est virtus ergo Omnis temperantia est prudentia: For-ιὰ oma enim non est bona, cum sit in secunda figura utraque asia, rum in firmativa, quamuis Materia recta sit. Vitium hoc simile est vesti ex bono panno, malὰ constructit. 13, ALTER contingit error in Materia , cu sorma qui de bona f matella inepta,& mala : quod dupliciter accidit, Pri-
- . 'o,ςM M teria,q no est necessaria, utimur ae si esset Deces. r. saria,contendentes ex ea Demonstrationem sacere: ut qui sie
146쪽
Syllogi sinum faceret, Omnes lineae ductae ab eodem puncto - in idem punctum sunt aequales, Linea recta, nempe chorda de linea arcus, sunt ductae ab eo de puncto in idem,Ergo illae sunt aequale si costat malam Materiam esse, cum illa Maior sit sal fa , Scallumatur ero necessaria propter similitudinem quam
habet cum Decelsaria: nam vera,& necessaria ista erat, Omnes lineae rectae ductae ab eodem puncto in idem punctum sunt . aequales. Hoc vitium est contra Demonstrationem. ALTERO modo peccatur in Materia , cum id, quod non 'v'
est probabile,sed tantum apparens, sumitur ac si ellet ploba 'e bile, ut, Omne quod ridet habet os, Prata rident, Ergo prata ' 'habent os: ubi iLa Minor apparet probabilis propter aequi uocationem illius verbi ridet,& tamen non est probabilis.Ta vitium est contra Dialecticum Syllogi sinum , simile vesti ex vili panno recte constructae. TERTI v, euenit error in utroq; smul, nempe in Forma, 3 Θ π - & Materia , ut, Quod mouetur est sensibile , Cadauer moue 'l'r,ersό Cadauer est sensibile: Forma enim huius vitiosa est, ' ..cum sit ex particularibus: Materia etia apparens est .ex aequi eruocatione verbi, mouetur, nam aliquando pro motu locili , aliquando pro alteratione, & etiam pro argumentatione sumitur. Licet igitur error tripliciter cotingat, vel in Forma, vel in Materia siue Neeessaria, siue Probabili, vel in Materia δ:Forma, frequentius tamen in Materia Probabili, errores accidui, cum amplior sit,& communior, ac etiam intersectior sit,ac propterea error in ea non ita facile percipitur. E x his accidit, ut Syllogi linus,qui est instrumentum cognitionis , de scientiae , sit erroris de deceptionis causa : quod cuilibet iustrumento commune est; recte enim adaptatus calamus bc ne scribit ae characteres delineat, si tamen non re 'cte aptetur, maculas potius chari imprimit.Tali Syllogismo utuntur qui alios decipere conantur, qui se potiti v videri
sapientes, quam esse student, didi, Sophistae , a quibus etiam I. . :S1llogismus talis Sophisticus est nuncupatus : cuius errore S m distincte aperire oportet, non ut eis utamur alios decipien- μι-.tes , sed ut ab eis caueamus, & similibus Eominibus nos eria
to respodenteni redigerc studet. v t ex tali Meta cius vi C
147쪽
M.f. 3 - Ο iam consecutum esse circunstantibus appareat. Sunt au-ph, α πη, tem hae quinque, Redargutio,Falsum, inopinabile, Soloecis 'I' inua,Nugacio: de quarum singulis breuiter est dicendum.
REO A R Gu T1 o,est piae negati concessio, vel praeconcessi negatio in cadem disputatione,vi argumenti fallacis, id cst, quotiescuitque cogitur responclens concedere in eadem disputa 'one contradictorium eius , quod ante concesserat, propter argumenti Fallaciam. Ac talis Syllogismus, sadaciter. -- probans contradictorium concessi, dicitur Sophisticus Elen- L e ιcu---: quoties enim sine Fallacia probatur contradictorium, v C Verus Elenchus dicitur. Ponitur , in eadem disputatione: μ' - quia si responde iis admittat id , cuius oppositum in altis disputationivus praecedentibus tantum defenderit, non est Redargutio, nisi in in praesenti disputatione susceperit. Dicitur vi argumenti; quia quando vocibus & importunitate verborum sol a. vel alia causa respondens amittit contradictorium, non est Redar putio. V. g. sustinet quis dolini elaxes non videre. fit Syllogismus Sophisticus, Omne v sum habens, videt, Omnes dormientes visum habent, e go Omnes dormientes vident: cogitur vi Syllogismi, quia Fauaciam illius nominis, Vilus, ignos at concedere conclusionem, tunc redactus est ad Metam Redargutionis & conicadictionis.
De Meta Falsi. I A L s v M, vocatur id , quod omnibus circunstantibus co-nitum est tanquam salsum , & re ipsa falsum est:& ad id conatur redigere Sophista respondentem, ut, Homo habet quod non amita, Non amisit alas, Ergo habet alas. De Meta Inopinabilis. I si h v Nori NAn t Σε, est id, quod contra circunstantium opinio-- I '' l nem est. siue ipsum sit verum,sive falsum: ad quod sopbista
μῆρ' '' redigere eo natur respondentem, ut saltem apud astantes victoriam de eo babuisse videatui: ut si coram rosticis Solem maiorem terra cogeret concedere, hi enim sicut molare lapidem esse exis imant. Similiter si coram hominibus vitiis de ditis regem posse inscelicem esse conuinceret. De Meta Soloecismi. MMA COLOEC a s Mus, est vitiu in Orationis c5textu eontrare-- gula, Giamaticas; ad que Sophista etiam respondente redigit: nullam enim no intentat viam,qua doctus appareat, de gloriam ab aduersitio aucupetur. Verbi gratia,Omnis homo
148쪽
est studiosus scientiae, Omnis mulier est homo, ergo omnis mulier est studiosos scientiae. Cogit enim vi Syllogi uni apparentis, soloecismum hunc conclusio uis admitti. De Meta Nugationis.
NV c Aetio, est eiusdem Sc ex eade parte inutilis repetitio.
Dicitur,eiusdem repetitio: quia nisi idem repetatur, Nugatio non est Dicitur ex eade in parte: quia si idem in diuersis propositioitibus eiusdem Syllogismi repetatur, Nugatio non est. Dicitur, inutilis: quia aliquando repetitio, Nugatio non est,cum aliquid peculiariter in repetitione denotatur, ut virgo v irginum sanctus sanctorum. Ad Nugationem autem Sophista redigit aliquando, ut irrideatur respondensa circun- stantibus, ut si dicat, Omne simum est nasus simus, Aliquis nasus est simus, Ergo aliquis nasus est nasu, simu M. a bis; HAE omnes Metae sub una uniuersali includuntur,quq dieitur. Non ens, id est, quoties respondens cogitur id conce- ν entu. dere,quod non est,uel non apparet esse, ut conuincatur erroris,& iguorantiae, quae circa Non ens versatur,& Sophista ex hoc sapiens videatur: proptete a has Fallacias,quibus decipe- .re conatur, singulas Ostendamus.
CAP. XIII. FA L L Ac I A non uno modo tantum dicitur:aliqua do enim& pro errore, x deceptione ex ipso argumento sopbistico C
proueniente sumitur t aliquando pro iplomet argumento &Loco. 8c utroque modo in praesenti usurpatur . Est autem ad-' iai. . uertendum, quemadmodum Dialectici ex suis Locis argumenta vere deducentes, probabiliter argumentantur,ac opinionem rerum faciunt, ita & Sophistae ex eisdem locis saepe apparenter argumenta extrahentes, & non quidem vere deceptionem faciunt, ut enim Dialecticus argumentatur a sa- periori uniuersaliter ad inferius, scilicet, Omne animal sen- tit, Onan: s homo est animal ergo Omnis homo sentit,ita So- , phista argumentatur in apparenti 'niuersali, Omnis canis latrat, Sydus coeleste est canis, ergo Sydui coeleste latrat. FPROPTEREA in Fallacia qualibet duo concurrui. Alterum ιη
illa similitudo apparentis Loci ad vetu,quae mouet intellecta I seu imaginationem ad errorem, id deceptionis est occasio:& . hoc dicitur Causa Apparentiae. Alterum dissimilitudo,& dif- Ἀρ- .
serentia vera, quae est inter unum, & alterum argumentandi
modum, quod dicitur Causa non existentiae in illo argumento, Causa apparentiae est vox, canis, qt ae similatur supe-
149쪽
riori,& uniuersali, Causa vero non existenti est eius ςqui uocatio ,ratione cuius non est uniuersale, luamuis appareat. Iv x T A has Apparcti; causas distinguuntur fallaci ς dupliciter: quaedam dicuntur, in dictione, illae nempe quae suae a P parentiae causam in ipsis dictionibus & vocibus habent:quaedam Extra dictionem,quae Causam apparentiae non in vocibus, sed in rebus per vocem significatis habent. D L iis igitur, quae In dictione sunt, primo disseramus,quae . sunt sex tantum , Aequi uocatio, Amphibologia, Accentus, Compositio, Divisio, Figura dictionis.
A Eua i vocATio Nis Fallacia, est error,&deceptio,proueniens ex v nitate vocis plura significantis. Causa apparentiae test unitas vocis, quia assimilatur voci uni uocae , ac propterea existimatur idem esse iudicium de utraque . Causa non existentiae, est dissimilitudo & pluralitas significatorum, quae in hac inuenitur. M.quiuo HV I V s Fallaciae triplex est species. Prima, quando vox cari.u sp simpliciter est aequivoca, ex qua fit sullogismus Sophisticus, x m vi, Omne corpus est substantia, Trinaci mensio est corpus, ergo Trina dimenso est substantia: in hoc est aequi uocatio corporis,quod alis uando coimposita in substantiam, aliquando trinam dimensionem signincat,quae quantitas est. SEcv Nn A species est, cum vox est analoga, ut, Omne quod currit, pedes habet,Trberis currit, Ergo Tyberis habet pedes, Quod ridet habet os , Pratum ridet, ergo Pratum habet os.
. TERTIA species, cum variatur ampliatio vel genus, aut alia proprietas Grammaticalis , ut, Omne animal est coloratum, Mulier est animal, Erigo est coloratum. Quod surgebat. stat,Sedens surgebat,Ergo sedens stat. De Fallacia Amphibologia. hiis A M pHis o Loo i Αε fallacia, est error prouenies ex Vni- . I xtate Oratio is plures patietis sensus: cui' Causa apparetiae .... ---est unitas orationis, Causa vero no existutiae , est ipsa sensuu
m ultiplicitas i, Qui egd est Aristotelis, possidetur ab Aristo
150쪽
tele. Haec est Logica Aristotelis, Ergo haec Logica pollide inrab ipso. Ηἰc varium ille genitivus sensurii facit: nam significat habitudinem pollidentis & rei pollenae, similiter & ordi- ine in causae A effectus. Et haec est una species ipsius, quando nempe cadem manet orationis constructio. AL T L R A specie, est, quando mutatur constructio,vi qua' ad O salus mittitur .uc ut .u'dcunque vides, hoc vides, Sed lignum vides Ergo ligno viae s. illud enim ,hoc, mutat sensum, si in ablat uo .aut ii in accusativo conitruatur, vel etiam qua- do id in qtio a transit actio νςrbi, mutatur in supposituria, ut, Quoscunque volo me accipere, volo me accipiant, Sed hoste, volo me accipere, Ergo hostes volo me accipiant: hic enim modo oppositum in suppositum, modo suppositum in
TLRT i A s 'ecie siqua do una oratio plura significat, sed ν- ι nu principaliter alterii similitudine quadam, ut, uoties littus aratur, terra scinditur, Cum indocilis docetur, littus aratur, ergo Cum indocilis docetur terra scinduur, illa enim oratio, littus aratur, principaliter significat, littus aratro scindi, quadam similitudine velo significat frustra quicquam agere.
ERROR iste prouenit, cum aliqua dictio varia significat ex Fata,
diuersa pronunciatione spiritus quatitatis, vel accentus, ut, Quicquid hamatur, hamo capitur , Vinum amatur, ergo vinum hamo capitur. Omnis populus est albor, Roma est i populus, ergo Roma est arbor: dictio. n populus, ex varia quantitate primae syllabae varia significat. PRovENiT etiam iste error, quando senaratur una dictio ilia pluies, vel ex pluribus fir una: Sic, Quod Deus facit inuite, facit coacte Racemos Deus facit in vite, ergo Racemos tacit coacte est deceptio: nam sunt duae partes in Minori, nempe praepositio, in ,& ablativus, vite: in Maiori autem eii una dictio, nempe adverbium. Similiter, Tu es qui es, Quies est priuatio motus,ergo Tu es priuatio motus. PRovLηiT etiam tertio liaec Fallacia, quando cum ptu inuciatione mutatur gestus, quod fit in iron is: mutatur enim sensus per ironicam pronunciationein, ut, Quicunque alteruvocat album, ipsum dicit e lde albam , Sed pueri Aethiopem vocant album, Ergo pueri dicunt ipsum esse album.
TAN Dari fit ista deceptio cum mutatur diphthongus, ut, Ucunque desiderat aequum, desiderat iustum, Sei qui