장음표시 사용
111쪽
superior, Sc inferior praedicato. V .g.ad concludendum,omne animal est substantia, sume,corpus, Omne corpus est substantia,O mne animal est corpus, ergo Omne animal est substantia: vel sume aliquod conuertibile cum subiecto,scilicet,sensibile, si e , Omne sentibile est substantia. Omne animal est sensibile,ergo Omne animal est substantia. SE c v N D A. Ad concludendam particularε affirmatiuam in tertia figura,vel in prima per conuersionem particularis affirmativae, sumendu est Medium quod sit Antecedens ad utrunque, scilicet subiectu Sc praedicatum: verbi gratia, ad eoncludendum, Aliquod animal est substantia, sume istud Medium, homo, sic,Omnis homo est substantia, Omnis homo est animal, ergo Aliquod animal est substantia,in Darapti. 3. Tεκτi . Ad concludenda uniuersale negatiuam in Cesa re,& Celarent sumendum est Medium. Extraneum ad praediiis c s. . catum,& Consequens ad subiectum: verbi gratia, ad concluo citarii. dendum Nullus homo est lapis,sumendum est, Animal, vel,
Risibile, sic, Nullum animal est lapis, omnis homo est animal, ergo Nullus homo est lapis, vel Nullus lapis est animal, Omnis homo est animal,ergo Nullus homo est lapis.
ἡ Qv λ κτλ. Ad concludendum eandem uniuersale negati-c uam in Camestres, vel Celantes in directe, medum est Me--. iko, dium Extraneum ad subiectum,& Consequens ad praedica- vel celώ - tum,ut ad concludendum eandem,scilicet, Nullus homo est 'i ς- lapis, sume,inanimatum, Omnis lapis est inanimatus,Nullus, iam . hQmO est in animatus,ergo Nullus homo est lapis.
ri. . nua. QVJ NT A. Ad concludendum particularem negatiuam in in terita tertia figura,aut indirecte in prima ,sumere oportet Medium H ημν ' Antecedens ad subiectum, & Extraneum ad praedicatum, ut i ad concludendunt, Animal non est insensibile, sumatur, Ho-
ου ad pa- mo, sic, Nullus homo est insensibilis, Omnis homo est antia
ric a r. mal ,ergo Animal non est insensibile. Sax τά Ad inserendum particularem affirmativam indi- S trat' te in Baralipton,& Dabitis, mendum est Medium Ante-
ς' ' eedetis ad subiectum, dc Consequens ad piaedicatum, ut ad
M.Li.,4 concludendum, Aliquod corpus est equus, sumendum est,ui-Hiad. Diti uens, sic, omne vivens est corpus, Omnis equus est vivens, πεμem tA ergo Aliquod corpus est equus.
Nac potest aliud Medium ad concludendu aptum sumi: si
M. . af enim altius hoc speculati suerimus, inueniemus Medium alia..isa, ι is quod ξosse modis noue se habere ad extremitates, ex quibus - - pti. coclutio Syllogismi costat,ex quibus motis, sex aptiares vero
112쪽
ro inepti ad inserendum compellentur. PR i Mo enim potest esse Consequens ad subi aia , & praedicatum,id est, superius utraque extremitate, & tunc est inutile, quia si superius utraque extremitate, debet dextraq; asi firmative pr dicari,& faciet Praemisias a tarmativas in. se eunda Figura,quod esse non potest. Secundo, potest e si Z trani uad utranque exirci talent; sic etiam est inutile, uia dcbe εde utraque negari, & sic faceret. r. bas Praemillias negaduas; quae est combinatio inutilis. Tertio, potest esse Exuaneum subiecti, Antecedens praedicati :& sic etiam est inutile , quia si est Antecedens praedicati, cenotat Maio tem esse. a lunaativam , in qua Maior extremitas , quae est praedicatum , praedicetur de Medio , ac si est Extraneum Minotis extremitatis, vel negatur de illa, &tunc in prima Figura esset Vinor negativa, vel Minor extremitas negatur de ipso: Sc tunc talis S 1llogismus ellet in tertia Figura Minori negatiua; quod esse non potest. Siae mea
REListri sex modi, quibus Medium potest sumi, sunties,& tales sunt supradicit; nam vel est Antecedens ad utrun- - que,& tunc inseri parricularem affirmata uana in tertia figura: -m viti vel est consequens ad pridicatum,Antecedens ad subieci una,& sic infert particularem aiurmativam in direct E in Parali-pton,& Dabitis:vel Consequens ad subiectum,& Antecedeos ad praedi eatu , & se infert uniuersalem affirmaritiam in Barbara: vel Extraneum subiecti ,Consequens praedicati,& sic infert uniuersalem negativam in Camestres,& Cel antes: vel est Extraneum praedicati, Consequens subiecti,& sic infert uniuersalem negativa in Celarent, & Cesare: vel est Extraneum praedicati, Antecedens subiecti, & sic infert particularem negat inam in tertia Figura,& indirecte in prima. Dedi AOmbio, quibus hae Regulae facilius retinentur:
CAP. XIII. SI autem magis in pr5ptu istas Regulas habere cupis, sunt
quaedam inuenis dictiones,quibus facilius cognoscamus, artu , de quo Medio quaeque propositio concludenda sit. Dictiones Medio. M. autem hae sunt, Feca , cageti, Dasenes, Hebare , Gedaco, Ge-bali, Febas, Hedra , Hecas: in quibus primum est considerandum,tertiam vocalem ultimam denotare conclusionem quae dis o
113쪽
debet inferri eo modo, quo superius diximus de istis vocalibus: ac propterea in tribus vltimis dictionibus non ponitur tertia vocalis,quia per illas designatui Medium inutile ad in-i.' serendum Est secundo considerandum, esse sex consonantes, B, C, D,F,G H.Per, B, intelligitur Medium Consequens ad praedicatum, per, C, Antecedens ad praedicatum, per, D,Extraneum ad praedicatum:reliquae tres sunt pro subiecto, F,Consequens . ad subiectum,G,Antecedens, H Extraneum. ADvE R TEN Duri tertio , primam dictionem esse pro prima Regula, secundam pro secunda,lc sie consequenter. Vnde Fecana, id est , ad concludendum uniuersalem aifirmativam in Barbara , sumendum est Medium Consequens ad subiectum, quod denotatur per, F, & Antecedens ad praedicatum, uod notatur per, C,sic in aliis. Sunt autem duae vocales meiat notan ae A,significat praedicatum, Esubiectum. P- Ηλε autem dictiones in sequenti figura habentur expres- si qnam figuram ridiculo vocabulo antiqui Polem asinorum vocabant, quia hominibus tardi ingenij ista ars inueniendi Medium non effet intelligibilis: sed iam profecto nullns est ita ingenij inops,cui non sit Acilis,&manifesta.
114쪽
EDAS INUTILIS EX DUABUS NEGATI Vis
115쪽
'is te- S v N T autem duo principia, quibus Aristoteles utitur adlu combinationes inutiles Syllogismorum examinandas , quae vocantur Dare terminos,in quibus omni, & dare terminos,
,.. iii odiis in quibus Nulli. Hoc autem nihil aliud est, quam proposita
oriri sim combinacione aliqua inutili, care tres terminos similes ea
de dispositione dispostos , in quibus uniueis alis affirmativa composita ex extremitatibus stet in veritate cum illis duabus pro postionibus; & dare alios tres eadem clis positione dispositos,ih quibus uniuersilis negativa composita ex extremi a tibus fit simul vera cum illis duabus propositionibus. Et per hoc probatur talis duarum propositionum dispositio e si e inutilis,quia qua parte est rera negatiua uniuersalis,est inutilis dispositio ad inferendam affirmativam ; na tunc daretur Antecedens verum, ad Consequens falsum,quod repugnat bonae Consequentiae:qua parte est vera affirmativa uniuersalis , est inutilis eadem si is positio ad inserendum nefatiuam eadem F rm 'ν causa, ac deo non est formalis consequentia: sor malis enim cόnsequentia in terminis, ge propositionibus similibus sem-ῖ . i. per ita se habet, ut Antecedens verum,& Consequens salsummiis., i, ede nequeat. Dare terminos affirmative est dare terini nos, in
quibu/ quibus omni: Dare negati ue,est dare in quibus Nulli. vel biomm, Θ gratia, volo probare hanc dispositionem esse inutile, Animal
currens, Homo est animal, do tres terminos , in quibus uniuersalis affirmativa eo stans ex extremitatibus propositionum compositarum cx illis,stet in veritate cit eisdem propositionibus eo de modo dispositis, Color, Accidetis, Albedo uic: Color est accidens, Albedo est color, Omnis albedo est accidens. Talis ergo dispositio non potest in seire semper negat i-uam, quia modo assi maliva edi illis exstemitatibus compo- . sitis est vera. Do alios tres,in quibus Nulli, Animal, Currens, Homo, Animal currit,Homo est animal. Cum his potest esse 'nullus homo currat;ergo non est illa dispositio apta formaliter ad inferendum assumatiuam, & sic oratio est inutilis: ta isti. pDisum dari termini in omni inutili combinatione. Po τε set autem in istis terminis inueniendis haec Regula obseria ari, ut accipiamus vel duos terminos diuersos, Se qui adrnu cem negentur cum aliquo superiori ad utrunque, vel duo a terminos, quorum unus si Consequens ad alterum cum aliquo Extraneo , vel etiam cum superiore, vel tres, disparatos,& per hos poteris examibare quan cunque com hinationem.
116쪽
' i , rogismo ex obliqui , Cr de Expositorio.. CAP. XIIII.
' Li Anno Syllogismi ex terminis obliquis fiunt, non 'ν
II solum ex parre exucinitatu, ut, Omnis creatura est Dei,
Angelus est creatura, ergo Angelus est Dei ; Omnis iustitia est perfectio, In Deo est Iustitia, ergo In Deo est perfectio, sed εχιγ.m, raetiam ex parte Medis: aliquando enim Medius terminus est rΜνα. obliquus vel in Maiori, vel in Minori, vel in utraque simul. o ii Eliam obliquus varius esse potest iuxta caluum multitudi- V- nem: verbi gratia, Cui que animali iti est sensus, Homo est aui mal ,ergo Homini inest sensus In onini loco est Deus, T erra est locus, ergo In terra est Deus. Sur; ae in istis ista obseruanda .Primum,Vtexti emitas,qua saetit obliqua in Praemissis, ita maneat in conclusio Pe, t ap- ΘΓe, . paret in Srllogismis positis. Se cado,quado Medium est obli- ιχ .bli .. quum in una Praemissa. tunc illa extremitas, quae cum Medio obliquo ponitur,debet in coclusione inferri in recto,sc altera extremitas in obliquo: verbi gratia, Omnis entis est scientia, Corpus est ens,ergo Corporum est scientia. Quado vero in utraque est obliquum Medium, extremitas inscretur traque in tecto,ut, Nulla pax vera inest impio, Otium inest impio,ergo Otium non est pax.Tertio, quando in praemissa ne- 1. Not. gatiua fuerit obliquus, in affirmatis a rectus, sequitur conclusio de obliquo, Nulli, ni mali irrationali inest ratio, Equ' est animal irrationale ergo Equo non inest rario. Quado autem surrit affirmativa de obliquo,& negativa recta, no ita sequitur: non enim valet, Homo non est Angelus, Omni homini inest intellectus,ergo Angelo non inest intellectus. PRAETER. bos Syllogismos aliquando evenat,ut Medium Oz.
in quibusdam sit terminus singularis:& hic S1llogismus Expolitorius dic Itur,qui maxime tertia: Figurae fami laris est, eo
quod in ea Mediu in subiiciatur. proprium autem fit singulavium terminorum subiici. Petrus est animal, sc Petrux est cuirens,ergo Aliquod currens est animal.
FiVNT etiam Syllogismi Expositoiij ex Medis uniuersiai, Eae M A.
puta,cum volumus alicuius genciis, vel superioris inferiust aliquod demonstrare; ut si fieret Syllogismus in Baroco, Om- . . nis homo est animal, Aliquod album non est animal ,ereo Aliquod album non est homo sit Expositorias si sumamus ali 'α t quod inferius sub Mi voti, scilicet,aliquo Ialbu, quod non .sit si h 3 ani
117쪽
animal, nempe niuem,& fiat Syllogismus,in relapion, Nulla nix e 1 animal, omnis nix est alba, ergo Aliquod album non
Expυ. - Is τε syllogismus ab Aristotele vocatur, Expositorius, ' quia per sumptionem inferiorum probat uniuerialius illud' ' M' Minoris praeeedemis,id est, Aliquod album non est animal dctalis etiam in aliis Figuris, tertia optimc fieri potest. Defex potesatibus, o tribus defectibus Dilogismorum. CAP. XV. ν,. 5M, C ULLOM OR v M potestates sex sunt, Prima est, plura seri sies ρι- o concludendi. Syllogismus enim, qui inseri uniuersalem, sat a potest in se tre eius uniuersalis subal ternatam,& inserens con- clusionem , potest inferre eius conuertentem , & id quod sequitur ex tali conclusone. . SE CYND A est,ueru ex falsis syllogizandi. Eade enim sorma Syllogismi aliquando verum ex vero deducimus,ut, Om- . . ne animal est sensibile, Omnis homo est animal ,ergo Omnis homo est sensibilis: aliquando verum ex falso, ut, Omnis leo est rationalis, Omnis homo est leo, ergo Omnis homo est tionalis: aliquando etiam salsum ex falso concluditur. TERTI A est,circulariter syllogitandi. Est autem Syllogi simus Circularis,ille qui ex alterius conclusione cu umus Praemissae conuertente infert alteram Praemissam. Hoc autem stin terminis c5uertibilibus, ut, omne colpus est compositum ex materia & sorma, Omne ens mobile est corpus, ergo Omne ens mobile est compositum ex materia & forma: sit Circu- Otii V laris conuersa Maiori, Omne compositum ex materia& for-m- con- ma est corpus, Omne ens mobile est compositum ex materia es--. forma, ergo Omne ens mobile est corpus ..' Qv RTΑ est, couersuὰ Syllogizandi Est aute Syllogismus
Conversiuus. qui ex contradictoria,vel contraria prioris Syl-- logismi eu altera Praemissarum tollit alteram, id est,eius contraria,vel contradictoria inserim uo maxime utimur,quando alterius rationem euertere volumus, VI,Omne album currit,
Omnis homo est albus. ergo Omnis homo curiit: Fit Couer- suus ad tollendam maiorem , Nullus homo currit, Omnis Q,. homo est albus, ergo Aliquod album non currit.Potest etiam . . V Maior eadem particularis fieri,& erit in Bocardo.
s. . QUNT A est, syllogizandi per impossibile. Est autem hie
-- iis, syllogismus, qui ex cotradictorio alicuius propositionis ve- IN M- τα negatae cu altera propositione clare vera, infert manifeste
P. r postionem salam, ut fiat regrotaus ad negandum oppo-- i situm
118쪽
strum propostionis negatiuae. Verbi gratia,negat quis,Spon 'gia est sentibilis, argumentabor sic, Ornne animal est sensibile,Nulla spongia eit sensibilis,ergo Nulla spongia est animal. Ista conclusio est falsa, ergo praemisia aliqua falla: non Maior, quia est manifestὰ veta: ergo Minor : opposita ergo negata
prius erat vera. Hic autem oportet sum cre contradictorium:
nam in contrariis ex falsi te unius non sequitur veritas alterius,cum utrumque falsum esse postit. SE X T A potestas est, ex oppositis syllogizandi. Est autem siste Syllogitanus,quo ex duabus contrariis, vel contradicto- Θ., seriis insertur concluso, qua negatur idem de se ipso. Vtimur m - xv hoc contra protervos, contraria, vel contradictoria admit- ρ 'tentes. V g. Nulla substantia est animal, omnis substantia est animal ,ergo Animal non est animal. S v N T autem tres in Syllogismis desectus. Primus est. ris, Petere principium : qui tunc accidit, quando idem per idem, vel aliquid per aequὰ aut magis ignotum probatur, Vt,omnis gismorum homo est homo,& Omnis homo est homo ,ergo omnis ho- mci cst homo , ' cis L cv Nnus est, Non propter hoc accidere salsum: qui tue euenit, quando syllogizando salsitas concluso ais i latae imputatur alicui propolitioni in Antecedenti, quae vere no erat causa fallitatis illius. Hoc autem maxime fit in Syllogismis, in quibus est aliqua Praemiis a superflua. Verbi gratia, Homo est animal,& Omne corp' est vives. Omnis lapis est corpus, ergo Omnis lapis est vises. Concluso est salsa, ergo ilia pars Antecedentis est salsa, scilicet, Homo est animal. H;c falsitas conclusionis imputatur propositioni, quae non est causam amea semota adhuc sequitur conclusio salsa. TERT tus dicitur,Fallacia contrariae opinionis. Hic aute , est,quando Mentimur duabus contrariis, vel co tradictoriis, aut in uniuersali, aut in propria sorma expressis , ut qui admitteret, Omne animal est corpus , & Nigrum nultu est corpus, in comuni admittit has, Omnis coruus est corpus, Nullus coruus est corpus,quae scit maliter sunt contrari et Hoc defectu admonemui, ne limus praecipites in concedendo , sed prius artetὸ consideremus,& omnia perpendamus, ne postea in contraria,vel contrad cistoria dilabamur. ι D logismo ex Modalibus.
C A P. XVI. Asso Luris i Syllogismis, qui ex propostionibus sim- lplicibus,ac Modo racantibus conficiuntur, non inutile
119쪽
mihi futurum visum est, si ea, quae Aristoteles sussi in E de
Syllogismis Modalibus tractat, in breues,& paucas redegero Conclusiones, ut has iuuenes prius facile edocli, se ad grauiores in eisdem disputationes mei iti Ac aptius accingat: ac propterea Conclusiones sina plices in obscuro N perplexo AC. stotelis contextu erutas proponam, difficultates, qu circa ipsas sunt, in proprium locum reseruando. RU N r v P O c i T E R igitur possunt ordinari istae propositiones iecundu MOdos duos,Nec est arto de Contingenter, de his enim praecipuus est sermo: nam ali, praeposta,aut postpo' sita una negatione,vel altera ,aequi ualent Necessario, ut constat ex superi Oi ibus. Aut enim viraque est de Necessario: aut a tera de Necessario altera de Ineste, quae siste Modo est: aut utraque de Contingenti: aut una de Contingenti,& altera de In esse: aut ta de una de Cotingenti, altera de Necessario. H caut E sumimus Cotingens pro eo, quod potest eile,& no esse, quod dicitur Cotinges specialiter sumptu, cuius natura explicuimus libro tertio:& iuvabit lectorem, illa eadem repetere. . Si T igitur prima Coclusio In omni figura, Modo cuiuAueFigurae ex utraque Prae musa de Necessario , conesi sio sequitur de Necessirio. valet enim, Omne animal necessatio est sensibile, Omnis homo necessario est animal, ergo Omnis homo necessario est sensibilis.Similiter, Nullus lapis ni cessario est animal, omnis gemma necessario est lapis,ergoNulla gemma necessatio est animal. Idem in aliis Modis, & figuris oportet
existimare. SrcvNDA Conclusio. In prima Figura, Maiori existent
Necessario oe Minori de Inesse sequitur eonesi sio de Necessario. Ita aliis vero figuris sequitur concluso Necellaria, s illa st Necessaria quae est Maior Syllogismi, reductione facta ad primam Figuram Vnde in secunda figura existent negativa de Necessarib affirmativa ge inesse , sequitur conclusio de N ce:Iarib, quia negativa fit Maior in reductione ad primam. In Baroco hoc non valet,quia non reducitur in terminis, nee in Bocardo meutra enim existenti de Necessario siue Maiori, siue Minoti,& altera de In esse sequitur de Neeessari 5 In tertia vero figura si fuerit uniuersalis negativa de Necessario, sequitur concluso Necessaria, ut in Felapion, & Ferison: quando utraque affirmativa, si uniuersalis, ut in Darapti, sue sit Maior,sive Minor sequiturNecessaria:s altera particularis, ut in
visam is ,& Datin, si uniuersalis suerit Necessaria, sequitur conclusio. Aliis Modis non continilit in his Figuris.
120쪽
etiam seq'itur , quando γtraque es negaratia γel Minor fata , sed imperfecte. Dico imperfecte , quia opus est prius conuertere Minorem negati ualia in assirmativam,vel utramque negatiuam in astirmativam quod licet in Contingenti, ut superius diximus. Vnde tequitur, Contingit nullum album currere, Contingit nullum hominem elle album, ergo Contingit omnem hominem curtere: sed imperfecte sequitur, quia debemus mutare utranque negari uam in affirmativam, ut elare, M
manifeste sequatur. Simi liter in aliis Modis,Minori vel vitaque existenti negativa. QV A RTA Conclusio. Inprima Figura in eisdem modis qua- 4ruor seruata eadem quatitate, quam italepropositienum, Maiori
existenti de Contingensi, σMinori de Inesse sequitur conclosia Contingeni risbeelabri r didit. At contra Maiori existente de Inest e, de Minori de Contingenti, tam amrmativa, quam negativa,
sequitur concluso Contingentis non specialiter dicti, sed communiter, scilicet pro Possibili,5c Ine ite sumpti, ut facile
QD N T A Conclusio. In ena m prima Figura idem iudicium is de Inse necessario, er de Insι seloist si Maior Contingens, de Minor Necessaria, sequatur concluso Contingentis specialiter dicti,scilicet pro eo quod potest esse,& potest non eos e. At si Maior de Necessatio Sc Minor Contingens, sue anfirmativa siue negat tua , conclusio erit Contingentis generalis Quod si Necessaria suetit Maior,& negativa, potest in sexti conclusio de In esse: vi, Necessario nullum intelliges est
equus, Contingenter omnis homo est intelligens,ergo Nullus homo est equus. S ε x et A Concluso pro secunda figura. Ex utraque contin- σgenti in secunda figura, utcunque disponantur,nihil sequitur, nee 2-ando uegativa est Contingens, G affirmativa Necessaria moida Iur se At quando assirmativa est Contingens,& negativa Necessitia. vel de In esse,sequitur conclusio Contingentas generaliter dicti,vt. Necessarid nullus equus est homo, Contingenter omne currens est homo, ergo Contingenter nullum currens est equus.s E P τ i M A Concluso pro tertia figuraan tertia figura ex rγtraque de contingenti sequitar conelusio contingens, O ex una decentingenti, O altera de Necessario , vel de Inesse, si contingens fuerit ida, qua est Maior in reduci, on Figura prima erit conclu-