장음표시 사용
121쪽
r: a LIBERO C aiis W:i specialiter dicis, s ,ero fuerit tu reductisve Miti
CAP. XVIIJ Osτ αεμ de syllogismo simplici hucusque latius dis
seruimus. iuperest ut de Syllogismo Hypothetico inriO-
ductionis modo aliquid attingamus. Est igitur Syllogismus
risia Hypotheticus, qui ex altera aut utraq; Prae inissa constat Hy- rei. potuctica. Huius tres sunt praecipuae species secundum Hy- cmit ε- Potheticas propositiones,ex quibus colicitur. Est enim Con-D. u.ὰ ὸ QD-li , Opulatiuus Disiunctivus. ais CUNDr T ONALi s , est qui ex Praemissa constat conditionalι. nau, I, Si sol lucet. dies est, Sed sol lucet, Ergo dies est. . t Fi v N T autem in hil ce duo Modi S 1llo is morum Quidam procedunt ex Maiori conduionali. Scipio Antecedenti solo pro Minori ad propositionem eiusdem Consequentis in conclusione, ut, bi est homo,cit animal, Sed est homo, Ergo est animal. Et haec prima figura horum Syllogis motu esse potest, sub qua quatuor sunt Modi:nam Conditionalis potest habere tranque partem affirmativam, x tunc est primus Modas, ut, Si sol lucet, dies est, Sed sol lueet,Ergo dies e straut utramque negatiuam,& tunc est secundus Modus, i,Si non est animal, non est bomO,Sed no est aut mal, Lrgo no est homo: aut priorem assirniatiuam de posteriorem negatiuam. & tunc est tertius Modus, ut,Si aestas est, frigus non est,sed aestas est, Ergo frigus non est: aut priorem negativam, posteriorem assit malitiam, dc tunc est quartus Modus, ut, Si non est sanum , est aegrum. Sed non est sanum, Ergo est aegrum. 33 Qui DAM alii syllogismi sunt,in quib. et a tota conditionali Maiori, Scopposito Consequentis pro Minori , infertur oppolitum Antecedentis pro coactusione. Et haec posterior
ligura horum dici potest, sub qua alii sunt quatuor Modi similes praecedentibus: aut en in est tota affirmativa, ut, Si est homo, est animal, Sed no est animal, Ergo non est homo aut tota negata ira, ut, Si sol non lucet, dies non est, sed dies est, Ergo sol lucet: aut prior affirmativa & posterior negativa, vel co itra, ut superi is diximus. h. Es T alius Syi: ogismus Hypotheticus, qui dicitur Co pul T is inriti riuus,quia ex copurativa propositione procedit. svNT aute tres Modi bolum, prae leto in m Copulatiuis negati uis,id est, in quibus negatio ipsam partium cone ionemi negat.
122쪽
negat .Primus Modus,quando copulatiuς partes non habetit aliam negationem,quam eam,quae totam ipsam negat: tunc enim valet a tota copulativa pro Maiori cum una parte amrmativa pro Minori ad alterius negationem, ut, Non homo
currit simul & sedet, sed currit, Ergo non sedet, vel etiam, --
det, Ergo non currit a negativa au ciri non valet ad aflirmativam non enim dicetur, Non currit, Ergo sedet.
SA cv Nnvs Modus est, quando utraque pars habet aliam
negationem praeter negationem totius:tunc enim valet a tata copua Oua,& una negatione ad alterius affirmationem. vr,
Non homo non studet timui & non legit , Sed no studet Ergo legit, vel etiam, Non legit, lirgo studet.Contra non Valet.
TER Ti v sModus,quando v na pars habet negationem, al- tera non ,tunc enim valet a tota copulativae,& parie aifirmata ad partem negatam, ut No homo currit,& non mouetur,sed
curru, Ergo mouetur Hi sunt Mo li in copulatiuis negati uis, nam in affirmativis non sunt Syllogismi, sed consequentiae quaedam: omnis enim affirmativa copulativa inseri qualibet sui partem, siue ambae partes sint affirmativae,siue negativae,
siue una affirmativa, altera negativa, ut, Homo currit, Si leo
est sortis, Ergo homo currit. Et ita in aliis omnibus poteris singulas partes per se inferre. Eset & Syllogismus Disiunctivus, qui ex propositione cO- ολ
stat dis una ua. In hoc autem procedimus semper a tota dis- ην- iunctiva cum una parte ad oppositam alterius vel eum oppo- β η- sito unius partis,ad potitione alterius partis. V. g. Aut est dies, aut est nox, Est d es, Ergo non est nox, vel aliter, Aut est dies, aut est nox, Non est dies,Ergopst RQ ris,Mi H : C autem argumentandi modus fit indisiuncti uis affirmati uis,sue utraque pars sit affirmata, siue utraque negata, sue prior affirmata, posterior negata, vel contra, prior negata, posterior affirmata. Semper tame debemus procedere vel ab una parte ad opposita alterius , vel ab opposita unius partis ad alteram partem. Vnde valet quando utraque pars est negativa, Aut non est sanum, aut non est aegrum , Sed est sanum . Ergo non est aegrum, vel aliter,Non est ianum, Ergo est aegrum. Idem fit 'riando vitaque est a firmativa, & quando altera etiam est affirmativa. PossvMτ autem duae figurae harum distingui sicut in Co dicionalibus. Altera, in qua pro Minori ponimus priorem patre uidis pnctivae, aut oppositam eius: pro consequenti Vcio posteriotem, aut ipsius oppostam Altexa cctra a qua pro
123쪽
Maiori posteriorem partem,aut eius opposcam ponimu7 pro conclusione vero priorem aut eius oppositam. Qui omnes Syllogismi in eo fundantur,quod i uperius diximus,di iunctitiam cile verant, cuius una sola pars est vera reliquae saliat. Ex his, multi colliguntur Disiunctivorum Syllogismorum M di,quos per hanc artem & tegulam facile erit diligenti te ci ori,& admodum utile inuenire,&singulos per se distribuere. Qui plura de i stis Syllogismis videre cupit, Bo Et legat particulariter de his tractantem.
De reliquis specubus se gumentationis.
CAP. XVIII. SVrt Ras rvt breuiter, quid aliς Argumentationum speti se cies sint, explicemus.... ' EN THYMEM A,ut Boet asserit, est oratio,in qua non omnibus Praemissis proposuis sestinata insertur c5cluso, ut,Homo est animal, ergo Homo est corpus. Dicitur etiam Pruncatus Syllogismus. quia ei deest aliqua Praemilla, unde ad Syllogismum reduci potest per additionem illius praemissae,quae deest. Reducetur enim illud Enthymema sic ad Syllogismum, Omne animal est corpus, Omnis homo est animal, ergo
Omnis homo est corpus. ις uitiet. IN nucr i o,quam alij Enumerationem vocant,est ab inferioribus ad superius progressio,vi, Iste ignis calefacit,& Iste ignis calefacit,& sic de singulis, ergo, Ompis ignis calefacit Fit etiam aliquando Indu cito non a singularibus, sed a mincis communibus, ut, Homo sentit, Leo sentiti& reliqua animalia,ergo Omne animal sentit. Aliquando procedimus negatiue, aliquando affirmative, de quibus superius diximus in libro tertio: hic autem attendendum est, ut omnia inseriora quoad fieri possit enumerentur. με. - . Ex a M ptvst,est ab uno singulari ad alterii propter aliquam si miluudinem 1 Ilatio, ut, Deus pepercit Niniuitis poenitentibus, Erro 3c nobis parcet si poenitentia agamus. Potest exemplum aliquando a duobus, vel tribus singularibus sum D semper tamen obseruanda est aliqua limilitudo inter ea in cuius virtute unum singulare ex altero colligatur. . - Ex EMPLO, & Enthymemate frequentius Rhetores sicut Sullogismo.& Inductione Dialectici utuntur. M HAEC sunt quae de Argumentario vibus, praesertim de Syl-ὰ et logismis Dialecticae studiosos praediscere oportet ante Arist. doctrinam rostra fusius, copiosius, ac exactius ista perce
124쪽
De Locis,& fallaciis Syllogis moram.
De duplici S rogismo secundum materiam.
YLLocii, Mus & forma,& materia tanquam duplici parte intrinseca perficitur Forma,dio Rura positio,& ordinatio duarum pio positi inum inter se secundum debitam, quam iratem, & 'qualitatem, M.trium terminorum disposito nem est, de qua abunde in libio quarto locuti Mis , - .sumus. Materia proxima propositiones sunt, ex quibus con- pio, ima. si ructus est.
Ha autem in duplici differentia se habent, qu dam enimiunt Necessariae, quae semper verae sunt, nec eas aliquando TDlsas eue accidit: quales sunt illae in quibus desinitio, vel pars I A. aliqua definitionis, genus nempe, aux disterentia de desinito ἡ---- praedicatur: ut,Homo est animal rationale Homo est animal, Homo est rationalis. Similiter illae, in quibus aliqua insepa- a. rabilis proprietas de suo subiecto praedicatur, ut, Homo est risibilis Equus est hinni bilis,Album est disgregatiuum visus, Ignis est calefactivus. Similiter di illae, in quibus affectus de suis propriis causis praedicamus,ut, Animal rationale est riit bile, Frigiditas congregat, Calor separat. Has omnes propositiones Necessatias vocamus. Q. AEn A Maliae sunt,quae Probabiles dicuntu , - Γ Mbatae Sc receptae vel omnium consensu, vel plurimorum, ver sapientum,& horum, vel omnium, vel plurimorum, vel maxime probatorum. Suni enim quςdam propositiones quarum
125쪽
non est ea evidentia, quin possit intellectus eis dissentire, trimen receptae sunt iam ab omnibus tanquam verae, ut Figulus fgulum odit,omnis mater diligit filium suum, Amicis benefaciendum. Aliet a plurimis,ut, Diuitic sunt paranda Honores sunt ex petendi. Aliae ab omnibus sipientibus,vt,Ex nihilo nihil naturaliter fit, Sol est maior terra. Aliae a plurimis capientibus, ut, Non sunt infiniti mundi, Non est eorpus indivisibile,Plura sunt rerum principia:bae enim olim receptae suerunt a plurimis Philosophis, quamuis non omnibus. Aliae a pauci sised celeberrimis, ut, ideae non sunt, Est quinta substantia praeter elementa, Visus fit per intus susceptionem: hae enim Peripateticis probantur omnes h et propositiones Probabiles sunt, non quia verae, aut falsae sint , sed quia pro veris recipiantur, & nulla videtur ratio euidens in contrarium. Sunt etiam& aliae Probabiles, quae ex istis aliqua via deducuntur, quas aliqui Probabiles mediatas vocant. Ex his igitur utrisque pio positionibus fiunt syllogismi quemadmodura enim eadem sorma circuli,aliquando in tre, aliquando in auro,vel in alia materia sit,ita&eadem forma,& figura Syllogismi aliquando propositionibus Necessariis applicatur,aliquando vero probabilibus: ut, si sumas propositiones has necessarias, Omne animal rationale est risbile, Omnis homo est animal rationale, ergo Omnis homo est risibilis,Syllogismus conficitur in Barbara. At fi sumas has probabiles, Omne quod est bonum expetendum est,Omnes diuitiae bonae sunt, ergo Omnes diuitiae sunt expetendae,eadem fit in Barbara, sorma. Si igitur materiam ipsam syllogismi consideramus, duas Syllogismorum species constituemus:&illorum, qui ex Necessariis constantur, & hi Demonstrativi,
& eorum qui ex Probabilibus,&hs Dialectici seu Topiei diei
solent. De Demonii ratione. Diate Ii-
ω- ου- T NEMO his T RATIO, Syllogismus est, ex Neeessariis prostra positionibus propriam conclusionis causam exprimentibus eompositus. Duo enim necessaria sunt ad hune Srllogismum, qui Demonstratio dicitur. Alterum, ut ex Necessariis
confletur: ille enim, qui ex Probabilibus, aut aliis propositio
126쪽
stionibus, quae non Necessariae sunt, componitur, Demon ratio non est. Alterum, ut Praemissae causa propita coi clusionis sint, id est, in Praemissis contineatur causa vera, -..pi Opter qua in conclusionis praedicatum subiecto inest. Pro- ipter haec duo igitur ista Demonstratio est, Omne composituria ex contrari scortuptibile est, Omne mixtum corpus est ex contrariis compolitum, ergo Omne mixtum corpus corruptibile est: omnes enim hae propositiones Necessariae sunt,d causa, quare corpus mixtum corruptibile est, in Praemissis exprimitur, nempe quia ex contrariis compositum est. Q fit, ut in Demonstratione hi termini tres concurrant, Tr
Maior extremitas, & hae e est aliqua proprietas de subiecto monstranda 1, ipsum subiectum, Minor extremitas: & causa proprietatis in subiecto, ipsum Medium. Fit aliquando De monstratio, cum Medium est aliquis cinctus, sed haec non simpliciter Demonstratio dicitur. Hic Syllogismus, qui Demonstratio simpliciter dicitur, est adeo efficax,& valuedus, ut non quan cunque cognitionem conclusionis demonstratae efficiat, sed claram, certam, & insallibilem, quae dicitur Scientia : ac propterea Demonstratio est S 1llogismus sa- ciens scire;& Scire proprie,est rem necessariam per propriam ψ 'causam cognoscetc.
SYLLocis Mus Dialecticus,est Syllo 'isimus ex Probabi es, 4. 1, a
Iibus confectus. Non oportet autem ut semper ex utraque lectiem,
Praemissa probabili procedati aliqua lo enim ex utraque pi ,- θ babili fit, ut, omne bonum est amplectendum, Labor est : o- 'nus, ergo est amplectendus. Aliquando fit ex una Probabili, ex altera Necessaria, ut, Omnis virtus est anteponenda diuitiis, Iustitia est virtus, ergo Iustitia est anteponenda diuitiis. Maior Probabilis quidem, Minor tame Necessaria sicut, Homo est animal. Hic Syllogismus non est adeo efficax. sicut prior: non enim scientiam coclusionis facit,sed opinionem, o iii,
id est,cognitionem quandam non admodum claram, Criam,& insallibilem, eundum quam aliquando decipi possiimus:
quod in opinione tenetur,errori expositum est. Taci Syllogismo utimur circa quamlibet quaestione du VF- S. biam, seu problema. probabiliter partem utranque proban- ua. O .. do. Est enim Pioblema, quaestio ,seu interrogatio contradictionis alicuius utranque partem amplectens t ut, an diuitiae sint bonae, necne3 an scientia praestet sanitati,ne cnesari honor sit anteponendus famae, nεcne 3 Horum utranque partem
probabilitet Dialectico Syllogismo disputamus. Quaedain
127쪽
- enim Logicae pars,quae Topi ea dicitur, ab aliis autem Dies 'a , ΓΦ'-viam docet probabiliter circa quamlibet et auar Problematis partem disputandi: in qua quaedam communes
Regulae, dc notae continentur, ex quibus argumentorum copia suppeditat , quae in ptiesenti breuiter & clare uadpnda
Locus, est argumenti sedes, analogia seu similitudine
sumpta a loco corporum : ut enim locus cotinet corpus, ita id ,a quo argumenta extrahuntur tanquam in eo contenta,
Locus dicitur. Ideo aliter etiam definiri solet, nempe, Locus est id, a quo ad propositam quaestionem conueniens trahit ut argumentum .praeterea, quemadmodum res occultae, de abs--nditae, maxime loci in quo sunt ostensione inueniuntur,ita argumenta his,quos locos vocant,cognitis ayparent,ac propterea Loci dicuntur. Vnde definiri etiam solet, Locus est nota communis, euius admonitu, quid in naquaque re probabile sit, inueniri potest: ac si clarius diceretur, Est signum
quoddam commune argumenta ostendens, quibus probabiliter c, irca res disputare. possimus. Tandem quemadmodum in locis variis varia procreantur, εc pro locorum diuersitate diuersa producuntur, ita non omnia argumenta, quaeci ca res fiunt, ab eodem fonte procedunt, sed a diuersis : aeided haec,Loca vocantur. 1-- ώ. I De Us duplex est, alter, qui dicitur Maxima, alter, Disse. rentia Maximar. Locus Maximae, est propositio uniuersalis Maximae. per se probabilis cuius veritati multae argumentationes Dia lecticae innituntur. Verbi gratia, fiant istae argumentati es, Planta est vivetis,ergo Planta est corpus animatu: Iustitia est virtus,ergo Iustitia est habitus bonus: Concha est anunal, Et-go est vivens sensibile: omnes hae,&similes. bona sunt. Q dii petas, cui innituntur omnes haeὶ respondere oportet, has
omnes huic inuiti principio, De quocunque pr dicatur definitio, de eodem δe definitum potest praedicari.Talis proposi- . tio, Maxima dicitur. Aduerte igitur partes definitionis. Dici- tur,propositio vnti Uil quia Maxima non siilum est pro una, aut altera argumentatione, sed pro multis circa quancunque materiam, ut secundum praedictam Maximam poterit argu mentari in omnibus definitionibus quarumcun8ue rerum. Additur, per se prel bibi: quia tales blaximae Dialectice noni pro
128쪽
probantur, eum nullam illis probabiliorem assumere possimus proposiitionem ad earum probationem : sed per se sunt probabia illimae,5 multae ex his sunt necessariae. Additur vlti
mo , cuius veritatι multa argumentationes Diale tica innituntur
ut intelligas, has Maximas non esse sumendas ut partes argu mentationum, tanquam Maiorem,au t Minorem : sunt enim extrinseca principia,quae argumentatione non de necessitate
componunt, sed ipsam corioborant, & probare faciunt: quibus lublatis tales argumentationes nullius piorsus ponderis essent: ae propterea Maximae dicuntur, quasi supra Minores&Maiores,quae sunt Syllogismorum partes. L o c v s Differentiae Maximae, est id, quo inter se plures ri Maii Maximae distinguuntur & separantur, non enim omnes sunt Mὰ 'eiusdem rationis , quaedam enim argumenta unius rationis, uaedam alterius procreant,unde varie nominantur: ac tales
enominationes dicuntur Loci Differentiae Maximae, ut a Contrariis dicitur L6cus, a quo ducuntur argumenta probavita rem per sua contraria, a Definitione , a quo ducuntur argumenta probantia per definitionem , similiter a Causis, ab Effectibus, &e. Sicut autem sub una Maxima inultae argumentationes concluduntur , ita & sub una Differentia . Maximae plures Maximae continentur, ut sub hoc loco a Desinitione continentur plures Maximae , nempe, De quocun-
rue praedicatur definitum, de eodem & definitio, Quod prae-icatur de definitione, etiam de definito, & aliae , de quibus
VT autem quomodo has disserentias liceat sumere cognoscamus, tres termini in his argumentationibus sunt aduertc- di, Medius, Minor extremitas, & Maior. Hi autem cogno- vis νιη-scuntur, si talis argumentatio, quando Syllogismus non fue- ru Marit, ad eum reducatur,cuin Enthymemata, & Inductiones ad Syllogismi sormam reduci queant, ut Arist. docet. Verbi gra tia, Animal rationale est ris bile,ergo Homo est ris bilis:Risi- ώ. bilc, est Maior extremitas: animal rationale,terminus est medius: homo vero, Minor extremitas. Vt autem Locum, a quo argumentum procedit, cognoscamus , inspiciendus est terminus Medius , di ab eo denominandus est Locus: ut si in iens est definit o. Locus dicetur a Definitio e , ii definitum, a Definito, si e .ca, a causis, s effectus , ab Est delibus, de sic
de reliquis. . I. Locv s D: Ferenti Maximae triplex est in generali, Interiisti iri=uaenus, Externus, Medius. Internus, osta quoducuntur argu- Imemutii menta
129쪽
menta probantia quaestione ni per ea quae sunt substantia rei, v t per definitionem, per definitum, vel per ςa, quae comitan- Externu . tur substantiam rei. Externus est,ὶ quo argum elata petuntur. μ - - ' quae probant rem per extrinseca, & repugnantia, Medius, a quo at gumenta sumuntur , quaerem per ea quae nec omnino intrinseca, nec omnino extrinseca sunt, probant, de quibus sigillatim est dicendum. DE IOeo Intrinseco.
CAP. IIII. LO c v s Intrinsecus duplex est. Alter a substantia rei, At,
ter a Concomitantibus substantiam Locus a Substantia,c si a quo argumenta ducuntur, quae rem per ea, quae sunt substantiae ipsius, vel eam significant, probaset. Est autem locus 4 μ a tii pic A desinixione, & definito, a Descriptione, di descri- o. pto, ab Interpretatione,& it terpretalo.
Locus a Defini. ione est habitudo definitionis ad definitum , secundum quam definitio ipsum desinitum seri semper
secum. Vocamus autem hic Definitionem. Orationem explicantem naturam rei per ea,quae sunt de substantia ipsus:qualis est definitio, quae datur per genus,& differentiam, vel per eas partes, quae sunt rei substantia. Ab hoe autem loco sumuntur quatuor modi argumentandi quatuor Maximis innixi, duo ex parte subiecti quaestionis, duo ex parte praedicati; ut sit quaestio , an Iustitia si virtus,potest primo probari affirmative ex parte sub: ecti ponendo ipsus definitionem, scilicet, Habitus tribuetis cuique quod suum est , est virtus, ergo Iustitia est vi tus: alter modus est negativus ad probandam oppositam partem adhue ex parte subiecti, Habitus tribu 'ns cuique quod s um est, non est vitium, ergo Iustitia noest vitium. Prior fundatur in hac Maxima , rase 'hid pradιcatur af rmative de definitieue . Uprmabitur L delinito po sterior in hac , cquid n satur Ze definitione, negatur de definito. Alij duo modi sunt ex parte definitionis praedicati: alter affirmativus, se, Iustitia est habitus bonus, ergo Iustitia est virtus:alter negativus idem negando. Est autem Maxima prioris , De quo afirmatur d sinitiost, asyrmatur de mum ; posterioris velis negatur definitio, etiam definitum negatur. desint. Aliquando conuerso modo per definitum definitionem pio - bamus,& locus dieitura De finito,& sunt tot modi argumentandi sun dati eisdem Maximis mutando terminos, nempe, , Ω bd aormatur de da mio etiam de defmirem. 2hεd negatur si
130쪽
miti ratione.Idem ex parte praedicati. L O c v s a Descriptione est si lis sere loco a definitione, x hoc uno dempto ouod loco definitionis sumimus descriptio si nem,& locus a definito similis est loco a descripto. Vocamus ,. i. fautem Descriptionem, orationem explicantem rem non perdifferentias substantiales,sed per accidentia propria,quq pa ponuntur loco differentiarum , cum dimerentiae i piae in plurimum occultae sint, quo definiendi genere sere seinperoratores utuntur: definiunt enim, seu describunt homine esse animal bipes, magni cerebri, erecta facie. Sunt similes modi
argumentandi, sit niles etiam maximae mutatis terminis. TE R T i v s locus ab Interpretatione. Est autem Interpre- 3 - εν --
ratio , non rei, sed nominis explicatio , uti Philosophus est amator scientiae, Theologus, qui de Deo loquitur, & simi- Ie , quae cum suo interpretato recurrunt , & conuertuntur. iis, Sunt autem & in his iidem argumentandi modi, & Maximη terminis mutatis, quas omnes Maximas describere, lectorierit facillimum. Ad hos Locos descriptos reducuntur alij, quia modus idem argumentandi est. Sub loco a Definitione est Locus a Differentia, sub Loco a Descriptione Locus a Proprio,sub Loco ab Interpretatione,Locus a Synonymis,&Locus a conuertibilibus. Synonyma dicuntur diuersae voces eandem prorsus rem significantes, utensis, & gladius. Conuertibilia vero, quorum unum de altero ad inuicem uniuersaliter praedicatur, ut flebile,ris bile; omne enim flebile est risibile, & omne risibile est etiam flebile. Sunt etiam in bis ea.dem Maximae quae sunt in Interpretatione.
De locis a Caneomitantibus subsanisam.
. CAP. XV. Locus a Concomitantibus substantiam, est a quo argu -
menta trahimus per ea,quae rem ipsam antecedunt, co- ς tantur,aut sequuntur; non sunt autem rei substantia. 'Es T aute unus ex his Locus a Toto,& Partibus,a quo argumenta ducimus , partes per totum, aut totum per partes T t. Probantia. sex autem modis Totum aliquod est,Totum uni- 'Tuersale, Totum in quantitate, Totum integralc, Totum in modo.Totum in loco,Totum in tempore.
Torvu uniuersale vocatur quodcunque superius prae- T. -- dicatum respectu inferiorum, quae partes subiectivae di- νci solent, ut animal respectu hominis, leonis aliorum, 'ii homo