De seditionibus per veram doctrinam numquam obortis Joseph Zappulla

41쪽

cunda, sed utilis etiam Socratis fuerit consuetudo, aemulis ardentius ab adolescentibus, ut Alcibiades aiebat, dilectus ipso fuerit, quam eos dilexerit. Quanto, Vero, nupor magnanimo Napoleoni docti homines praesidio suere ut in paeo Galliae adeo convulsum componeret statum et quam selicium exitu plurima eorum vis tanto operi complendo adscita fuit IIIos ills sibi devincire quos praemiis, quos honoribus adhibitis, quos suavi quadam familiaritato, solert que pacis et reeti proposito amoro valuit. Rus quidem

sagacissimo consilio, optimorum artifieum manu sculptae, insignium virorum imagines in Parisiensi Pantheon reviviscere visas sunt, quos, seditiosorum sim rori davotos, mors litteris , et patriae miserrime ab

stulerat . Atqui hi sunt quos Philosophias detraci

res tantorum motuum auetores solos fuisse convicia

tur l Imo , philosophico quasi conventu habito aliis

Legum serendarum, aliis tenerg adoisseentium monti opportuniora, et saniori reserta doetrina erudimenta condendi, aliis nostrorum temporum historiam non vanae cuidam curiositati explendas, sed animo ad justitiao, et pacis amorem informandi conscribendi opus sagaciter imposuit . Nec laboris pars aut Oratoribus aut Poetis defuit. Per hos , enim , medelae , quas philosophi gravi nimis supercilio et satis amaras delicato adoleseentium palato parabant absynthii sapore posito, et multilo .loquio, vel carminibus mollioribus conditae sanitati inducendae meliores siebant. Praestet id Deus immortalis ut tam luculentum exem-

42쪽

plum , quod veri latis amore adducere coger, quod tantopere nostrae confirmandae sententiae inservit dociliores, et prudentiorum hominum, quicunque fuerint, Vestigia sequendi, cupidiores eos reddat in quorum potestato Europae sortem constituta laetamuri Recte, igitur, magnus ille Borussiae rex Fridericus votis coelum fatigabat ut gens suo submissa regimini cultior sistret. Intelligebat, enim, neminem esse posse dociliorem, neminem libentius publica onera laturum iis qui eorumdem convenientiam ac necessitatem plene sentiat.

Quod, si plerumque in contrarium res cedit, ideo sit buta inutili pondere, aut tali quod humori serre non valeant gravari sentiunt, aut quia saepius, quam is non desit, latet tamen onerum utilitas ae opportunitas. Careat, igitur, tenebris, quantum fieri potest, gubornandi ars. Nulla nisi necessaria, aut utilia onera imponat. Una orit illico tam Rogentium quam illorum qui reguntur voluntas. Innumeris statet historia exemplis, quibus ea quae diximus amplissime confirmantur,

et nobis ipsa exhibet pluries, et ubique populos ultro, pro salute publica , omnia periclitatum isse quoties rectorum vox et suadere et fiduciam excitare eatiuit.

43쪽

PARS SECUNDA

Brevius hanc, quidem, sed quantum salis est ad evidentiam inducendam Quaestionis nostrae partem alteram illustrandam, tandem, suscipiamus. Haec, Vero. duplicem quodammodo laciem praeseserre videtur. Quaeritur, enim, una doctorum hominum Propensio , seu quae conservandae, seu quae rei publicae immutandae animum intendit in majorem laudem , et utilitatem cedat.

. .. Sectio I.

Dθ laude, itaque , et utilitato privata, vel publiea

Sermo BSse potest . adeoque Oxquirsendum num utro quo vertat in politicae conversionis auctorem. 2n ero iis populum, cui novum rerum ordinem ejusdem bo.

num vel nequam lacinus attulit. Intelligo presecto in utroquo casu dubium resolutum iri si ad justitiam. et prudentiam rei gestae animum applicemus . seu lies, enim et prudentia et justitia politieis conversi nibus comites adstiterint, laudem et utilitatem populo cui bono fuit venturam manifestum est. Qui, Vero, patriae saluti ita consulerit gloriam profecto consequetur amplissimam, quippe qui et Iaudabile et utile o pus exanthlaverit. Non tamen, idcirco, privatam utilitatem operis auctor semper nanciscetur. Hanc, enim, tum tantum facinus subsequetur, cum conversionis ergo in melius sui ipsius eonditio verterit, nisi utilitatis nomina

44쪽

celebritas veniat, quae in magnis tentandis, multo magis conficiendis potest acquiri. Iam vero perquiramus

juro ne iniuria et prudentiam et justitiam a nobis desiderari, ad hoc ut rei publicae sorma cum laude, et utilitate diei possit innovata. Id quidem compertum om-ves habent hujusmodi convorsiones , si injustae sint, numqtiam prustenter te retari poyse. sed non omnibus sedet easdum, licet justas, posse aliquando imprudentiao notam morori: atqui nihil verius. Ea, enim, est plerum- quo calamitatum, et malorum series quae leviores quas. quo seditiones manet, ut rarissime bona , quae inde oriri possunt, compensationi osso possint. Nam quis ignorat tum malis gravioribus casd'm vacaro posSequum unanimi civium assersu, et concursu fiant, et

novus renum ordo inde nascatur qui volis publicis Plone respondsat, quorum quid actu sit limicilius ne scio' Tunc, Onim, nec aliter, factionibus aditus omnis praecluditur , quae semel ortae nullum jam modum servabunt. Ad licentiam, enim, ordinis quidem consti tuli. quicumqtie tandem hie suerit, brovissima licet intermissio viam aperiat necesse est. Τune rerum pu-ὶhli earum et justistiae praesertim habenae ad novos p puli rectores domandantur ubsqtie ullo interregno, cui multitudinis nullo coercitae timore cruentu 3 furor sem-laer et exlex detrimonio ac dedecori gii. Tunc, deni que, Populus, quem cxperientia docuit quanta facilitate rei publicae status queat innovari, novas adpetero conversiones hand desinit, unde maiorem sibi utilita

45쪽

Ohi nostra vere miserrima tempora in quibus h jusmodi veritatos ulta prorsus demonstratione non indigent; in quibus tanta Europae pars adhuc plectitur

quod easdem Oxperire potius , quam praediscere malueriti Vos, vos oro, atque obsecro, doctissimi viri, qui nostrae conscribendae historiae sedulam datis peram, Vos, quos Vitae magistros habere volumus id ollieita ut fideliter inoquo enim hic exagoratione opus ostὶ posterum memoriae tradatis luetuosissima quaequo nostris his temporibus publicas conversiones praeire, . comitari, sequi nos ipsi dolenter persensimus. Eo vo-

bis incumbendum est, ut posteri ea lamitatibus nostris illaerymantes vel ipsum politicarum tempestptum nomen reformident ac detestentur. Vostrum est eosdem monere decimumsextum jam pene elapsum mensem ex

quo magna Europae pars ignorare videtur quid sit domestica quies, quid pacis otia, quid non dicam tantum rerum, quas nostras ducimus sed corporum quoquo quae informamus libera possessio , quid facultas pacato divinum illum cultum exercendi , quo nihil uintius nec in secundis nec adversis in rebus, quomque nobis incorruptum majores nostri tradiderunt. Vestrum

est moro brevi scelustissimi elapsi tomporis spatio trium potentissimorum regum Ludoxiei XVI. nom-ps. Gustavi III. et Pauli I. sanguinem essusum, qui iisque jam nobilissimos viros e Regia Bonno' uri genis ferro ademptos, capite indiscriminatim et vesane mulctatos quoiquot in sententias irent aliquantum dissormes sanguinolentae illi doctrinae cui soli licebat impuno

46쪽

baecari, matrum prois orbatarum praefocala suspiria, amplexus postremos castissimis coniugibus , quos aeternum mors sejungebat , interdictos. Vestrum est monere. . . . Sed quid, posterorum eliaritate, in nostra

ipso vulnera saevio ' Satius erit ut, quoniam do prudentia quae rerum publicarum eonversiones decol , jam disseruimus, quamqua raro admodum in ipsis inveniri vidimus, quae ex iis ustat dici mereantur modo

statuamus.

Soetis II. Cum nullum, praeter tyrannidam, sit gubernationis genus quod pessimum haberi possit et sit, indo sequitur nullum homini ius esse, ut ejus ruinam ambiat, quod malis quibusdam naturae ipsi suas insitis omnino

non vacet: neque anim aliud sumesro dabitur quod omnino ea reat. Ea, igitur, debent ossa quae intolerabilia sint, et talia ut o rei publieas constitutione tamquam ab inlaeta radies pullulare videantur; neque enim alitat sperare lieet, eadem eversa, eessatum lare ub-getus eo quod alia aut aequalia aut forta majora mala subsant, et erisis, ut ita dicam , morbo lunestior evadat. Neque vero sunt haec aut metaphysteorum subtiliores saliaetae, aut hominis nimis paei fiet deliramenta. Eequas enim alia mortalibus jam superest ad pietam illam telieitatem, qu1 frui datum est, via, nisi bonorum et malorum computatio Sint hominis, quae

demum velis, et jura et privilagia, id pro certo ha-

47쪽

beri debet olimdem singula exercere minimo posso ut, iis frui possit qliae vero sunt pretiosiora. Consilium, interim, quoddam meum ut aperiam quod, lieri paradoxi speciem primo praeseserat intuitu, non ideo minus probabilo putat omnes, quotquot sunt, gubernationis formas in unam reduci reor , si tyrannidem demas, tam quae Unius, quam quae Magnatum, vel Multitudinis nomino possit exerceri, dummodo lamen nee de munerum publicorum nomini hus, nee doeorum, qui ea obeunt, numero , utpote quae nullius sunt plerumque momenti , euram habere velimus. Quis, enim, non videt iam sub absoluta quam sub temperata Unius potestate, tam Paucis imperantibus quam Omnibus in regiminis partem vocatis, legislatores numquam essa nee judices nec legum servandarum curatores , ita ut ubiquo triplex illa magistratuum distinctio magis minusva ad unitatem reducta adsit,

quam nonnisi in Republied proprie nuncupata dari omnes pens philosophi autumant ' Quid interest si omnes hi publica munia adeant Unius auctoritate, stabili illa quidem, ideoque saepius experientiam ducem sequente , an Pluribus suffragantibus quos potentibus

semper parere scimus' Ubicumque leges sapientiae typum servent, ubi eumque eas violari ro potius quam dictu nefas sit, ubicumqua earum auetoritati omnes pariter eives sint obnoxii, ubi eumque Medem sint omnibus poenae, eadem praemia, idem capessendae rei publieae jus, salus publica in tuto est; nec qui in libera civitato dsgit de quo gloriari rite possit prae iis qui

48쪽

sunt sub Regia potest ali eonstituti, aut quod utrisque

comune non sit. Nam, quoad caetera, nescio an Regis voluntas magis anceps, vel mobilis esse possit quam multitudo, cui quot eapita tot insunt sententiae. Publica vota ea sunt quae ubique, Serius, ocrus, Magistratuum consilia regunt, nec minus regias quam eurias pervadunt . Quin uno, quo minus inter se dissitae sunt eorum qui imperant facultates, eo simplieior rei publicae constitutio, eo facilior praesidum in unum consensus, eo expeditior rerum cursus fiet. Quod si nullius quandoque auctoritati submissi Regum administri esse videntur, non ideo pertimescendum , nam comunis execratio, judico quolibet formidabilior, eorum mstdiocritatem redarguere, errores detegeris, per Versitatem, si quando insit, punire valet. Itaque sapientes justitiam et utilitatem in rerum publiearnm conversionibus raro admodum reperturos puto, si hoc

modo varia gubernationis introspiciant genera , quod tamen minime pluribus tam brevi tractations probari posse intelligo. Sed quicqiuid sit de nostra hae peculiari sententia, procul dubio est rei publicae conversionem, ad hoe ut justa sit, his ipsis egere rebus quas prudentiae notam lin eam inducero possunt. Unanimi nempe civium sus- fragio et ultroneo assensu confici debet eoque dueat oportet ut novus indo ordo nascatur , qui mala pri- idem extantia auferri sinant, absquo eo quod nova vel laequalia vel majora gignantur. Sed nihil horum dari posse compertum est nisi is sit invisae dominationis

49쪽

abusus qui et insitus ipsius naturae et vero intolerabilis diei possit, quod minime dari censeo, nisi ubi rei Publicae statui basis sit vel Unius vel Paucorum vel furentis Plebis tyrannis, qua nullum aliud malum gravius esse potest.

Seetio III. Superest ut qliaestioni nostras omnino absolvendaehreviter indicem quomodo philosophorum concurSus rei publicae servandae indubius e mei possit. Res primum ita temperandas censeo ut iidem in rei publicae gubernatoribus , non verbis, sed revera columen, salutis publicae praesidium agnoscant. Deinde, id fieri debet ut doetorum hominum privata utilitas, quo nihil facilius, cum publiea sit utilitate conjuncta, eorumque conditio ea Sit, quae nee quid sperare ex ulla rei publicae conversi uno, nec quid ab ejus conse vallon' timare possint; neque enim sui ipsius charitas in philosopho ac in caeteris hominibus minor esso debet. Utinam tandem desinant sapientes viri aliquando queri eo quod in philosophorum praeceptis jamdiu

historiae quaedam satyra et in hac vicissim philosoplitae satyra assidua depr0hendatur. Ita tantum siet ut cor manti concors evadat, et quicumque aliis ingenii culti ira praestant in legibus, ot civilibus institutis publieae felicitatis Palladium eo titulum esse lae

tentur.

Li vero haec consequi rite possimus, lieeat mihi

50쪽

eodem animi candori , quo hactenus usus sum , id

ab iis qui populis praesunt imploraro ut in publieis

ea piendis consiliis philosophorum oracula consulero non pudeat, iisque ducibus xitia, si quae stant, a ra diei bus extirpari, et optima quaeque instituta in rem publicam induci permittant. Cur enim a peritioribus in re oe-eonomica consilium capimus si de iis agitur quae artibus, nee semper utilioribus , porficiendis aut eommercio iuvando conducunt , et quae nonnisi divitiis parandis inserviunt Omittitur, vero, in caeteris omnibus quae publicam salutem respiciunt, in quibus maiori vigilantia et sagacia opus est Neque vero, inlarea, adolescentum liberali educationi et diseiplinae minus ineumbendum ut, nisi praesens , sutura saltem , aetas et docilior fiat et et , sub quo degendum i sis est, rei publicae statui consormiori exornetur doctrina, ut odorem quo semel, veluti testa, imbuta suit diu servet. Non ita pridem dolemus perversissimas opiniones quasi pro laeta instillari juvenum mentibus quae cera molliores tam veritatis quam erroris impressioniblis suscipiendis aptissimae sunt; jam diu in iis contemplum et manifestam quamdam aversationem erga omnia majorum nostrorum instituta creari con querimur. Inde, fit ut eorum animi superbia elati temperatiorem quamlibet doctrinam aspernentur , et innovandum societatis ordinem in sano consilio praesumant. Quae cum ita sint, omnes Di, quorum est civilia tutari jura , caveant necesse est, ut sanioribus doctrinis suus culius redditus , et erroribus sit iter