장음표시 사용
31쪽
humanam, quam diximus, persectionem perveniatur; et sic omne illud, quod in scientiis nihil ad finem nostrum nos promovet, tamquam inutile erit rejiciendum hoc est, ut uno verbo dicam, omnea nostrae operationes, simul et cogitationes, ad hunc sunt dingendae finem. Sed quia, dum curamus eum consequi, et operam damus uti ellectum in rectam viam redigamus, necesse est vivere propterea ante omnia cogimur quasdam vivendi regulas, tanquam bonas,.sup- Ponere, has scilicet. L in captum vulgi loqui, et illa omnia operari, quae nihil impedimenti adserunt, quo minus nostrum scopum attingamus. Nam non parum emolumenti ab eo possumus acquirere, modo ipsus captui, quantum fieri potest, concedamus adde, quod tali modo amicas praebebunt aures ad veritatem audiendam. II Deliciis in tantum frui, in quantum ad tuendam valetudinem sumit. III. Denique tantum nummorum, aut cujuscunque alterius rei quaerere, quantum incit ad vitam et valetudinem sustentandam, et ad mores civitatis, qui nostrum scopum non oppugnant, imitandos. Hisce sic positis, ad primum, quod ante omnia faciendum est, me accingam, ad emendandum scilicet intellectum, eumque aptum reddendum ad res tali modo intelligendas, quo opus est, ut nostrum finem assequamur. Quod ut fiat, exigit ordo, quem naturaliter habemus, ut hic resumam omnes modos percipiendi, quos hucusque habui ad aliquid indubie assimandum vel negandum, quo omnium optimum eligam, et simul meas vires et naturam, quam perficere cupio, noscere incipiam. Si accurate attendo, possunt omnes ad quatuor potissimum reduci. I. Est perceptio, quam ex auditu, aut ex aliquo signo, quod vocant ad placitum, habemus. I Est perceptio, quam habemus ab experientia vaga, hoc est, ab experientia, quae non determinatur ab intellectu, sed tantum ita dicitur, quia casu sic occurrit, et nullum aliud habemus experimentum, quod hoc oppugnat, et ideo tanquam inconcussum apud nos
UL AE pereeptio, ubi essentia rei ex alia re concluditur, sed non
32쪽
cum fit, nihil de causa intelligimus propter id, quod in effectu
consideramus quod satis apparet ex eo quod tum causa non ni generalissimis terminis explicetur, uetam his, Ergo datur Miquid Ergo datur aliqua potemtia, se Vel tum ex eo, quod ipsarn negative exprimant. Ergo non est hoc. vel in , etc. In secundo casu aliquid causi tribuitur propter essectum, quod clare concipitur, ut in exeinplo ostendemus; verum nihil praeter propria, non vero res essent a particularis. Ex hoc exemplo elare videre est, quod modo notavi. Nam per linmunionem nihil intelligimus rarier sensationein ipsam, effectus scilicet, ex quo causam, de qua nihil intelligimus, concludebamus. Talis conchisio quamvis certa sit non ad en alis tuta est, ni maxime caventibus. Nam nisi optime caveant sibi, in errores statis incident ubi enim res ita abstracte eoncipiunt, non autem per veram essentiam, statim ab imagin tione confunduntur. Nam id quod in se unum est, multiplex esse imaginantur homines. Nam ri, quae abstracte seorsim et confuse concipiunt, nomina imponunt, quin ab ipsa ad alia magis miliaria vani andum usurpatitur quo fit, ut haec nasuentur eodem modo, ae eas res imaginari solent, quibus primum hae nomina imposuerunt. Auerbach σαωs. Salamir Dorum.
De Intellectus adaequale quod fit, cum vel ab aliquo effectu ausina collis mus, vel eum concluditur ab astiquo universali, quod semper aliqua
IV. Denique perceptio est, ubi res percipitur per solam suam essentiam, vel per cognitionem suae pro e caciae. Quae omnia exemplis illustrabo. Ex auditu tantum scio meum natalem diem, et quod tales parentes habui, et similia; de quibus nunquam dubitavi. Per experientiam vagam eis me moriturum: hoe enim ideo assimo, quia vidi alios mei similes obiisse mortem quamvis neque omnes per idem temporis spatium vixerint, neque ex eodem morbo obierint. Deinde per experientiam vagam etiam seio, quod oleum sit aptum alimentum ad nutriendam flammam. quodque aqua ad eam extinguendam apta sit scio etiam, quod canis sit animal latrana, et homo animal rationale, et sic fere omnia novi, quae ad usum vitae faciunt. Ex alia vero re hoc modo concludimus: postquam clare percipimus, nos tale corpus sentire, et nullum aliud; inde, inquam, clare concludimus animam unitam esse corpori, quae uni est causa talis sensationis; sed δ quaenam sit illa sensatio, et unio, non absolute inde possumus intelligere. Vel postquam novi naturam visira, et simul eum habere talem proprietatem, ut unam
33쪽
eandemque rem ad magnam distantiam minorem videamus, quam si eam cominus intueamur inde concludimus solem majorem esse, quam apparet, et alia his similia. Per solam denique rei essentiam res percipitur; quando ex eo, quod aliquid novi, scio, quid hoc sit aliquid nosse, vel ex eo, quod novi essentiam animae, scio eam
corpori eae unitam. Eadem ognitione novimus duo et tria essem que, et, si dentur duae lineae uni tertiae parallelis, eas etiam inter sese parallelas, etc. Ea tamen, quae hucusque tali cognitione potui imemgere, perpauca fuerunt. Ut autem haec omnia melius intelligantur, unico tantum utar exemplo, hoc stilicet Dantur tres numeri quaerit quis quartum, qui fit ad tertium, ut secundus ad primum. Dicunt hic passim mercatores, se scire, quid sit agendum, ut quartus inveniatur, quia nempe eam operationem nondum oblivioni tradiderunt, quam nudam sine demonstratione a suis magistris audiverunt; alii vero ab experiemia sim eium faciunt axioma universale, scilicet ubi quartus numerus per se patet, ut in his, a 4, 3, 6; ubi experiuntur, quod ducto secundo in tertium, et producto deinde per primum diviso, fiat quotiens 6 et cum vident eundem numerum produci, quem sine hac operatione noverant esse proportionalem, inde concludunt operationem esse bonam ad quartum numerum proportionalem semper inveniendum. Sedmathematici vi demonstrationis Prop. I9. lib. 7. Euclidis sciunt, quales numeri inter se sint proportionales, scilicet ex natura proportionis ejusque Proprietate, quod nempe numerus, qui fit ex primo et quarto, aequalis sit numero, qui fit ex secundo et tertio attamen adaequatam proportionalitatem datorum numerorum non vident, et si videant, non vident eam vi illius propositionis; sed intuitive, nullam operationem facientes Ut autem ex his optimus eligatur modus percipiendi, requiritur, ut breviter enumeremus, quae sint neeessaria media, ut nostrum gnem assequamur, haec scilicet. Nostram naturam, quam cupimus perficere, exacte nosse, et fimu tantum de rerum natura, quantum sit necesse. IL Ut inde rerum differentias, convenientias, et oppugnantias recte colligamus.
recte concipiatur, quid posint pati, qui non.
34쪽
ro De Intellectus IV. Ut hoc conferatur cum natura et potentia hominis. Et existis facile apparebit summa, ad quam homo potest pervenire, Persectio. His sic onsideratis videamus, quis modus percipiendi nobis sit eligendus. Quod ad primum attinet. Per se patet, quod ex auditu, Praeterquam quod sit res admodum incerta, nullam percipiamus essentiam rei, sicuti ex nostro exemplo apparet; et cum singularis existentia alicujus rei non noscatur, nisi cognita essentia, uti postea videbitur: hinc clare concludimus omnem ceriitudinem, quam ex auditu habemus, a scientiis esse secludendam. Nam a simplici auditu, ubi non praecessit proprius intellectus, nunquam quis poterit affici. Quoad secundum. Nullus etiam dicendus est, quod habeat ideam illius proportionis, quam quaerit. Praeterquam quod sit res admodum incerta, et sine fine, nihil tamen unquam tali modo quis in rebus naturalibus percipiet praeter accidentia, quae nunquam elare intelliguntur, nisi praecognitis essentiis. Unde etiam et ille secludendus est. De tertio autem aliquo modo dicendum, quod habeamus ideam rei, deinde quod etiam absque periculo erroris oncludamus; sed tamen per se non erit medium, ut nostram persectionem acquiramus. Solus quartus modus comprehendit essentiam rei adaequatam, et absque erroris periculo; ideoque maxime erit usurpandus. Quomodo ergo sit adhibendus, ut res incognitae tali cognitione a nobis intelligantur, simulque, ut hoc quam compendiose flat, curabimus explicare. Postquam novimus, quaenam Cognitio nobis sit necessaria, tradenda est Via tmethodus, qua res, quae sunt cognoscendae, tali cognitione cognoscamus. Quod ut fiat, venit prius considerandum,
quod hic non dabitur inquisitio in infinitum scilicet, ut inveniatur optima methodus verum investigandi, non opus est alia methodo, ut methodus veri investigandi investigetur; et, ut secunda methodus investigetur, non opus est alia tertia, et sic in infinitum tali enim
me aliquanto prolixius agam de experientia et Empiricorum et recentium Philosophorum procedendi methodum examurabo.
35쪽
Emendatione ractatus. Itinodo nunquam ad veri cognitionem, imo ad nullam cognitionem Perveniretur. Hoc vero eodem modo se habet, ac se habent instrumenta corporea, ubi eodem modo liceret argumentari. Nam, ut ferrum cudatur, malleo opus est, et ut malleus habeatur, eum fieri
necessum est; ad quod alio malleo aliisque instrumentis opus est, quae etiam ut habeantur, aliis opus erit instrumentis, et sic in infinitum; et hoc modo frustra aliquis probare conaretur, homines nullam habere potestatem ferrum cudendi. Sed quemadmodum homines initio innatis instrumentis quaedam facillima, quamvis laboriose et impe laete facere quiverunt, iisque confectis alia dissiciliora minori labore et perfectius confecerunt, et lic gradatim ab operibus simplicissimis
ad instrumenta, et ab instrumentis ad alia opera et instrumenta pergendo, eo pervenerunt, ut tot et tam dissicilia parvo labore perficiant; sic etiam intellectus 3 vi sua nativa facit sibi instrumenta intellectualia, quibus alias vires acquirit ad alia opera intellect alia, et ex iis operibus alia instrumenta, seu potestatem ulterius investigandi, et sic gradatim pergit, donec sapientiae culmen attingat. Quod autem intellectus ita sese habeat facile erit videre, modo intelligatur, quid sit ethodus verum investigandi, et quaenam sint illa innata instrumenta, quibus tantum eget ad alia ex iis instrumenta conscienda, ut ulterius procedat. Ad quod ostendendum sic procedo. Mec vera habemus enim ideam veram est diversum quid a suo ideato: Nam aliud est circulus, aliud dea circuli. Idea enim circuli non est aliquid habens peripheriam et centrum, uti circulus, nee idea corporis est ipsum corpus et cum sit quid diversum a suo ideato, erit etiam per se aliquid intelligibile hoc est, idea, quoad suam egentiam formalem, potest esse objectum alterius essentiae objectivae, et rursus haec altera essentia objectiva erit etiam in se spectata quid reale et intelligibile, et sic indefinite Petrus X. gr. est quid reale vera autem idea Petri est essentia Petri objectiva, et
Per vim nativam intelligo illud, quod in nobis a causis externis causatur, quodque postea in mea philosophia explicabimus. mla voeantur opera in mea Philosophia, quid sint, explicabitur. Nola, quod hic non tantum curabimus ostendere id, quod modo dixi. - etiam nos hue usque recte processiri, et mul alia scit valde necessaria.
36쪽
I De Intellectus in se quid reale, et omnino diversum ab ipso Petro. Cum itaque idea Petri sit quid reale habens suam essentiam peculiarem, erit etiam quid intelligibile, id est, objectum alterius deae, quae idea habebit in se objective omne id, quod idea Petri habet formaliter, et rursus idea, quae est deae Petri, habet iterum suam essentiam, quae etiam potest esse objectum alterius ideae, et sic indefinite. Quod quisque potest experiri, dum videt se scire, quid sit Petrus, et etiam scire se scire, et rursus scit se scire, quod scit, etc. Unde constat, quod, ut intelligatur essentia Petri, non sit necesse ipsam ideam Petri intelligere, et multo minus ideam deae Petri quod idem
est, ac si dicerem, non esse opus, ut sciam quod sciam me scire, et multo minus esse opus scire, qu6d sciam me scire non magis, quam ad intelligendam essentiam trianguli, opus sit essentiam circuli i intelligere sed contrarium datur in his deis. Nam ut sciam me scire, necessario debeo prius scire. Hinc patet, quod certitudo nihil sit praeter ipsam essentiam obiectivam id est, modus, quo sentimus essentiam formalem, est ipsa certitudo. Unde iterum patet, quod ad certitudinem veritatis nullo alio signo sit opus, quam veram habere ideam Nam ut ostendimus, non opus est, ut sciam, quod sciam me scire. x quibus rursum patet, neminem posse scire, quid sit summa certitudo, nisi qui habet adaequatam ideam, aut essentiam objectivam alicujus rei nimirum, quia idem est certitudo et essentia obiectiva. Cum itaque veritas nullo egeat signo, sed sufficiat habere essentias rerum objectivas, aut, quod idem est, ideas, ut omne tollatur dubium hinc sequitur, quod vera non est methodus signum veritatis quaerere post acquisitionem idearum; sed quod vera methodus est via, ut ipsa veritas, aut essentiae objectivae rerum, aut ideae omnia illa idem significant debito ordine quaerantur. Rursus methodus necessario debet loqui de ratiocinatione, aut de intellectione; id est, methodus non est ipsum ratiocinari ad intelligendum causas
Nota quod hic non inquirimus, quomodo prima essentia objectiva nobis innata fit. Nam id pertinet ad investigationem naturae, ubi haec fustiis explicantur, et simul ostenditur, quod praeter idem nulla datur ammatio neque negatio, neque ulla voluntas. Quia quaerere in anima sit, expacatur in mea Philosophia.
37쪽
Emendatione Tractatus isi, et multo minus est, intelligere ausa rerum sed est inte, ligere, quid sit vera dea, eam a caeteris perceptionibus distinguendo, ejusque naturam investigando, ut inde nostram intelligendi potentiam
noscamus, et mentem ita cohibeamus, ut ad illam normam omnia
intelligat, quae sunt intelligenda tradendo, tanquam auxilia, certas regulas, et etiam laciendo, ne mens inutilibus defatigetur. Unde colligitur Methodum nihil aliud esse, nisi cognitionem reflexivam. aut ideam ideae; et quia non datur idea ideae, nisi prius detur idea; ergo methodus non dabitur, nisi prius detur idea. Unde illa bona erit methodus, quae ostendit, quomodo mens dirigenda sit ad datae
Porro eum ratio, quae est inter duas ideas, sit eadem eum ratione, quae est inter essentias formales dearum illarum inde sequitur, quod cognitio reflexiva, quae est ideaerantis perfectissimi, praestantior erit cognitione reflexiva caeterarum dearum hoc est, perlactissima ea erit methodus, quae ad datae ideae Entia perfectissimi normam ostendit, quomodo mens sit dirigenda. Ex his facile intelligitur, quomodo mens, plura intelligendo, alia simul acquirat instrumenis, quibus facilius pergat intelligere. Nam, ut ex dictis licet colligere debet ante omnia in nobis existere vera idea, tanquam innatum instrumentum, qua intellecta intelligatur simul differentia, quae est inter talem pereeptionem et aeteras omnes. Qua in re consistit una methodi pars. Et eum per se clarum sit, mentem eo melius se intelligere, quo plura de Natura intelligit inde constat, hane methodi partem eo perfectiorem fore, quo inena plura intelligit, et tum fore persectissimam, cum mens ad eognitionem ntis e sectissimi attendit, sive reflectit. Deinde, quo plura mens novit, eo minuγet suas vires, et ordinem Naturae intelligit quo autem melius
suas vires intelligit, eo isellius potest seipsam dirigere, et regulas sibi proponere et quo melius ordinem Naturae intelligit, eo facilius potest se ab inutilibus cohibere, in quibus tota consistit methodus, ut diximus. Adde quod de eodem modo se habet objective, ac ipsius ideatum se habet realiter. Si ergo daretur aliquid in Natura, nihil commercii habens cum aliis rebus ejus etiam si daretur essen-
38쪽
tis obiectiva, quae convenire omnino deberet cum formali, nihil etiam 3 commercii haberet cum aliis deis, id est, nihil de ipsa poterimus
concludere; et contra, quae habent commercium cum aliis rebus, uti sunt omnia, quae in Natura existunt, intelligentur, et ipsorum etiam essentiae objectivae idem habebunt commercium id est, aliae ideae ex eis deducentur, quae iterum habebunt commercium cum aliis, et sic instrumenta, ad procedendum ulterius, crescent. Quod conabamur demonstrare. Porro ex hoc ultimo, quod diximus, scilicet quod idea omnino cum sua essentia formali debeat convenire, patet iterum, quod , ut mens nostra omnino referat Naturae exemplar, debeat omnes suas ideas producere ab ea, quae refert originem et fontem totius Naturae, ut ipsa etiam sit fons caeterarum idearum. Hic forte aliquis mirabitur, quod nos, ubi diximus, bonam methodum eam esse, quae ostendit, quomodo mens sit dirigenda ad datae verae ideae norinam, hoc ratiocinando probemus id quod ostendere videtur, hoc per se non esse notum. Atque adeo quaeri potest, utrum nos bene ratiocinemur Si bene ratiocinamur, debemus inciperea data dea, et cum incipere a data dea egeat demonstratione, deberemus iterum nostrum ratiocinium probare, et tum iterum illud alterum, et sic in infinitum. Sed ad hoc respondeo quod si quis fato quodam sic processisset, Naturam investigando, scilicet ad datae verte deae normam alias acquirendo ideas debito ordine, nunquam de sua veritate dubitasset, eo quod veritas, ut ostendimus, seipsam patefacit, et etiam sponte omnia ipsi amuxissent. Sed quia hoc nunquam, aut raro contingit, ideo coactus sui illa sic ponere, ut illud, quod non possumus fato, praemeditato tamen consilio acquiramus, et simul, ut appareret, ad probandam veritatem et bonum ratiocinium nullis nos egere instrumentis, nisi ipsa veritate et bonoratiocinio Nam bonum ratiocinium bene ratiocinando comprobavi, et adhuc probare conor. Λdde, quod etiam hoc modo homines assuefiant meditationibus suis internis Ratio autem, cur in Naturae inquisitione raro contingat, ut debito ordine ea investigetur, est
Commercium liabere cum allis rebus est produc ab aliis, aut alia producere. Vera Belgo M. r. patet iterum, ex eo quod. Sicut etiam te non dubitamus de nostra veritate.
39쪽
Emendatione Tractatus. sp Pter praeiudicia, quom caulas postea in nostra Philosophia explicabimus. Deinde quia opus est magna et accurata distinctione, sicut postea ostendemus id quod valde est laboriosum Denique
prupter statum rerum humanarum, qui, ut jam ostensum est, prorsus est mutabilis. Iuni adhuc aliae rationes, quas non inquirimus. Si quis forte quaerat, cur non ' ipse statim ante omnia veritates Natum isto ordine ostenderim nam veritas se ipsam patefacit Et respondeo, simulque moneo, ne propter paradoxa, quae sorte passim occurrent, ea velit tanquam falsa dicere; sed prius dignetur ordinem considerare, quo ea probemus, et tum certus evadet, nos verum assequutos
fuisse, et haec fuit causa, cur haec praemiserim. Si postea forte quis Scepticus et de ipsa prima veritate, et de omnibus, quas ad normam primae deducemus, dubius adhuc maneret, ille profecto aut contra conscientiam loquetur, aut nos fatebimur, dari homines penitus etiam animo occaecatos a nativitate, aut a praejudisiorum causa, id est, aliquo externo casu. Nam neque
seipsos sentiunt; si aliquid assimant, vel dubitant, nesciunt se dubitare, aut firmare dicunt se nihil scire et ho ipsum, quod nihil
sciunt, dicunt se ignorare neque hoc absolute dicunt: nam metuunt fateri, se existere, quamdiu nihil sciunt adeo ut tandem debeant obmutescere, ne forte aliquid supponant, quod veritatem redoleat. Denique cum ipsis non est loquendum de scientiis nam quod ad
vitae et societatis usum attinet, necessitas eos coegit, ut supponerent, se esse, et ut suum utile quaererent, et jureiurando multa assi marent et negarent. Nam si aliquid i s probetur, nesciunt, an probet aut deficiat argumentatio. Si negant, concedunt, aut P- ponunt; nesciunt se negare, concedere, aut opponere adeoque habendi sunt tanquam automata, quae mente omnino carent.
Resumamus jam nostrum propositum. Habuimus hucusque primo Finem, ad quem omnes nostras cogitationes dirigere studemus. Cognovimus secundo, quaenam sit optima Perceptio, cuius ope ad nostram persectionem pervenire possimus. Cognovimus tertio, quaenam sit prima Via, cui mens insistere debeat, ut bene incipiat quae
Paulus, ruder, Auere. Misset. - M. r. et euripse. Gladrer quidni ipse.
40쪽
est, ut ad normam datae cuiuscunque verae ideae meat certis legibus inquirere. Quod ut recte fiat, haec debet Methodus praestare: primo
veram ideam a teteris omnibus perceptionibus distinguere, et mentem a caeteris perceptionibus cohibere. Secundo tradere regulas, ut res incognitae ad talem normam percipiantur. Tertio ordinem constituere, ne inutilibus defatigemur. Postquam hanc methodum novimus, vidimus quarto hanc methodum perfectissimam futuram, ubi habuerimus ideam ntis persectissimi. Unde initio illud erit maxime observandum, ut quanto ocius ad cognitionem talis Entia perveniam . Incipiamus itaque a prima parte methodi, ita est, ut diximus, distinguere et separare deam Veram a caeteris perceptionibus, et cohibere mentem, ne falsas, fictas, et dubias cum veris confundat: quod utcunque fuse hie explicare animus est, ut Lectores detineam in cogitatione rei adeo necessariae, et etiam, quia multi sunt, qui vel de veris dubitant ex eo, quod non attenderunt ad distinctionem, quae est inter veram pereeptionem et alias omnes. deo ut sint
veluti homines, qui, cum vigilarent, non dubitabant se vigilare; sed postquam semel in somniis, ut saepe fit, putarunt se eerto vigilare, quod postea falsum esse reperiebant, etiam de sui vigiliis dubitarunt: quod contingit, quia nunquam distinxerunt inter somnum et vigiliam. Interim moneo, me hic essentiam uniuscujusque perceptionis, eamque Per proximam suam causam non explicaturum; quia hoc ad Philos phiam periinet; sed tantum traditurum id, quod Methodus postulat, id est, circa quae perceptio ficta, falsa, et dubia versetur, et quomodo ab unaquaque liberabimur. Sit itaque prima inquisitio circa Ideam Fictam. Cum omnis perceptio sit vel rei tanquam existentia consideratae, vel solius essentiae, et frequentiores fictiones omingant circa res tanquam existentes consideratas ideo prius de hae loquar scilicet ubi sola existentia fingitur, et res, quae in tali actu fingitur, intelligitur sive supponitur intelligi. x. r. fingo Petrum, quem novi,
ire domum, eum me invisere, et 3 similia. mic quaero, circa qua '
Vide ulterius id, quod de hypothesibus notabimus, quae a nobis clare intelliguntur; sed in eo est fictio, quod dicamus, eas tales in corporibus elesti- hiis existere.