장음표시 사용
131쪽
eodem Venturum sic incepto suo occultat porgit ad 91 flumen anain ceterum in itinere cotidie pecus exedicitui per centurias, item turmas aequaliter distribuerat et ex coriis utres uti fierent, curabat simul inopiam frumenti lenire et ignaris omnibus parare quae mox usui forent. denique sexto die, cum ad flumen Ventum est, maxuma Vis utrium effecta ibi castris levi munimento positis milites cibum capere atque uti simul cum occasu solis egrederentur, paratos esse iubet, omnibus sarcinis abiectis aqua modo seque et iumenta onerare dein postquam tempus visum, castris egreditur, noctemque totam itinere facto consedit idem proxuma facit dein tertia multo ante lucis adventum pervenit in locum tumulosum ab Capsa non amplius duum milium intervallo. ibique quam occultissume potest cum ninibus copiis opperitur sed ubi dies coepit et Numidae nihil hostile metuentes multi oppido egressi, repente omnem equitatum et cum eis velocissumos pedites cursu tendere ad Capsam et portas obsidero iubet. deinde ipse intentus properes sequi neque milites praedari sinere quae postquam oppidani cognovere, res trepidae, metus lagens, malum inprovisum, ad hoc pars civium extra moenia in ho- stium potestate coegere, uti deditionem facerent cinterum oppidum incensum, Numidae puberes intersecti, et alii omnes Venundati, praeda militibus divisa id mcinus contra ius belli non avaritia neque scelere comsulis admissum, sed quia locus Iugurthae opportunus, nobis aditu difficilis, genus hominum mobile infidum, ante neque benificio neque metu coercitum. s Ροstquam tantam rem peregit artus sine ullo suorum incommodo, magnus et clarus antea, maior atque clarior haberi coepit omnia non bene consulta in virtutem trahebantur milites, modesto imperio h biti simul et locupletes, ad caelum serre, Numissae magis quam mortalem timere postrem Omnes, socii atque hostes, credere illi aut mentem divinam esse
132쪽
BELLUM IUGURTHINUM . 0 93. 107 aut deorum nutu cuncta portendi. sed consul, ubi se res bene evenit, ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numissis capit, plura deserta propter C senatum miserias igni conrumpit luctu atque caede omnia conplentur denique, multis locis potitus ac plerisque exercitu incruento, aliam rem aggreditur, non eadem asperitate qua Capsensium, ceterum haud secus difficilem.
Namque haud longe a flumine uluccha, quod εIugurthae Bocchique regnum diiungebat, erat inter
ceterum planitiem mons saxeus mediocri castello satis patens, in inmensum editus, uno perangusto aditu Θ- licto; nam omnis natura velut opere atque consulto praeceps quem locum artus, quod ibi regis the 6sauri erant, summa vi capere intendit sed ea res forte quam consilio melius gesta. nam castello Virorum
atque armorum satis, magna vis et frumenti et fons aquae aggeribus turribusque et altis machinationibus
locus inportunus iter castellanorum angustum admodum, utrimque praecisum. Vineae cum ingenti per, culo frustra agebantur; nam cum eae Rulo ProceS-serant, igni aut lapidibus conrumpebantur milites neque pro opere consistere propter iniquitatem loci neque inter Vineas sine periculo administrare optutatus quisque cadere aut sauciari, ceteris metus augeri ai 93Μarius multis diebus et laboribus consumpti anxius
trahere cum animo suo, omitteretne inceptum, quoniam atra erat, an fortunam opperiretur, quis Repe prospere usu fuerat. quae cum multos dies noctisque
aestuans agitaret, sorte quidam Ligus, ex cohortibus auxiliariis miles gregarius, castris quatum egressus haud procul ab latere castelli, quod morsum proeliantibus erat, animum advortit inter saxa repentis cocleas, quarum cum unam atque alteram, dein plures peteret, studio legundi paulat, prope ad summum montis' egressus est ubi postquam solitudinem intel sterit, nore ingeni humani cupido difficilia saetundi
133쪽
animum adorta et sorte in eo loco grandia uex aluerat inter saxa, paulum modo prona, deinde inflexa atque aucta in altitudinem, quo cuncta gignentium natura fert cuius ramis modo modo eminentibus
saxis nisus Ligus in castelli planitiem pervenit, quod
euneti Numidae intenti proeliantibus aderant expi ratis omibus, quae mox usui fore ducebat, eadem regreditur, non temere, ut ascenderat, sed temptans omia et circumspiciens itaque,arium propere adit, acta edocet, hortatur, ab ea parte, qua ipse Scenderat,
castellum temptet, pollicetur sese itineris periculiquo is ducem axius cum Ligure promissa eius cognitum
ex praesentibus misit quorum uti cuiusque ingenium erat, ita rem difficilem aut facilem nuntiavere com sulis animus tamen paulum adrectus itaque ex copia tubicinum et comicinum numero quinque quum Vel
cissumos delegit et cum eis, praesidi qui forent, quuttuor centuriatos, omnisque Liguri parere iubebs et ei negotio proxumum diem constituit sed ubi ex praecept tempus risum, paratis conpositisque omnibbus ad locum pergit ceterum illi, qui e centuriis erant, praedocti ab duce arma matumque mutaverant capite atque pedibus nudis, uti prospectus nisu que per saxa sacilius foret super terga gladii et acuta, Verum ea Numidica ex coriis, ponderis gratia simul et offensa quo levius streperent igitur praegrediens Ligus saxa et si quae vetustae radices eminebant, i queis vinciebat, quibus adlevati milites facilius escem derent, interdum timidos insolontia itineris levare manu; ubi paulo asperior ascensus erat, singulos pra se inermos mittere, deinde ipse cum illorum armis sequi; quae dubia nisu videbantur, potissumus temptare ac saepius eadem ascendens descendensque, dein statim digrediens ceteris audaciam addere igitur diu multumquo satigati tandem in castellum perveniunt, dω sertum ab ea parte, quod omnes sicut aliis diobus advorsum hostis aderant. Marius ubi ex nuntiis quae
134쪽
BELLUM IUGURTHINUM . 3-s5. 109Ligus egerat, cognovit, quamquam toto die intentos proelio umidas habuorat, tum vero cohortatus milites et ipse extra vineas est egressus testudine acta succedere et simul hostem scirinentia sagittariisque et funditoribus eminus terrere. Hamumidae, saepe antea vineis Romanorum subvorsis, item incensis, non castelli moenibus sese tutabantur, sed pro muro dies noctisque -tare, male dicere Romanis a mari vecordiam obiectare, militibus nostris Iugurthae servitium minari, secundis rebus feroces esse interim omibus, Romanis
hostibusque proelio intentis, magna utrimque vi pro gloria atque imperio his illis pro salute certantibus,
repente a tergo signa canere ac primo mulieres et pueri, qui risum processerant, fugere, deinde uti quisque muro proxumus erat, postremo cuncti, armati inermesque quod ubi accidit, eo acrius Romani in estare, fundere ac plerosque tantum modo sauciare, dein super occisorum corpora adere, avidi gloriae
certantes murum petere, neque quemquam omium
praeda morari sic ori horrecta ari temeritas gloriam ex culpa invenit. J Ceterum, dum ea res geritur, L. Sulla quaestor 95 cum magno equitatu in castra Venit, quos uti ex Latio et a sociis cogeret, Romae relictus erat. Sed quoniam nos tanti viri res admonuit, idoneum
visum est de natura cultuque eius paucis dicere. εque enim alio loco de Sullae rebus dicturi sumus et L. Sisenna, Optume et diligentissume omnium, qui eas res dixere, persecutus, parum mihi libero ore locutus videtur. Igitur Sulla gentis patriciae nobilis fuit, a smilia prope iam extincta maiorum ignavia, litteris Graecis atquo Latinis iuxta atque doctissume eruditus, animo ingenti, cupidus Voluptatum sed gloriae cupidior otio luxurioso esse, tamen ab negotiis numquam voluptas remorata, nisi quod de uxore potuit hon stius consuli lacundus callidus et amicitia facilis, adsimulanda negotia altitudo ingeni incredibilis, inest
135쪽
110 C. SALLUSTI CRIMI rum rerum ac maxume pecuniae largitor atque illi selicissumo omnium ante civilem Victoriam numquam super industriam fortuna fuit, multique dubitavere, sortior an felicior esset. nam postea quae fecerit, imcertum habeo pudeat an pigeat magis disserere. 96 Igitur Sulla, ut supra dictum est, postquam in Africam atque in castra ari cum equitatu Venit, rudis antea et ignarus belli, sollertissumus omnium in paucis tempestatibus factus est ad hoc milites benigne appellare, multis rogantibus, aliis per se ipse dare benificia, invitus accipere, sed ea properantiusquam aes mutuum reddere, ipse ab nullo repetere, magis id laborare, ut illi quam plurumi deberent, ioca atque seria cum humillumis agere, in operibus, in agmine atque ad vigilias multus adesse, neque interim, quod prava ambitio solet, consulis aut cuiusquam boni famam laedere, tantum modo neque consilio neque manu priorem alium pati, plerosque antevenire. quibus rebus e artibus brevi ario militibusque rissumus factus. 97 At Iugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos et sibi utilia simul et magnam pecuniam amiserat, ad Bocchum nuntios misit quam primum in Numidiam copias adduceret proeli faciundi tempus adesse quem ubi cunctari accepit et dubium belli atque pacis rationes trahere, rursus uti antea proxumos eius donis conrupit, ipsique Mauro pollicetur Numidia partem tertiam, si aut Romani Africa expulsi aut integris suis finibus bellum conpositum a foret eo praemio inlectus Bocchus cum ma is ubtitudine Iugurtham adcedit. Ita amborum exercitu coniuncto arium, iam inhibem proficiscentem, vix decuma parte die reliqua invadunt, rati noctem, quae iam aderat, et victi sibi munimento fore et, si Vicissent, nullo inpedimento, quia locorum scientes erant, contrarao anis utrum
que casum in tenebris difficiliorem sors. igitur simul
136쪽
BELLUM IUGURTHINUM . 5-s8. 111 consul ex multis de hostium adventu cognovit et ipsi
hostes aderant, et prius quam exercitus aut instrui aut sarcinas conligere, denique ante quam signum aut imperium ullum accipere quivit, equites auri atque Gaetuli, non acie neque illo more proeli sed cate vatim, uti quosque sors conglobaverat, in nostros imcurrunt qui omnes trepidi inproviso metu ac tamen virtutis memores aut arma capiebant aut capientis alios ab hostibus defensabant pars equos ascendere,
obviam ire hostibus pugna latrocinio magis quam proelio similis fiori sine signis sine ordinibus equites peditesque permixti cedere alii alii obtruncare, multi
contra advorsos acerrume pugnantes ab tergo circumveniri neque virtus neque arma satis tegere, quia hostes numero plures et undique circumsas erant. denique Romani, novi vetereaque et ob ea scientes belli, si quos locus aut casus coniunxerat, orbis secere
atque ita ab omnibus partibus simul tecti sit instrueti
hostium vim sustentabant neque in eo tam aspero 98 negotio artus territus aut magis quam antea ε misso animo fuit, sed cum turma sua, quam ex oditissumis magis quam familiarissumis paraverat, Vagari passim ac modo laborantibus suis succurrere, modo hostis, ubi confertissum obstiterant, invadere manu consulere militibus, quoniam imperare conturbatis omnibus non poterat iamque dies consumptus erat,
eum tamen barbari nihil remittere atque, uti reges
praeceperant, noctem pro se rati acrius instare tum Μarius ex copia rerum consilium trahit atque, uti suis receptui locus esset, collis duos propinquos inter se Occupat, quorum in uno, castris parum amplo fons aquae magnus erat, alter usui opportunus, quia magna parte editus et praeceps pauca muniment quaerebat. ceterum apud aquam Sullam cum equitibus noctem
agitare iubet, ipse paulatim dispersos milites neque minus hostibus conturbatis in unum contrahit, dein cuncto pleno gradu in collem subducit ita reges
137쪽
112 C. SALLUSTI CRISPIloci diffinitate coacti proelio deterrentur, neque t
me suos longius abire sinunt, sed utroque colle mul- titudine circumdato effusi consedere dein crebris ignibus factis plerumque noctia barbari more suo laetari exultare, strepere Vocibus, et ipsi duces feroces, quia non fugerant, pro Victoribus agere sed ea cuncta Romanis ex tenebris et editioribus locis facilia visu 99 magnoque hortamento erant plurumum vero Marius inperitia hostium confirmatus quam maxumum Silemtium haberi iubet, ne signa quidem, uti per vigilias solebant, canere deinde ubi lux adventabat, defessis iam hostibus ac paulo ante somno captis de inproviso vigiles, item cohortium turmarum legionum tubicines simul omnis signa canere, milites clamorem follere atque portis erumpere iubet. auri atque Gaetuli, ignoto et horribili sonitu repente exciti, neque fugere
neque arma capere neque omnino facere aut providere
quicquam poterant ita cunctos strepitu clamore, nullo subveniente nostris instantibus, tumultu formidine ferrore quasi vecordia ceperat denique omnes fusi fugatique, arma et signa militaria pleraque capta, pluresque eo proelio quam omnibus superioribus infe empti. nam somno et metu insolito inpedita fuga.
100 Dein artus, uti coeperat, in hibema propter
conmeatum in oppidis maritumis agere decreveraq; neque tamen Victoria socors aut insolens factus, sed pariter atque in conspectu hostium quadrato agmine incedere Sulla cum equitatu apud extumos, in abnistra parte . anlius cum funditoribus et tintitariis, praeterea cohortis Ligurum curabat primos et extremos cum expeditis manipulis tribunos loc 3 erat perfugae, minum cari et regionum scientia- sumi, hostium iter explorabant simul consul quasi nullo inposito omnia providere, apud omnis adesse, claudare et increpare merentis. ipse armatus intentusque, item milites cogebat neque secus atque iter facere, castra munire, excubitum in porta cohortis
138쪽
BELLUM IUGURTHINUM o. 8-101. 113 x legionibus, pro castris equites auxiliarios mittere, praeterea alios super vallum in munimentis locare, vigilias ipse circumire, non diredentia factum iri quae imperavisset, quam uti militibus exaequatus cum imperatore labor volentibus esset et sano artus illoque aliisquo temporibus lagurthini olli pudore main quam malo exercitum coercebat quod multi per ambitionem fieri aiebant: a pueritia consuetam duritiam et alia, quae ceteri miserias Vocant, Voluptati habuisse nisi tamen res publica pariteris saevissumo imperio bene atque decore gesta. 'VIgitur quarto denique dis haud longo ab oppido 101
Cirta undique simul speculatores citi sese ostendunt, qua re hostis rudesse intellegitur sed quia divorsi a redeunte alius ab alia parte atque omnes idem signibficabant, consul incertus, quonam modo aciei instrueret, nullo ordine conmutato advorsum omnia paratus ibidem opporitur ita Iugurtham spes laustrata, qui 3 copias in quattuor partis distribuerat, ratus ex omnibus aeque aliquo ab tergo hostibus venturos interim Stilla, quem primum hostes attigerant, cohortatus suos turmatim et quam maxumo consertis equis ipse alii, que Mauros invadunt, ceteri in loco manentes iaculis eminus emissis corpora tegere et, si qui in manus Venerant, obtruncare dum eo modo equites proeliantur, Bocchus cum peditibus, quos Volux, filius eius, adduxerat neque in priore pugna, in itinere minrati, adfuerant, postremam Romanorum aciem in dunt tum arius apud primos agebat, quod ibi lagurtha cum plurumis erat. dein Numida cognito Bocchi adventu clam cum paucis ad pedites convortit.
ibi Latino nam apud Numantiam loqui didicerat exclamat nostros frustra pugnare, pavi ante arium sua manu interiectum simul gladium sanguine oblitum ostendere, quem in pugna satis inpigre occiso pedite nostro cruentaverat. quod ubi milites accepere, magis atrocitate rei quam fide nuntii terrentur, simulqus
139쪽
barbari animos tollere et in perculsos Romanos acrius incedere iamque pavium a fuga aberant, cum Sulla profligatis eis, quos advorsum ierat, rediens ab lateres,auris incurrit Bocchus statim avortitur. At Iugurtha, dum sustentare suos et prope iam adeptam victoriam retinere cupit, circumventus ab equitibus, dextra sibnistra omnibus oesaia solus inter tela hostium it
I bundus erumpit atque interim artus f alia equbtibus adcurrit auxilio suis, quo pelli iam acceperat 1 denique hostes iam undique fusi tum spectaculum horribile in campis patentibus sequi fugere, occidi capi equi atque viri adflicti, a multi voliueribus acceptis neque fugere posse neque quietem pati, niti
modo ac statim concidere postremo omnia, quis Visus erat, constrata telis armis cadaveribus et inter ea humus insecta tanguine.
102 os sa loci oonsul haud dubie iam victor pervenit in oppidum Cirtam, quo initio profectus intenderati
s post diem quintum, quam iterum barbari malopae gnaverant, legati a Boccho veniunt, qui regia verbis ab ario petivero, duos quam fidissumo ad eum ibraret, velle de suo et de populi Romani commodo cum sis dissorem illo statim L. Sullam et A. Manlium scire iubet qui quamquam acciti ibant, tamen placuit verba apud regem acore ingenium aut avorsum fleditorent aut cupidum pacis vehementius accenderent 4 itaque Sulla, uiua facundiae, non aetati a Masio conoessum, Ruc Verba huiusce modi loeutus f Rex Bocche, magna laetitia nobis est, cum totalem virum di monuere, uti aliquando piscem quam
bellum malles neu te optumum cum pessum omnium Iugurtha miscendo conmaculares, simul nobis demerea acerbam necessitudinem, pariter te errantem atque illum sceleratissumum persequi.
Ad hoc populo Romano iam a principio inopi
melius visum amicos quam servos quaerere, tutiusque
rati volentibus suam coactis imperitaro. tibi vero
140쪽
BELLUM IUGURTHINUM . 101 108. 115 nulla opportimio nostra amicitia, primum quia procul absumus, in quo offensae minumum, gratia par ac si prope adessemus dein quia parentis abunde habemus, amicorum neque nobis neque cuiquam omnium satis fuit atque hoc utinam a principio tibi placuisset: profecto ex populo Romano ad hoc tempus multo plura bonis accepisses, quum mula perpessus esses. Sed quoniam humanarum rerum fortuna pleraqus regit oui aestioet placuit et vim et gratiam nostram te experiri, nunc quando Eer illam licet festina atque, ut coepisti, perge. multa atque opportuna habes, quo 10 lacilius errata officii superes postremo hoc in pectus 11 tuum demitte, numquam populum Romanum benificiis violata esse. nam bello quid valeat, tuto acta.' id a Boeotas placido et bonigne, simul pauca 12 pro delicto suo verba facit se non hostili animo, sed ob regnum tutandum arma cepisse. iam Numidiae 13 partem, unde vi Iugurtham expulerit, iuro ossi suarutictam; eam vastita amario pati nequivisae praeterea missi antea Romam legati repulsum ab ambestia. ceterum Veter omittere aestum, si per arium 14 liceros, legatos ad senatum missurum dein copia 15sacta animus barbari ab amicis flexus, quos Iugurtha,
cognita legations Sullae et aes metuens id, quod
parabatur, donis conruperiat. Μarius intersa exercitu in hibemaculi conposito 103oum expeditis cohortibus et parte equitatus proficiscitur in loca sola obsessum turrim regiam, quo Imgurtha perfugas omnis praesidium inposuerat. tum rursus Bocchus, seu reputando quae sibi duobus proeliis venerant, seu admonitus ab aliis amicis, quo imeonruptos Iugurtha reliquerat, ex omni copia necessariorum quinque delegit, quorum e fides cognita et ingenia validissuma erant. eos ad arium ac deinde, si placeat, Romam legatos ire iubet, agundarum rerum
et quocumque modo belli conponundi licentiam ipsis premittit. illi maturo ad hibem Romanorum prossi