장음표시 사용
51쪽
brarit: quo educto ulcus butyro curatur. Sed sca. ties est in radice, imbecillitas de commotio est insanabilis ; ideo dens cxtrahatur. Indicium est quod dens contrahitur , & fit deformis; & quoniam sensim aduenit. Et si neruus,aut gingiua laborat, tunc non conuenit dentem extrahere. Sed saluo illo partibus laborantibus succuriatur. Medicationes autem proprie sunt nouem generum,contraria auxilia,causae anodyna, seu super dentem, seu collutiones, exurentia quae stuporem inducunt, fomenta indita in aurem, suffitus , amuleta, &praecantationeS. Porro collutiones nisi mitigatoriae,
di temperatae non conueniunt: nam si propria , &contraria adhibeamus , ut pote labanti altringentia. si frigida applicueris,non proderui, aut Valde parum. Si calidas collutiones,primum intercedit gingiua, &tanta mora opus esset, Vt nullus aeger perferre posset. Sed fac ut perferat: nunquid non astringet haec col- 'utio alios dentes qui non laborant , at si astri char fatanorum dentium radices ab osse , dc multis diebu, contabescent, inde redeuntibus mandibulis ad natu talem statum, laxabuntur reliqui dentes ,& hoc erit lucrum egregiae illius tuae curationis. Vt vere dici
possit, quod in adagio sertur. Qui vult sanitatem amittere illam committat Medicis. Sed & quantum auris distat a dentibus Θ Dices, Hippocrates monuit nos,quod in suppuratione dentis suppurationem auris facit. Sed aliud est de opere naturae,aliud Medici:
Cur enim in colica non apponimus cucurbitulas dor-1o , cum tamen colica quandoque in resolutionem neruorum,qui adorto oriantur finiatur. Sed liceat in aurem transimittere aliquid quod humorem a capite derivantem temperet. & neruos eius partis demul
52쪽
ccat; quid de aliis auxiliis dicendum crit λ Nonne etiam illud admirabile est, cisi addunt debore medicamenta fricare iper dentes, qui vix ferunt ob dolorem & commo onem seipsos: hi tamen volunt ut ferant fricationem λ Atquς in hoc Princeps magis tolerandus est, & reliqui Arabes, nam inter multa absurda , ctiam aliquorum excellentium auxiliorum memi-ncrunt. Et scias quod nihil est deterius, quam curam facere laboriosam de leuem, ut contra est optima non laboriosa. Quocirca nostra aetate merito Medicos reliquorunt, & Tonsoribus, Circulatoribus, & praecantatoribus adhaesere. Et recte, nam a Medicis exhauriuntur, molestia assciuntur, & laeduntur : unde in illam desinunt, qua consulunt ut dens tandem eximatur; quod cum fit, nullum certius experimentum imperitiae Medici haberi potest, si sepius id eueniat. Demiror autem Galcnum tam oscitanter haec mactare, ut nulla excusatione dignus sit, & illud dici possit, Et crimine ab uno Disce omnes.Nam de Actio,&Principe,& aliis, nil mirum est,cum illum secuti sint, Doc tantam professi sunt in medendo diligentiam : at methodi auctorem methodo prorsus caruisse mirum
est. Ergo in huiusmodi cura, stylo cum gompio auxilia denti. laboranti soli imponenda sunt, & strenua &tcpida, vel etiam feruentia; & super gingiuam, & si
OportCarztiam vicinos munire dentes, nedum ut per modum collutionum adhibeantur.
MOxbi igitur qui eis contingunt, sunt quando- qae dolor, commotio, imbecillitas, stupor, i B defor
53쪽
deformitas. Priores tres sunt, videnturque morbi; stupor est, sed non videtur; deformitas videtur, sed non est. De Dolore igitur primum agendum est. Causas igitur perquirere oportet,quae septem esse postulat Materia quaevis; solutio continui omnis quae fit;& in neruo etiam quae facta est ; qualiscunque absceisus, flatus, vermes, frigida intemperies. Nam calida dolorem non facit, nisi dum ulcerat: sicca, priuatio quaedam est;vt nec humida,quod Galenus fatetur: sed
vi beatas illas tetradas complerent, talia commenti sunt. Erosio etiam facta in dente, dolorem non excitat , cum per multos annos aliqui patientes sine dolore maneant: est tamen obnoxia quibuscunque causis.
Vertim putredo dum fit, dumque facta est,& alteri
Communicatur, proprie doloris causa est. PrC cura autem iam plura, ut dixi, habes communia auxilia, speciatim autem quaerendum diligenter , tum etiam
communibus non eodem modo Vtendum , contege-icque interim atque fouere maxillas, si iuuat, succicla lana Sc oesypo, vel rosacco oportebit. Iuuant etiam tepida in os indita & innoxia, oleum rosaceum, sapa minus Je lac; sed os postmodsim vino colluere oportet : aurem quoque eiisdem lateris gossipio ex mo-scho proprie obturabimus, nam dc dentis dolori cori feret , dc aurem securam reddet: inde ad communia auxilia procedendum ; velut si rubent genae praeter solitum,aut inflantur, aut dolor spargitur per eas, nCC obstet imbecillitas virium , illico sanguis mittendtas ex aduerso latere patientis particulae. Et ubi eadem
signa maneant, nec sponto omnia desederint, ex CO-dem latere ex vcna communi mittendus est rursitas
sanguis. Sed si ab initio haec signa apparuerint, statim finguinem mittes, catapotiorum exhibitionem diffo-
54쪽
res, stici ctqtie cibum non habere, neque cruditatem in ventriculo: pdst autem, aut statim anic, aluum lc-nies cassiani gra,vcl clystere molli. Inde ad tactiones,
cucurbitulas, lotioncs brachiorum & crurum transibis, donec insuere in caput materia desierit prorsus. Tunc considera an dolor sit ex gingiua,& iustici et butyrum imponore,& suppuratam disiccare,& est cura leuis. Si vero dolor sit in dente, considera an in ra- .dico,an ubi detectum est, an in neutro loco, sed quasi ubi gingiuae committitur. Si ibi, periculum cst nc sit Ob erononem : si in radice , percipies locum doloris in radice, quasi in cauitate : dc si sit in parte dctecta, erit in dente ipso : &s in toto dente, & alias non est questus de hoc, origo est a radice : de si questus est alias, & foedus est dens,& parum validus etiam in in-rcrmissione doloris, dens est corruptus & erosus intcrius. Et si subito fit vehementissimus , deinde commotus paululum, ad quendam situm cellat, ut alias de meipse narraui, qui cum tangerem certo digito, statim leuabatur dolor, & non fecissem cum alio digito ; tunc est a vapore,qui moto dente in illam partem
viam exitus inuenit. Semper medicaboris ercglone Patienti spartis, tum maxime in radice, & cum his Vtrae multam materiam ex loco proliciant, cuiusmodi
Lurit radices tithyi'ali, de pyrethrum, & ex genere apophlegmati sinatum, ut staphysagria, dc succus he-
Horae nigrae. Praepurgato dente atque cius radice , ea
APPonito quae intemperiem reprimant, veluti quae PTOPrietate etiam dentium dolorem sedant, talia suntes oris canis; iubet Actius cum qui mittitur, nomine
laborantis sumere. Hic sustitus plurimtim prodesse cr ditur. Mille lium quoque, alias stratiotes, in vino decoctum,ficus siccae suppositae, quae toto tempore B α motbi
55쪽
morbi prodelle consueuerunt. Alterci semen siissitum, unde ob id dentalem vocant herbam. Rescrt Amatus Lusitanus quendam dolore dentium prorsus libera tum radice alterci supra dentem calefacta per horam
retenta. Plantaginis radices, asparagorum semen, radix ephemeri, & solani succus aut decoctum, oleumque rosa um, & Theriaca, confirmat, aequat, torporemque inducit: Camphora etiam in dolore & ero sonc multum prodest, nec urit, sed perfrigerat. Alsi nihil horum profuerit, tunc per canaliculum stylum oleo feruenti ex gossipio imbutum sepius super radicem pone; etenim facile est ut ob dolorem materia foras protrudatur & sanetur; si non , terebra dentem cum gingiua ipsa prope radicem , descendetque forsan dolor,& curabitur a morbo. Quod si nec hoc pro fuerit , putaminibus nucum, id est, duriore cortice, non septis ignitis diuisa gingiua, dentem c regiona
loci dolentis excoque: efficit dolorem minorem acerbitas cruciatus dentis ; neque enim potest multum
sentire auxilij sensus qui adeo morbo premitur. Quods nec hoc iuuat, ardentibus acubus, velut supra diximus, toties variis in locis dens perforetur, quod dolor desinat: sit ferrum, non chalybs. Verum periculum est ex hoc auxilio ne dens frangatur, & per frusta exeat. In huiusmodi autem affectibio iuuat etiam per se scalpello gingiuam diuidere, & resecare carnis cras soris tubercula obtuso gladio, non incidente; dolor enim dolorem leuat; & effusio illa sanguinis atri Aleuiat patientem. Natura quoque solet illuc transmittere materiam,& ex abscessus imagine in dente,aut neruo denti substrato, efficere in gingiua verum absces sum, quod longe leuius est. Et cum dolor intolerabilis est, nec sedatur auxiliis, curari solet assidua superdentia Q
56쪽
dentem aquae frigidissimae administratione. Et crcditur qudd pungore gingiuam atque exulcerare cum ra. dio pastinacae , vel aculeo qui in dorso draconis piscis inuenitur, statim leuet dolorem. Cumque ego aculeos hos habeam,non tamen aulus sum cxperiri. Ex illorum Vulncrc aliqui prope morte adducti sunt.Sed pastinacae radius securior est. Quod si dolor dentcs infestet,alios atque alios inuadendo,nec firmatur;tunc spes est certa salutis: sed oporici ut a topicis ornnibus auxiliis cataeas,confidendo in generalibus. Sed si sedem firmam retinet, perinde tamen etiam vagatur in locet diuersa, hic sane morbus grauis est; liabet enim rationem primi nil, de per consciasum facti. Scd & in hoc cauere oportet a topicis, donec exacte corpus & caput prae-Purgaueris, atque eodem donec doloris vehementia cellet, S post confirmare uniuersos dente S, antequam cum qui laborat,cures , & forsan cura valida illius coget naturam obliuis ci, ne alios infestet. Communia autem auxilia non solum in dentium morbis, sed in omyibus sunt septem;Venae sectio, cu curbitulae, alui lenitio, purgatio, frictio, quies, cibus exquisite tenuis,vel facilis coistionis,& boni alimenti. Generalia autem dicuntur contraria in qualitate, ut calida, frigida, repellentia, astringentia, discutientia. Vietiis exquisite contrarius , abstinentia a vino , tum reliqua similia. Quibus clim perperam viam aeris, vel quia non illi morbo propria sint,vel qnoniam magni tudinem illius excedant, febres sequuntur, ventriculi deiectiones, renum lapilli, coli dolores, flatus , alui astrictic,atrophiae,imbecillitates, herniae, fluxu S Vrinae, similia,iuxta naturam contrarii primi morbi. Quod si nec communibus , nec generalibus, aut
propriis auxiliis dentis dolor mitigatur; Marcellus ad-
57쪽
hibet praecantationes, Luna decrescente, die Martis aut Iouis,dicet patiens septies, Argidam mar dam Ggidam.Aliud: Nudo capite & manibus,sub diuo in ranae os inspues, dicens ut auferat dolorem tui dentis, aut dentium,eamque dimitte incolumem. Aliud: Suspende vermem qui in fructa cardonis, vivum in sericco panno purparei coloris,& cum filo simili. Sed & in dentium conseruatione dicit, quod si quis singulo anno cum primum videt hirudinem ad aquam limpidam
statim tacitus accurrat, & pleno ex aqua ore , digitis mediis utrisque tam dextrae, quam sinistrae manus, quos infames vocat, dentos fricet dicens: Hirudo tibi
dico , quemadmodum hoc in rostro tuo non erit , sic dentes mihi non doleant toto anno, dentes nunquam dolituros.
Dices, quas nugas agi sthaecne decora Medico 3 haecne sacra 3 Respondeo sacra & pia esse omnia quae ad bonum finem fiunt, & solum in Deum intenta mente. Si de Damio 1 Abus malis cogites potius periucundum, ne idololatra fias aut deterior. Quod ad naturalem spectat rationem,non sum ut reliqui superstitiosus. Est
ratio una naruralis,seu ex siderum conspiratione constans, seu alia causa , qua dolores singuli statim tolli possunt: hoc scio,quia expertus sum partim,partim vidi experiri, non est autem in aliis,praeterquam in hac,& hatinorrhagia.) Ergo si quis talia nouerit, statim sanabit. Omnes autem homines omnia sciunt: forsim aliquando detegetur: forsan virtus est in illis ipsis hominibus qui haec agunt, non in aliis. Si ita, est parum
prosperum auxilium,qubd in fortuna constitutum est, ut in tales homines incidamus. Sin aliter,ars est igno ta,riunc pro praecantatione habetur,sicut ellet ars vitri, histrionum,&organorti, si et sent ignotae. Sat est Cogitatione ac fide huiusmodi constare,non auxilio Dae
58쪽
monium,aut alia ratione, quandoquidem sensus doloris fit solum anima aegrotante , & fluxioncs subiacent
praecipuὶ sanguinis spirituum motibus, & visionibus nostris interioribus. Clim ergo in his semper, & solum in his hoc possunt animae cogitantes, manifestum est huiusmodi sibiacere illis,& per eadem fieri.
Secundus morbus est Commotio dentis, quae in sinibus dolorem non asteri, aut perexiguum etiam in
mandendo, ideo educi non postulat, nec sanari spes est; sed sussicit aqua frigida aut vino afferre solamen, cibisque qui optime nutriunt. Vnde cum seni dolotiabanti denti aduenit, non est ut Medicus excuset sode aetate,sed perinde citrandus ac si iuuenis esset.Nam commouetur vel ob imminutam radicem , vel laxatam ossis cauitatem , vel humidam substantiam oblinentem radices dentium. De neruo non video e nam neque tenditur, neque adco annexus est, ut contineressossit:vel ratione separationis gingiuae.Sed cur ex do- ore ferme semper nutant dentcsὶForsan aliquis daeat prius qtuerendum esse, cur qui nutant dolent 3 Sed vere prius sepe videmus dolere quam nutare ; δc quo inagis dolet,eo infirmiorem reddi. Causam igitur e stercor, quod ad dolorem materia confluit, quae inter dentem & cauitatem posita, illum de avellit, & etiam labare facit, ut oleum quod infixa emollit. Altera est quod longe paucior materia dolorem excitare potest
quam mouere dentem, ex quo fit ut dolor cum perse UCrat, commoueat dentem, & dens commotus, dolorem facile perpetiatur;nam si commouetur, inane re
1 inquitur; loca autem inania,ut Hippocrates inquit, satiM facile impellitur,ct impellit humorem. Quamobrem de dolor,&commotio se inuice vicissim augent.Eiusce aute rei causa dissicilis cura redditur,cum inuicem iun-B guntur,
59쪽
guntur. At commotio quae non ex dolore prouenit, deteriorem habet causam; neque enim humorem, sed vel siccitatem radicis,vel laxitatem cauitatis, vel quia loco motus est, ut dixi, causam habet: sed tamen cum leuis fuerit, & humidam quandam ob substantiam, sed temperatam,vel ex ictu contigerit, facile curari solet. Sed si magna commotio sit, & citra dolorem, vel cum exiguo dolore, primum expurgabimus, ut dixi, diligenter totum corpus, ventriculumque praecipue,& peculiariter caput, & per errhina; a vino prorsus & omnibus eduliis nutrientibus abstinebimus. Potus decoctum ligni sancti moderatum, & pro ratione temporis, ut nunc in aestate feruentissima&siccissima huius anni M. D. LXII. quotquot fuerint iam centum sermo annis, sufficiet uncia ligni iam decocti pro syrupo , in libras duas aquae insideat vigintiquatuor horis , & coquatur ad consumptionem tertiae
I artis;immi secatur,si quis Velit, optime percolatae Iu-cbum rosaceum. Errhina quoque fiunt iuxta naturam
peccantis materiae si qua sit, & quae dentibus a proprietate conferant, Vt ex succo cucurbitae, si siccum immoderate sit cerebrum, vel albae violae decocto, partim succo, partim decocto, si humidum. Nec sternutatio excitetur, quia affectus labore non indiget. Pbit forte legendam: foti localiter procedatur, J ubi aliqualiter procedatur, ex pulveribus praeseruantibus radix commoti dentis, dente manu fixo retento patdatim Dicetur. Et si prodest, die sequenti magis, augendoque sentim, donec firmetur, abstinere a locutione, quantum fieri potest ,debemus, praesertim si qui laborat dens , ex anterioribus sit. Quod si non iuuetur, ad ea quae multam materiam educunt, est properandum; cuiusmodi sunt tithymali lac, & radix anguini cucu
60쪽
meris.Sed si lapsus sit a siccitate, tunc inungantur ter& quater oleo lentiscino in radicibus beue pingui. Quod si sit a materia humida, & iam illa non profecerint quantum velis,tunc vel perfora dentem in confinio gingiuae cum terebia , ita ut non laedas : scd acu ignita perfora ipsem in radice, & sic tum ob effluxionem, tum ob siccitatem ab igne contractam, firmabitur;debet autem ulcus quamdiu potest apertum teneri. Et scias quod margaritae & corallia confirmant deditos,si radicibus illorum affricentur, S si parti qua prominet, exterunt illos & reddunt candidos, & gingiuas ad D MS. ObJ mediocritatem reducunt. Iacobus Pli: lippus Atroldus retulit Empiricum commotos dentes curasse candido tartaro & cocco affricatis; astringit vehementer certe tartarum. In pollinem deduci omnia talia oportet, tum quia magis haerent, tum quia penetrant gingiuas, minimc cruentant: hu- , morum autem fluxiones deteriores sunt in hoc quam flatus,& maxime ad radices dentium,quod illos putre- faciant & extirpent. Quod si sit Denti, imbecillitaι,nec per se dolet dens, nec tamen potest serre contactum alicuius rei durae, licet a reliquis non laedatur; est pessimus morbus, declifficilior dolore ad curandum , nisi quod non adeo tollit somnum,ut dolor; & hic est morbus, quem ego nunc patior;& habet curam goncralem cum prioribus Hiacibus. In speciali autem consderare oportet, an sit Brouis dens, & carne multa & foeda obsitus; aut longas & sine carne.Oportet etiam animaduertere a quo magis laedatur; si a calore,calidus humor est in radice;
si a frigore frigidas; si a duris proprie neruus qui1 ibest intumuit, ncque enim potest abscessim pati,
e1Ict cnim in dolore maximo atque assiduo. Nec tra-B 1 hatur,