I. Bodini Methodus ad facilem historiarum cognitionem

351쪽

33o IOANNIs BoDINI, mus caetera. Simile est illud; quod nihil in coelo sibi contrarium esse riunt: ac proinde nihil

ab interitu metuendum, nec sperandum ab omtu . undenam igitur elementorum inter se discrepantium contrariae vires t haec enim superi rum vi dc agitatione influere, dc ab illis caussis contrarias assessiones cieri fatentur. at cum unius 8c simplicis causae sit effectus, contrarium contrarii: discrepantes in coelo caussas inesse

confitendum erit,non effectione tantum, ut ma-

o errore putant,sed habitu naturae, id est, ut ipsi loquuntur, formaliter. Quod etiam motum

orbis aeternum ex eo colligunt, quod tempus sine motu consistere non possit: aeque veterator,

um est ac sephisticum , ut si quis dicat ante horologium horas non extitisse aut eo sublato nullas fore. itaque Plotinus lib. 8. Picus Mirandula lib. 6. de vanitate gentium, quaestionem Aristotelis lib. 4 de natura jampridem irriserunt; utrum scili t animo numerante sublato, tempus esse desinat. Basilius Vero, Ambrosius , Augustinus ac Moses AEgyptius, ut inanes illas argutias effugerent, tempus ab aeternitate penitus sejunxerunt. Vnum ramen est ab Aristotelis in- te retibus invectum argumentum , quod Mosem valde conturbavit; Mundi,ajunt, existentia fuit aut necessaria, aut possibilis , aut impossibilis. si impqssibilis, nunquam mundus extitisset: si necessaria, semper extitit : si possibilis , ant quam existeret, potestas existendi, vel, ut eorum verbis utar , possibilitas illa fuit in aliquoenre : igitur erat aliquid quod de potentia in actum exiret. at ego totum illud concedam , dcillam, quam quaerunt possibilitatem, in ente collocabo, id est , in causa effectrice sempiterna: nec video quid contradici possit r. quod si potestatem in subjecta quoque materia esse opinetere putant, magis captiosum erit quam necessarium argumentum . perinde ut illud; Si primus opifex a privatione pura pervenit ad actum , fuit aliquid quod illum ad agendum eliceret atque incitaret, eso a seipso incitatum o,velut archia tectum

352쪽

e METHODUS HIs To R. 33 Itectum qui nec materiam , nec aream habet ad aedificandum, a seipso tamen excitari ad aedifi- . candi cogitationem : sed multo magis rationi rerpugnat ac veritati, necessario mundum exti se e quia velit nolit opifex, obligatur fati ne insistate . Haec praecipua sunt Peripateticorum MAbenrois argumenta. Tria sunt Proculi qui a magistro Platone discedens , mundum aeternum csse putavit, idque Platonem voluisse scripsit, tum etiam Simplicius, Plotinus , Marinus , SP manus , Aput ejus , Iamblichus : atque inter juniores Bessario Cardinalis, re Foxius: qui,ut Aristoteli cum Platone conveniret, mundi ortum in ejus salute tu da,quae Deo semper curae est , posuerunt: alii Platonem ex lupothesi locutum arbitrant ii , quos Plutarchus G Philo refutant: Proculum vero Philoponus libris i 8. sed tota illa disputatio his tribus argumentis est , ut opinor, comprehensa; Deus, inquit Proculus,mundum sempiternum essicere potuit;voluit igitur.si voluit, consecta res est. voluisse planu fit ex eo, guod malevoli est nolle bene agere tam possit,c ejus qui bonis alterius invideat, malis gratuletur. hoc in Deum cadere non potest: ergo nec illud. jam vero ab otio ad negoisum ab eo quod nolis , ad voluntatem serri, mutationem habet ac varietatem, a natura divina, quae simplex est ac semper sui similis , valde alienam : id autem consequens erit, si demus innumerabilibus seculis ignaviter quievisse Deum , ac nuper de mundi conditione cogitasse. Polla emo si mundus interitum non sentit, nec ortum habuisse constat : verum illud , hoc i*itur. nam omnis interitus, inquit,ab externa vi aut interiore pendet : nulla vis interior afferri potest: extra nihil est metuendum. igitur nullo temporis decursu interibit. caetera Procκli argumenta facile a seipsis refutantur. Primum illud falsum est, ut bona quaecunque Deus efficere possit, ea quoque velit. potest enim omnes homines ad virtutis

ctionem ita dirigere, ut si velint, labi non possint: quo sane boris,nullum Proculo majus, aut

353쪽

magis optandum videatur . quinetiam potuit mundum hunc ita coagmentare , ut nec in mei tibus ullis, nec in materia aut sermVeccati labes , aut malorum semen ullum inesset, noluit tamen. igitur si non propterea Deum immortalem nilius sceleris incusat Proculus , quod ea mala quae prohibere eossit, nolit: multo minus si mundum cum potuit, non ab aeterno creavit. Alterum magis urget, quod ab otio ad negotium 1erri, mutationem habet, id est, ut ipse i quitur ἰολ tu, quae ab illa sempiterna mente

longissime abest. sed illud falsum, qudd ab otio

ad negotium; a quiete ad laborem Deus seratur , cum mundum condere coepit, re quidem Iabitur Proculus in naturae principiis, cum Deo

tribuit quietem, quae aliud nihil est quam privatio motus . Igitur si Deus moveri non potest, nec quiescere quoque. est enim Aristotelis demonstratione lib. 6. De natura, non tantum immobilis in orbium conversione , sed etiam ii mutabilis, in tuenda mundi salute: non alius igitur quam ante mundi conditionem. persuasum autem habuit Aristoteles , Dominum esse omnium rerum ac moderatorem Deum ; hujusque mundi causam non modo effectricem, sed etiam conservatricem : neque solum immobilem , verumetiam omni solicitudine ac labore vacuum sta potentia dc virtute gaudere. idem quoque scribit non mutari sapientem cum sapit ,aut amchitectum cum aedificat,quanto minus in Deum

mutatio cadet, cum in mundi procuratione verseturtitaque non minus inepte quam impiis quidam minuti theologi Deum sordidissimis quibusque occupationibus implicari putant: quod

sane praebuit occasionem Epicuro, ut diceret sebajulum esse malle quam Deum .ut enim Christus in perspecta summi patris erga se benevolentia totas acquievit , ita I 2 legiones angelorum si velit praesidio sibi futuras dixit. ex quo

innuere voluit, mundum hunc plenum esse animorum immortalium, quorum ministerio veluti servor*m Deus utatur, haec autem argu .

354쪽

M E T ii o D V S H I s T o R. 333menta proculi consimilia sunt his Epicureorum malediiciis ; Si mundus originem habuit, aut casurus est, quid antea Deus egit, aut quid tamdem facturus est his ego impuris hominibus, qui a Deo rationem temporis anteacti reposcunt, nihil aliud reponam, quam quod Spu i-dio in Concilio Niceno respondit ad ejusmodi quaestionem ; aeterna scilicet suppliciorum locatam euriosis hominibus, ne nihil ageret condia disse . quae ratio non solum urbana , sed etiam

salutaris visa mihi est , si tamen philosephorum

omnium constans opinio est , summam hominis selicitatem in contemplatione positam , & sapientem a Platone vocari, ab Aristotele seipso contentum, id est,ta μῆ, propterea quod in desertissima solitudine conititutus, beatus est tamen praeclara illa mentis agitatione, qua res humanas infra se despicit,divinas intuetur. qnanto magis Deus seipso contentus est , ac sui unius contemplatione felix nihil autem seipse majus ac melius contemplari potest. itaque ristoteles libro decimo arto τοῦ.

Deum eodem modo dixit aυλώσατο. , quo H

brari radi , id est , ut Moses AEgyptius interpretatur, eum qui seipso contentus est . quod quidem si OrigeRes attentius providisset, non

arbitraretur Deum mundos consecutione innumerabiles condidi ste sic enim scribit in libris

περὶ veritus opinor , ne vel Deus inertia langueret: vel quod Plato metuit, ne hominum genere penitus saublato, sacrificiis ac laudati nibus careret, quamquam sic arbitrari aequius est, quam mundum una cum Deo sempiternum

extit,sse. re quidem in illa opinione Hebraei plerique fuerunt, ut Moses scribit, re nosua aetate Leo Hebraeus. Sed utrique in maximis errorubus versantur: alteri quod divinam felicitatem, mundi eXistentia ; alteri quod ejus gloriam hominum sacrificiis ac rebus caducis metiuntur. nulli tamen perniciosius, quam qui Deum ulla mundi contagione violari, aut in ejus Nocu

ratione ac salute defatigari putant . Repudiata igitur

355쪽

igitur Proculi ac Peripateticorum opinione, i linquitur mundum originem habuisse: ex quo sequitur ejus occasus; si Aristotelis doctrina ossentiamur. Cum enim triplex opinio sit in disputatione , quae de mundo habetur : una eorum qui nec initium habuisse , nec exitum putent habiturum: alteri utrumque assirmant: teritu genus extitit eorum qui reriendo medium, originem habuisse dicerent, nunquam tamen occaserum. in qua sententia fuerunt Panaetius, Possidonius, Boethius, re Seneca inter Stoicos ;Thomas Aquinas inter Theologos ; Philo inter Hebraeos: tum etiam princeps Academiae Plato hujus auctor opinionis: Philo Mosis & Salomonis sententia suam tuetur: quibus tamen Iesaias, Esdras , ac Petrus aperte reclamant: ut eX e rum verbis de interitu mundi dubitare nemo possit. & in ea quoque sententia fuit Epicurus, ut est apud Plutarchum, ejusque discipulus Lu- .cretius his versibus :

Una dies dabit exitio, multosque per μαυSustentata ruet moles oe machina misi.

Sed quoniam Tlleolosi Scripturae sacrae locos in varias sententias distrahunt : ac Moses AEgyptius , & Thomas Aquina, Philonis interpret tioni contrariam affςrunt, placet rationibus uti; quarum nulla mihi visa certior est , quam quae ex Avicennae dictis re Alexandri Aphrodisseri colligi potest. hic enim Propterea mundum

sempiternum amrmat,quoa a Deo moveatur : sit autem infinitae ac sempiternae mentis actio infinita,contra vero Avicenna primu orbem a Deo moveri negavit. quod quidem si verum est, uti est,occasus mundi necessario consequetur : quia finitae mentis actio finita sit oportet. si autem primi motoris actio finita est, mundus interibir, cujus salus ex Aristotelis sententia pendet a motu .' a quo rerum omnium origineS derivantur. quod autem primus orbis a Deo non moveatur, planum sit ex eo, qu finito corpori , ut miri cus est, infinitum motorem copulare sit absurduαοῦ

356쪽

dum i cum finiti ad infinitum nulla sit ratio, vel cohaerentia , vel habitudo. quid enim absit dius est, quam quod Aristoteles dc Abenroes, Deum, quem actu infinitum appellant, eundem mundo, id est corpusculo finito sic conjugare, ut ab eo divelli non possit i quid autem minus philosepho dignum , quam essicientem causam, quae sit infinita, cum effectu finito sic collisare,

ut uno existente alterum existere sit necesseὶ sic enim Aristoteles philosophatur de mundo ac Deo, ut de calore oc igne; de sole ac luce,quorum alterum alterius sit cmciens caiisa , sed ei tamen ita cohaereat,ut avelli ne cogitatione quidem possit. at oportuit in eo genere mundum

mentem esse , aut Deum corpoream habere naturam, si causa ejusmodi estet ut ab effectu mitinime . divelleretur . ex quo sequeretur illud, Deum Aristotelis , quem mundo veluti spongiam lapidi affigit, ac perpetΗo motu satigat, non modo infinitum non esse , sed plane mundo concretum re finitum , ut lux soli . at

ipse fatetur in libris Vet. τοῦ Ου r. mentes Omnes ab omni concretione corporum liberas

esse ac solutas . non est igitur Deus ejusmodi causa, ut sine effectu consistere non possit: dccum actus sit infinitus, non potest ulla ratione sinito dc exiguo corpori, sive origine , sive statu, sive motu conferri. ac tametsi certa ratio est exigui seminis ad mundum universum , ut demonis strat Archimedes , ubi aretram numero comple- ct , docuit, propterea quod utrunque corpus est regione ac termino dehnidiim, mundi tamen ad

id quod est infinitum , nulla ratio cogitari potest. quae ratio facit, ut Deus emcere Deum.n queat : quia infinitum ab infinito fluere non potest : ita mundum, quem existio quodam orbis ambitu cinxit , nors magis aeterno motu, quam magnitudine infinita potuit ornare. 8uare

nec Philoponi argumentum Abenroes dis luete potuit; si mundus est finitus potestatem habet

finitam. mi igitur Proculus argumentatur adversus Anaxagoram dc Μetrodorum , qui loca ma

357쪽

336 IOANNIs Bod IN Ignitudine infinita mΜndosque innumerabiles po

nitas tollit Deum : sic ex iisdem sontibKs argumentum illud hauriemus; Si locorum vel corporum infinitas tollit Deum , igitur motu sempiterno, vel temporum , quae a motu pendeant, infinitate posita Deus tollatur necesse est , cum motus sempiternus complectatur infinitatem se-cntorum , ex quibus si fluxerint annorum se Centa millia, ne momentum quidem erit infiniti ratione. atque in eo fallitur Scaliger, qui Phulaponum coarguens , negat tempus actu infinitum existere, sed sola successione, ut formae sinsulares. non enim prospicit , infinitae menti aciempiterno illi Deo, nihil prius aut posterius esse : sed totum illud tempus quod sempiter mponit, actu infinitum perinde ut praesens ac imitans , quo finitur tempus, haberi: alioqui non esset actu mens infinita. recte igitur Augustinus scribit , nihil in rebus aut locis aut temporibus, aut motu infinitum esse, praeter Deum. Illud etiam non minus absurdum , fi Deum primi ombis motorem fingamus , futurum est ut illum redigamus in ordinem earum quae dicuntur intelligentiarum minorum , ac numen illud Pra stantissimae mentis iisdem actionibus impediamus , quibus inferiores orbium mentes; quod sine scelere ne cogitari quidem potest. cum igitur Dei majestas ab ordine animorum lotyginime absit, sequitur primi orbis motorem non esse, ac proinde si mens inserior motrix est , o tacio quoque, potestate , actione , finita sit opo

tet. praeterea rerum ordo , series , ac dignitas postulat, ut quaedam moveantur tantum , veluti

ampurae materiae concreta : quaedam moveantur

ac moveant, ut orbes caelestes , qui ab intelligentiis moventur, dc vicissim haec inseriora

movent quaedam moveant duntariat , nec moveantur,ut mentes quae coelos ac sidera circumagunt: sunt enim ipsae immobiles, ut Aristoteles lib. 6. De natura, temonstrat: extremum est,

ut sit aliquid quod nec moveat nec moveatur; id

358쪽

autem Deus Ex quo intelligitur primum orbem ab alia mente quam a Deo moveri, a quo velut a fonte perenni ortiim habuerunt mentes inseriores , a quibus orbes moveri coeperunt ac desinent , cum sint finitae , contra quam putat Ficinus, qui mentem hominis infinitam esse scribit. nam ista ratione cum a Deo proficiscatur secunda mens, infinit.m ab infinito manariet; quod naturq principiis omnino max. meque repugnat. Quid autem absurdius est, quam ea quae sensu praedita sunt & corporea, cum intelligentiis; bona cum malis,infinita cum

hestis,incorrupta cum caduci, , denique tota r tione secum discrepantia , planeque contraria, eodem naturae sempiternae vinculo copulare t ut

sit finiti ac infiniti, i ni ac mali, Dei cc cac et monis idem nexus 8 Illud quoque non leve est argumentum Scaligeri, qubd motus o*nis ve sit ad quietem, ut videre est in singulis rerum turis. igitur orbes quoque chelestes ad quictem incli unt: quod sine mundi obitu fiexi

non posse constat. MN argumento mundum i interiturum conclusit. sed de populari obitu im xellisendum est: quoniam quies est privasso mo

tus in eo quod rursus moverrpotest. ita quoquς intellexit Leo Hebraeus , Lactantius, ac veter silii qui ante mundi hujus ordinem, statum, Gguram, putarunt omnia suisse in rudi Materia confusa. atque huc pertinet argumentum illud. quod Theophrastum conturbavit, ut videre est apud. PHlonem in libro quemdnscribis,Munduin non esse interiturum. est autem ejushiodi Pax tiam ac totius eadem ratio sit oportex : igitur si mundi partes labuntur ac diffluunt,totu occideri: necesse est. aliquando saltem occasu popularib iit cam animantia,plantae,stirpes,ab igne absumui 'tur ,α vilissimila subeunt cineris naturam ami sa nobiliore sorma : idem quoQue de coelo Jud - candum. Proculus cum in easdem angustias dς' apsus effugere non posset, haec elementa, qua que Ex his conflantur corpora , mundi'arre

esse negarit, sed arotelςsina dumtarat, sc vel

359쪽

33 3 IOANNis Boni NIapi endicem, ut est apud Philoponum. sed haec

opinio tam assurda, restitatione minus eget. v, detur tamen Theophrastus ita dissblvere , ut o casum mundi futurum concedati si, quemadmodun singularia vicissim; ita quoque universa Gmul obirent: praecise enim uigito, inquit Philo,

nihil vetat quo minus vivi ponit. at non quaeritur utrum membris quibusdam captus homo vivere; sed an pars ulla corporis vitam amittore possit. nam ex eo judicatur corporis totius fluxa natura; quemadmodum eri aquae guttula, lsapor sontis. neoue enim partes homogeneas ab hererogeneis Tneophrastus in illa conclufione distinxit . alioqui fatendum erit, ejusdem anima- Iis est autem Academicorum omnium ac ipsius Theophrasti consensu mundus hic animal in alteram partem , dc quidem corpoream, ita co Imentatam,ut partim intereat, partim interitust expers. 'qume tam ridicula mihi videntur, quam quae Aristotelas ex avorum memoria dis Putans . neminem ait interitus coeli meminisse. at isto modo aurum, vel adamantem, vel ambanthon adamante duriorem, aut etiam ferrum

illud quod in Darie nullis ignibus liquescere

fertur, sempiternum amrmare, cum nulluS m minerit haec a seipsis interitum sensisse. Ex omnibus tamen omninm argumentis nullum m

ivs yisum est argumento Philonis . quod eX ah ditis re sacris Hebraeorum sontibus manavit. Non est, in uit, Deus auctor dc confusi rus, sed ordinis . si ergo mundi procurationem xerit, non patietur labi ac interire. eadem causa Mosem AE ptium impulit, ut diceret Deum nulla individu3 praeter hominem immortalem curare. idque Aristi,telis 3c Alexandri docirinae icongruit, qui non putant id interiturum quod immortali Deo curae sit; eae eoque fieri, ut sormas quidem universas Gas tueatur , singui res, fluxas de caducas negligat. eadem ratio lManichaeos impulit, ut duo pari potestate primstatuerent, unum bonorum omnium re or- l-erum malorum , interitus re consa

360쪽

HEvno DV 4 HIs Toa. . 339nis auctorem . quod ut Moses AEgyptius de Augustinus effugerent, interitum, mala, consu- .sionem non in habitu, sed in pura privatione boni collocarunt. si tamen ex Aristotelis doctrina malorum habitus statuamus, ut Theologi plerique, non video quid absurdum consequo tur, cum Deus non propterea mali ac interitus causa sit per sese, sed καχα tantum e ut cum si eluti curam omittit: aut etiam viri boni, ut de Iobe sertur: idem principi tenebrarum permittit qui sceleratum re nefarium hominem

male perire iaciat. harς Mosis AEgyptii opinio

est. idem quoque de interitu munci ac omnium rerum judicandum videtur, quarum curam simulac deseruerit, collapsurae sunt. ac ne quisna de re dubitaret, i e Pharaonem , quem H braei principem tenebrarum interpretantur, tibi excitiise diuitur, ut in eo suam gloriam ostent ret'; ut quae hic labefactaret dc corrumperet, ipse instauraret. Sed placet Philonem Hebraeum ac Philonem Leonis Hebraei argumento efficacissimo convincere. Huntistii coelum ac fidera, quaeque creata lant, ob id interitura, quod . ortus sui principium habuerunt. igitur Deus sibi ipse repugnaret,qui corruptibile aliquid fecisset, quo tamen corrumpi nollet. quod si verum est

ex igne re aqua coelum esse concretum, ut Philoponus cx Academicorum sententia disputat, ac Hebrari sapientissimi naturae interpretes assit- man id enim voce ipsa id est, z z Ure,velut alii, d)n no ignis re aquae rationem compleriuntur i quis Obitet coelum quoque interit rumi id quodi Aristot. ne fateri cogeretur, qu ain ceelo tribuit naturam , quae qualisque sit husquam explicat. non debuit igitur ignota coeli natura sempiternum aflirmare. Sit igitur hoc postremum, ne omnia disserantur, quod qua ratione diablvi possit, non video i Si muncus

naturale corpus en , ex materia formaque coi 'stat, ut omnes Physici tradunt: ac proinde coincretus;. nihil autem concretum re partibus coagmentatum a seipso ossici potuit, ipsius Arn