장음표시 사용
71쪽
parit,excepta alcyone,quae circa brumam parerc solita est: quaedam etiam Eaestate:ahq abruma incunte lacre parium incubant. luscinia aestate parit: insecti hyberno quoque tepore coeunt.non desunt quς omnibus amat temporibus pariant, ut expiscibus murena,&ex mollibus sepia. Aetate etiam ad coitum disterut animalia:primum enim magnae corum parti semen nosimul incipit,& excerni,& posse generare:sed uis illa prolitica postea acceditmoucllorum enim in omnibus animalium seneribus,prima cinissio se mini hau i ii oecunda,aut si foecuda sit, imbecilliora tamen generat & mi
nora:quod potissimum in hominum, & quadrupedum animal gignetium
genere,atque etiam auium patet: alterum enim prolem minore procreat, alterum oua edit minora. Aetas uero accommossata ad coitum cuique suo in genere,plurima ex partesere te his idem sortitur,nisi quid praematuret,& aut ob aliquam rem monstrosam,aut cx detrimento naturae & uitio Fanticipetuit oues δc caprae anniculae cocunt,atq; utero scrunt.mares quoq; in ipsis generibus eodem illo lcmpore incunt.Sues tum mares tum foemianae coire incipiunt mense sitae aetatis octauo: sed tamen non omnibus locis eadem aetatis ratio est:iam enim sues nonnusquam tam mares, quam sc minae quarto coeunt mense:sexto tamen ita,ut uel progenerare & cducare
possint. Ex quadrupedibus itaque uiui Paris,aliae anniculae & coeunt & p
riunt,ut Oues,caprae,canes: aliae mese suae aetatis octauo,ut sues, ut iam diuximus: aliae uero biennes coeunt,ut equus,asinus,tam mas, quam foenaina coire incipit in trimatu: seri uentre menses duodecim .Elcphmus tam mas, quam foemina incipit coire ante annum aetatis uicesimu: incipit enim stemina coire anno duodecimo cum cclcrrime,aut quintodccimo cum leti L Gsime:mas quinque aut sex annos natus superuenit incute uere: coitu triennio interposito repetit.Lacustres dc palustres pisces,quinto suae aetatis mese uterum gestare magna ex parte incipiunt. Coeunt quandoque uel alienigena,ut in Cyrenesi agro lupi cum canibus coeunt. Indicos etiam canes ex
tigride & cane gigni confirmant. Raro quidem id fit: sed tamen id fieri,&in canibus,& in uulpibus,& lupis certu est: necnon in auibus falacioribus idem fieri uisum est, ut perdicibus & gallinis. In Africa coeunt δί generat etiam quae genere diuersa sunt,sed quorum tempora eadem serendi uteri sunt,& magnitudines non multo inter se discrepent. Obseruatum,inquit Plinius,e duobus diuersis generibus nata terti j generis fieri, S neutri pare tum esse similiaecaque ipsa quae ita nata sunt, non gignere in omni animalium genere: idcirco mulas non parere. Coitum animalium, quae non nisi coeundo progenerant, ad hunc modum se habere intelligimus. Generant autem haec, cuia uernae, ut aranci & aliorum inscctorum quaedam: alia ova να , ἐ- ouipara dicuntur, ut aues,serpentum maxima pars, & quadrupedes oui -
pisces plurimi:alia anim. at pariunt sappellanturq; uiui para, ut ho-. I. ' Ino, equus,uitulus marinus,& reliqua quae pilis intcsuntur:&quae cete dicuntur, ut delphini: & ex piscibus cartilaginci,& cx scrpetibus,uiperae. At
uero eorum quς animal pariunt,aut oua intra se prius c5sciunt, ut cartilaginea,aut ilico animal intra se formant,ut homo oz cquus.Ouiparoru alia
72쪽
A otium edunt persecta,ut aues,& quae quadrupes otium pariunt,& s Pen tum pars plurima: oua enim corum postquam prodieru nullum inui per capiunt incrementu in alia imperfectum edunt,ut pisces, dc quae crustata, dc
quae mollia dicuntur: nanque eorum oua postquam edita sunt augentur. inae ex ouo generantur, re omnia coitu oriuntur, mare in scemininam
emittente seme genitale. Ouum id vocamus,quod ubi in scetura perscctu Oμμm it est,eius ex parte principio animal consistit: reliquii ucro,alimento ei quod
gignitur cit. Continctur autem ouum ipsum,aut putamine testaceo,& bicolor est, quale autum esse videmus:aut cute molli obducitur,unicolόrque est,quale est cartilagineorum & piscium omnium. Verme id esse dicimus, ex quo toto no ex parte aliqua animal totum per subiecti scelus formatio-B nem incrementumq; gignitur .Quae ex ouo generantur, constat non similiter gigni,atqueca quae cx vermibus:inouo nanque oculi primu in capite patent grades:contra uero in illis euenit, ut scilicet pars inferior maior inter initia sit oculi de caput postea augeantur. Hic admirari naturam subit,
quam bene miroq; deinceps ordine generationem reddit:alia enim & quς persectiora sunt,animalia intra se statim generant persccta,sed tamen quae
foris incrementum recipiunt: alia non statim animalia, sed cum prius intra se otium pepercrint, mox animal edunt in lucem: alia non perfectum
animal generant, sed otium,idq; cdunt persectum,ut aves: alia,ut quae sei gidiora iis constent, nerant quidem otium, sed nondum persectum:uersi quod soris perficiatur, ut genus piscium squamatum, crustata S mollia. C quintum genus,ne ouum quidem ex sesic parere patest, nisi quod haec assectio soris euenit ci,uti infra docebimus: insecta enim primo uermiculum pariunt,qui addito tempore,speci cm accipit oui: quae enim chrysalis appellatur,otii obtinet facultate,tum ex eo animal nascitur, tertia mutatione finem accipiens generationis. Differunt cita animalia,tum gerendi uteri tempore,tum pariendi,tum partus cita numero: semel anno pariunt quς-dam,ut magna pars sylvestrium animaliu:alia bis, alia ter, alia saepius. Da-sypodes & cocunt,& pariunt quoque tempore, S: singulis messibus: & aliavere,alia aestate,alia autumno,alia bruma pari ut:ut inter aues halcyone,expiscibus in nidos: alia omni tempore, ut homo, uitulus marinus. rursu haalia breui a coitu pariunt,ut insecta maxima sui parte,quae sol ct coire: alia D diutius uterv in serimnalia denique singulos sectus pariunt:ali. a,binos, ternos,aut quaternos:alia numeroso magis partu saetificat. In oui raro genere sanguineo,quadrupedum ortus uerno tempore agitur: auiu sylvestres semel magna ex parte pariunt:aliquae tamcn bis,ut ii rudo:aliae & coeunt,& ipariunt omni tempore anni,ut gallinae: columbae decies anno pariunt: &columbaccum genus magna cx parte bina parit ouxturtur tamen Sc palu-besucre,nec plus quam bis pariunt. Piscium alij diebus amplius tricenis uterum serunt,alij minus .alij item circa aequinoctium uernum pari ut:.aliis aestas,aliis autumnale aequinoctium attribuitur: maenides bruma pariunt,
ut dictu in est.Ex iis qui in lacubus fluuiisq; degut, Cyprini quinquies aut
sexies anno pariunt:chalcis ter: reliqui semel edunt oua. in exangui uero
73쪽
genere,iribus mensibi is oua gerunt locustae:quatuor mensibus squillae: in- Etra diem decimum quintii parit sepia . Ex uiui paris delphini singulos magna ex parte edunt,interdum tamen & binos. Sues cicures uterum serunt meses quatuormia incrus partus cum plurimi ad uicenos.Oves & caprae magiasex parte singulos:aliquando binos,& ternos,& quaternos. uterum serunt quinque mensibus,tum oues,tum caprς.Parit canis duodecim cum pluri inum: scd magna ex parte quinque,aut sex: unum etiam aliquam pe- pcrisse rium est. Gerut uterum canes Laconicς sexagenis diebus,aut uno aut altero plus minusue. sunt & canes, quae quinta anni parte u tem serant,
hoc est tribres & septuaginta diebusmonullae quarta parte anni. Uactae decimo incnse pariunt singulos,geminos uero raro .Ferunt uterv cquae menses undecim pariunt duodecimo mense, magna ex parte singulos, scd Π- Fmellos quoque aliquando .codem modo asinae. Camelus scri uterum inc-sci decerti .Elephanto serendi uteri tempus incertum:alij annu & sex mems.s,alia biermium,alh triennium statuunt. Cervaeulcrum gerunt octo meses pariunt magna ex parte unum.Vrsa fert uterum dies trigintaeparit tum unum tum duos:sed cum plurimum quinque .Histrix totidem diebus sertutem,&reliqua facit perindo,ut ursa. Leaena singulis annis uere parit, dc magna ex parte gemino ,sed cui plurimos semiallos. Vulpes cum plurimos qualubr cdit.Lupus seri,& parit ut canis, turn lcmpore, tum cita sce-ttisnumcro parit incat se aestate. Felis &ichne ones tot pari ut numero lsot canes.Thosa canis impletur,&gcnex 'niunero duos, aut tres, aut
qui aluor. Murium generatio mirabilis praeto tera animalia maiorem in Gni dum est,tum nutarero,tum celemate '. A lociis in quibus gignuntur animalia,& in quibus degunt,col- . Iiguntur disserentiae Cap. XXXVIII.
Λ o generationem pertinet B: losus :cst enim uel locus generationis opsincipium,ac oinde diuersitate etiam locorum differetia oritur: ut locis nonnullis gign, mo aliqua nequeunt,sic aliis generatur qui Maa,scd minora avtyauciora dc uitabreuiore, nec prospera: serpentes enirn ic lacertet corticataque omnia in locis calidis,& in mari rubro testa ta otium gignuntur praegrandia.In frigidis autem, ut septetrionali plaga, ex animalibus,quae aut parum sanguinis habent,aut code uacantiquςdam HOmnino no gignuntur: quaeda gignuntur quidem, sed minora uitaeq; sunt breuioris. Maxima in India gignuntur animalia: indicio sunt canes grandiores caeteris. Plurimum autem discriminis ex ipsa regione oriri certum est, non ad magnitudinem tantum habitumque vegetiorem, uerum ad coitum etiam & partum:ut cadem alibi pluries generent, alibi minus. In uniuersa Asrica non aper, non ceruus,n5 capra sylvestris est: & locis quoque uicinis discrimen huiusmodi existit, ut agri Milesij locis sibi propinquis cicadae alteris gignantur,alteris non. Amnis in Cephalinia insulam dirimit,cuius citra alterum latus cicadarum copia est, ultra alterum nullae. Terrae Boeotiae in Orchomenio agro talpae habentur multet: at in Lebadico ui o
74쪽
A uicino nullae sunt: neque si aliunde portatae eo suerint,volunt in dere. In dia quae sanguine carent,6 quae secessu tempore conduntur, andiora nimirum illa possidet, sicuti & reliqua quoque animalia, ut modo diximus.
In Africa, magnitudo anguium mira, sicut & sertur. In Arabia, lacerti magnitudine cubitum excocunt.In Ponto, neque mollia sunt, neque testata, nisi locis quibusdam pauca. In mari rubro, restata omnia mira quada magnitudine augcntur in Syria oves sunt cauda lata ad cubiti menstram: ca- Σπιθανοῦσου prae auriculis mensura palmari & dodrantali,ac nonnullae demissis, ut spectent terram.In Cilicia caprae tondentur, ut alibi oues. In AEgypto aliqua maiora quam in Graecia fiunt,ut boues & oues aliqua minora,ut canes,lupi, lepores, vulpes, cerui, accipitres: aliqua magnitudine pari, ut cornices B & caprς cuius rei causam attribuunt cibo,qui aliis large aliis parce siti tum etiam caeli conditio temperaturaue causa est:ut in terra Illyrica & Thracia& Epiro,asini parui habentur: in Scythica & Celtica nulli aut omnino pauci,propter immodicum frigus. Item icones in Europa potius sunt: pantherae in Asia: in Europa autem nullae. Bestiae denique omnes ferae efferatiores in Asia sunt,sortiores in Europa,multisormiores in Africa quo quidem loco etiam quae alienigenae sunt,coeunt & generant, ut ante dictu est. Morum etiam diuersitatem loca cffciunt, ut motana& aspera suas bestias reddunt,& aspectu efferatiores,&uiribus robustiores,quam plana&mollio ra. Morsus etiam serarum &ictus ex locorum diuersitate plurimum disserunt:u i in Pharo locissique aliis quibusdam scorpiones non laedunt: at aliis,&praecipue in Scythia multi & magni, & nocui sunt. Anguium quoque morsus per loca plurimum differunt. Genera enim serpentium peregrina aliquanto magis pestifcra sunt: maxime quae aestuoss locis gignuntur. Ita- plia frigidiorόsque regiones minus terribiles angues edunt. Atque haec ita se habent.
De sexuum disserentiis, masculini scilicet & sceminini. Cap. XXXIX. SExus item masculinus scemininusque distinctus quidem, sed non in mnibus animatibus,est: sunt enim quibus id desit,ac similitudine quadam & parere dicuntur & ferre uterum.In iis enim animalibus quς uitam stabilem uiuunt, aut omnino iis,quae testa inteMntur,sexus discrimen nul .r, tum omnino est:in mollibus uero, crusta opertis, & pedestribus omnibus, A Ttum bipedibus tum quadrupedibus sexus uterque est: atque etiam in aliis noctis, te-
quae animal per coitum generant,aut ouum aut uermem. At uero in gene--m emre insectorum &piscium, sunt quae omnino sexus hoc discrimen alterutra in partem non ita ant. Nulla parte interiore sexus inter se disserunt, nisi utero & testibus,atque iis quae illis adiuncta sunt. eminis enim omnibus sanguineis intus conditae habentur hae partes: maribus aute multiplici disiserentia euariant testes: aliis enim nulli omnino sunt,ut piscibus, serpentibus:aliis sunt quidem,sed intus:& iis quae intus continent,n5 etiam omnibus eodem modo habentur, ut infra docebimus. Maribus in quocunque animalium Mnere, partes superiores prior que sunt potiores, ualidiores
75쪽
N aptiores. QEae autem dici possunt inferiores posterioresque, eas scenai- E
na: nabent robustiores, tum in hominibus ,rum caeteris animalibus omnibus,quae pedestria sunt atque animal generaui. Et foemina fere irmeruior atque infirmior est:a partu tame flamma in educanda sobole fere acerbior
mare cli. In pedestribus sanguineis uiui paro, maxima ex parte maiores sunt mares quam foeminae: at in iis quae aut ouum pariunt aut uermem, ut . 1 pistibus atque inscetis, sceminae maiores suis maribus evadunt. Foeminis sanguis nigrior & crassior quam madbus est,dummodo caetera adsint pa ritcr,quae uel ab aetate uel fanitate proficisciitur.Et minus sanguis per summa corporis scominarum est,plus enim parte interiore continetur. Caro quoquc humidior est sceminaequam maris: pilum etiam habet tenuiorem
foemima quam mas: uox item foeminis omnibus tenuior & acutior, boue Fcxcepto.Partes autem quas uelut arma natura animalibus dedi t,cuiusna di sunt dentes cxerti,cornua,calcaria, & caetcra generis ciusdem: cas certe in nonnullis generibus omnino m. ares habent,soeminae non habent: uelut generis ceruini,scemina cornuum inops mutilaque cli: & auium nonnullarum quibus data calcaria sunt Meminae omnino iis carent: pari modo ut sucssoeminae dentibus uacant exertis. At in nonnullis generibus sunt qui dem haec sexui utrique, sed maribus potiora, ut cornua tauris robustiora
A uictiis ratione diuersa oriuntur animalium differentiae. Cap. X L. DEgunt animalia locis disiuncta, alia nanque terrestria, alia aquatilia Giunt: quam disterentiam trifari am intelligimus: aut mi in rccipiendiri, ia. ubi aqu* tione, lxcra terrestri altera aquatilia dicimus: aut quod
1iab hia. rά apta natura sunt seruari temperamento alterutrius, quanquam acrem a- Aquatilia δευ- quamve non recipiant:aut etiam quod cibum petant, uersanturque utro-οφα. bique diutius. mplura enim cum recipiant acrem,id cst spirant, partus - , , a madidis locis petunt, uersanturque in ... γ' partem maximam temporis:quq sola ἔ-μφιπε atii defluitam ambiguam agerc uidentur:quippe cadem & uelut pedestria & uelut aquatica statui possunt. At corum quae humore recipi ut, praeter unum cordulu,nullum uel pcdcstre uel uolatile est,nec cibu libi ex terra petit: quanqua multa spirabilia pedestrissique generis humore gaudcnt: & adeo nonnulla ut ne Huiuere quidem discluta ab aquae natura ualeant, ut testudines marinae αlutari crocodili,stuviatiles equi,uituli marini. Haec enim omnia nisi aliquandiu spirciat, intereunt:& parere cducareque solent in sicco. Quae uero in cctacco uel in reliquo aquatili gencre fistulam gerunt in capite, ut delphinus, balcna,haec natura quadam peculiari,nec aquatilia tantia m,sed nec terrestria facile dixeris siquide terrestre quod aerem recipit,aquatile quod aquai secundum naturam est:particeps nanque est hoc genus utriusque, cum S mare accipiat, rcddatque per fistulam,&aercin per pulmonem: habciat enim hoc membrum & spirant, uerum in utraque diuisionis tam cωtrariorum gcncrum parte collocari hoc genus absurdum cst. Quamobre
76쪽
A aquatile genus amplius distinguendum uideriir: ut alia accipiant reddantiaque aquam,ea caula,qua sistrantia aere,quo scilicet refrigerentur:alia pro pter cibum. Cum enim in humore cibum accipiunt, fieri non potest, quin simul aliouid humoris admittatur:quod admissuna, quo emittant, instrumentum nabeant necesse est.Qus igitur loco aeris,qui per spirationem attrahitur,liu more utuntur, quo scilicet refrigeretur, branchias habent: qui bus autem cum cibo humor illabitur, iis fistula in sanguineo genere data est. Mollibus etiam & crustaceis hoc idem adhibitum est: nam ea quoquc humorem propter cibum accipere coguntur. Altero etiam modo aquatialia sunt, sob temperationem corporis ilico & uictum) quae accipiant qui dem aerem,sed in humore aetatem degant: aut quae recipiant quidem Eu-B morem & branchias habeant,sed terram petant,unde cibu accipiandi qua te cordulum esse diximus. Sed horum omnium natura quasi peruersa de
prauataue uidctur: sicut marium nonnullorum n. itura foeminam refert,& scenainarum marem.Cum ergo animalia trifariam in aquatile terre
stre dividantur,ut dictum iam est:aut enim recipiendi acris aquante neccssitudine, aut corporis temperatione, aut tertio cibi ratione,uictus prorsus discrimen pro his diuisionum membris consequetur: alia cnim temperandi comoris gratia, & propter cibum,atque etiam rccipiendi acris aut aquq ncces tate ita degunt: alia temperameti uictusque causa Cantum. In iis,eo rum quae testa operiuntur,quae quidem sua natura immobilia sunt, plurima aluntur humore dulci & potulento, qui tenuior ex aqua falsa clicitur: C quae aute mobilia eademq; carne uescetia sunt, ζαοψαμ-- Graeci dicunt de ιαρυσα , iis uictis ex pisciculis est,ut purpuris: alia de iis quae in mari pullulat uescuntur. inae crusta integuntur,omni uora sunt: quippe quae dc la pillos, de limit, de alga deuorent: atq; quaedam etia stercus, ut cancri fluuia tiles: carnes etiam nimirum appetiit Locustae uel pisces maiores couinccre possunt. Mollia omnia carniuora sunt lolligines cnim atq; sepiae pisces uel
maiores cuincuntipolypi conchulis maxime ucscuntur. Pisccs sere omnestaturam suo tempore,alter etiam alterum edit,maiorumq; minores sunt praeda:reliqua uictus ratio n5 eadem omnibus est. In auium gelacre, quibus ungues aduncae, omnes carni uorae sunt. In genere ctiam non adunco sunt,quae carne uescuntur,ut hirundo. Sunt quae uermiculos cum alios, tuo qui in lignis nascuntur,pascant: aliae spinam appetunt:aliae frugibus uiuut. Omnium seroauium, aliae uictum a terra petunt: aliae astuuiis&lacu, ut ardcolae:aliae mari,ut halcedo de fulica. Genus auium omne cum potu exiguo contentum sit,ium aduncis nullus usus bibendi cst, praeterquam paucissimis quibusdam, quae de ipsae raro utuntur. Auium c icrae serptu bi trsed quibus collum est longum,intermittunt,caputque resupinant. byrio unus morsu bibit. Genus animalium corti cc intectunt,ut laccrii dc reliquae huiuscemodi quadrupedes, atquc etiam serpentes, omnivorum est: nam de carnem edunt de herbam: sed desiderium iis quoque bibendi exi- Muna,& liquis quibus pulmo sungosus cst. adrupedes quae animal generant,sylvestros caedemque seriatae dentibus,ut leo,lupus,carne omnes '
77쪽
uescuntur. ursus animal omni uorum est. Cornigera animalia, & quibus Silentes serrati non sunt, omnia fruge herbinue uescuntur,nisi uehementer esuriant,sue cxcepto, qui minime heres frugumue appetens est,sed radicum axime ex omnibus animalibus.Sunt & inter quadrupedes serasque,quae uictum ex lacu & stuuiis petunt, ut fiberii utris, latax:at uero a mari nullum praeterquam uitulus marinus. Bibunt,quibus dentes serrati animalia, lambendo:atque etiam nonnulla ex non serratis,ut mures Quibus autem continui,sbrbendo, ut equi,boues: ursus neque sorbendo neque lambendo,scd morsu.Bibunt caetera quidem magis tempore aestiuo quam hybemo : quae autem in Africa degunt animalia, contra: insuetum itaqlic iis est bibere aestate, propterea quod imbres per id tempus fieri non soleant. Insecta animalia quibus dentes omni uora sunt:quibus autem lingua tantum,humo - Frem undique cxugendo sua lingua usi utur: quorum alia omni uora sunt, quibus gustus omnium saporum est, ut muscae:alia sangui uora, ut tabani&asili: alia succis plantarum&s ruinium uiuunt. Animalium quibusdaruminare in more cst, proficiuntque ac delectantur non minus in rumii . nando,quam edcndo.Ruminant,quae superiore dentium ordine carent,ut boues,oues,caprae. Ex feris nullum ruminare constat,praeterquam ea,quxq. DUbiis aliquando cum hominibus exigunt, ut ceruus:hunc etenim ruminare pla-lem, Et pisces num est.Sunt etiam de dentatis utrinque nonnulla quae ruminent, ut mu-
EPq' res potici,lepores & piscis quidam, quem ab ea re u sis, id est ruminalem si ,σμ quidam appellarunt. Talis animantium uictus est.
A sensibus quae oriantur animalium discrimina. CV .X LI. Ensus quidem,ut ante dictum est,omnibus animalibus communis est:
aliis tamen omnes, aliis uero pauciores dodit natura. Quae nanque sanguine prςdita sunt omnia,Omnes habent sensus, nisi quid i sum mutili; m-ue sit, ut talpa:praeterea iis quae mollia,quae crusta intecta,& qui; insecta dicuntur,prope dixerim omnibus, sensus omnes insunt. Quae autem siliceo tegmine operiuntur,quaquam tactum squem omnibus animalibus com
munem esse diximus & olfactu gustumq; habere constat,de uisu tamen d auditu nihil certi manifestiq; habemus: quaedam tamen ut echini, icthya, glandest olfactum minime habere uidentur .Eorum quae non spirant,alia branchiis,alia fistula, alia praecincta,ut insecta,odore sentiunt.Nec pro co- Hpari modo genera animalium omnia, sensibus praedita omnibus sunt: sed olfactu canes praecellunt, uti quibusdam placet: visu aquilae: gustu protogeustae animalia Indica,unde & nomen acceperuntitassii serpetes,& quae . dam aves:auditu anseres. Verum Plinio authore, ex sensibus ante caetera homini tactus, deinde gustus:reliquis superatur a multis. Aquilae clariussiis .m iudi cernunt: ultures sagacius odoratur: liquidius audiunt talpae.Cicero,omnis, cia, ρlarii .em inquit,sens us hominum multo antecellit sensibus bestiarum: quorum ita clara iudicia&certa sunt,ut si optio naturae detur, dc ab ea deus ali Quis re-
ώ-st suis integris incorruptisq; sensibus, an postulet me-rimis. .HL aliquid,non uideam quid quaerat amplius. Haec Cicero A respiratione
78쪽
A Arespiratione&uoce,animalium discrimina. Cap XLII.
Λ Nimantium alia accipiunt redduntq; acrem:quς res respiratio nomi-ILnatur,ut homo,& quaecunque terrestria habent pulmonem:alia uero minime, ueluti pisces &insectorum genus omne: &lais quidem neq; uocis emittendar,neque locutionis ulla facultas est,sed sonus tantum in nonnullis:differt enim uox a sono, & cum iis tertia res adnumeranda est locutio:gutture dicunt parte una,vox agitur locutio non nisi uocis per linguam explanatio est.Quamobrem quibus animantiu lingua libera ab
solutaq; non est,neque sermone utuntur,neque uocem emittunt,sed sonutantum. Insectorum alia murmur edui,ut apes: alia cancre dicuntur, v t cicadae:nullum molle,nullum crustatum,uel uocem uel sonum mittit natu-B ratem .Pisces uocis quidcm expertes sitiat, sed senos stridoresq; mouet, qui uocales esse existimantur:at uero, quae & linguam habent & pulmonem, si quadrupedes ouiparae sunt,uocem quidem emittui,sed exilem:& alia longum sibilum edunt, ut serpentcs: alia abruptum & perexiguum, ut testudines:alia uero exilem & imbecille uocem: rana suum habet ululatum, quaololyginem nominant.Genus auium uocem mittere potes laisq; prςcipua facultas confici edae locutionis, quibus lingua mediocriter lata uel tenuis. Quadrupedu genus quod animal procreat, uocem uarie mittit: neque cst quod loqui possit,sed proprium id hominis est:omniti uero uocaliu animalium communis mos est,ut sui coitus tempore potissmum canant & bla
terent praeter hominem,ut aues tunc maxime plurimasq; cmittunt uoces C cum coeunt.Disserunt tum uoces animalium, tum locutiones tractus ratione & regionis. Et uox quidem acumine grauitateq; maxime innotescit: in iis tamen specie nequaquam discrepat,quae generis eiusdem sunt. , tatis quoque ratione differunt uoces : iunioribus enim quam uetustioribus fere acutior uox est. Magna etiam ex parte uox marium foeminamq; dissert: eo quod mares grauius sonant quam foeminae: ucru non in omni animalium genere ita agitur:sunt enim in quibus e contrario fit, ut in bubus: nam boum scemina grauiorem, qu am mas agit uocem: & uitulis grauior, quam adultis. Quamobrem castratis uox e contrario mutatur: transeunt enim quae castrantur in sceminam.
Animalium discrimina,quae a Gmno & uigilia oriunturiaut aetate,iuuenta scilicet & senecta,a uitς prolixitate & breuitate. Cap. X LIII. SVnt uero haec animalibus omnibus comunia, uigilia & Gmnus, iuueta de scirectus, uita & mors: non tamen pariter omnibus eodemq; m do insinati omnia enim animalia dormiunt quidem & uigilat: nullii cnim reperitur,quod uel semper dormiat,uigilctuc semperi sunt tamen quae somno omnino adeo exiguo contcnta sunt, ut saepenumero quemvis lateat, dormiant,necne.Pedestria omnia & prςdita sanguine dormire ac uigilare,
79쪽
sciasse ipso percipit in thir:clitibus eni in p. alpebrς adiunctae sunt,connivendo Eobdormiscui. Aquatilium quoque somnus apparet, ut piscium, mollium,
S crusta opertorum,locustarum inquam, Sc caeterorum generis ciui clam
Argumcntu in uero,quauis nullum deduci ab oculis potest, quia palpebris
Carent,ipsa tamen quiete cernuntur placida,seu soporata .Insccta cliadormire argumentum,qudd rcquiem capitit, motuq; omni procul dubio cesse sant, quod praecipue patet in apibus: quiescunt enim noctii & conti sciit, ut nullus omnino bombus sentiatur.Item somniare non sol si homines, sed& alia quae lana animalia,ut equos, nes,& boues palam cst.Dormietibus sanguinis copia partes exteriores deserit,subit intcriores: ita ut adacto cultello non aeque effluere possit. Etatum etiam ratione nonnihil discriminis accidit: etenim in prima aetate, de admodum iuuenili,sanguis sanie trahit, Fdc copiosior cst:in fencinite autem crassus, niger & paucus, medium tenet in media firmaq; aetate.Concrescit etiam facile senum, uel in corpore lan guis, qui per summa cli, quod idem nunquam in iuuenibus accidit. Au icunt animalibus pili in senectute,durioresque redduntur: quod idem unguibus quoque euenit: piscibus quoq; senescetibus squamae duriores cras si orcsque efficiuntur. Ladrupedum cita uilli lanaeue senectute prolixius augentur: quanquam rarcscant,fiantq; pauciores. dc ungulae quoque in torcs in senecta redduntur, quod idem rostris etiam auium cucnit. Pennas gruum in senecta nigresccre perspectum est. Vivunt certe alia diutius, alia uero quo nata sunt,codem dic cinoriuntur, ut Themcrus: longioris uitae sunt aliis,quae gressilia sunt, pariter dc sanguine praedita, ut homo de cle- Gphas:&aquatilia terrestribus breuioris uitae sunt. In pedestribus sanguincis uiui paris maxima cx parte longioris uitae sunt mares quam foeminae: foeminas autem piscium maribus esse uiuaciores costat, co quod foeminae uetustiores quam mares capiantur .Quae semine abii dat, dc salacia sunt,citius senescunt:quae contra,Uiutius uiuunt: ideoque mulus logiorem degit uitam,quam aut equus aut asinus, ex quibus procreari solet. Mares, prope dixerim omnes,diutius uiuunt,quam sceminae: accidit tamen ues ob sal citatem,ut in passeribu uel ob nimium laborem,ut in iumentis, ut mares quidam suis foeminis o us senescant. Dissercntiae animal tu,quae a moribus constituuntur. Cap. X LIIII. M Oribus item animalia distinxit natura: habere enim uim qu .andamnaturaicin animantes in quavis animi assectione vidciatur: hoc est prudentia, stultitia, animositate,ignauia,clementia, atrocitate, de reliquis habitibus generis eiusdem. in quibusdam etiam commune aliquid disciplinae cruattion que habetur: atque etiam prudeliae imago quaedam inest in nonnullis: alia cnim uicistim inter se,alia ab homine quae scilicet auditu non carent non modo strepedi, uerum significandi disterentias possunt dinosccre . Sunt cliam animatium aliae ciuiles,aliae inciuiles: civiles appello animates,quς labori communicat:id est,quarum opus communi esticitur orira,ut homo,apis,formica, grus. In omnibus uero generibus,in quibus
80쪽
A bus per marem &foeminam procreatio est, mores distinxit natura, luibus mas dissert a Remina quod pricipue tum in homine,tum etiam in iis,quς magnitudine praestant, & qu.adrupedes uiuiparae sunt, percipitur. mores
nanque minorum animalium, parumq; uiuentium temporis, minus sensupercipiuntu ciuiuaciorum cui dentiores sunt sceminae enim in iis moribusitat mollioribus,mitescunt celerius,& manum facilius patiuntur: discunt cliam,inuitanturq; ingeniosius: ut in genere canum Laconico: sed sere minus quam mares limi animosae, uerum malitiosiores,astutiores,& insidi siores sceminae sunt,atque in nutrienda prole solicitiores: mares coir animosiores,scrociores,simpliciores, minusque insidios .Pugnant inter se ipsa animalia,quae loca c. adem incolunt,atque iisdem uescutur cibis: nam si ui-B eius penuria sit,fit certe ob eam rem,ut uel eiusdem gencris animantes pugnam inter se conserant. Et quidam marinos iiitulos eiusdem loci pugna re inuicem aiunt,& marem cum mare,& foemina cum foemina, donec alter ab altero,uel occidatur,uel eiiciatur:idemq; corii catulos facere.Carni-uora etiam Graeci cm φάγα uocant oppugnantur a caeteris omnibus:& ipsa cum caeteris pugnat,quonia ut mas iis ab animalibus est. Sunt serarum aliae semper inter sic in stae: aliς hominum ritu, cum res ita tulerit. Piscium autem, alii gregatim degunt, amicique sunt: alij non grcgatim, inimi
cique u iuunt. Conger & muraena caudas inter se praerodunt. Polyhu in in- tantum locusta pauci,ut si iuxta uiderit, omnino moriatur. I.ocul tam coger, rursus polypum congri laccrant. Genus ouile limens, & moribus stul- C tissimis es . Ferarum quadrupedum cerua non minime prudcntia praeliare uidetur:id quod & pari edo,& scetum educando ostendit. Omnino ratiobrutorum magnam refert uitae humanae similitudinem: magίsque in mi-n ore genere, quam in maiore uideris intelligentiae rationem: quod primui n auium genere, hirundo in cffngcndo coni ruendoq; nido,ac pullis educandis ostendit. Columbi cum pluribus coire nolunt, neque coniugi ii iam inde a primo ortu initum deserunt,nisi coelebs aut vidua. quin etiam sceminet parturienti mas adest,& chil tu,omniq; ossicio sungitur. Domicilia quoque agrestes uolucres aptissime ad uichium,S prolis salute moliuntur. Sunt item aliae parentes seliciores, & suorum gnatorum diligentiores: aliς con- ni ores, Gtra. Et aliis ingenium ad uictum acutius, aliis obtusius cst. Sed in marinis D quoque animantibus permulta intelligi possunt,n5 sine sol crti in nio effici ratione vj tae commodioris: rana nanque, quς piscatrix appellatur,printcrea torpedo & pastinaca sese abscondentes piscantur.Obruunt arena sese& aselli,& ratae, de pass)res,& squalinae: cumque nullam sui corporis parte intectam rcliquerint, uerberant radiolis sui oris, quos piscatores uirgulas uocant,quas pisciculi cum aspexerint,adnatat quasi ad algas, quibus uesci soliti sunt. Mollium aliutissima sepia est: maxime enim h c suo utitur atramento, non modo cum metucrit, uerum etiam abscondendi causa . Polypus fatuus quidem est,cum ad manum demistam hominis accedit: sed prudens rei familiaris, cum omnia collisat, & suo in domicilio recondat: sui
ctiam mutatione coloris uenatur pisces. Inscctorum operosissimum, S