장음표시 사용
71쪽
16 Instit. D n. Iustiniani Lib. IIII.
v expositum si superiore libro de obligationibus ex eontractu, de B quasi ex contractu : sequitur ut de obligationibus ex maleficio dispicia mus. Sed illat quidem sui suo loco tradidimus in quatuor geneta diuiduntur. hae vero unius generis sunt: nam omnes ex renascuntur,id est,ex ipso maleficio: veluti ex surto, aut rapina, aut damno, aut iniuria.Furtum
est eontrectatio rei staudulosa vel ipsius rei vel etiam usus eius posses- sonisve, quod lege naturali prohibitum' est admittere. Furium autem vel a futtio,id estinigro dictum est, quod clam Ae obseure fiat, & plerumque nocte: vel a fraude, vel a ferendo, id est, auferendo vel a Graeeos mone qui appellant fures. imo de Graeci iam , φ... , φοῦροι dixerunt. Furiorum autem genera duo sunt: manifestum,& nec manifestum. Nam Ceonceptum & oblatum, species potius actionis sunt surto cohaerentes, larus. Lxi. quam genera furtorum,sicut inferius apparebit. Manifestus fur est, quem Graeci ἐπ-α--' appellant nec solum is qui in si arto deprehenditur, sed etiam is,qui in eo loco deprehenditur, quo sit: veluti quiti His .... in domo furtum fecit, & nondum egressus ianuam deprehensus erit: &qui in oliveto oliuatu aut 2A . hi vineto vitariam fumam fecit quain diu in eo oliueto aut vincto fur deprehensus sit. Imo ulterius furiatis . tum manifestum tendendum est, quamdiu eam rem fur tenens vis vel deprehensus fuerit siue in publico, siue in priuato vela domino, ves ab alio ', antequam eo peruenerit, quo perferre ac depo-ατι nere rem destinasset. Sed s pertulit quo des inauit, tametsi deprehendatur cum re surtiua, non est ma- se ui .sit- nisestus fur. Nec manifestum furtum quid sit, ex iis quae diximus, intellegitur. nam quod manifestum η' non est, scilicet nee manifestum est. Conceptum furtum dieitur, cum apud aliquem testibus pr. D3lspitho, sentibus furtiua res quaesita&inuentast nam in eum propria actio constituta est, quamuis sui non appellatur eoneepti. Oblatum fili tum dicitur cum res furtiua ab aliquo tibi oblatast, eaque apud te concepta st: viique si ea mente tibi data fuerit, vi apud te potius, quam apud eum, qui dedit. di conciperetur. nam tibi apud quem concepta sit, propria aduersus eum, qui obtulit, quamuis ut non. - -- st,constituta est actio, quae appellatur oblati. Est etiam prohibili furti actio aduersus eum, qui furtum
. - 2a actionem furti non exhibiti aduersus eum, qui sartium rem apud se quaesitam Ae inuentam non ex μ. ., hibuit. Sed hae actiones, id est,concepti de oblati, Aesurii prohibiti, nec non furti no exhibiti, in desuel tudinem abierunt. Cum enim requisitici rei furtiuae hodie secundum veterem obseruationem noni L ,a. 3 s st: merito ex consequentia etiam praefatae actiones ab usu communi recesserunt: cum manifestim Eia, . . mum est,quod omnes qui scientes rem furtiuam susceperint AE celaverint, furti nee manifesti obnoxi)ia . i. sunt. poena manifesti furti, quadrupli est tam ex serui quam ex liberi persona : nec manifesti, dupli. νω, cxc Furtum autem fit non solum cum quis iniercipiendi causa rem alienam amovet: sed generaliter cumia, quis alienam rem inuito domino contractat. itaque sue creditor pignore, siue is apud quem res depo- ά sta est ea reviatur: sucis qui rem utendam accepit, in alium usum eam transferat, quam cuius gratiaia: ἡι,.. ei data est, furtum committit: veluti, siquis argentum utendum acceperit, quasi amicos ad coenamia, inuitaturus, 3e id peregre secum tulerit: aut si quis equum gestandi causa commodatum sibi, longius aliouo duxerit: quod veteres scripserunt de eo, qui in aciem equum perduxisset. Placuit tamen eos,as. -qui rebus commodatis aliter uterentur quam utendas acceperint, ita furetum committere, s se intelle- νη- gant id inuito domino facere: eumque si intellexisset, non permissurum. at si permissurum credant, Vextra crimen videri optima sine distinctione: quia furtum sine affectit furandi non committatur. Sed mm .ubria de si credat a tuis inuito domino se rem commodatam tibi contractare, domino autem volente id fiat: dicitur furtum non fieri. Vnde illud quaesitum est, cum Titius seruum Mae iiij sollicitauerit, ut M ὲ, . . quasdam res domino subriperet.&ad eum perferret,&seruus id ad Maevium pertulerit, Mruius dum μ' - viat Titium in ipso delicto deprehendete, permiserit seruo quasdam res ad eum perferre: vitum mitia' erui corrupti iudicio teneatur Titius, an neutro Et eum nobis super hac dubitatione suggestume antiquorum prudentium super hoc altercationes perspeximus, quibusdato, neque surti, neque
72쪽
A serui corrupti actionem praestantibus, quibusdam furti tantummo go i nos huiusmodi calliditati' obuiam euntes, per nostram decisonem sanximus, non solum surri actionem, sed de serui corrupti. 4 3ιώ -- contracturi dari. Licet enim is seruus deteriora sollicitatore minime factus est, de ideo non eoneu rant regulae, quae serui corrupti actionem introducerent: tamen consilium corruptoris ad perniciem ,-M . . probitatis serui introductum est ut sit ei poenalis actio imposata, tanquam si re ipsa suisset seruus corruptus: ne ex huiusmodi impunitate Se in alium seruum qua facile postit corrumpi, tale facinus a quibus. - dam periistretur. Interdum etiam liberorum hominum i risist: velutis quis liberorum nostrorum, i qui in potestate nostra si subreptus fuerit '. Aliquando&suae rei furtum quisque committit: veluti sidebitor rem quam ereditori pignoris eausa dedit subtraxerit 'L interdum furii tenetur qui ipse sura ris. A mi. tum non fecit: qualis est euius ope consilio furtum factum est. In quo numero est, qui tibi nummos
B excussit,ut alius eos raperet aut lihi obstiterit 37,vi alius rem tuam exciperetiaut oves tuas vel boues su- ---. gauerit, ut alius eas exeiperet. Et hoc veteres scripserunt de eo, qui panno rubro 'fugauit armentum
Sed si quid eorum per las evitam,& non data opera ut furtum admitteretur,factum est: in factum actio, o sis. dari debet '. At ubi ope Maevii Titius furtum fecerit: ambo furti tenentur. Ope consilio eius quoque v surtum admitti videtur, qihi scalas sorie fenestris supponit: aut ipsas fenestras uel ostium e tangit. vi alius furtum faceret: quive serramenta adestringendum, aut scalas, ut fenestris supponerentur, com- μώδε modauerit sciens cuius gratia commodauerit. Certe qui nullam opem ad furtum faciendii adbibuit, sed tantum consilium dedit, atque hortatus est ad surtum faciendum, non tenetur furti. Hi qui in pa- - δε amrentum vel dominorum potestate sunt, si rem eis si abripiunt, furtum quidem illis faciunt, A res insur- - se truam causam cadit, nec ob id ab ullo usucapi potest, antequam in domini potestatem reuertatur, sed Aferiti, C surti actio non nascitur: quia nec ex alia vlla causa potest inter eos actio nasci Si vero ope consilio at terius iurium factum fuerit: quia utique furtum committitur, conuenienter ' ilic furti tenctur : quia .. verum est ope consilio eius furtum factum esse. Furti autem actio ei competit, cuius interest rem sal - uam este,licet dominus non sit Itaque nec domino aliter competit, quam si eius intersit rem non peri- et in re. Vnde constat creditorem de pignore subrepto furti actione agere poste, etiamsi idoneum debit ir sera. rem habent: quia expedit ei pignori potius incumbere, quam in persen ain agere. adeo quidcm ut qua- suis ipse debitoream rem subripuerit, nihilominus creditori competit actio furti. Item si illo polien- --.is, da ciarandave aut sucinator tarcienda vestimenta mercede certa acceperit, eaque furto ami. erit: ipse
futti habet actionem non dominus quia inim nihil interdit eam rem non perire, cum iudicio loca-- sari ti a fullone aut sarcinatore rem suam persequi potest. Sed de bonae fidei emptori subrepta re, quam D nacrit, quamuis dominus non sit, omnimodo compctit furti actio, quemadmodum Se creditori. Fulloni vero S sarcinatori non aliter futti competere placuit, quam si soluendo snt: hoc est, si domino . min. rei aestimationem soluere possint. Nam si soluendo non sint tunc quia ab eis suum dominus conseo uinon possit, ipsi domino furti competit actio: quia hoc casu ipsius interest rem aluam viae. idem est de drimis. si in partemioluedo sint fullo aut farcinator. de fullone.& sarcinat re diximus, eadem δί ad cui commodata res est, transferenda veteres' existimabant. Nam ut ille fullo merccdem accipiendo, vim iis custodiam praestat ita is quoque qui commodatum utendum percipit, similiter necesse habet custo- diam prae stare. Sed nostra prouidentia etiam hoc in nostris decisionibus emendauit, ut in domini vo- r- - λluntate sit: siue commodati actionem aduersus eum, qui rem commodatam accepit, mouere deside- eois D. rat: siue furti aduersus eum qui rem subripuit:&alterutra earum clecta, dominum non posse ex Ε nitentia ad alteram venire actionem. sed ii quidem furem elegerit: illum qui rem v tetidam accepit, penitus liberati. sin autem commodator veniat aduersus eum. qui rem utendam accepit: ipsi quidem
nullo modo competere posse aduersus furem furii aelionem. ciam autem, qui pro re commodata con- , a mi . uenitur, posIe aduersus furem furii habere actionem:it tamen, si dominus sciens rem cise subreptam, N. ε - 4 4 aduersus eum, cui res commodata fuerit, peruenit. sin autem nescius de dubitans ' rem non este su U--. reptam apud eum, commodati actione nitituit, postea autem re comperta voluit rcinittere qui- --- dem commodati actionem, adsurii autem peruenire: tunc si nita ei concedatur, S assuersus furem venire, nullo obstaculo ei opponendo, quoniam incertus constitutus mouit aduersus eum, qui rem rer-vtcndam accepit, commodati actionem: nisi domino ab eo satisfactum est. tune etenim omnimodo
' furem a domino quidem furti actione liberari: suppositu autem elle ei, qui pro te sibi commodatii do- H-- F mino satisfecit: cum manifestissimum est, etiam si ab initio dominus actionem commodati instituit,
ignarus rem esse subteptam: postea autem hoc ei cognito, aduersus furem transiuit: omnimodo libe-- urari eum, qui rem commodatam accepit, quemcumque causae exitum dominus aduersus furem habuerit eade definitione obtinente.siue in partem siue in sola dii soluendo sit is, qui rem commodatam M. accepit.Sed is apud quem res deposita es custodiam non praeolat: sed tantu in eo obnoxius est, si quid ipse dolo malo feceriti qua de causa si res ei subrepta fuerit: quia restituendae eius rei nomine depositi non tenetur: nec ob id eius interes rem saluam esse, furti agere non potest ': sed sunt actio domino -- isse competit. In summa sciendum est quaesitum esse an impubes rem alienam amouendo, sitam faciat.
73쪽
Et placet,quia surtum ex assessii eonsistit,ita demum oblisari eo crimine impuberem si proximus pu- λ22. zf. bertati sit,& ob id intellegat se delinquere Furti actio siue dupli, sue quadrupli, tantum ad poenae
ι . s. persecutionem pertinet. Nam ipsius rei persecutionem extrinseeus '' habet dominus y, quam aut vinias Es -- dicando aut condicendo potest auferre. Sed vindieatio quidem aduersus possess)tem est: sue fur ipse possidet, siue alius quilibet se dictio autem aduersus sutem ipsum heredemue eius, licet non postat M'. deat,competit M.
V i res alienas rapit, tenetur quidem etiam furti, quis enim magis alienam rem inuito domino contractat, quam qui vi rapiti ideoque recte dictuna est eum improbum furem esse, sed tamen . . propriam actionem eius gelictinomine praetor introduxit, quae appellatur vi honorum raptorum: & B 3 est intra annum quadrupli post annum smpli: quae actio utilis est, etiam si quis unam rem, licet minia Tmam rapuerit. Quadruplu autem non totu m poena est,& extra poenam rei persecutio, sicut in acti , ὸ-. G. ne surti manifesti diximus: sed in quadruplo inest & rei persecutio: ut poena tripli sit , siue eomprehendatur raptor in ipso delicto, siue non'. Ridieulum est enim leuioris condicionis esse eum, qui visa v.c. rapit, quam qui clam amouet. Quia tamen ita competit haee actio, si dolo malo quisque rapuerit, quii is, aliquo errore indilctus suam reni esse existimans,& imprudens iuris eo animo rapuit, quas domino,H- liceat etiam per vim rem suam auferre possessionibus: absolui debet. Cui scilicet eonueniens est, nee surti teneri eum,qui eogem hoc animo rapuit. Sed ne dum talia excogitetur, inuematur via, perquam raptores impune si iam exerceant auaritiam r melius diualibus Constitutionibus pro hae parte pro- i spectum est,ut nemini lieeat vi rapere rem mobilem, vel se mouentem, licet suam eandem rem existi- C, ---- met. sed s qui contra statuta secem: rei quidem suς dominio eadere q. sin autem aliena siti post restia ει tutionem eius,etiam aestimationem eiusdem rei praestare Quod non solum inmobilibus rebus, quae i. ---- rapi possunt, Constitutiones obtinere censuerimi: sed etiam in inuasonibus, quae circa tes soli fiunt,ee erum ut ex hac causa omni rapina homines abstineant. in actione non utique expectatur rem in bonis in
es. I ris nam siue in bonis sit, sue non sit. si tamen ex bonis iit' locum haec actio habebit. Quare siue -- . locata siue commodata, siue etiam pignorata, siue deposita sit apud Titium se ut intersit eius eam remu non auferti veluti ii deposita re culpam quoque promist, siue hona fide possideati sue usum fructum
in ea quis habeat vel quod aliud tu , ut intersi eius non rapi: dicendum est eompetere ei hanc actime en D nein vi non dominium accipiat sed illud solum,quod ex bonis eius qui rapinam passus est idest, quod Ha , ex substantia eius ablatum esse proponatur. Et generaliter dicendum est, ex quibus causis sulti actio D. 1ia -- competit in rectim facta,ex iisdein causis omnes habere hane actionem L
M A M N i iniuriae actio eonstituitur per legem Aquiliam: cuius primo capite cautum est vis quisl alienum hominem,alienam ve quadrupedem.quae pecudum numero sit,iniuria Occiderit: quam alias p . ... ti ea res in eo anno plurimi fuerit, tantum domino' dare δamnetur. Quod autem non praecise de quadria pede sed ea tantum quae pecudum numero est, cauetur: eo pertinet ut neque de feris bestiis, ne que de canibus cautum esse intellegamus: sed de iis tantum quae proprie pasci' dicuntur : quales sunt -- cqui,nviti,asnt,oues,boues,caprae. De suibus quoque issem placuit. Nam de sues pccudum appellatio- gne continentur e quia &hi gregatim pascuntur. Sic denique de Homerus in Odyssia est, sie ut AElius ι, -- - Marcianus in suis institutionibus resert:
lniuria autem occidere intellegitur, qui nullo iure occidit. Itaque latronem qui occidit, non tenetur r 'en - utique si aliter periculum effugere non potest. Ac ne is quidem hae lege tenetur, qui casu occidit: si modo culpa eius nulla inueniatur. nam alioquin non minus quam ex dolo, ex culpa quisque hac lege vi , , . . tenetur. itaque s quis dum iaculis ludit, vel exercitatur transeuntem seruum tuum transiecerit: diastinguitur. - Namsid a milite in campo,tave ubi solitum est exercitari, admissum est: nulla culpa eius pM. Lia ... intellegitur. s alius tale quid admisit: culpae reus est. idem iuris est de milite, si in alio loco, quam qui exereitandis militibus destinatus est: id ad milit. Item si putator ex arbore deiecto rvino seruum tuum' transeuntem occiderit: si prope viam publicam, aut vicinalem id factum est, neque proclamauit, ut misi is casus euitari possit: culpae reus est si proclamauit, nec ille curauit eauere: extra culpam est putator. zo, ab AEque extra culpam esse intellegitur, si scorsum a via forte, vel in medio fundo caedebat, licet non pro-ι ra. clamauit: quia in eo loco nulli extraneo ius fuerat versandi. praeterea si medicus qui seruum tuum s euit de linquerit curationem atque ob id mortuus fuerit seruus: eulpae reus est. Imperitia quoque cula, pae adnumeratum veluti si medicus ideo seruu tuum occiderit quod eum male secuerit, aut perperam V1 'la ei inedieamentum dederit. Impetu quoque mularum quas mulio propter imperitiam retinere non po-- s- - tuerit, si seruus tuus oppressus fuerit: culpae reus est mulio. Sed de s propter infirmitatem eas retinere G
74쪽
Instit. Dia. Iustiniani Lib. IIII.
A non potuerit, cum alius firmior retinere potuisset: aeque euIpae tenetur. Eadem placuerunt de eo quoque, qui cum equo veherctur, impetum eius aut proptet infirmitatem, aut propter imperitiam suam 3 retinere non potuerit. His autem verbis legis, Qu3nti in eo anno plurimi fuerit, illa sententia exprimitur: ut si quis hominem tuum, qui hodie claudus,aut mancus,aut luscus erit, occiderit, qui in eo an- Gp c. no integer Ae pretiosus fueriti non tanti teneatur, quanti hodie erit Abd quanti in eo anno plurimisuerit. Qua ratione creditum est poenalem esse huius legis actionem : quia non solum tantum quis- 1 l. ν addaque obligatur quantum damni dederit sed aliquando longe pluris. Ideoque constat in heredem eam n lyx actionem non transire: quae transitura suisset, si vitta damnum numquam lis allimatetur. Illud non irex verbis legis, sed ex interpretatione placuit: non solum perempti corporis aestimationem haben
gam esse securigum ea quae diximus i sed eo amplius quidquid proe tetea perempto eo corpore, damni
B nobis allatum fuerit: veluti s seruum tuum heredem ab aliquo institutum antea quis occiderit, quam raiussu tuo adiret. nam hereditatis quoque amisiae rationem ess e habendam constat. Item si ex pari 2 2. Tumularum unam, vel ex quadriga equorum unum' occiderit,uel ex comoedis unus seruus occisus fumriti non solum occisi si ae limatio, sed eo amplius id quoque computatur, quanti depretiati ' sunt qui supersunt. Liberum autem est ei, cuius seruus occisus fuerit , &iudicio priuato legis Aquiliae da- ah, ara D. mirumpcrsequi, dccapitalis eriminis eum reum facere. Caput secundum legis Aquiliae in usu non set,eor. est. Capite tertio de omni cetero gamno eauetur. Itaque si quis seruum vel eam quadrupedem, quae pecudum numero est, vulnerauerit: siue eam quadrupedem quae pecudum numero non cli, veluti se canem aut seram bestiam, vulnerauerit, aut occiderit: hoc capite actio constituitur. in ceteris quoque omnibus animalibus, item in omnibus rebus, quae anima carent . damnum iniuria datum . hac C patete vindieatur. Si quid enim ustum, aut ruptum, aut fractum fuerit actio ex hoc capite constituitur. - , quamquam poterat sola rupti appellatio in omnes istas causas suis cere. Ruptuiri enim intellegi tit, quod quoquo modo corruptum est: Vnde non solum fracta, aut usti, sed etiam scista, & collisa, de estu sa,& quoquomodo perempta atque deteriora sacta, hoc verbo continentur. Denique responsum est. V si quis in alienum vinum aut oleum, id immiserit, quo naturalis bonitas vini aut olei coriumperetur: l .hae. ex hac parte legis euin teneri. illud palam est ii eut ex primo capite ita demum quisque tenetur. ii do . t lo aut culpa eius homo. aut quadrupes occisus occi ve fuerit: ita ex hoc capite, de dolo aut culpa, de cetero damno quemque teneri. Hoc tamen capite non quanti in eo anno sed quanti in diebus trigim ta proximis res fuerit,obligaturis qui damnum dederit. Ac ne Plurimi quidem verbum adicitur. Sed Sabino recte placuit, perinde habendam aestimationem. ac si etiam hae parte Plurimi verbum adie- D ctum suisset. nam plebem Romanam quae Aquilio tribuno rogante hanc legem tulit, contentam suis: se, quod prima par boverbo usa est'. Ceterum placuit ita demum directam ex hac lege actionemelle, si quis praecipue eorpore suo gamnum dederit. Idesique meum qui alio modo damnum dede
rit utiles actiones dari solent: veluti si quis hominem alien um,aut pecti, ita incluserit, ut fame necare- οι tur: aut iumentum tam vehementer egerit, ut rumperetur: aut pecus in tantum exagitauerit, vi prae- cipitaretur: aut si quis alieno seruo persuaselit ',ut in arborem ascenderet, vclin puteum descenderet, A ri
deis ascendendo, vel descendendo, aut mortuus, aut aliqua corporis parte laesus suerit: utilis actio in ' λ euin datur. Sed si quis alienum seruum, aut de ponte. aut /e ripa in flumen deiecerit.& is suffocatus - udo fuerit: eo quod proiecit, corpore suo damnum dedisse non dissiculter intellesi poterit: ideoque ipsa χ lege ' Aquilia' ' tenetur. Sed si non corpore damnum datum, nequc corpus laetum fuerit, sed alio mor dodamnum alleui contigerit: cum non suis ciat neque directa neque utilis Aquilia 1 placuit eum qui obnoxius fuerit,in factum actione teneri r veluti siquis misericordia ductus, alienum sesuum com- Izzλ
peditum luerit,ut sugeret. ι --, Z is De Iniuriis. C A P. I II I.
GENERALITER iniuria dicitur, omne quod non iure sit. specialiter, alias contumelia, quae a contemnendo' dicta est, quam Graeci ζω, appellam: alias culpa, quam Graeci dicunt, si ut in lege Aquilia damnum iniuriae accipitur r alias iniquitas se iniustitia quam Gracia iaM vocant eum enim praetor vel iudex non iure contra quem pronuntiat, iniuriam accepisse dicitur Iniuria au. tem committitur non solum eum quis pugno, puta,aut siluibus cautis, vel etiam verberatus erit: sed CF s eui conuitium factum fueriti sue cuius bona quas debitoris', qui nihil dcberet, postessa fuerint ab eo qui intellegebat nihil eum s hi deberet vel si quis ad infamiam alicuius libellum , aut carmen sti-pserit. composuerit, ediderit, dolove malo fecerit, quo quid eorum fieret: siue quis mali em familias. aut praetcxtatum praetextatamve adsectatus fuerit: sue cuius pudicitia attentata esse dicetur, de deniq; aliis pluribus modis admitti iniuriam, manifestum est. Patitur autem quis iniuriam non solum per semetipsum, sed etiam perliberos suos, quos in potestate habet: item per uxorem suam. id enim magis praeualuit'. Itaque si sita alicuius quae Titio nupta est,iniuriam secetis: no solum sitae nomine tecum iniuriarum agi potest, sed etiam patris quoq;& mariti nomine. Contra autem si viro iniuria facta struxiar iniuriarum agere non potest. Defendi enim uxores a viris, non viros ab uxoribus aquum est. Sed flesecer nurus nomine, cuius vir in potestate est, iniuriarum agere potest. seruis autem ipsis quidem C nulla intutia seri intellegitur sed domino per eos seri videtur. non tamen iisdem modis, quibus etiam per liberos At uxorest sed ita cum quad atrocitat eommistum fuerit, de quod aperte ad columeliam do. mini respicit: veluti si quis alienum seruum verberauerit,& in hunc casum actio proponitur. At s quis seruo conuuium fecerit,uel pugno eum percusserit: nulla in eum actio domino competit. Si communi
75쪽
Instit. D n. Iustimam Lib. III I.
se tuo iniuria iactast, aequum est non pro ea parte, qua dominus quisque est, aestimationem iniuriae .seri: sed ex dominorum persona quia ipsis si iniuria'. Quod si usu sfructus in sertio Tith est, proprie tas Maeuh. magis Maevio iniuria seri intellegitur. Sed si libero qui tibi bona sile seruit, inititia facta
sit: nulla tibi actio dabitur, sed stio nomine is experiri poterit: nisi in contumeliam tuam pulsesus st. tunc enim competit & tibi iniuriarum actio. idem ergo est&in seruo alieno bona sile tibi seruiento ut totiens admittatur iniuriarum actio, quotiens in tuain contumeliam iniuria ei facta sit. poena a tem iniuriarum ex lege duodecim tabularum propter membrum quidem ruptum' talio erat: propteros vero fractum nummariae poenae erant constitutae, quasi in magna veterum paupertate'. Seci postea pratores permittebant ipsis qui iniuriam passi sunt eam aestimare : ut iudex vel tanti reum condemnet quanti iniuriam passus astimauerit vel minoris prout ei visum suetit. Sed poena quidem iniuri, rum, quae ex lege duodecim tabularum introducta est, in desuetudinem abiit. quam autem praetores introduxerunt ' , qua etiam honoraria appellatur, in iudiciis frequentatur. Nam secundum gradum dignitaris,uitaeque honestatem crescit aut minuitur aestimatio anni riae. qui gradus condemnationis dein ictu ili persona non immerito seruatur: ut aliud in seruo actore alitia in medis actus homine, aliud in vilissimo vel compedito constituatur. sed de lex Cornelia de iniuriis loquitur, de iniuriarum acti nemintroduxit,quae competic ob eam rem, quod se pulsatum quis, verberatumve, domumve suam ut introi tamen dicat. Domum autem aecipimus. siue in propria domo quis habitat, siue in eonducta, vel gratis siue hospitio receptus sit. Atrox ' iniuria aestimatur vel ex factor veluti si quis ab aliquo vulneratus fuerit, vel fustibus casus: vel ex loco veluti si cui in theatro, vel in foro, vel in conspectu prae toris iniuria facta sit uel ex persona, veluti s magistratus iniuriam pessiis fuerit, vel si senatori ab humili iniuria facta sit, aut parenti patronoue fiat a liberis vel libertis. Aliter enim senatoris de patentis patronique, aliter extranei de humilis personae iniuria aestimatur. Nonnunquam de locus vulneris atro cem iniuriam facit: veluti si in oculo quis percusserit parui autem refert utrum patrifamilias, an si liofamilias talis iniuria facta st. nam de haee atrox aestimabitur. In summa sciendum est, de omni iniuria eum qui passus est posse vel criminaliter agere,vel ciuiliter ''. Et ii quidem civiliter agatur: aestia matione facta secundum quod dictuin est poena imponitur. Sin autem criminaliter, o scio iudicis extraordinaria poena reo irrogatur: hoc videlicet obseruando, quod Zenoniana Constitutio introduxit, ut viri illustres quique super eos 3 sunt. de per procuratores possint actionem iniuriarum criminaliter vel persequi vel suscipere, secundum eius tenorem, qui ex ipsa manifestius apparet. Non solum autem is iniuriatum tenetur qui secit iniuriam id est,qui percussit: verum ille quoque continebitur. qui dolo fecit vel curauit,ut cui mala pugno percuteretur. Haec actio dissimulatione aboletur ideo si quis iniuriam derelinquerit hoc est, statim vi passus ad animum suum non reuocaiiecit 't postea ex poenia tentia remissam iniuriam non poterit recolere.
.., bis o Aa qua quas ex d/hao nusitanti νε. C F. v. I iudex 'litem suam secerit non proprie ex maleficio obligatus videtur. sed quia neque exmes να- oscio neque ex contractu obligatus est A: utique peccasse aliquid' intellegitur, licet per impruden- tiam: ideo videtur quas ex maleficio teneri r& in quantum de ea te aequum religioni iudicantis vid 1 6 οι- bitur poena sustinebit 'Item is ex cuius coenaculo, vel proprio insus, vel in quo gratis habitabat deis, ctum effusumve aliquid est lauta licui noceret: quas ex malefieto obligatus intellegitur: Ideo autem a. -- . non proprie ex malescio obligatus intellegitur,quia plerumque ob alterius culpam tenetur, aut serti; E
rnia .. aut liberi Cui similis est is qui ea parte q ua vulgo iter seri solet, id positum aut suspensum habet, qtio d
.. . potest si acciderit alicui nocere. quo casti poena decem aureorum constituta est. De eo vero quod de-ν -- με, i aum,essulumve est, dupli, quantum damni datumst, constituta est actio. Ob hominem vero libitum Occisum, quinquaginta aureorum poena constituitur. Si vero vivat nocitumque es esse dicaturi - .er m quantum ob eam rem aequum iudici videtur actio datur. Iudex enim computare debet mercedes modicis praestitas, ceteraque impendia quae in curatione facta sunt: praeterea operarum quibus caruit, aut ita, . D. cariturus est ob id quod inutilis factus est. Si filius familias seorsum a patre habitauerit, de quid ex cre-
, ἰοῦ naculo eius deiectum essesumve sit, sue quid positum suspentumve habuerit, cuius casus perieulosui Ψ --. cst: Iuliano placuit in partem nullam ' elle actionem, sed cum ipso stio agendum . Quod de in filiosa-
76쪽
Instit. D n. Iustiniani Lib. III I.
A milias iudice obseruandum est, qui litem suam fecerit. Item exercitor nauis, aut cauponat, aut stabuli de damno aut surto, quod in naui aut e pona, aut stabulo factum erit, quasi ex maleficio teneri via detur . si modo ipsus nullum est maleficium ', sed alicuius eorum quorum opera nauem aut cauta ' - ηο ponam aut stabulum exerceret. Cum enim neque ex contractu sit aduersus eum constituta haec a& aliquatenus culpae reus est, quod opera malorum hominum uteretur: ideo quasi ex maloscio teneta diri videtur. In his autem casibus in factum actio competit,quae heredi quidem datur,aduersus heredem ' '
m aerum L CAP. vi. , et B QVPER E set ut de actionibus loquamur. Actio autem nihil aliud est quam ius petiequendi iudieio,
i quod sibi debetur'. Omnium actionum quibus inter aliquos apud iudices arbitrosve de quacumque re quaeritur,suinina diuisio in duo genera deducitur. aut enim in rem sunt aut in personam Nam- - , . - . que agit unusquisque aut eum eo qui ei obligatus est. vel ex contractu vel ex maleficio. quo casu pro ditae sunt actiones in personam per quas intendit aduersarium ei dare aut facere portere, de aliis quibusdam modis '. Aut eum eo agit qui nullo iure et Obligatus est, mouet tamen alicui de aliqua recon. -- - trouersiam. quo casu proditae actiones in rem uint voluti si rem corporalem possideat quis, quam Titius sitam esse assi tinet: &possessor dominum se esse dicat'. nam si Titius suam esse intendati in rem ι- - . actio est.AEques oratius sibi esse fundo forte vel aedibus utendi fruendi, vel perfundum vicini eundi agendi vel ex fundo vicini aquam ducendi: in rem actio est: Eiusdem generis est actio de iure praedio- MC rum urbanorum: veluti si agatius sibi esse altius aedes astollendi , prospiciendive, vel proiciendi alti quid, vel immittendi tignum in vicini des. Contra quoque devsufructu, A deseruitutibus praedio- ὸ tibiisso. rum rusticorum item praediorum urbanorum, inuicem quoque proditae sunt actiones: Vis quis inten- II adat ius non esse aduersario utenti suendi eundi agendi .aquamve ducendi, item altius tollendi, prospiciendi , proiciendi.immittendit istae quoque actiones in remssint, sed negatiuae Quod senus acti -- nis in controuersis rerum corporalium proditum non est. Nam in his is agit, qui non possidet. ei vero qui possidet, non est acti prodita, perquam neget rem actoris esse L Sane uno casu qui possidet, ni is initia . .hilominus actoris partes obtinet sicut inlatioribus Digestorum libris opportunius apparebit. Sed istae uidem actiones,quarum mentionem habuimus, de s quae sunt similes, ex legitimis & ciuilibus causis
escendunt'. Aliae autem sunt quas peror ex sua iurisdictione comparatas habet, tam in rem quam i in xς in personam: quas de ipsis necellarium est exemplis ostendere. ecce plerumque ita permittitur in rem , agere, ut vel actor diceret se quali usu cepisse, quod non viseeeperit: vel ex diu etsi posse talem ' dice -ει - - ret aduersarium suum non vluce ire quod usuceperit '. namque s cui ex iusta causa res aliqua tradita fuerit, veluti ex causa emptioni , aut donationis, aut dotis aut legatorum, nec dum eius rei dominus μαess.ctus eis si eius rei possessionem casu amiserit, nullam liabet directam in rem actionem ' ad eam perseqtiendam quippe ita proditae sunt iure citi ili actiones, ut quis dominium situm vindiceti sed quia λ. . . sane durum erat,eo casu deseere actionem, inuenta est a praetore acti in qua dicitis, qui possessio- nem amisit eam rem seu secepisse & ita vindicat suam esse: quae actio Publiciana appellatur, quoniam primum a publicio '' praetore in edicto pio posta est. Rutias ex diuerso,si quis,cum Reipublicae causa , abesset, vel in hostium potestate esset, rem eius qui in ciuitate esset, viaeeperit: permittitur ' dominos si posse Arreipublicae causa abesse desierit,tunc itura annum Urescisa usucapione campeteret id est ita petere, ut dicat possess,em usun incepissb. Mob id suam remesb. Quod genus actionis quibii datu de aliis simili aequitate motus praetor accommodat: sicut ex latiore Digestorum seu pandectarum .., - .volumine intellegere lieet. Item si qui, in fraudem ereditorum rem suam alicui tradiderit: bonis eius a creditoribus ex sententia praesidis possessis permittitur ipsis credi roribus, rescisa traditione, cam M . i. . rem petere: id est, dicere eam rem traditam non esse, 6 ob id in bonis debitoris mansisse '.ltem Seria vembra uiana II Quas Semiana, quae etiam hypothecaria vocatur ex ipsius praetoris ' iurisdictione substan tram capiunt. Serviana autem expetitur quis de rebus coloni, qua pignoris iure pro mercedibus fundi ais ei tenentur '. Quasi Serviana autem, qua creditores pignota hypothecasve perlcquuntur. Inter pi. gnus autem S hypothecam. quantum ad actionem hypothecariam attinet, nihil interest. nam de qua ειὰ δέ s re inter creditorem Ardebitorem conuenerit, vis pro debito obligata: utraque hae appellatione eon. ' - et: tinetur. sed in aliis disterentia est. Nam pignoris appellatione eam proprie rem contineri dicimus,quae simul etiam traditur creditori maxime si mobilis sit. At eam, quae sne traditione nuda conuentione te-
77쪽
61 In fit. Dia. Iustiniani Lib. IIII.
netur,proprie hypothecae appellatione contineri dicimus. In personam qitoque actiones ex staturis di. Actione propostas habet praetor 1 veluti de pecunia constituta, cui similis videbatur receptitia. sed ex nostra Constitutione etim & si quid plenius habebat, hoc in actionem pceuniae constituta: tran, losum csteaqitati superi iacua iussa est cuin sua auctoritate a nostris legibus recedere. item prator propos ut de peculio se tuorum, filiorumque familias de ex qua quaeritur an actorita Riverit, fle alias complures. De constituta autem pecunia cum omnibus agitur quicumque pro se vel pro alio soluturos se constiis, ram' tuerint: nulla scilicet stipulatione interposita. nam alioquin si stipulanti pi omiserim: iure ciuili ' te- '' nentur i. Actiones autem depeculio ideo aduersus patrem dominumve comparauit prarior' : quia li-
, i l 3eha. cci ex contractu filiorum seruo inve ipso iure 'non teneantur: aequum tamen est peculio tenus' ,
veluti patrimonium est siliorum filiarumque, item struorum condemnari eos . ltem ii quis p ., i. esu, stulante aduersario iurauerit,deberi sibi pecuniam, quam peteret,neque ei soluatur: ivli4ssime accoma ByI modat ei talam actionem per quam non illud quaeritur,an ei pecunia debeatur sed an iurauerit Pocnari in vi tes quoquc actioncs bene imittas ex sua iurisdictione introduxit veluti aduersus eum, qui quid ex albo De rei c. ed, cius corrupissct: & in eum qui patronum vel parentem inius vocasset, cum id non impetrasset: item , , .u aduersus eum,qui vi exemerit eum, qui inius vocaretur,cuiusve dolo alius exemerit de alias innume-D m. rabiles '. praeiudiciales ' actiones in rem esse ' videntur, qualcs sunt per quas quaeritur an aliquis sitie an liberti, sit,vel de partu agnoscendo. Ex quibus tere una illa legitimam causam habet, per qua I . quaeritur an aliquis liber lit ceterae ex ipsius praetoris iurisdicticine substantiam capiunt. sic itaque discretis actionibus, certum est non posse actorem suam rem ita ab aliquo petere, si pareteiam dare o-
... c portere. Ncc enim quod actoris est,id ei dari oportet: quia scilicet dati cuiquam id intellegi uir. quod
ita draur.vi eius fiat. Nec res, quae iam actoris estniagis et iis fieri potest plane odio surum 'quo ma- Cm pluribus actionibus teneantur, estectum est ut extra pomam dupli aut quadrupli recipiendae no--- leum mine fures etiam hac actione teneantur, si paret eos dare portere : quamuis iit aduci ius eos otiam haee ' an rein actio, per quam rem suam quis esse petit. Appellamus autem in rem quidem actione , vin-ν, - dicationcstin personam vero actiones, quibus dare facere oportere intenditur, condictiones. con-Is , dicere enim-dcnunciare prisca lingua '. nunc vcroa siue dicimus, cotidictionem actionem in L ...ia personam cile, qua act ir intendit dati sibi oportere. nulla enim hoc tempore eo nomine denuntiatio eruata. . sequens illa diuisio est, quod quaedam actioncs rei persequunda gratia comparata sunt, sua dampinnae persequendae quaedam Diixtae sint. Rci persequendae causa comparatae sunt cinarius in rem actio, Mi seriis nes Earuna vero actionum quae in personam sunt,eae quidem quae ex contractu noscuntur, fere Omnes rei persequendae causa comparatae videntur: velint quibus mutuam pecuniam, vel in tuapulatum de- Dὰ-- ductam petit actor. itemque commodati deposui, mandati, pro Cio,ex empto vcndito. locare, coamPl es depositi agatur e n ini ne quind tumultus,incendis ruinae, nauir.igia causa depositum . L. . sit in duplum actioncm prator reddit: si Dodo eum ipso apud quem depolietum sit, aut cum herede V ci , ex dolo ipsins agetur. quo casti mixta est actio. Ex maleficiis vero proditae actiones, aliae tantum I -- es p nα persequendae causa corti paratae sunt: aliae tam pinnae quam rei persequendae, δέ ob id nixtae . . sunt. Pinnam tantum persequitur quis actione furti. sue cn in manifesti agatur quadrupli, siue nee, pia λ dupli de sola poena agitur: nam ipsam rcm propria actione pertequitur quis, illest suam ei
sic petens: siue sur ipse eatra rem possideat, siue alitis quilibet. Eo amplius aduersus fui cm criam con rei. Vi autem bonorum raptorum actio mixta est, quia i in quadruplum rei persecutio . , a .. . . continetur: poenae autem tripli est. Sed& legis Aquiliae actio de damno iniuriae mixta eii, non so- E
lanis adueritis infitiante in in duplum agatur, sed interdum 1e si in simplii in quisque agit: veluti si
' uis hominem claudum aut luteum occiderit, qui in eo anno integer δί magni pretu fuerit secun-m lain traditam diuisionein. item mixta est actio contra cos , qui relicta sacrosinctis ceclesiis,. di aliis venerabilibus loci, legati vel fideleommissi nomine, dare distulerint usque adeo, ut etiam L in iudicium vocarentur 3 . tunc enim δί ipsum rem, vel pecuniam quae relicta est, dare compellui i iuri&illud talum pro poena &ideo in duplum cius sit conis cmnati .Qiuaedam actiones miditam cau tu D. pio sana obtinete videntur 3 , tam in rem quam in personam : qualis est familiarerciscundae actio. quae . a competit coheredibus de d u denda haereditate '.Item communi diuidundoque inter eos redditurha ' inter quos aliquid commune est ut id diuidatur. Item finium regundorum quae inter eos agitur quias m M. confines agros habent. In quibus tribus iudiciis permittitur iudici rem alicui ex litigatoribus edi ho. Faequo adiudicare: des unius paci praegrauari videbitur, eum inuicem certa pecunia alteri coimdemnare. Omnes autem actones, vel in simplum conceptae sunt, vel in duplum, ves in triplum, vel . . a an quadrupluin. Vlterius autem nulla actio extenditur. In simplum agitur: veluti ex stipulatione exueo υ s mutui datione . exempto, vendito. locato. conduct mandato.& pentque ex aliis Compluribus cau-
: C sis. In duplum agimus: veluti furti nec manifesti, damni iniuriae ex lege Aquilia, depositi ex quibusdam
78쪽
Instit. Dii. Iustiniam Lib. I II l.
4 eas bus. Item serui corrupti: quae competit in eum, cuius hortatu consiliove seruus alienus sugerit, aut contumax aduersus dominu in facti is est, aut luxuriose vivere coeperit, aut denique quolibet modo deterior factus sit. In qua actione et .m earum rerum quas fugiendo seruus abstulit aestimatio de ducitur. Item ex legato, quod venerabilibus locis relictum est, secundum ea quae supra diximus. Tripli vero eum quidam maiorem verae aestimationis quantitatem in libello' ' conuentionis inseruit&ex .i hac causa viatores, id est, executores litium, ampliorem suminam sportularum nomine exegerint. tunc enim id quod propter ecitum causain damnum passus fuerit reus in triplum abactore conseque-
tur: ut in hoc triplo, de simplum, in quo damnum passus est conti timeretur. Quod nostra Constitutio Σ:Gd induxit quae in nostro Codici fulget: ex qua dubio procul est ex sese condictitia emanare. Quadrupli veluti furti manifesti, item de eo quod metus causa factum sit: deque ca pccunia quar in hoc data
B sit, ut is cui datur ςolumniae causa, negotium alicui faceret, vel non facerct. Item ex lege condicticia ex nostra Constitutione oritur, in quadruplum condentilationem imponens iis executoribus sitium qui contra Constitutionis normam areis quidquam cxcgcrint ': Sed hirti quidc nec manifesti actio, . αα de serui corrupti a ceteris de quibus simul locuti sumus eo disserunt, qliod lax actiones omnimodo Mim dupli sunt at illae id est damni iniuriae ex lege Aquilia de interdum' ' depositi inlitiatione duplicaniatur: in confitentem autem in simplum dantur. 5M illa quae de iis competit, quae relicta venerabili- . . --bus loci, sunt: non solum instiatione duplicatur. sedetimn si distulerit relicti clutionem usque quo μ' iussu magistratuum nostrorum conueniantur. In consilentem vero antequam iussit magistratuum V. . a conueniatur, soluentem, simplum redditur. Item actio decoquod metus causa factum sit, a ceteris
de quibus simul locuti stimus, esi differt: quod eius natura tacite continetur, vi qui iudicis tuitu ipsam V rem actori restituat absoluatur quod in ceteris casibus non ita est: sed omnimodo quisque in quadruplum condemnatur. quod est 3e in furti manifesti actione. Actionumautem quaedam bonae fidei sunt, e...
quaedam stricti iuris. nona fidei sunt hae: ex empto vendito, locato conducto,negotiorum gestorum, lib. mandati, positi,pro socio tutelae,eommodati, pignetacitia, salia iliae crciscundae, communi diuidun- η' 'I'do, praescriptis verbis, quae de aestimato proponitur de ea quae ex permutatione competit ' .δe heredi istatis pctitio. Quamuis enim usque adhuc incertum erat, siue inter bonae fidei iudicia connumeranda sit hereditatis petitio siue notit nostra tamen Constitutio aperte eam e te bonae fidei disposuit. Fui nc' . . rat antea & rei uxoriae actio vita ex bonae fidei iudiciis: sed eum pleniorem esse ex stipulatu actionem -- --sa inuenientes,omne ius quod res uxoria ante trahebat cum multis liuisionibus in actionem ex stipui, ia . tu,quae de dotibus exigendis proponitur transtulimus: merito rei uxoriae actione sublata, ex stipulatu --.
D quae pro ea introducta est naturam bonae fidei iudici i tantum in exactione dotis meruit, ut bonae fidei sit' '. Sed & tacitam ei dedimus hypothecam. Praeferri autem aliis creditoribus in hypothecis tunc ri censuimus, cum ipsa mulier de dote sua experiatur, cuius selius '' prouidentia hoc induximus. In bonae fidei autem iudiciis libera potestas permitti videtur iudici ex bono & aequo aestimandi, quan- dis a.
tum actori restitui debeat' . In quo A illud continetur, ut si quid inuicem praestare actorem opor- ε'. ista μιicat: eo compensato in reliquum is, cum quo actum est, debeat condemnari. Sed de in strictis iudiciis ex reseripto diui Marci, opposita doli mali e&ceptione' compensatio inducebatur. Sed nostra Con met ostitutio eas compensationes, quae iure aperto nituntur ', latius introduxit: ut actioncs ipsi, iure minuant,siue in rem ' siue inperionam, siue alias quascumque: cxcepta sola' dcpoliti actione, cui ali in ι ara quid compensationis nomine opponi, satis impium esse credidimus: nc sub praetextu compcnsati E ms. depositarum rerum quis exactione defrudetur. Praeterea quasdam actiones arbitrarias, id est ex arbitrio iudicis pendentes appellanuistin quibus, nisi arbitrio iudicis is, cum quo agitur actori satisn- ciat: veluti rem restituat, vel exhibeat, vel soluat, vel ex noxali causa seruum dedat condeuinariu de beat. Sed istae actiones tam in rem quain in persollam inueniuntur. Ita rem veluti Publiciana 3 Ser---a Diana de rebus coloni Quali seruixi quae etiam hypocliecaria vocatur. In personam veluti quibus de eo agitur, quod aut metus causa, aut dolo malo factum est. Item cum id quod certo loco promissum Di ..is. cst,petitur. Ad exhibendum quoque actio ex arbitrio iudicis pendet. lii his enim actionibus de ceteris stra similibus γ' permittitur iudici ex bono de aequo secundum cuius I rei,de qua actum cst, natirra aesti ina- -l re, quemadmodum actori satisfieri oporteat. Curare autem dcbet iudex, ut omnimodo quantum poc I f η--
sibile ei sit certae pecuniae vel rei scntentiam ferar: etiam si de inccrta quantitate apud cum actum est. δε δε,
F Si quis agens in intentione sua plus coinplexus fuerit, quam ad eum pertineat: causa cadebat 37, id est, rem amittebat' , nec facile in integrum a praetore restitiacbatur, niti minor erat viginti quinque annis. Huic enim sicut in aliis eauss causa cognita succurrebatur, si lapsus iuuentute suerat:ira& in hac cau- 4 U. Marisa succurri selitum erat. sane si tam magna causa iusti erroris interueniebat ut etiam constantistimus
quisque labi palleti etiam maiori viginti quinque annis succurrebatur. veluti ii quis totum legatum δελὸ petierit: post deinde prolati fuerint codicilli '', quibus aut pars legati adempta sit, aut quibusdam aliis
79쪽
Instit. Dia. Iustiniani Lib. IIII.
.i ,1- .s legata data sint, quae essiciebant vi plus 'petiis evideretur petitor quam dodrantem, atque ideo lege AfriN-Faleidia legata minuebantur. Plus autem quatuor modis petitur: re, tempore, loco, causa. Re: velutis quis pro decem aureis, qui ei debebantur viginti petierit: aut si is cuius ex parte res est, totam eam, sdisis De vel nisi te ex parte suam esse intenderit 'aempore 1 veluti si quis ante diem vel ante condicionem'
i st ..,ia petietit in ratione enim qui tardius soluitq11am soluere deberet minus soluere intellegetur e dem ratione qui praemature petit ), plus petere videtur. Loco plus petitur: veluti cum quis id, quod: eetio loco sibi stipulatus est, alio loco petit, sine commem ratione illius loci, in quo sibi dari stipui .. λι- tus fuerit r verbi pratia, s is qui ita stipulatus fuerit, Ephesi dare spondes Romae pure ' intendat sta' - dari oportere . ideo autem plus petere intellegetur: quia utilitatem quam habuit promissoris Ephesian Tet s,lueret, adimit et pura intentione: propter quam causa natio loco petenti arbitraria actio proponi- , . i. x tur,in qua scilicet ratio habetur utilitatis,quae promissori competitura fuisset, ii illo loco sbluei et . Quae ni, utilitas plerumque in mercibus maxima inuenitur: veluti vino, oleo, frumento, quae per sinsulas re- --giones, diuersa liabent pretia. Sed de pecuniae numeratae non in omnibus regionibus sub iisdem usu--- ου ris fenerantur. Si quis tame Ephesi petat, id est,eo loco petat, quo ut sibi detur stipulatus est: pura actione recte agit: idq; etiam praetor ' monstrat, scilicet quia utilitas soluendi salua est promistari. Huic autem qui loco plus petere intellegitur proximus est is, qui causa plus petit: ut ecce si quis ita a te stipu-Ipc letur, Hominem Stichum aut decem aureos darespondes3deinde alterutrum petat, veluti Hominemo rus tantum, aut decem aurem tantum. Ideo autem plus percre intellegitur quia in eo genere stipulatio .h, nis promitans est electio, ut ruin pecuniam an hominem soluere malit. Qui igitur pecuniam tantum,ci vel hominem tantum sibi dari oportere intendit, eripit electionem aduersario: Ac eo modo suam qui-
' dein condicionem meliorem facit, aduellath vero sui deteriorem. Qua de causa talis in ea reptodita C, AS .. . est actio,vi quis intendat hominem Atichum aut aureos decem sibi dari oportere: id est,ut eodem molis. is ua. do peteret quo stipulatus est. Pr tereas quis generaliter hominem stipulatus sit & specialiter Stichum petat: aut generaliter vinum stapulatus specialiter Campanum petat: aut generaliter purpuram stipu-- -- latus sit, deinde specialiter Tyriam petat, plus petere intes legitur: quia electionem aduersario tollit,
.ire . cui stipulationis iure liberum fuit aliud soluere, quam quod peteretur. in etiam Iieet vilissimum si,hrii. oblig. quod plus petat nihilominus plus petere intellegitur di quia sepe accidit ut promistari facilius sit illud
οβ latuere quod maioris preth est.Sed haec quidem antea in usu fuerant: postea autem lex Zenoniana de ... .. . . A nostrarem coercuit. Et squidem tempore plus fuerit petitum: statui opori et quod Zenonis diuae me- μα- γρο- moriae loquitur Constitutio '. Sin autem quantitate vel alio modo plus fuerit petitum: omne si quod .
. I, rte damnum ut insportulis ex hac causa acciderit ei, contra quem plus petitum fuerit, commissatri. DPhii t pli condemnation sicut supra Aiximus puniatur. Si minus in intentione complexus fuerit actor,quam ad eum pertineat: velutis eum ei decem deberentur, quinque sibi dari oportere intenderit aut s cum ., - totus fundus eius esset, partem dimidiam suam esse petierit: sine periculo agit,in reliquum enim nihilominus iudex aduersarium in eodem iudiei oeondemnar ex Constitutione divae memoriae Zen .. o. . , nis.Si quis aliud pro alio intenderit: nihil eum periclitari placet, sed in eodem iudicio 'cognita vertitate,errorem iuum corrigere ei permittimus: veluti si is, qui hominem Stichum petere deberet, Er tempetiem: aut squis ex testamento sibi dati opotiere intenderit quod ex stipulatu gebetur' . Sunt εο μή -- praeterea quaedam actionesquόbus non solidum quod nobis debetur. persequimur' sed modo statior . Quin consequimur,modo minus:ut ecce si in ' peculium fili; servive agamus. Nam si non minus inpexi. Q de culio sit quam persequimur' rinsolidum dominus patcrve condemnatur. s vero minus inueniatur: E, eatenus condemnat iudex quatenus in peculio sit Quemadmodum autem peculium intellegi debeat,
..,. - - suo ordine proponemus. Item si de dote iudicio mulier agat: placet eatenus maritum condemnari de-h....ta bere, quatenus facere possit, id est quatenus facultates eius patiuntur Itaque s dotis qtiantitati eonia i , ,hi , currant facultates eius, in solidum damnatur. s minus: in tantum quantum facere potest '. Propter dis quiei retentionem quoq; dotis repetitio minuitur. Nam ob impensas in res dotales factas. marito retentio as ' vi concessa est: quia Τ ipso iure necessariis sumptibus dos minuitur, scut ex satioribus Digestorum librisa re. .-cognoscere licet.Seci & si quis cum parente suo patrono agat: item si socius cum socio iudicio socie- i' πι. tatis agat:non plus actor consequitur,quam aduersarius eius facere potest. Idem est si quis ex donatio-ι- iam ne sua conueniatur. Compensationes quoque oppostae plerumque est ciunt, ut minusquisque cons I C: quatur,quam ei debebatur.Namq; ex bono fleaequo habita ratione eius quod in uiceni actorem ex ea- I -ι- . dem caut it praestare oportet: in reliquum eum eum qua actum est condemnare, scutiam dictum est. Eum quoq; qui creditoribus sim, bonis cessit,s postea '' aliquid adquisierit ', quoA idoneum emolu- mentum habeat 3: ex integro in id quoA facere potest, creditores cum eo ' experiuntur. inhumanum σι enim erat spoliatum fortunis suis in solidum damnari.
80쪽
Instit. D n. Iustiniani L1b. IIII.
QV i A tamen superitis mentionem habuimus de actione, qua in peculium filiorum similias seruorumq: agitur: opus est ut de hac actione& de ceteris quae corum dem nomine in parentes domunos,e dati solent,dilagentius admoneamus. Et quia siue cum seruis negotium festum iit, siue cum iis, qui in potestate parentis sunt, his fere eadem iura seruantur: ne verbosa sat disputatio, dirigamus sermonem inpersonam serui dominiqi idem intellecturi deliberis quoque S parentibus, quorum in potestate sunt. Nam si quid in his proprie obseraratur , separatim ostendemus. Si igitur ivitii domini eum seruo negotium gestum erit: in solidum praetor aduersus dominum actionem pollicetur: scilicet quia qui ita contrahit, fidem domini sequi uidetur. Eadem ratione praetor duas aliaue in solidum actiones
B pollicetur: quarum altera exercitoria altera institoria appellatur. Exercitoria tunc habet locum, cum quis seruum suum magistrum naui praeposuerit,At quid cum eo eius rei gratia, cui praepositus crit, contractum fuerit.ldeo autem exercitoria vocatur, quia exercitor appellatur is, ad quem cottidianus nauis quaestus pertinet. Institoria tunc locum habet cum quis tabernae sorte, aut cuilibet negotiationi seruum praeposuerit, & quid cum eo eius rei causa cui praepositus erit contra tum fuerit. Ideo autem institoria appellatur, quia qui negotiationibus praeponuntur, iusti rores vocantur'. istas tamen duas i s is actiones praetor reddit & si tiberum quis hominem, aut alionum scrvum naui aut tabernat, aut cuili- γε--bet negotiationi praeposuerit: scilicet quia eadem aequitatis ratio' etiam eo casu intcrueniebat. Intro- ' duxit Maliam actionein praetor quae tributoria vocatur. Namque si seruus in peculiari morco sciente a. Pina .
domino negotietur, Δ quid cum eo eius rei causa contractum erit: ita praetor ius dicit, ut quidquid in I. 'A C his mercibus erit,quodque inde receptum erit, id inter dominum si quid ei debetur, & ceteros credit se a res pro rata portione distribuatur. &quiaipsi domino distributionem permittit, si quis ex creditori
bus queratur, quasi minus ei tributum sit, quam oportuerit: hanc ci actionem accommodat quae imbutoria appellatur. Praeterea introducta est actio de peculio, deq; co quod in rem domini versum erit: vi quamuis sine voluntate domini negotium gestum erit: tamen siue quid in rem eius versum fuerit, id totum praestare debeat: siue quid non istin rem eius versum, id eatenus praestare debeat, quatenus peculium patitur. In rem autem domini versum intellegitur, quidquid necessario in rein eius impenderit servus: veluti si mutuatus peeuniam creditoribus eius soluerit,aut aedificia ruentia fulserit, aut familiae frumentum emerit, vel etiam fundum aut quamlibet aliam rem necessariam mercatus erit. It que si ex decem ut puta aureis, quos seruus tuus a Titio mutuos accepit,creditori tuo quinque aureos D loluerit,reliquos vero quinque quolabet modo consumpserit: pro quinque quidem in solidum damnari debes: pro ceteris vero quin eatenus, quatenus in peculio sit. ex quo sc licet apparet, si toti docem aurei in rem tuam versi fuerint: totos decem aureos Titium consequi prese. Licet enim una est
actio', qua de peculio dem eo quod in rem domini versum sit agitur: tamen duas habet condemna- 3 m . tiones'. Itaque iudex apud quem de ea actione agitur, ante dispicere selci, an in rem domini versum n I si Isit: nec aliter ad peculij aestimationem transit quam si aut nihil in rem domini versum esse intellegatur, De in rem aut non totum. Cum autem quaeritur quantum in peculio sit ante deducitur quidquid seruus domino ei vc qiu in potestate eius sit Τ debet: A quod superest id solum peculium intcllegitur'. Aliquado ta- h. h. υ λιmen id quod ei debet seruus qui in potestatem domini stinon deducitur ex peculio: veluti, si is in huius ipsius peculio sit. quod eo pertinet ut si quid uicario suo seruus debeat: id ex peculio eius non dedu- et
g catur.Ceterum dubium non est quini quoque,qui iussit domini contraxerit cuique institoria vel exta Mia re ocuercitoria actio competit: de peculio deque eo quod in rem domini vel sum est,agere possit. Sed erit stultissimus, si omissa actione, qua facillime solidum ex contractu consequi possit: se ad disseultatem rarid ina . perdueat probandi in rem domini versum esse, vel habere seruum peculium, & tantum habere vis eis: . lidum sibi solui possit. Is quoque cui tributoriaactio competit aeque depeculio&ia in rem vcrso age- & inretio re pol cimscd ianc tritic,modo tributoria expedit agere, modo depeculio de de in rem verso. Tributo ria ideo expedit agore quia in ea domini condicio praecipua non est: id est, quod domino debetur, non deducitur: sed eius de iuris est dominus, cuius S ceteri creditores. At in actione de pecus ante deducitur quod domino debetur: & in id quod reliquia est creditori dominus condemnaturit ursis de pe- .. ...
culto ideo expedit agere quod in hae actione totius pectilia ratio habetur. at in tributoria eius tantum', F quo negotiatur. & potest quisque tertia sorie parte pecviij, aut quarta vel etiam minima negotiari: maiorem autem partem in praediis & mancipiis, aut fenebri pecunia habere. Prout ergo expedit, ita ἀγά- , quisque vel hanc actionem vel illam eligere debet. Certe qui potest probare in rem domini verium esse: de in rem uerso agere debet. Quae diximus deletuo&domino, eadem intellegamus S de filio& M., .st filia, aut nepote & nepte,&patre ausive in cuius potestate sunt. Illud proprie seruatur in eorum persona, quod senatusconsultum Macedonianum prohibuit mutuas pecunias dari eis, qui in parentis runt potestate:& ei qui erediderit .denegatur actio tam aduersus ipsum filium filiamve, nepotem ne--. -- piumve, siue adhuc in potestate si int, siue morte parentis, vel emancipatione, suae potestatis esse co
perint quam aduersus patrem au inve : siue eos habeat adhuc in potestate, siue emancipauerit: Quae ideo senatus Hospexit: quia saepe onerati aere alieno' creditarum pecuniarum, quas in luxuriam suae: