장음표시 사용
11쪽
esse Materiam Rhetoricae: neque quaest. speciales es trium generum, iuidet. iu cialis, demonstrativi, m deliberatiuι,
ut Cicero putat. CAP. II. ART. I. CIceroniani non rectὶ omnem quaestionem faciunt
Rhetoris materiam, cum nec Mathematicas alti
gat quaestiones, nec Medicinales: imo in cunctis scientiis absque Rhetorica disputemus de cunctis rebus: ne que quia est ars rectbdicendi: non enim quodlibet dicen di: cum fingulae de suis subiectis recte dicant absque Rhetorica, ut in p. cap. dicebamus. Recte mox diuidunt quaestiones, in generalem ut virum virtus sit cXPetenda, & in speetalem, quam vocant causam, & actionem , Ut virum Aristoteles sit e scholis christianis eliminandus : Quam mox in triplex genus partiuntur s. in
demonstrativum: Mo laudamus, vituperamus aliquem hominem, aut Ciuitatem, a It, &C. Et in tu tale Fo in fore accus ainus, Z defendi
Et in Miberativum , quo in senatu suademus consulendo, & dissuademus, quae Reip. faciunda, aut non facienda intelligimus. Quam distinctionem nos reiicimus tanquam insufficientem dc inartificiosam: primo quidem quoniam si pataticulareS cautas quaeras, remanet consolatoria; & sua opposita, ut cum concio nator declarat euangelium ad Verbum unde elicit laudes, vituperia, suasiones dehortationes , accusationes,&c. & hoc gencre in omni oratione utuntur Antistites, & sectari j. Datur etiam gratia- m actio, & execratio, ex quibus integrae conficiun-
12쪽
tur orationes. Sique omnis quaestio est Rhetorieae in iateria, remanet Verificatoria, & sua opposita. In omni
enim scientia quaerimus de quid ditate, & proprietatibus subiectorum & an vere, an falso assignentur Est insuper artis expers. Cum enim suadere, de dicta suadere sit finis Rhetoris & suprema actio non debet condistingui nisi contra suas differentes species, visu sio contra dissuasionem: laus autem, viti erium, accusatio, S: defensio sit actus medij, ad hunc finem per ordinati ; nequaquam an numerandi simul erant inter species Rhet. sed per actus medios & finales distinguendi. Neque enim cum laudamus aut vituperamus hominem, laus, & vituperamen , est finis actionis , scd suasio , & hortatio ad bonum, dc dehortatio a malo. Sic enim virtus laudata seruatur, de crescit in laudato: dc alij eum imitati student. Cum autem laudamus Deum consequum ut bonum, quia Virtus Dei crescit in nobis, non in
Deo, cui nihil addi potest. Cumque Deus sit summum
bonum, omnis oratio ad ipsum dirigatur oportet. Quod si qui non ut suadeant bonum, laudant, aut vituperant si suadent bonum tibi tantum apparens , de ab v tu tur arte, sicut qui gladios faciunt, non ad defensionem,ti: calceos non ad pedum tutelam: dc qui Coitu utuntur, non prolis gratia, sicuti a natura institutus est. Erit ta-tnen nobis de omnibus actibus finalibus, & qui ad finem consequendum praeeunt, in Rhet. nostra tractandum, ne imperiactam artem tradidisse notemur.
13쪽
Liber fecundita. IN. RHETOIUCAM ESSE QUODAMMODO
Maiae portiunculam , pia affectus animi moderatur , per ipsos voluntatem ciet ad quaecumque dub
sequenda, vel fugienda. Et quae requiruntur
in oratore;inauditoribus: in oratione. CAP. III. A R T. I. Non immerito in . libro de sensu rerum Rhetoricam quodammodo Magiae portiunculam esse diximus: Mentis enim scientiis utitur ad praxim ordinando, applicandoque activa passivis ad immutandos Animos affectusque humanos; mirabiliter sane. Quis enim
non admiretur populum Rom. seditione percitum contra Patres, sponte in montem sacrum segregatum, ΠΟ-tram per se ciuitatem facere volentem, seorsumque ab exoso senatu viuere statuontem, unius Menenij Agrip- . par oratione sic mitigatum, ut denuo reconciliaretur,iuque eande ciuitatem Item Scipionem suadentem Romanis dum in Italia ab Annibale vexantur , bellum Africa utinferrent contra spem, Fabio,& ratione repugnantibus Sique humana diuinis conferenda sunt, videmus orationis vi populos innumerus a predicatoribus ad fidem catholicam conuerti, & ab Hereticis ad Hereticismum. Quapropter magia quaedam est Rhetoriea, quae Omnes animi affectus & gignis, & extinguit, & mutat, dun dum argumentis logicis, & moralibus disciplinis, & religione, & astronomia, & omnibus utitur scientiis ad animi affectus commouendos longe certius, ac melius, quam per vinum & pharmaca physiologi amorem, Modium, iram, & metum, docilitatem, & stuporem, immutando corpus spiritumque animuem, emccre solent. Neque incantationibus demones allicit ad huiusnio dip mnes excitandas per phantasiae commotionem, sed
14쪽
argumentis utitur, sententiis, & vehementia incitati tra, verboriamque lenocinio quasi magico. Allicit ta men Angelos ipsumque Deum habet adiutorem, ubi pro Dei gloria, S: veritatis corroboratione concion tor sermonem facit: sed hoc per Accidens est, &supra Artem, ex gratia Dei, quae bene utentibus arte non deficit unquam, sil auditores sibi ipsis deesse nolint: te ste Euangelio. . Ad magiam igitur istam salubriter exercendam, quς-dam requiruntur in causa agente, qui est orator: quaedam in passiua, qui sunt Auditores ; quaedam in instrumen to ; qua est oratio, qua agens allicit audientis voluntatem, unde executiones negotiorum , quas praeoptamus d riuantur. Ista se habentisicut Medicus, &sicut aeger, sicut Medicina. Itaque in Rbetore tria esse debent iuxta tres Meta- physicas primalitates, Potentia, Sapientia, o ProbitM. In Auditoribus voluntas tantum audiendi. Neque enim aeger Medicum accersire nolens, neque acCersito obaudire, mutari potest e morbo in salutem. Ex passe or tionis requiro, ut sit intelligibilis, ornata de negotio. de quo agitur, apta: & oratori, & auditoribus congruens. De quibus sigillatim dicere ne grauemur.
ris, m de impotentia, oe huius cura, visolema,
loquacitate , memoria, pronunciatione , vehementia in asscienA per sermonem C AP. IV. ART. I. 'Non omnem potentiam in oratore requirim in neque enim bellico, neque dominatum supra
15쪽
, sed aptitudinem ad eloquentiam ἰ quam so
turalem potentiam dicere Peripatetici licet requiramus animi robur, ne absterreatur praesentia Senato 'rum & Magnatum. Tunc enim timor loquelam, Eumemoriam aufert. Aptitudo consistit in quadam naturali soIertia ad inueniendum quae sunt apta ad suasioncm: Item& in loquacitate prompta ; de in vehemcntia animi addicendum ι & in memoriae tenacitate, nequae cogitauimus, elabantur; & in proiiunctationis decore,& venustate, coriaporisque itidem conuenientia. Haec omnia quibusdam insunt a natura, arte tamen, exercitatione, & imitatione magnorum oratorum, CXpoliuntur, B roborantur. Quibusdam vero horum nihil natura inest: & hos a Rhetorica prorsus semotos esse conisi uenit. Quibusdam quaedam insunt, quaedam non. Si dosit inuentio, oratores non sunt, sed recitatores. Si loquacitas, S promptitudo, dissicile orabunt. Pro. dest his exercitatio. Si vehementia, molles erunt, nec suadere poterunt.
Agens enim dcbile in passum non imprimit sui actionem, si imilitudincm, siue mentalem, siue phy sicam. Si memoria desit omnino , nil dicere excogita tum possunt si exiguam habent , possunt. Exerciatio addiscentes multa, memoriam adiuuare. Ars quoque memoriar subuenit , quae fit ex locis, Sc imagi nibus. Ut notissima loca multa, &tactu; & oculis praecepta saepius, in aliquo palatio, vel monasterio, vel in signis coelestibus, cui sunt notissima, notando, singulisque locis imagines rerum dicendarum fingendo, non quidem vo- cabulorum. Esset enim infinitus labor nisi cum carmina recitare habes : tunc enim primas dictiones singulorum facile est notarc; carmina vero per se suiS numeris Currunt,
insequunturque J sed principia periodorum. vel principalium rerum, diccndarum, vel argumentorum. Tunc enim loca memoriter permeando ordinatim, imagines se se of
16쪽
in locis illis, quando multa, grauia dicenda sint: fiunt
tamen semper fere imaginariae. Iu scripta oratione earacteres notos facere, imagineS referentes, iuuant memoriam oratoris.
Si vero pronunciatio defuerit, orator non erit. pr nunciatio in lingua, voce,&gestu, qui est corporis altera lingua, consiliit. Si lingua est nimis balbutiens ex mς dicina accer sito remedia : quae si non iuuant , nec unde iuuabunt. Ideo
Moysi pro lingua datur Aaron. Si parum balbutit, dat interdum gratiam, ut saepδ vi dimus. Quoniam admiramur, id gaudemus posse ab hominis virtute fieri, quod a natura negatur. Si vox desit. vel nimis sit rauca, aut obstrepera, quis huic orandi manus committet ' Nec ergo surdi orabunt: quoniam dissonantia edant; nec zorrigere postant, quod non audiunt. Vozem oportet eise nec nimis tenuem, ne spiritus auditorum penetret laceretque : nec nimis grauem, ne obtundat aures, sed sonorana, virilem , ve
Contra vitia vocis sunt remedia ab exercitio dc medi-
Gestus autem impetit oratorem, si vastissimi sit deformisque corporis orator, vel Pygmeus, qu aiam Uterisque mouet risum, dc gestas de mi es ea it. Manus debet conuenire voci, de vox rebus, de quibus est serino. Et corpus totum concomitari. N am cum de m iteria lacrymabili est oratio, vox flexibitis sit, & quali luctuosa oportet. Non tamen affectite sed prout assicitur dicentis ani. mus, & assidere vult. Neque enim quis persuadet, quod sibi prius ipse non per sui sit. Sicut calefact as calefacit, defrigefactus frigefacit in tangendor sic maestus , moestitiam,&sparans spem, & iratus iram, auditoribuS Com. municat. Et in hoc in 13aa est huius magiae vis. Gestus e go pro cuiusque pagorus modo, id vox attemperetur. lndicant autem oculi affectum oratoris maxime. Nec quisti babi oculos, moerorem excitabit, dec. At moestos
17쪽
ostendere laetus animus oratoris non potest. Oportet et go in hoc potentiam ponere summam ad persuadendum, ut Chrysost. &Bernard. & alij doctissimi considerant. Corpus sit rectum, non se torqueat, nisi prout naturalis affectio requirit; nec gestus improportionatos edat. Igitur pinguissimus corpore frustra praedicat ieiunium, &lasciue gestiens pudicitiam, & superbiens humilitatemmee concitatis motibus se agitans , militatem praedicabit. Saephque nocent plus hae corporales ineptudines, quamaiastionis imprimendae patientibus, in agente defectus.'Ipsa enim oratio dum dicitur, ipsum quoque dicentem affecit quamuis his, quae dicit incredulum: ut oui recitant in tragediis exemplo sunt. Alij vero spiritum habenisse. xibilem, de corpus, quo volunt inclinantem: & exercitio idem consequi solent; unde Ovid. vi ferent oculos em diere seos. At corporis defectus quomodo emendabis
De Oratoris probitate ad suadendum idonei, iuxta ter tiam primalitatem a m de ruitiis oppositis,
per redditur ineptus. ART. II. DIcendu esset de sapientia oratoris: sed longior nos de hac praestolatur sermo. Prius igitur de probitate tractemus. Est Bonitas Amoris obiectum. Virum bonum Nemo non amat, nemoque non audit. Igitur hie facile suadebit auditoribus , quoniam ubi causa passiua activae amore tangitur, semen eius facile suscipit fructificatque. Hoc in venere lasciua experimur; proportionaliter in omnibus. Quem vero prauum moribus esse sciebamus, vel non audimus, ubi de moribus conesonatur, vel fi au. dimus, ridemus, quoniam ipsum quoque ludere velle nobiscum, non serio φcere, cogitam us. Vita ergis praedicat,
18쪽
magis quam vox. Vnde Chrysost dos et, quod si Ap soli se auaritiae deditos, aut libidini, aut mel ai, ostendissent; quamuis miracula longe plura, quam legimus, feci Liant, Sc sapientiam diuinam in se ostentassent, lingua angelica locuti fuissent, mundum ad Chi isti fidem neutiquam conuertere potuissent, nec ad minimam partem eorum quae fecerunt peruenissent. Et ratio naturalis non deest, quoniam ebriosus sobrieuiten' non communicat,
sicuti nec frigidus calorem. Et conuincitur esse fictor, S deceptor, qui quod docet, non facit. Deceptori autem quis fidem adhibebit non possumus contraria simul f cere, si enim voce Castitatem, & vita Scortationem praedico, neutrum in aliis imprimam. Saepe tamen illud potius, quod vita doceo, ad quod inclinatus erat auditor magis. Non tamen ars ista, sed Deus omnem probi. talem in omni oratore desiderat: sed illam tantum partu culam, de qua orationem habet, ut qui iustitiam suadet, debet esse iustus, qui fortitudinem fortis, qui ieiunium,
sobrius saltem in opinione auditorum. Sicut enim Conis'
fidentia de bono medico sanat aegrotum, ut Auic. ait, si a de bono doetore, virtutem, S assensum in discipulo parit. At cum deficit in agente probitas, de qua loquitur, potest Iicet aegre, in patiente ipsam, instrumentalius tamen excitare, si quae alij probi lasserunt, & fecerunt, proponat. dix critque dc se. 'aecumque dixero vobis, seruate ofuite , secundum opera mea nobia facere. Vel sua occultet vitia, non hypocritice, ut noceat, sed salubriter, ut non noceant. Si cnim vera esse quae dicit, constat auditoribus, saltem ex parte afficientur. , Reducitur tandem probitas ad hoc , ut sit bonus, non homo, sed orator: nihilque eorum, quae ad suadendum spectant, ignoret; habeatque naturalem potentiam ad commouendum, & delectandinsciantque auditores ipsum non esse falsum verbis, licet
vita. Etenim cum liaeteticum aut Maco metianum praedicanteni audimus,licet vitam sanctam ostentent, nequaquam acquiescimus, quia non bonum nobis circa doctri-
19쪽
Bernardus tamen in praedicatore requirit mentis puritarem, qua diuina videat, eisque assiciatur, assicerθque possit,& quo abundat, effundere, ut fonS, non Ut canalis. Purus autem non est ambitiosus, d. auarus, & igii 'xus de se praesumcns. Vide super cant.
Oratoris sapientiam consistere in omnibus scientiis ,
rurica necessariis: maxime autem oportere linguam callere, edi grammaticam Aussitorum,'mores,o' quomodo in omni genere omnium, σ
οrdine, O flatu, oe indiuiduorum :Eorum descriptio.
Α R T. III. SApiens sit orator in omnibus scientiis, quae ad hanc
magiam vocalem spectant. Praecipue aut praenoscat mores eorum, quibus sermonem facit, veluti Medicus tempcriem aegroti, & vivendi 'Consuetudinem, anni tempus, & locum, in quo degunt, Mmeditantur. Secundo vero sciat inuenire ea, quae ad suadendum. apta sunt. Et disponere ita ut effectum sortiantur. Sicut M'dicus medicamenta, & praeparationem, & applicationcm eorum ad hanc aegritudiisqm congruenter. Quoad primum linguam auditorum prooscat, oportet : alioquin eris illis barbarus,ut ait Apostolus : si queml-riscentissima dixeris, nihil dixi 1Ie ad illos tute cogita. Via enim ad animos eorum lingua est, illis nota : Unde Apo- solis praedic turis oti orbi, omnibusque Nationibus,donum linguarum omnium primus Rhetor Deus dedit. Oporret, N. grammatice scire dicere: inlccismi enim risum auditor us, & contemptum oratoris, commouenti
20쪽
Quod,& Romae S. Clemcns in Reco g. cucnisse Barnaba Apostolico concionanti, narrat. Non enim Deus perpolitas linguas A postolorum esse voluit: ne sapientiae humanae, dc non virtuti Dei, fructus tantus privdicationis adscriberetur. Quapropter qui curnque ad populos ignotae linguae concionantur, indigent rationibus validioribus,
ostensionibus virtutis mirificae ad suadendum, quae contemptum, ex solecismis natum exuperent, extinguantque: ut qui nunc apud Iaponenses verbum Christianum an- nunciant. Persuadetque saepe pluS rusticus sermo, quam excultus. Marius in Senatu Romano incondite loquens,
eloquentiam Metelli in petendo consulatu superauit: vii alias Sempronius. Speion Venetiis doctissime, & elegan tissime orans, victus in domum redibat: quoniam Auditores se decipi elegantia, &versutia oratoris putabant. De hoc infra. Secundo mores eorum, quibus loquitur, sciadgener tim, S speciatim. Generatim quidem, Religionem, leges, B consuetudines, & doctrinas, quibus delectantur Si enim dixeris, quae congruunt religioni & legi, & conia suetudini illorum, audiunt facile, amant, &suaderi si nunt. Si contraria, statim, puniunt, fugant, exsibilant. oportet crgo incipere ex his, quq tibi, & illis , & cunctis hominibus, sunt cCmmunia. Vt quod Deus sit k quod
omnes religiones cotrariae no possunt esse verae.Quod pro
summo bono omnia facienda 1 unt. Ac deinde paulatim 'stendere bonum esse, quod suades, & verum, &c. Si enim bonum csse palam est, Vt quod post mortem alia nos manet vita, laborabis solum ad ostendendum quod sit
Statum hominum quoque nosse necesse habes,' nam alio modo reputantur bona in aliis statibus. Metiuntur enim bona ab accessu, & recessu maximi boni. Aliud quidem est summum bonum simpliciter, ut Deus; ex quo accipiemus argumenta ad omnes nationes, S sta tus hominum , aliud est summum bonum secundum