장음표시 사용
41쪽
Item in dubio; utile ne sit, an non.
ART. IV. SI .autem consultatio controuertitur I utrum aliquid sit utile , quando constat esse necesse & possibile, dehonestum. Vt viam sit utile in quadrages ma& vigiliis
ieiunare. Tunc arguas ab omni utili. Est enim utile ad conseruatione in Deo: quq est aliis conseruationibus praepone uda. Item ad an in .ae virtutes: quoniam a sim is ciborutican infestata, melius sapit,&considerat. Item a corporis utilitate, vel ex parte: quoniam sanitas mclius per temperantiam conseruatur. Et adducos exempla Hilarionas, Antonii, Pauli, & Romualdi, semper ieiunas tium; qui Centeis sim lim annum transilierunt: Autoritalcm Hippocratis.
Et probabis a signis , & causis, & effectibus. Deinde citabis ieiunij amorem laudando eius effectus, de H Iiam , de Moysem per ieiunium meritos Dei amicitiam. Probabis a necessario, quoniam est praeceptum. Necess. autem viii. est. A pulchro, quoniam sic places Angelis, re Deo. ut Basil. inquit: ab honesto , dcc.
Item a Contrario ebriosos vituperando , & similes bestiis ostendendo. Et confutando falsam voluptatem, di timorem non ieiunantium. Argues a tempore veris, quando abundant humores , purgandos esse per iei nium, &C. Argumenta a circumstantiis sunt multa r nec
repetam, cum sint luculenter posita in Tractatu de Praedi-Kam. Cap. vltimo.
42쪽
De Laut audi visuperan ique ratione secun um locos uniues iter. Et Jecialiter de laude , iuriveris
hominis, ciuitatis, Nationis, uirtutum, lam
A R T. V. IN laudatione M vituperatione proponemus obiecta
passio tum, quae praesens respiciunt, non quae futurum, uti in consultatione dicebamus. Ergo obiciat i laetitiae,gaudis, voluptatis amoris, admirationis, excitabimus e 'contra tristitiae, doloris, inuidiae, contemptus, ocrisus. Argumenta sumemus a causis, ab effectibus,1 circumstantiis, S a signis: non tamentaen d icta manifesta dicemus,
ne illud cre videamuri sed defcctus in laudem conuerte. anus, aut tacebimus: sicuti e contra vitia pro virtutibus sumuntur. Cum enim sit virtus inter cxtrema vitia, facile est liberalem vocare prodigum : Et auaru ri liberalem, α parcumr audacem fortem: Ex T. Liuio. fortem; timidum: sicuti Minutius Fabi j maximi virtutes in proxima vitia vertebat. Si laudamus hominem , aut ciuitatem. aut nationcm; incipiemus a patria, quoniam si nobilis est patria, nobilem ciuem fecit. Ei ignobilis, laus erit illi da re nobilitatem, ut Cicero Arpinatibus, non accipere. Item a parcntibus nobilibus, & virtuosis lau ditur Ioannes B, ptista apud S.Ambros. Si vero sint ignobiles, dicemus a se, , non ab aliis sortitum esse, virtutem, veluti S fortia, &Artaces,&Tamerianus. Item si hinc, & illinc nobilitas,&ignobilitas pugnant, laudando pones illud ; Vt, Salvete volucrum fra aeqvirum: In vituperando, istud. saluere mula uiae asimorum. Mox laudamus a tempore, quo vixit ; si bonum est, contestatur. Si malum, fauet, quia intemρore iracundia sua os est reconciliatio , ut ait Ecclchasticus mirus Iaudator. Considera opes, amicos, Sc inimicos, de hinc argumenta tr e in bonum, vel in malum.
43쪽
Deinde laudatur quis ab corporis dotibus. Quae sunt vires, agilitas, pulchritu oo, lanitas. Et si fauerint actioni, assume in laudem quasi pertranscundo , quoniam ilia non sunt bona magna, sed utilia ex parte, nisi in foeminis. Si
non adsint laus ti ab ab lentia petitur, quoniam non viribus, &corporeis bonis sectus, Magnifica fecit, uti Claudius c. aecus senatum ab errore reuocat; & infirma corporis S. Pauli praesentia, ut ipse ait, non derogauit virtutum maiestati. Si vituperas, cape ista in malam partem, quoniam a Deo posita in illo infirmitas, deformitas, ut viri a Listentia noscerentur, uti S. Chrysost. ait de quibusdam coe-cis, & claudis mendicantibus: a quibus Duus abstulit ea membra utiliter, quibus ab usuri erant. Et a vcstitu, dein Ceisu. &i voce, multa sume S argumcnta. Deinde ad bona animi de Scendes, & virtutes intellectitates, moralesque considerabis: quarum quas habet laudabis, & laudatis virtutibus virtuosum per locum a co- iugatis extolles. Vitia silebis: vel palliabis : contrarium facies in vituperationet. V irtutcs a definitione probabis in laudato, & excitabis amor cm. Ilcmabcifecti tuis, si casostendit in disputationibus in libris, in expeditionibus militaribus, in beneficiis erga Rem p. ec amicos, aut in I cligione: B: tunc laetitiam excitabis, uterisque ornata elocutione, & amplificatione, & comparatione aliorum Virtuosorum , ut mirifice Chrysost. de laudibus S. Pauli. Si vero nondum ostendit fructus virtutum, excita spem ab
eo, quod potest patriae, & Mundo, prodesse multum. Si vero baudes iam mortuum hominem ex factis, & quae facere potuisset, aut decrevissct, nisi fortuna obstitiiset, laudabis. Praecipue ante fi iem ipsum, si in Deo, si causi patriae si naturaliter in senectute bona, si violenter propter re- .ligionem. Et de his exempla congeres & conglobabis
laudes, excitabis amorem, & admirationem. Civitates ,& Nationes similiter laudantur, aut vituperantur, ab origine, a fundatoribus, ab opibus, ab aere, 'uis, & frugibus,&peculio; a magnitudine, a viris bo-bis, vel malis: A viri utum cultu, vel vitiorum. aaibertate
44쪽
i erpetua. ut Venetiae, a gestis strenuis,&prudentibus in obcllo & pace, a Religione, a Dei commendatione. Qui
bus laudibus, Roma de Ierusalem super omnes Nationes abundant. Sic considera causas materiales plerumque. Adde .ab oppositiS, & a magi S, dc minus, multiplicia argu
Virtus laudatur a causa univcrsali effectiva potissima, quoniam cst Dci proles. Christus est virtus Dei & omnis virtus, eius est participatio ut solci Origencs dicere. Deinde a causa prox ima, quae sunt sapientia. Omnis enim virtus quaedam lapicntia est. Si lauda, viri utem partic larem, vii iustitiam trans ad generalem quae est virtus. Et arguntenta laudantia Virtutem, laudent & iustitiam. Deinde a subiccto, quia inhqret nobilissimis, de diuinis. Deinde a finali, quoniam ut nos dcificet. Dcinde ab effectibus:
moriam nostri apud posteros. Ergo quatrupliciter nos conseruat. Amorem eius ex his excitabis. Possibi talem habendi ab exemplo aliorum doccbis, ut spem crigas, Mquantum virtutibus fulserit Paulus, εἴ Moyses, Et quoad Politicas ipsi Gentiles, Camillus, Scipio Caesar, de quia Deus non iubet impossibilia. Confirmabis; admiraberis:
de laetificabis Auditores. Virtutem autem vituperij incapaccm dices, cum omnes rcs utrique parti sint subiectar. Ilox vitia ex contrariis causis, de effectibus, quia a Diabolo, quia malum est destructivumque quatruplicis conse uationis. Quia tu es facit homines,-diabolicos, ut Iudam, ut bimonem, ut Neronem, dc Scylla, ut Chali bdim. Licet & quasi monstrum describere vitium, ut Chrysost. auaritiam, de alterum Diabolum dicere, uti ebrium iacm Iliaco comparat; dciram demono plexiae. Adde autorii tes, de mirifica dicta. In hoc negotio nemo Chrysostomum aequauit. LocoS csteros percurres, mirincabis. G csta hominum laudatur sicut virtutes, quarum sum pr
les , aut sicut vitia , vituperantur si mala sunt, no Gentia quatruplici conseruationi per se . ilcm cxe,
45쪽
Sunt destructiva bonorum utilium, &
De locis, asparonibus, γ' ratione Rhetorica in
gratiarum a Lone, cir execratione. Α R T. VI. G taliarum actio semper est propter beneficiuna; igitur
est eiRestas gratitudinis, quae rependit verbo, quod non potest factis. Igitur sumes argumenta laudumaanagnitudii te virtutis, que non muneribus, sed honoribus, sicuti l eus compensatur. Quod beneficentia facit homines Deo similes: quod seruat quatrupliciter. Et in genere lauda, quod in specla est. Deinde ad beneficium parti Culare descende. Magnifiea illud ab effecta, quia nos conseruauit, aut laetificauit. aut honorauit. Lauda ab exemplo magnorum virorum per Comparationem, non tam cia e X-
Cedat nimis. Neque Ducem unius ciuitatis pro uno facto, mirifico, aequabis Caesari, nec super Alexandrum extolles., nec qui epigramma unum pangit, maior fiet Virgilio. Ncc qui Astro labium; vocabitur Ar Chimedis praeceptor. In quo valde peccant Pocis moderni: putantes se lauda re Cum maxima dicunt, non cum vera, aut saltem vero similia. Videntur quid maliis ludere; laudatus vero si quid sapit, Conte irini dicet, &irrideri. 'Non prudenter Amucus noster, homines stellis nomen, M gloriam dare dixit. Nec qui mulieres sole speciosiorcs vocat. Arbitror quali impias ede goces has, nedum ineptas. Deinde oblig itio. nem explicabis, quam tu. vel genus humanum , Vel patria ex beneficio erga b me fa ct stes, contraxerunt. Offer famam inclitam pro remane ratione. Precare a Deo eliciis talem: Exaggera factum a tempore, & loco, & periculo, Ma fortitudine benefactoris, & timore aliorum. Quod . praeter spem. Et ab omni virtute potest accersici magnificatio, & per omnes locos. In execratoria contrarium facies ι mala enumerabis
46쪽
a maleficio prodeuntia ; Diabolicis comparabis ; mesa imprecaberis. Iram concitabis, &c. Qui illum imitantur, execraberis ψε & dehortaberis ab huiusmodi operibus cun- flos: & cxclamabis, &c.
Exem1plum constitoria ex eisdem :-hortatoriae ad luctum.
onsolatoria in morte , vel bonorum amissione, vel eXcrcitus perditionc incipi ct luctuose. Fateberis .csse malum. Condolebis. MOX non tantum, quan umextimatur. Tum non esse lugendum, quia non prodest, sed consulcndum. Allega communia mala, cunctis hominibus. Et quod nil est malum , niti vitium. Et quod possumus uti calamitate in bonum. Erige spem ab exemplo aliorum , qui ex malis resplenduerunt. Et infortunium magnum esse carere infortuniis. Dic variabilia esse omnia,ut post mala oportere bona succedere,vidi cs nocti; hycmia: Itiis. Solarc cx Dei patris amore, & in illo perare suade. Si quis defunctus cst , dic mutasse vitam. In Deo omnia vivunt. Si sancte mortuus est, aut pro virtute gratulandum. Si vitiose non condolendum, licet dolendum sit, vel penitere in fine potui sic, suspicandum , ut Dantes in Manfredo. Adde laetiora. Non tamen musicaria, quia importuna est in luctu, ait Sapiens. Nec vinum, quia hoc Medici est. Sed per parabolas, aut disputationes, aut curiosas propositiones , avoca a cogitatu moesto moe
Interdum, & per alium timorem de propria salute. Et quia nillil pro dcst in hac vita, nec in altera ploratus, sed virtus. Fortitudo autem virtus est, quae non luctu, sed virilitate malis occurrit. incuties Dei timorem, & amorem. Fl ori Moria ad luctum solet fieri ob causas oppositas; intcidum quoniam iuuat dolerc,& condolcre, ut in passione
Christi tolemus: & Ambrosius in oratione funebri de obitu
47쪽
. Mitu Theodosij obiecta dolorifica proponemus,&odis,
S moeroris, quae praesentialiter agitant. Obiecta timoris nequaquam, quoniam futura sunt, & planctum non mo. uent, nisi quatenus praesentialiter praesentatur consider tioni. Dicemus lugendum, quia tanta mala adsunt, & imminent. Mala autem sunt quaecunque destruunt quatruplicem memoratam conseruationem; vel illa bona, qui bus acquiritur conseruatio. Sunt aulcm utilia,&honesta. - Propterea in casu atroci ex dictis procedemus. In morte vero addemus laudem defuncti, ex virtutibus, & gcstis: dolebimus nos priuatos illis. Addemus, quia erat tutela
anai Cotum, Rei p. ornamentum,&c. propon mus mortes magnorum virorum, und cnrala sublequuta sunt, & hoc
idcm hinc expectari. Amplificabimus cxemplo lugentium , si luxit David filium impium ; quanto magis nos
virum bonum ' dicemus elementa compati, de stellas. Si qua eclypsiS praecessit aut cometes, inde placium debitum excitabimus. Et quia voluptas est in lacrymis pro Amico, ut ille ait, Sit falcis canciis laci; rearum Imm ιI amor Ornatis, de luctisonantibus verbis hanc voluptatcm excitabimus : praescrtim bene facta eius memorando z &planctum matris, sororum, discipulorum, d cstitutionem filiorum: quos ad luctum inuocabimus. Et ultima verba defuncti addemus, & laudes. Quibus si caremus, finge usu ei os milia dixisse, ut Dantes cum comitis Hugo. lini, & natoium in carcere, fame ne Carorum , querelas fingit &Virgil. mirifice mortem Caesaris deflet per amplificatione ab eccllipsi, dc siclia. Im,fiatiue aeternam timuerunέρ- rufa nocti m. Nos quoque in 3. Oratione de D. Thoma. Alloquemur defunctum, & viventes, & debitum nostrum lacrymis persolvemus. Et in genere miserias humanas - considerabinius. Haec valet, quoniam unus est mundus,& ex eisdem causis, ideo Metaphorae, & Prosopopeiae non sunt inanes, neque omnino falsae.
48쪽
Exempla in Accusationis , Defensionis processι
A R T. V III. IN accusatione & defensione , aut constat de deIicto
commisso, lut non . Si primum dupliciter esse potest, vel quia constat delicium esse patratum, non autem dcide linquenter scd de hoc est stio. Si primum atrocitatem desidii accusator augebiti, & ex causa, quae est vitiu Rei p. noxium, & ex effcctibus, ne reus vel alia eius cxemplo delinquant, inquirendum, & puniendum, suadebi.
mus. Et exempla adducemus undecumque praesertim ex nostris: de ex perieulo,timorem, ec iram excitabimus, quae malis obuiam it: neminemque dicemus tutum in sua domo, si impunita delicta manebunt. Defensor vero allevivibit ex ignorantia, vel necessitate, dicens fuisse peccatum, vel fragi tate, non ex vitio. Nec posse ex occulto malo, it crum alia prodire. Qui enim non audet palam, non iterum peccabit. Item har Ciudicio diuino refertiari. Neque enim Iudas a Christo est proditus occulte machinans, v Ε'
ait Chlysost. & August. Si constat de delicto, &de delinquente, similiter pro. ceci ci accusator ι & defensor, Δ addet quisque merita, Ecdemerita delinquentis in Remp. consuetudinem visaei Zeutrum sit primum delictum. Et poenam augebimus, vel diminucinus ex his. Alioquin absolvemus, si excellens est in arte, ut Dedalus. Ille iram , iste nἡsericordiam excitabit. & praedicta misericordiam inuenisse , utilissimam mortalibus, qua Deus oblectulus praedictos reos, & omnes mines non fulminat, &c. Adduntur, utrum casu, vel de indastpa; virum solus, an cum aliis; virum semel, an saepes Vtrum in Rem p. aut in principem , aut in parentem, aut in priuatos amicos, vel inimicos, deliquerit. Haec enim
omnia aut alleviant, aut aggravant.
Si v si constat delictum, de dubitatur de delinquent . .
49쪽
etisne est quaestio, utrum Petrus incendit messes Fabij, in rion. Et in hoc procedemus a testimonio, a tormentis, dea fama, & ab indiciis. Haec quaestio pertinet ad Iurisconsultos, quoniam examen continet. Praevia tamen est ad persuasionem mali puniendi, & relaxandi. Testimonia Scripturarum , di Doctorum quo pacto examinentur, diximus in Topicis. Testes autem delictialiter examinantur. Nam de iure naturae uniuersaliter tres primalitates, aut duo omne fide digni, A contestes. Sisin gulares non valent, nisi ad indicium, nec si contestes, de non digni, neque ex dicto. Eximuntur mulieres, pueri, & amentes ob fragilitatem. Item infames, complices; alias multati: S inimiei, de amici eorum: S sponta rael: dc pauperes inuoluntarii r&seruit & viles: & qui scieths dehonestant; aut periculis Certis cxponunt, ut comici: mimi: funambuli: infideles. faciunt tamen indicium magis, aut minus. Infamia est probatio facicns suspitionem ex dcccmi stibus, ex vicinia constans, qui de Auditu, vel rumore
Tormentum est Testis sufficiens accusatori, praesertim ex ore Rei. Sed ex solo tormento non conuincitur, quo aliam dolor saepissime falsus est testis. Confessio quoque debet conuenire cum testibus-ac
cusatore, esse clara, confirmata extra torturam: non retra
ctata di & possibilia dicens , quae si desint; facit pro reo
quoniam ex vi doloris praesumitur extorta, non ex veri tate facti. Multum interest, an sit acclitatus, an denuncia, eus, dc num praecesserit correctio fraterna. Non enim punitur, nisi per legitimam accusationem. Quo in negotio leges patrias consule. Nec propter ista erit v erum delictu,
Haec addita his. quae de accusatione , & defensione diximus, conficient orationem ad utramque partem. Sed cum deest corpus delicti semper pro Reo stabis Alia autem controuersia magis Rhetorica est; quoniam deae contenditur, utrum sit laudabilis an vituperabilis:
50쪽
nec constat virum bona, vel nolai ut an Caesar fuerit Τy rannus, sicuti Cicero, & BrutuS dicimi: an princeps, uti D ilites, alij sentiunt: Hinc prii ceciens a Tyrannidis definitione, ab introductione. ab effect iratis, dil proprietatibus. Ut si per vim intrauit; si domitiatur pro sui gloria,& utilitate, an pro : ei p. bono. Si .rrinati rex eris Custodibus, an ciuibus. Si consilio Senatis, an Oroprio affectu iudicat; compara ipsum aliis Tyra inis, di Regibus. dc ad utramque parte morabis. Sed tu S dis num, naturale dirini et lit in quae per se ita quae per accidens cis uinitantiae adsunt.
De Oratione expositoria praesenim Euangeliorum. Et de modo procedendi in concione ad CarboIcos, Haeneticos , oe Gentiles , ex locis , oec.
A R. T. IX. IN oratione expositoria dispositio consideranda est. Car. tera per se patent. Inam 5 iplateistio Eu agetica, vel Scripturae, per te subministrat dicenda, ut miram sit quom do memoria locali Praedicatorcs indigent : & non sunt omnes frusta oli, uti Cht y ostomus de Ambros. sed reuera non continget illis, nisi sint inflammati illo spiritu, de virtutibus illis assiuant, quas prie dicant. Unde ne cellis est, quod vehementia communicativa delit, via sit fictilia, infructuosa: vel quia hoc onus assiimunt ad sui gloriam, vel lucrum, & solum pruriunt auribus. Qui ergo inflammatus est, sic procedat. Pro exordio propon it totam literam Euangelii in periphrasim redactim. Et deinde in quo tha. male se sermocinaturum decreuit. Si de miraculis. Si de virtute. Si de educatione; de confessione, de ieiunio.
Uel solum de textus expositione. Vbi materia subiicitur, de illa tractabit, ut diximus supra de laude illius, dc vitu perio oppositi vitii, & per omnes locos dis eurret aptiores tali materiar. Probabitque semper propositiones por autori- eaternimus, vel aliunde ex S. Scriptura. Et per