장음표시 사용
31쪽
De si truplici construatione seminis, in se, in filiis, is fama, is in Deo : σ vribbus oe honestis bonis
ad illas. Et de vere bonis malis ue fecun- Theologos. Et quomodo ex his
A R T. IV. EST igitur conseruatio nostra quatruplex.
Primo in nobis, qua vivimus , Et ad hanc con1 eruationem requiruntur cibus , POtus , domicilium, ciuium tutamen, quibus cum mutuo fouemur: Artifices, agrico-' Iae, mercatores, iudiccb; leges, milites, de quidquid inuenerunt homines, ad conseruationem Vitae spectat. L. Seruamur in filiis, qui similes nobis, dum morimur, remanentes, nostram vitam inlc ruant; de ad conseruationem in filiis , indigemus praefatis bonis, S insuper multoribus, uxore, ancillis, seruis, &C. 3. Seruamur infama, & opiniolae hominum: S: ad hu. ius modi conseruationem utilia bona sunt aedes, templa, statuae, libri, regna, dominatio, beneficia hominibus prae-Bita; sicuti quae nos infama destruunt, funt maleficia, silentium vitae, abiectio, subicistio , dcc. 4. Seruam tir in Deo post hanc vitam. Et ad Deuconsequendum virtutes morales, & intellictu ales, & supermaturaleS,S opera pia nos perducunt: d diuina lex. Omnia bona, quae nos in nobis,aut in fili Is, aut in fama, conseruant, Vocantur bona utilia: & in eis est iocunditas gratia finis. Quae vero in Deo, honesta: ut virtut CS. Uerumtamen nullum utile bcinum adipisci possumus, nisi per
Quae diui irin sapientiam, prudentiam, fortitudinem, solertiam sobrictatem, liberalitatem, S crcitium. Hae in nobis nos seruant, &seruantia procurant. Omnes
32쪽
Iterum habemus cast itatem, quae matrimonia fecit,&suam cuique uxorernassignivit, vitia filii, coli seruemur. Iterum iustitiam , & vcritatem , quibuS cruamur in Rep. unicuique latim: dando .& neminem tallendo Item in Beneficientiatri, Gratitudinem , Beneuolentiam, Mansuetudinem. IE a obibtatem, Mileticordiarn, AEmulationem, Benignitatem, Hilatatu cm, S M.ignani mitatem, quae in amicis, & fama potii. S HOS seruant: pro- cuiantque utilia bona huiusmodi conteruationi. Et in cunctis virtutibus iocunditas est purior , 5 mclior quam in bonis utilibus. Ipla' enim viae sunt ad iummam boianum, S cum eo perseuerant: ut illa vero transeunt.
Vitia vero his virtutibus contraria sunt, quae nos destruunt, aut in nobis, aut in filiis, aut in fama, aut in Deo:& singulis virtutibus duo vitia opponuntur de quibus in moralibus locuti sumus. Inutilia vero aut noxia iunt, quae utilibus bonis non communicant. Aut Ooponuntur. Mors ergo est summum vitae malum, quoniam destruit esse in te: Deinde amissio filiorum , aut degeneratio : Tertio insa. mira,&dedecus; Quarto vitia opposita bonis honorabi. libus: deinde mala oppolita utilibus. Hec secundum eos ad quos loquimur. Verum Chrysost. cum Stoicis diuidit sic, ut alia sint solum bona, sicut virtutes; alia mala tan- 'tum, ut vitia: alia indifferentia, ut mors. &vitatem p ratis, diuitiae fili j, &lerui, caetera: Polsumus enim prae . dictis ad bonum, ad malum uti: M sic indisf rcntia sunt, quia prodesse, & officere possunt. Virtus autem &Vitium nequaquam: sed illa semper bona , hoc semper malum. Per mortem, de paupertat cm lancti lucrantur famam, paradisum: Tyranni per vitam , S diuitias, infernum. & infamiam , quia ibi virtus, hic vitium Coopera tur. E mdem approbant distinctionem origenes, Augustinus. S omnes patres; unde eliciunt argumenta ad suaden d um, &dit suadendum validissim L in Christiana religione, & ubicunquc aeterna expectatur vita, aliter diastingui potest. Et leo. & clephas mortem propter gloriam rizSeriuri. Non ergo summum malum est in se mori, sed
33쪽
putant multi maius esse mortem fama: at a Deo separari, quod mors est animae apud August. est maximum malo
Omnia igitur pr fata bona utilia & honesta, sunt obie
cta voluntatis; uti etiam mala opposita eiusdem nolentis. Vnde Amor, & odium agnoscitur. Ex amore autem Beodio omnes passiones manant: Igitur orator quamcunque ex praedictis passionibus excitare Volens, obiecta uniuia cuiusque considerans, ex praedictis bonis mali': eliciet argumenta plurima. Omnis enim passio omne bonum, Momnem modum, pro obiectol habet. Sed quae ex amore bona , quae ex odio mala. O pposita verb per accidens.
De pultam, fratenus indicium iniustamque boni.
FVlcrum quoque amamus, quatenus signum boni, vel
potentiae, vel sapientiae, vel amoris, Vci alicuius vi tutum, vel honorum utilium, vel honestorum. Vnde vulnera in pectore pulcra dicuntur, quatenus sunt signa fortitudinis in vulnerato: in tergo vero turpia di Cuntur, quatenus sunt signa fugae, ac timoris. Dicitur & pulcra terra, quae fructuum indicium dat nasciturorunt: & pulcra urina, quia signum salutis. Et unicuique pulchrum apparet, quod proprium bonum illi ostendit, ut canis, seruaam auae, pulchra sunt amanti. Pulcra cst membrorum proportio , vividus color, dc tenera Caro, quatenus indicia sunt artis mirificae, qua formatum est corpus: nam,& pulcram vestem dicimus, quae artis indicium cst, qua serua - .mur: pulcrior statua lapidea, Policleti opus summi arti si cis , quam aurea Paxonae imperiti. Illa enim artem, ista iimperitiam ostendit. Femina pulchra quia iam ad prolem melius, uti apparct cx indiciis. Et bellum, quia in eo macni statur virtus humana, cum tamen ob mortes sit turpe. Et illud poetae verum est ,piacram quount per vulnera mor .
34쪽
potest quod turpe videtur una ex causa, ostendere quod sit pula rum ex altera, & e coiiuerso. Sic etiam de malo de bono, orabit. Pulcriora tamen erunt, quae maius bonum indicabunt, tac.
DAtur & bonum utile necessarium . sine quo finem consequi non post imus t ut panis & mulier ad vitam speciei S indiuidui: datur etiam non necessarium, sine quo possumus, Yt sine piscibus 5c meretricibus Rempubis
argumentanssi ex praefatis obieEU roluntatis ;Gr temonum. Locique in Dialectra
C A P. VI. A Rr. I. FX praedictis facit S suadebimus, si argumenta inue
ni re non ignoramus. Igitur de inuentione hic de betur termo. lnvenimus argumenta, si locos de quibus in praecedenti libro tertio Dialecticae loquebamur , memoria conseruauit. Deducebamus argum e ta a tribus locis principalibus; videt. a causis, ab effectibus , de a signo. Causas divisimus in agentem, idealem , formalem , mὲterialem, & finalem . de perfectionalem & omnes subdivisimus in proximas, remotas, & remotissimas. Et in causas, ic concaulas, Zc into- tales. N partiales. Et lingula causarum genera divisimqs, de quibus iterum dicere non est opus. Nimiliter de effectibiis docuti sumus, sicuti de causis. Et alios adaequatos, alios inadaequatos, posuimus. Et alios extra causam, alios in causa remanentes. A signo deinde argumenta distima imus multipliciter. Sed praecipue quaedamsunt ab aequir
35쪽
pollentia, ut d finitio aequi pollenter definiturn indicat,& descriptio dcscriptuo. Eti .imi aequi eollentiae proposition uin Modalium , Sc de Ine T: singulae multas probationes habent in uilio aequi pollenter quoque probat. Alii loci per sunt a limili, vel in substan tia . vcl in qualitate , vcl in quantitate, vel in fornia, vel in operatione, vel in actioiae , v l in passione, vel in facultate, vclincircumstantiis, vel in contrarietate vel in similitudine, quae vocatur conli militudinitas. dc proportio. Quae autem a genere sumuntur, de a proprio, Mab Analogo, per similitudinem valent. A Coia iugatis est quasi identitatis ratio. A Contrariis valet, quatenuS aliis quo pacto ii in ilia, di proportionalia sunt, & argumenta mur idem de oppositum. Diximus de singulis modis oppositionu in omni generei quae si quis rite expendat, exuberabit argumentorum vi. A magis & minus per comparationem, sicuti & a simili alios notauimus locos. Locus
ab exemplo plurimum valet in Rhet. Sunt alij loci a Testimonio , de quibus plura diximus in eodem libro.
At in Iudicialibus orationibus adducuntur insuper, fama, Corpus delicti, confessio pcr tormentum expressa, discrupturae oc indicia, seu praesumptiones, quae tamen a locis praefatis vini habent. . A loco, & a tempore, & a
Circumstantiis adhuc argumentamur sine fine. Non tamen omnes locos in omni actione orator , expendet,
sed qui aptiores proposito sunt negocio. Addenda est parabola, & allegoria, quae a simili tanquam a signo proficit cuntur. Vide Log. lib. 3. cap. vltimum, in quo Topica tractauimus.
36쪽
De D stositione argumentorum dictum esse in 3. Diale- ω' addunt Rhtores , ab illis non di lingui.
HIS locis inspectis disponere orator argumenta ex eis
necesse habet. Dispositio autem est locatio in forma argumentorum descripta nobis in 3. lib. totum ubigisenorum, Enthimematum, Inductioms , se consequentia, se Exempli, se Redargutionu dispositiones demonstrauimus. Hic ergo repetere frustra esset. Addunt nonnulli Epic rema, qui tamen syllogismus est, cuius maior & minor cum probationibus praemittuntur, ex quibus infertur sera, Mfortis conclusio. Aliquando vero in una propositione totae tres continentur. Vt, Nunquid frustra Iob diues trimet Deum p Vide explicationem In pri. cap. Utuntur & Sorite, qui coaceruatas plures consequentias simul continet, &deprima ad ultimam infertur comclusio. De qua & nos diximus. Habent de Dilemma Graeci ,.quo quocumque dato ex duobus, aut pluribus, sequitur confutatio, vel approb tio. Vocaturque syllogismus cornutus. Vt, sine bonus, siue malus debet qui in carcere est Uilari r si bovus utiphum consolamur : Si malus τι ad bonum conuertamus.
Sed in singulis cornibus latet syllogismus unus. Nam si
mali sunt conuertendi, hic est malus, qui in carcere. Ergo Conuertendus. Sic de reliquo. Valci ad respondendum Contra potentissime. Patent ram igitur,&inuentiones a gumentorum , dc argumentandi formae per ea, quae prius uicta sunt. Nunc ad exempla transeamus.
37쪽
locis argumentandi, o rationiblis in unaquaque actione Orator excitare debet. A P. V II. A R T. I. Rationum aliae immediatd suadent, aut dissuadent,
ii cuti in consultationibus, ut utrum bellunt sit infercitu iam Turcis, an i. on Vtrum sit ieiunandum in Aduentu, Vci non Z virum repediat fieri Monacum, Q. virum latio sit capit c plcctendus, an exilio λ virum sit c cssandum a lugendo mortuo, vel amplius lugendum Z & in his tribus, quae causani deliberativam, & iudicialem, de conto lato.
Tiam concernunt, procedcmus argumentando a causa finali. ut plurimum , de a consimilibus. Aliae vero ii onim mediato hortantur, dc dehortantur, sed mediate: de se
enim media concernunt, sicuti in laudatione, de vituperatione virtututum & vitiorum, S: hominum, & ciuitatum,& gcstorum. Sim: liter in gratiarum actione, dein malc dictione. Irem in accusatione, dc de iisione reorum. Et in his excitamus amorem, de odiiun. Sicuti in primis desiderium, spem, timorem, horrorem, εἰ desperationem, ut plurimum. Sed contingit omnes passiones in omni actione suscitari In his arguimus ut plurimum a causa activa, de mcteriali. de abes cctibus, de a consimilibus. Patct ergo quomodo iii iudiciali alia est actio defendere, de accusare, alia vero a d absolutionem, de condemnationem suasio. In declaratoria ut plurimum a signis pro ccdemus: de omne genus dic Edi coaceruamus, prout scriptura suggerit. Si igitur qui hortatur cli dignitatis inagnae , loqucturgrauiter. S lib re. Si humilis. submissus de argutius. Si ad quos loquitur. sunt sapientes. breuiter: si idiotae, fusilis. Ed illos ab honesto bono; hos ab utili expiscabitur. Vtrosquo tamen a laudibus quemque suis. Ne enim illa indignus
laude vide cur, preterita, ves futura, tibi asscntietur.
38쪽
Campanen Met. De eodem in necesseriis, o p bilibus, er et filis:
DEinde considera, virum necessarium sit factu quod
suades, an non: si primum, aut est manifesta necessitas , vel non. Si manitcsta, incipies a possibili,&facili, vel ab impossibili, & dissicili. Et excitabis spem in horta
tibne , dc de erationem in dehortando. Si vero non m nifestum; ollendes esse neccssarium. Sit deliberatio,v. g. vltum Arist. sit e Scholis Christianis eliminandus,an non. Negativa se luctur scolasticorum commendatione doctorum, qui Arist. exponunt, Z eo in Theologia utuntur. M. firmativa est incerta. Hic incipies a necessaria definitio ne, quae est sua aequi pollens. Impossibile est Christianis mum conuenire cum dogmate Aristotelis: ergo, &c. Priamam probabis cum M Nano in s. de locis ab effectu, quoniam est ossicina Macchiauellistarum, & Athcistatu. Item a causa, quia contradicit Christianismo in doctrina de Anima: & de mundi creatione; dc Dei prouidentia. Contraria autem non possunt csse simul, sed se mutuo destruunt. Item dilemmate. Nam sue vere, siue dubi Eita asserat, ut nos malo, vel metu soluat, est ablegandus. Item ab exemplari. Nam Athenae quasi impium Aristotelem damnarunt. Et Ierosolymitae Machabaei introductum ab Antiocho Gymnasium eius expulerunt. Et Christiana Synodus Parisiensis anno iaci . libros Aristoti condemnauit, combussit & prohibuit. Et damnationcm illam Cregor. 9. Papa confirmauit. Et mox amplificabis undique argumenta hinc excitabis timorem ab Aristote. lis doctrina, ne fides corruat Catholica & a pulcro, quinniam virtutis Chi stianae est non indigere doctrina pag nai cui turpe est sc ruirc. -d autem turpe est, necessario auferendum cst. Dein do solues argumenta contraria, rationes adduce cendo,
39쪽
cendo, eur Arist. steterit , quamuis a prioribus expulsus:
scut zizania cu frumento & Iebuse in medio Israelitaru . Si vero constat de necessitate, sed videtur impos. aut re vera est , tunc non est consilium. Quis enim consulat volare in coelum alis mentitis Si non constat , sed dissi cultas, videtur impossibilitas; tunc erige sp cm, spei obisctum bonum possibile proponendos Vt virum Turcarpon sunt superari a Christianis i Sic probatur a signo quoniam apud Naupactum superati sunt. Ilcm a causa instrumentali; quoniam arma & nauigia Christianorum sunt meliora. Item ab activa, quia milites fortiores; a remota quia Deus prima causa est pro Christianis : & a propinqua, quia iustitia farier. Item a tempore, quia praeliatur cum Molcouita , nec potest duobus bellis simul si illicere. Item a loco quoniam distat locus praelij a sede regni, unde succursus. A religione autem validum sumitur argumen tum: quia Christianis regnum super omnes gentes promittitur in Prophctis, cum a peccatis destiterimus. Hoc argumentum prostrauit Gothos in Dacia. Et ingenerat fiduciam. Spes enim sine fiducia parum prodest. Itidem a contrario, pro impolsibilitate arguimus.
De eisdem in Dubio; Utrum honestum, an non.
ART. III. SI vero constat esse possibile aliquid, non autem etiam
an expediat, & liceat. Vt virum liceat Hispanis. Americanos subiugare, bonis spoliare, S c. Et in hoc est summa consiliorum. Tunc argue a causa finali. Omne bo num est expcdiens, 5 licct. Hispanos autem depopulari Americanos; bonum est, ergo licet. Probatur, quod sit bonum. Primo bono simpliciter, qui cst Dcus, cui Americani sunt Hostes s hoc valet in senatu Hispanico item ab honesto, quoniam Iustum cst, meliores domi nari,& barbariem profligare. Item magnanimum, & pium, dic. dc a cunctis virtutibus, argRere potes. Beneficientia
40쪽
est reuocare barbaros ad humanitatem, etiam vi,Vti quem. admodum furentes sanare. lnimo Misci icordia est, &c. Ite in abutili: quoniam aurum,&argemuiri, de Animalia,&gcm nas, Sc Mancipia, dc quς cumq te ad voti m nominum spectini, ex America abundanter habebimus. Quod autem tilccst, saepe honestum est. Nam, dc Alexander non est latro, dum regiones subiugat: qui vero pecunio. Iam au Drt, latro est: magnum utile semper secum adducit honestatem. Pulchrum est pluribus mundi partibus imperare, dc ditione cingere mundum. Pulcrum autem bonum est, aut boni signum; ergo virtutis nostrae, dcc. Item i Lelo quoniam Batavi hoste6 nostri. quod nos face re desii stimus, aggredientur. Ec amplificatio eorum erit nostra diminutio. Item ab admiratione , dc a caeteris passionibus , ea, rum obiecta proponendo, facile, oratio ista contexitur
E contra quis dis adet. Deus vult seruos spo te non vi subiectos. Item iniustum est indemnatos a iudice, punire. Item maleficientia est, vita priuare. de filiis, de faculi
tibus ros , qaitc bellono a laCe Tarant. Item latrocinium. magnum est parua sectius. Item turpe et iniuste domi. nari: Ac non virtutis , sed ambitionis, signum , dc auaritia . Item formidabilior est pinx aere rina . dcc. Et sic excitabis pissianes contrarias, a contrariis definitionibus, Se signis, de caussis dc e frictibus, de exemplis. Causa enitia oonorum bona, de effectas bonuo bonas , eausas indicat, dcc. .