Exercitationes in titulum digestorum de justitia et jure, et historiam Pomponii de origine juris, et omnium magistratuum et sucsessione prudentium; Auctore Wilhelmo Vander Muelen ..

21쪽

LECTORI. temporum annalium, qualescunque summi eivitatis viri fuerunt, talem civitatem fuisse, quacunque mutatio morum in principibus extitit, eandem in populo siecutam. Perniciosius merentur de Repub. vitiosi principes &magistratus, qui summae rerum praesunt, quod non solam concipiunt ipsi vitia, sed ea infundunt in civitatem, neque solum obsunt , quod ipsi corrumpuntur , sed etiam quod corrumpunt, plusque exemplo quam peccato nocent, ut in corporibus, sic in imperio gravissimus est morbus, qui a capite ditanditur, ut inquit Plinius. Ut cupiditatibus Principum re vitiis infici solet tota civitas, sic emendari er corrigi continentia ait Cicero.

Facere recte cives suos Princeps optimus faciendo docet , cumque sit imperio maximus, exemplo major est. Scilicet in vulgus manant exempla regentum,

ut canit Claudianus ad Stilicon. Principum disciplinam

eapit etiam tulius, ut inquit Plinius Paneor. cap. 46. Quamobrem mundi primordio, cum hominum coetus celebrari coeperunt, justitiae fruendae causa bene moraistos, sapientia, virtute praeditos II eges apud omnes sere

gentes constitutos veterum testantur monumenta. Id

que in Romana Repub. maxime valuisse, quoad ei regalis potestas praefuit, testatur Cicero 3. de L L. Et donec secundum leges, justitiam & aequitatem Respub administrata fuit, nullum magis storuit regnum. U rum affluentia Regni & licentia, ut rerum Romanarum scriptores testantur, Reges insolescere & a juris tramite Disiligod by Cooste

22쪽

te deflectentes tyrannidem assectare coeperunt. Reia unaque imperium , quod initio ad conservandam libertatem & augendam Rempub. , utilitatem:& sit tem civium promovendam moderati fuerant, in super hiam & importunam dominationem converterunt. Hinc Aristocratia instituta , inloptimates translato imperio. Qui a bono juito & moderato quoque imperio, ut ante Reges , paulatim degenerarunt , in civium perniciem Imperio abutentes, non tolerantur, verum depressi atque depulsi. Quo contigit, ut populus neque uni, neque optimatibus amplius fidere ausus, de trahenda ad se

rerum summa cogitare coeperit. Unde acerrimae conistentiones inter patres plebemque exortae. Et licet Aristocratiam funditus tollere nec abrogare potuerit, preLst tamen ad tempus, ita ut aliquoties status Democraticus praevaluerit. Qui & suo maxime laboravit defectu. Plebs enim otio assueta & alienas opes respiciens , sordidis largitionibus corrupta omnia habebat venalia. Quamobiciu-Plato democratiam nundinas 'populares appellavit, in quibus omnia venalia prostant. Tradit Plutarchus M. Marium modios argenti plenos in Comitium diribitores ferre jussis se, ut suffragia plebis lucro inhiantis coemeret, quemadmodum idem Cnejum

Pomprium fecisse legimus. Hinc Juvenalis

23쪽

LECTOR Lgrorum divisionibus eo usque saeviit, donec Respub. tot seditionibus & bellis intellinis adeo concussa ad eas fuerit angustias redacta, ut salva et se non posset, nisi iterum in unum omni potestate collata. Unde Taci tus lib. 1. Histor. tradit, in unκm potestatem conferri, pacis interisisse. Et i. annal. Augustum cuncta discordiis civilibus fesse nomine Principis sub imperium a cepisse. Mala priorum temporum & vitiosa corruptae Reipub. administratio desiderium mutationis, adeoque

amorem novi status excitaverant , effecerantque , ut

minime recusarent uni parere, qui ex plurium regimine jam tot tristia senserant, comparantes ergo inter se imperiorum formas, judicabant, ex mixto illo statu , ubi partim penes optimates, partim penes populum est rerum summa, non parum incommodi parentibus metuendum esse , idque rerum ustu sibi jam compertum, ut inquit Boeclerus comment. in I. Annal. I acit. Hinc tuta & praesentia, quam vetera & periculosa mallent, etiam cum libertatis Iactura, qu .e invalido legum auxilio, nullam poterat praestare securitatem. Ex hi scequae de Romana Repub. disputavimus, facile persipicimus, qualemcunque Reipub. statum imponere volu mus , nullum excogitari vel fingi posse, quin suas habeat vicissitudines, suaque incommoda, & suo desectu

laborare , optimus ille qui minimis urgetur : natura enim humana ita comparata est , ut virtutem , justitiam, honestatem non constanter colat, verum facile in sequiora degeneret, eaque morum mutatio statum

mutat. Optime Salustius. 2uod si regum atque imp

24쪽

LECTORI. ratorum virtus in pace ita ut vi bello valeret aequabi lius atque constantius sese res humanae haberent, neque aliud alio ferri, neque mutari atque misceri omnia cerneres. Felix tamen ter & amplius iste P eipub. status, in quo justitia & bonae leges vigent, & ad earundem normam & regulam, cum principes & summi magistratus, tum cives vivendi & agendi rationem componere necesse habent, statuendo& imponendo poenas , nulla habita ratione vel conditionis vel dignitatis, quas meruere pati earundem violatores, praemiis vero &honoribus asciendo utiles Reipub. cives. Quippe , ut ait Livius, nemini quantumTis egregio tiro, licere debet impune leges violare, neque enim benefacta Jceleribus sunt compentanda. Hac potissimum ratione praetentem reipub. ifatum bonis legibus fundatum tuemur & confirmatum reddere possimus, hoc unicum libertatis praesidium, quae bono civi adeo chara est, ut nequidem pro ea conservanda vitam ipsam profundere recusaret. Quippe ut inquit Cicero, Hoc Tinculom est ejus dignitatis qua

fruimur in repub. hoc fundamentum libertatis , hic lous aquitatis, mens er animus er conssilium er sententiacilitatis posita es in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine tegibus, suis partibus, ut nerviser sanguine oe membris uti non potest. Deploranda

sane & reipub. perniciosa esset libertas, si impune cuique facere liceret quod vellet; hac nimia & intempesti

va libertate libertas non periret duntaxat, Verum publ. in latronum & deperditorum hominum converteret. Quemadmodum bonae leges sunt nervus

25쪽

LECTOR L& sundamentum, quo innititur respub., ita injustitia 3e effrenis licentia, scit. libertas nullis legum cancellis circumscripta est fluctus reipub. & tempestas periculosa.

Quid potest esse melius, ut inquit Cassiodorus, quam homines in bonis legibus & aequa justitiae administra.

tione considere. Jura publica certissma sunt vitae liu manae solatia , infirmorum auxilia , & potentium starna , quae securitatem cuique praestant. Huc pertinet illud Natal. Comitis Histor. lib. . ubi Syndici connivent ad Magistratuum errores , neque ratio diligenter redditur, an res ad legum dictamen sint transactae, ibi inanes sunt & oppressae leges, universamque vim reipub. languescere necesse est. Cum lex sit unicum sundamentum rerumpub. & libertatis prauidium. In qua civitate leges vi sua destituuntur, in eam seditio bellumque s olet ingredi , ut inquit Dionysius. Quod toties experta Romana respub. Praestitissent tutam rempub.

leges, si ipsae valuissent, scit. si secundum legum dicta men praemiorum & poenarum justa distributio fuisset obtervata. Lex enim per se non ossicit bonos in Repub. Principes & Magistratus aut cives, Verum aequa juris distributio , quae consistit in applicando & exequendo quod legibus sancitum & constitutum , sive in poenis imponendis sive praemiis distribuendis. In libero enim statu pluriumve Imperio vis & anima robur Imperii potissimum consistit in legibus. Hisce salvis satis munitus est Reipub. status adversus improborum & perditorum hominum pravas machinationes, qui eum convellere atque turbare meditantur. Legibus autem in si

26쪽

LECTORI. malis vel turbatis vi, ambitu , pecunia , novis rebus atque mutationibus do seditionibus, tantonibus & bel lis intestinis causa & porta aperitur. Justitia enim &boni ac aequi juris distributio est quasi coagulum devinculum societatis civilis. Justitia sola Rempub. &societatem, quae homini cum homine intercedit, tuetur ac servat, ab ea pendet paX & concordia inter cives, sane qua nullum Regnum nulla floret Respub. nec sto ruit unquam. Haec felicitas Regnorum domi forisque. Quis enim nescit per eam expelli flagitia, virtutes promoveri, atque hac ratione securitatem tranquillitatemque ubique regnare. Quare Plutarchus , nihil tam Regi summoque imperanti & Magistratui convenire ait, quam justitiam colere & administrare. ' Quibus in locis colitur justitia, ibi non modo Imperium conservari, sed dc urbes vigere & populos florere inquit Hesiodus ,

quamobrem DICEN sive Justitiam Jovi assidere fingit,

ut eo doceret, ad Imperium stabiliendum de augendum dc conservandum non modo justitia potius nitendum quam armis 3c viribus , sed eam omnino esse necessa

riam. Nulla enim pars reipub. salva esse potest sine justitia & legum observantia & autoritate , quae insentibus praesidio & noxiis terrori esse debent. Quamob rem boni esse viri , inquit Hecuba apud Euripidem , justitiae inferetire γ' malos punire ubique semper. Imo vero tantam esse vim justitiae praedicat Homerus Οιθί

27쪽

L E C T O R I. Ut cum Rex bonus imperat re metuens dizorum In multis populis θ' fortibus: ille quoque idem iustitiam coist: observes ρο hunc Iola terra Frudius ferre suos , re fruges fundere, itemque Fatificare armenta, oe pisces exundare: Nempe ex jusitia. Populisque bene atque beate est. Verum secundum Senecam in TragaediaΤhyestis Ubi non est pudor , nec cura juris, Sanctitas, pietas, sides, instabile regnum est.

28쪽

V I R I ILLUSTRIS

I USTITIA ET IURE

d, a quies rerum, ullaque pax animi. Optima dux etitae, fidei foror atque pudoris, Et legum genitrix, quae facis una bonos. Cujus vis etiam, nullo nam tanta uetante est, Latronum ingustas firmat e r auget opes. Digna aeo virtus, a qua ceu fonte prosectum

Manat virtutum latius omne genus.

Virtutum regina sophis, dea facta poetis: Seu Ihemis arbitrium de Jove juris habes, Ad vada Cephis quae quondam oracla teneba,

Deucalioneis inclyta temporibus i Signiferove micas pretio pietatis in orbe

Erigone I aut tribuis cuique suum Nemesis ;Sive prius , quam te facinus mortale fugaiit, ytraea antiquis es celebrata piis ;Site , quod inventrix legum perhibere fuisse,

os adorata es, seu venerata Ceres:

29쪽

Namque vetustatis prisecae monumenta loquuntur in legiferam, legiferam Cererem. Seu te condigne Chi sinus idoneus aucIor Depinxit verbis os faciemque tuam; stualis rhetoribus te describentibus olim, In veterum pictis qualis eras tabulis. Sive aliis alii te Iormavere Muris te ad naturam plume minusve tuam Nam simulacra tuae fecerunt nuntia formae Non uno artiscum saecla priora modo. Diva potens legum , quoscumque es censa parentes, A priscis quoquo nomine numen habe3. Culta quibusquibus es populis , ubicumque locorum,

Suoquo gavisa es more modoque coli. Ωuoquo more modoque etenis rituque colenda,

Quaqua laetaris religione coli. Dum te, nec pudor est, minus er minus haec colit aetas,

Et tantum non te nomen inane putat: Quis nimis inversios poterit convertere mores Z

Ruippe ubi sub pedibus jusque piumque jacet;

Publica luxuriam delamentatur egestas sPraemia virtutis possulet ambitio;

Tot fraudam apparent facies ; re lege solutus Omnia permiscet fanda, nefanda furor.)O bene, quod coleris Maelenae mentis in aedes Haec tibi jam pridem rite dicata fuit. Hanc tibi facravit primo Muelenus ab aevo. Hie idem partes sacriscantis agit: Sive gravis judex aequo siecernat iniquum, Aut multet poena Sindice sagitium ;Seu sidus recti custos e r amator honesti, 2uod verum atque decens, Ierzet in ossiciis s in

30쪽

Sise miro scriptis quaeratur juris origo, Site sit in cura nominis ille tui;

Sive magistratus dominae percenseat tirbis Accepti inrines partibus imperiι, Et divina miros humavaque jura professos Lumina Romani nobiliora Jori. Vitet Aristides a te cognomen adeptus, Te propter patria polos in exilium. Cultorum Oitant Libitinam scripta tuortim Clarus postgenitis e Muelenus erit. Hactenus haec: at tu, mihi se e utcumque vocanti

Justia utque illi, sic mihi, sancta, fave. Non tibi tus sustimen erit, quo sussiit Orpheus,

S uum rudibus populis carmina lacra daret sIlle tui cultus auctor clarismus Orpheus: Hoc pro ture tibi carmen habere velis. Hoc tibi carmen amantis habe ; sit, dιva, licebit Non adeo ingenii vena benigna mei. Respice conantem meritas tibi dicere laudes, Et, cujus constant tot benefacta, viro; Cujus amicitia Hispano mihi carior auio est ,

Ac pretiosorum deliciis lapidum;

Cujus amicitiae nec Eoi munera ponti Anteferam, quamzis magna, nec Hesperi; Cujus amicitiam tria per quinquennia cultam Non mihi Lethaeis auferet Orcus aquis. At quo materia ferar uberiore canendi ZHos tibi sacratos sume libens elegos.

Sie bene morati reges te semper honorent, uos homines eatissa constituere tua. Sic importunis ultrix timeare tγrannis,

Subjiciunt pedibus qui tua jossa suis.