장음표시 사용
31쪽
Sic per te populi compost i pace quiescant; Bella rue, se quando, noa nisi justa gerant.
Sic tua Deridici fundant oracla ministri , Uthia ducantor posteriora tuis. Serviat omne forum tibi semper er omne tribunal, Serotat officio curia quae Ue tuo. Sic fora oulturiis Aut interdicta togatis, Sint a pragmaticis omnia tuta lupis. Nec bona caussa aliquo mala fat agente patrono, Nec mala caussa aliquo sat agente bona. Sic subeat per te spin a calumnia multam, Nec careat turpi frausque dolusque nota.
Sic te Romanae tremat impia turba Ladernae, Me domus antiqui te tremat Autobes.
Detestata bonis sic sacra Gottia semper Horrueris taetris foeda libidinibus. Deposita sic te gentes feritate sequantur,
Quas procul a nobis barbarus orbis habet. Sic exuta peregrinos haec natio mores iustifcae mentis gaudia percipiat; Gaudia , quae nequeunt unquam sentire profani; Gaudia caelitibus proxima laetitiis. Sic aeterna piis ob vitam puriter actam, Caelo quippe beas, tempora pacis eant; Tempora pacis eant optata sede fruendae;
Perpetua aeternae tempora pacis eant.
32쪽
ullus hominum coetus , nullaque civitas vel
a Rς publica diu consistere potest , nisi suis
ta, si sun data legibus, quae civibus atque subjectis eam vivendi agendique normam atque regulam praescribunt, quae cum justitia atque honestate convenit: austitia enim archi Lsinuim societatis vinculum est, utpote.quae tot capita tot sensus conglutinat, atque ad unum eundemque finem obtinendum conspirare atque collimam eisicit, finis est conservatio totius societatis, & proinde A sngu -
33쪽
singulorum membrorum, e quibus composita Sc in unum quasi corpus coalita est. Ejusmodi vero concordia atque singulorum membrorum inter se te harmonia basis ac fundamentum , cui innititur totius civitatis fabrica, vix posset haberi, nisi civium actiones ita dirigantur, ut cum eo, quod sustum de rectum atque honestum est , conveniant : quippe quicquid agitur, quicquid geritur, &proficiscitur ab homine, quocunque instatu collocatus vitam agit, oportet, ut cum justitia & honestate consentiat, nulla enim vitae pars neque publicis, neque privatis, neque forensibus, neque domesticis In rebus , neque si tecumagas quid, neque si cum altero contrahas, vacare justitia vel honestate potest, illa enim cuique debet esse agendi, de vitam transigendi ratio, ea debet dare formam tum publicis, tum privatis negotiis , in ea colenda pax & concordia civium, & proinde Reipublicae salus & conservatio sita est, in negligenda discordia& pariter interitus cuJusque civitatis: concordia enim hominem conciliat homini, sc proinde fovet ac tuetur salutem Reipub. discordia distrahita animos , & civitatem ad inisteritum properare efficit. Quamobrem Principi vel magistra. tui, qui summae rerum praeest, incumbit summa ope niti, ne Respub. quid detrimenti capiat, adeoque ut vigeat Justitia, scit . ut tum in publicis tum privatis tractandis negotiis obse vetur justitia , juxta ejus normam ac regulam omnia perais gantur, ac gerantur , quae ves magistratus ipsi, vel cives ac
subjecti agunt , suscipiuntque, justitia)debet esse moderatrix
omnium actic num, 'uae ab homine proficiscuntur. Finis enim justitiae est, ut honeste vitam quisque transigat, alterum non laedat, suum cuique tribuat ue hoc imperat , hoc suadet, de dictat. Haec autem praecepta si a lingulis civitatis membris observentur, nullae discordiae vel lites, nullae inimicitiae, vel odia civium animos distrahent, verum pax de concordia floreis bit , quae communem salutem tuebitur, a qua singulorum meminbrorum conservatio pendet. Verum cum plerique mortales natura proni ad patranda quaecunque flagitia, & nefanda fa-
Cinora, tum etiam omnis generis vitiis contaminati, ac dediti, haud sponte faciant, quod dictante recta ratione faciendum ipsis incumbit, & proinde a Justitiae tramite saepius deflectant,
34쪽
mecessum fuit leges figere , quae cuique civitatis membro regulam & normam agendi , & vitae traducendae, & cum ejusdem societatis membris Vivendi rationem non duntaxat praeis scriberent, verum invitos formidine poenae ad illam amplectendam , & sequendam impellerent , invitarentque , sic Deus populo suo , sic Solon , Lycurgus, sic Romanorum aliique reges ac principes summique magistratus , leges tulerunt, ac promulgarunt, quae pro agendi & vivendi regula &,norma civibus suis essent , ne a tramite justitiae deflecterent, ac deviarent , deflexos autem non metu poenae duntaxat , sed etiam eas ipsis infigendo ad Justitiam colendam revocarent ; erunt enim peccare boni virtutis amore , mali formidine poenae. Quamobrem lex definitur regula , &- humanorum actuum mensura, quae 'movet ad recte agendum , vel regula obligans ad id, quod rectum est. Objectum enim flegis esse debet τι δίκαιον, tu est iustam , bonum S, rectum ' quod cui-'que praestandum tam Deo quam hominibus. Docuit hoc Servator noster, cum, quid per legem liceret , vel non liceret, interrogatus, respondit Mart. XXII. a .FRedd te quae sunt Caesaris , Caesara ς quae sunt Dei, Deo. Quamobrem Graeci recte legem idixerunt v. -υν, a tribuendo, quia hoc docere & imperare debet, ut cuique quod suum est, detur Miribuatur. Hoc si sponte facerent homines , atque ita non duntaxat quod dictat naturalis: ratio in foro Poli, sed etiam jus civile in foro Soli imperat, in summa tranquillitate & concordia vita beate transigeretur, uti in aurea aetate vixisse homines canunt Poetae, qui vindice vulgo,
Sponte sis siue lege fidem rectumqxe colebant.
Quamobrem nec verba minacia fixo aere legebantur , nec poena metuque ad colendam justitiam impellere invitos opus erat. Verum postquam fugere pudor, verumque sidesque, defraudes ac doli,Pinsidiae & amor sceleratus habendi, aliaque innumera vitia invaserunt mortalium pectora, tot malis cocr- quamobrem leges scendis remedia adhibere necessum fuit,
35쪽
Ex ERCITATIONrs INTIT. DIGγgere iatquefrefigere humani generisa ac cujusque hominum
coetus , sitne quo nec satis commode nec beate vivere possumus ,t conservatione exigente, docuit mortale genus. ita ut nulla gens vel natio adeo barbara, quin suas habeat leges, quae hominum voluntates & actiones ita moderantur, ut cum justitia'conveniant , vel pauciS exceptis, quae adeo extra mores
projectae sunt, ut nec Deos ullos , nec proinde justitiae nomen venerentur. Quoniam autem Iustitia, sive illud, quod justum, rectit m ac honestum est, sit legis odectum, Imperator noster, postquam animum induxisset Lomanorum leges, quae Edicha, Responsa, Senatusconsulta, Plebiscita continent, di vim legis obtinent, in unum corpus colligere atque in unam eandem que harmoniam & consonantiam redigere , incipit a legis o
jecto, & proinde primi Libri primus titulus quasi in fronte gerit inscriptionem de JUSTITIA AC JURE. Quae omnis
juris tum scripti, tum usu & consuetudine introducti finis est, ut ea in Cmnibus negotiis, commerciis, contractibus, pactis, stipulationibus sit forma & regula, juxta quam perfici debent. Quamvis in hoc titulo etiam de Iured non scripto, tum naturali, tum Jure gentium sive publico agatur, principaliter tamen jus Romanum continet hoc juris corpus, tum publicum, tum privatum , a Iure tamen naturae vel gentium non omnino recedens, nec per Omnia ei serviens, ut inquit Ulpianus l. 6. h. tit. Naturalis enim aequitas & rationis rectae di tamen ,
balis & fundamentum , imo anima juris positivi et se debet. Unde jus dicitur ars .aequies& boni , uti inquit Jitiis I. i. m.
unde merito juris consultos sacerdotes nuncupari testatur idem. Potitiam namque colimus , S boni S aequi notitiam profitemur , aequum ab iniquo separantes , Iicitum ab illicito discernentes. Quamobrem miror quorundam non jurisconsultorum duntaxat , sed etiam judicum , in controversiis dirimendis constantiam , qui saepius adeo pertinaciter legis verbis atque litteris inhaerendum putant, ut ab iis recedere Sacrilegii misnar habeant,radeo ut nec rationem nec aequitatem legis attendant, quae tamen pro diversa rerum facie mutari potest, uti e & facti & causae sive controversiae rationes & Cirantiae in ut ita dicam , respuunt eluidem legis applicationem.
36쪽
tionem. Hoc tamen nihil refert, quamvis durum , attamen ita scriptum , hoc est summum illud Jus, quod in injuriam degenerat. Sed e diverticulo in viam. Prima hujus tituli lex desumpta est, uti refert inscriptio, ex libro primo institutionum icti Ulpiani ad idem factum vel causam, qui ex Srria Phoenice splendidissima. I Triorum colonia oriundus I. a. f. de Ceni P. Alexandri Imperatoris in illo tutor, matre pri. mum repugnante, dcinde gratias agente, postea Praefectus tam annonae quam Praetorii , Consiliarius & Magister scrinii, id est a consiliis primus. Fuit autem summo in honore ab Imperatore Alexandro habitus,:adeo ut saepe eum a militum ira sua intercessione defenderit ,h& praeter illum Praefectumque solum ad se vix aliisipateret aditus. Multa scripsit in jure volumina, & inter alia ejus scripta enumerantur quoque libri duo institutionum , e X quorum primo est l. I.; U I'quoque L. . S 6. b. tit. Merito primus hujus corporis juris titulus in fronte gerit inscriptionem de ' Potitia es ' Iure , con venit enim haec inscriptio Imperatoris Juliiniani menti atque
intentioni, utpote qui eo animo cum Pa 'andectas, tum institutiones , tum etiam Codicem atque Novellas quasi in unum corpus colligi voluit, ut juXla lcges huic ansertas civibus iustitiam administrarent, quibus haec provincia demandata .Fatisque civibus essent pro norma & regula agendorum. Objectum itaque & finis, ad quem collimavit Imperator, fuit, ut intratam vasti & ampli imperii fines justitia ubique vigeret, sine qua nullum imperium, nulla Respub. nullus denique hominum ccoetus diu subsistere potest , uti alibi annotavimus. Urigo itaque & initium sive causa Iustitiae atque Iuris, quod hoc corpore conlinetur , derivanda ab intentione Si voluntate Celiasissimi Imperatoris Justiniani; quod non eo sensu accipiendum . quali justitia a voluntate Principis penderet , & suos natales e)us placito deberet: neutiquam sane ι justitia enim, ut ita dicam, est sui i plius propagatri X & causa 1 justitia enim per se in abstracto considerata immediate profuit ex mente di vina, summique a nemine pendentis Entis sanctitate, & proinde uti summum illud Ensba se ipso est, ita quoque justitia , quatenus est attributum essentiale summi Entis, sui causa atque R 3 origo
37쪽
Ex ERCITATIONES IN TIT. DIG. origo est. Quamobrem Johova, Pre me regnant reges S iud res decernunt ustitiam. Verum quatenus Reges ac principes sum. mique Magistratus vi summi imperii, quod in ipsos collatum , facultatem habent Jura & leges condendi , quae civium actiones ita moderantur, ut cum eo, quod justum atque honestum&'aequum est , conveniant, atque ejusmodi convenientia , quae in dirigendis subjectorum actionibus ad illum finem consequendum perspicitur, cum eo, quod justum est , recte justitia appellatur, eatenus a voluntate Imperantis proficisci, nemo sana mente praeditus inficias ibit. Et quemadmodum ex propensione ad justitiam colendam omnia Principis jussa pr manare debent, tum etiam ut promulgataeilegis ad eundem finem civium actiones dirigant , merito justitia terendarum legum & juris condendi principium & finis dicitur. Quam is obrem, uti dicere incepimus, primus limus corporis juris iis tutus de justitia & jure inscribitur. Hugus enim tituli inscriptio prae se fert animum & intentionem Imperatoris, cui nihil magis fuit antiquius , quam ut per legitimos tramites iniquit
tes calumniantium expelleret, atque hac ratione se profiteretur juris ad summam religionem observantissimum. Quamobrem 'orm. iust. I eratoriam majejutem non sum armis de ratam , sed eriam legibus oportet et e armatam , ut utrumque tempus.beuorum cymen recte post gubernari, E; Princeps Romanus non uetam in hos ilibus raetiis victor existat; sed etiam perlegitimos tramites. calumniantium iniquitates expeliat ς' attam iuris retigiosi lanus', quam mittis hosibus Triumphator magnisicus. Iuris religiosi mus , h. e. Iustitiae administrandae omni cura atque opera inserviat, justam hanc sui muneris functi nem summa religione, scit. integritate & maxima cura suscipiat, dea nulla re magis sollicitus sit , quam ut austitia vigeat in terris atque regionibus imperio suo subjectis & majestatem suam venerantibus. Uti hoc sensu religio apud cladi
cos auctores occurrit, vid. Cic. in Verr. 7. 29. P ut. Curcul. 7. 7 I. Terent. Heaut. I. I. I 6. Cic. 3. iu Catil. 6o. si ve velis Imperatorem juris religiosum vocari, quatenus Themidis minister atque sacerdos est , cujus dum administrando justitiam sacra Peragit, adeoque Sacerdotis munere fungitur. Justitiam enim
38쪽
: l DE JUsTITRA ET IURε. enim colere atque administrare nihil aliud est , quam cultum Themidi Deae debitum praestare, quod Sacerdotibus apud
gentiles maxime incumbebat, uti quoque in Hebraeorum Theocratia Sacerdotibus, qui divino cultui vacarent. Hi etiam justitiam administrabant , & judicia eXercebant Levit. x. D.
los Sacerdotes etiam fuere judices. I radit AElianus Hist. r. Lb. 34. cap. 34. sacerdotes apud AEg3ptios eosdem quondam fuisse, qui & audices. In his princeps erat sententiae maximus natu, & in omnes statuendi jus habebat. Ita quoque apud Romanos olim Pontifices suum habuisse collegium , & judicia exercuisse, & justitiae administrandae praefuisse, non cluntaxat in rebus sacris, sed & civilibus, cuique notum est..Peianes pontifices enim interpretandarum lcgum scientiam 5r actiones fuisse , constat ex . . 6. . de oris.jur. itaque juris uni-- versi quasi custodes, interpretes ac dispensatores erant. Adeo ut,in veterum monumentis vix invenias Jctum , qui idem Pontifex non fuerit. Eodem sensu Ulpianus Jctos Sacerdotes appellat, quod juri operam dantes Astraeam virginem venerantur atque colunt. Verum dum in fronte hujus tituli conspicimus inscriptionem de Tu sitia Pure , facile perspicimus justitiam, uti prioremolocum obtinet',etita quoque jure esse antiquiorem , adeoque quasi matrem & genitricem juris, atque aliquo discrimine a justitia sejungendam , Iustitia quasi sons est, unde dimanat Jus, sumpto Juris v cabulo eo sensu , quo significat regulam Gmnium actuum', qui abi homine proficiscuntur, Obligantem ad id, quod re Gum , justum atque honestum est , ii vecquod cum justitia vel rectae rationis dictamine convenit, atque consentit, uti statim latius sumus demonstraturi.
39쪽
Juri operam daturum prius nosse oportet, unde nomen
juris decendat. Est autem a justitia appellatum; nam, ut eleganter Celsus definit , jus es ars bom
aequi. Cujus merito quis nos sacerdotes appellet. yu- sitiam namque colimus er boni, er aequi notitiam pro temur: at Πm ab iniquo separantes: licitum ab
illicito discernentes: bonos non solum metu Faenarum, et erum etiam praemiorum qreoque exhortatione e cere
cupientes: veram, nisi fallor, philosophiam, non m .
yari ope am daturum prius nose oportet ', unde nomen juris descendat. Quicunque juris disciplinae excolendae operam dare animum induxit, ante omnia ipsi indagare incumbit, unde nomen juris descendat. Quippe uti in quacunque disciplina id primum est de significatione de notatione verbi quaerere, ita quoque Jctis summus circa verborum proprietatem labor semper fuit , teste Quintil. s.'In s. orat. ult. Quamobrem te stitur Gellius de Antistio Labeone Icto, eum Latinarum quo- qtie vocum Origines rationesque percalluisse, eaqtie praecipue scientia ad enodandos plerosque juris laqueos usum fuisse', no t.' Att. lib. 3. cap. Io. Adeoque non absque ratione monet Ulpianus, juri operam daturum prius nosse oportere, unde juris nomen descendat. Quamobrem & ipsi opportunum Se consentaneum visum fuit, si in originem vocis , qua venit ea disciplina, quam tradere nobis instituerat, prius inquireret: atque in eo Stoicos, cui sectae addictus erat, imitatur. Hinc Cic. i. Audeamus imitari Stoicos , qui sudiose exquirunt , unde verba simi ducta. .-. E Diqitiros by Cooste
40쪽
Dr IusTITIA ET JURE. 9s autem a justitia appellatum. Hanc nominis derivationem, quam tradit Jctus noster, carpunt nonnulli commentatores , quasi potius justitia a Jure , quam a justitia sus derivandum. Juris enim vocabulum simplicius est, unde ab eo potius justitiam derivari debuisse, Grammaticorum leges dictant. Quamobrem Romanae eloquentiae parens Cicero eos reprehendit, qui Venerem a venustate dicta in statuunt, cum venustas sit a Venere appellata , quod in ea stet Venus. Ita ergo & justitia , quas in ea jus stet, videtur fuisse appellata. Ut de Isidorus tradidit, justitiam quasi guris statum appellans. Qua ratione motus Valla , putat Justitiam a jure dici. vid. Wisien bach. Disp. r. lib. I. Praeterquam quod ξe ipsius naturae & rerum ordo nos admonere videatur, a jure nomen justitiae de Icendere, quippe, uti, disputat Franciscus Conanus Jctus florentissimus comment. ad Ins. S Lb. I cap. 2. Quod enim nobis lex aut ratio dictat faciendum, jus est: quod ex iiD Mrationis praescripto, rusum vocatur: quae , qaoae jusum est , virtus e cit , justitia nuncupatur 'quod quia facere non potes , nisi qui juris vim naturamque cognoverιt, vocata es apud Graecos ἀμπι-ο- , quasi δισύνεσις, id es juris Dientias intestigentia. At omnis scientia eo, evinus es scientia , posterior sit , oportet j ut eantus prior es quam ars musica,
πumerus, quam Arithmetica. Denique scιentia omnis es naturae animadversis e natura autem omnium rerum prima es antiqui
fima es. Itaque Suus prius erit, quam Insilia, es ranquam minis juris, cum ea quodammodo curationem, dispensationem susceperit: eryo S Iure posterior, itaque abire potius dicta, quam ab ea jus. Et Arasoteles s. lib. de mor . scribit δικαιον, id e jus universum dici, S generalem esse quandam regulam, postquam autem factum es aut magis proprie δμα-- προ - , id es justum S juste faectum. Similiter αδ υ , quidquid injustum est, postquam factum est μι ιυι, id es injuria. Itaque praeceptum sud, suum cuique tribuere, jus es. Cum suum mino resιtuitur, justum, id es, qua id perscisstr , virtus nominatur jusitia. Sic α ων es υ; ιvusum furari. ct furtum commissonet es , injuria dicetur tua anima assectio qua quis impellitur ad hoc scelus, injustitia est. Ex quo incitur, jus B rebus