장음표시 사용
41쪽
modum,& benigna censetur poena praedicta per Caro. Magnum in capitularib' statuta:&ideo ea ibidem augetur,Vt pro homicidio subdiaconi Epit copo soluantur pro c8positione quo. lidi. pro homicidio diaconi. 6 QP. solidi: pro homicidio presbyteri-9OQ.pro homicidio Episcopi duo mill C, S. 7op. Rursus id e Bu chard. cap. 6- adducit decretum concilij Prouincialis Triburiesi. quo eadem augetur poena,aut pecunia proc5pontione soluenda Episcopo altem quo ad homicidium presbyteri,& Episcopi. Nam Pro homicidio presbyteri episcopo sol-uedi iunt mille,& ducenti 'idi: pro homicidio aute Episcopi triplex redditur haec compositio: nempe luuntur termise,& sexcenti solidi. Hinc ipse conij-cio aliquot rationibus,hos illitos no esse aureos nec similes his quorum memiΘnerit Iustinianus. Primum, quod annissere tercentum post Iustinianum tam varia imperij Romani mutatione non est ad modum veritati consonum, eosdem
aureos itidos percuti publice,& expendi Deindequia in cociliopr citato apud villam Theodonis misiericors admoduexistimatur punitio capitulariu Caroli Magni, quae cerre non esset quoad pecu Diaria compositione:si solidi illi aurei,&veteres censeretur:maxime quia Haereralia iudicij secularis punitione pecunia in dictis canonibus definita pro c5positione luitur episcopo,ut homicida ad poenitentia,& absolutione admittatur, quae ex causa satis graui sest pecunis desinitae lutio,etia ii de itidis argenteis intelligatur. Et praeterea cii capitularia Caroli Magni,de numis Gallici h& Germanicis sit intelligeda, non conuenit ratio aureoru solidorti Iustiniani apud eas g*i res,qustuc maxima ex parte ab imperi Caesaria,qui Constatinopoli sede habuerat,ad Fracoru reges,& alios desciverat
Sed in legibus Salicis,quae apud Francos
veteres admodum, S antiquae cesentur metio fit solidoru,quoru Valor,&pretiuex denari s aestimabatur aut hore Rhenano lib. a. reru Germanicaru: quo in loco distinguitur Solidus duo cim denariorum a inlido quadraginta denariorum. Ex Gallicis autem numis Iblidos ipse
Turonicos,aut Turonenses memini m2
expendisse apud Budaeum lib. s. de aste, hac habita ratione,utquilibet ElidusTuronensis, qui ex argento,& aere mistis ut con hcio,percussus est, valeat duodecim
denarios Turonenses. Septem autem Elidi Toronenses a Budaeo aestimatur didrachmo veteri de silc duobus argenteis denari)s Romanorum: uia Budae. denarium,&diachma idem e Te semper censuit Mic igitur solidus Turonensis aestimari poterit apud nos tertia Vnius argentei numi Regalis parte: deniq; paulo minus:nempe ex eo quod iuxta Budaei sententiam septem hi solidi efficiant apud Gallos aestimationem duarum drachmarum,quae apud nos constant ex duobus ustissimi ponderis argenteis, quibus aurifices,& fabri argentarij utuntur ad podus,quorum qui ibet aliqua ex parre maior est num o argeteo regali, quem in comutationibus expendimus. Vnde perpedere licebit quemlibet ex ijs solidis Turonensibus valere nostros aereos vulgares marauedinos decem. Denarius vero Turonen. minoris valoris est,qua In noster hic numus aereus, marauedinus Vulgo dictus. inararia. c. i. nore ad hos solidos Turonenses deduci decisio a Gratiano ex capitularibus tradita ind. c. oui subdiaconu. Forsan& ad eo L
dem refereda est copositio, quae solutis certis solidis iniungitur in. c. cum deuotissim5.1 a. q. r. EA CPist. Greg. Papae. 3 3. lib. . ad Cons Eliam Regina Calliae.Cuius item meminit Burcharduslib. 1 r. c. 2Percussi etia olim fuere Turonis nu-ini argentei,dicii Turone.argentei, quo De mone. D ium
42쪽
rum metio fit in Cle. 1. de magis .ad c stituendum modum expesarum,& sumptum, cui fieri itebant in dignitate doctorali suscipienda. Hi numi varie quidem ab interpretibus aestimantur,sed in
extra ua.prima. de censibus inter comunes. 9 Porro . ita examinantur, Ut duodecim argentei Turonenses essiciant Florenum Florentinum aureum. Hic tame Florenus Florentinus aureus maior Videtur octaua ex parie Floreno AragΟ-8 nio ex. l. 62. Henrici regis Secundi Tauri statuta aera. M. cccc vij. At Florenus Aragonius octo fere valet argenteos num os regales Castellanos: ex quo,&ex his, quae simul tradidere rio in. l. Paul. fisside solui. col. 1. dc Alciatus lib. 3.dispu-ctio.c. p. terit Florenus praedidi us Florentinus nouem argenteis numis Regalibus Castellanis aestimari. Sic sane argereus Turonensis, cuius metio fit in dicti
Clem. a. erit minor fere quarta ex parte num o argenteo regali Canellano, qui drachmam argenti appendit: qua ratione undecim ferme argentei Turoneses efficiunt unam argenti integram Vocia:
de ideo quilibetTuronesis argenteus stimabitur vigintiquinq nostris aereis ma-rauedinis.idcirco Panor.in dict. Cle. E. tria millia Turonensium argenteorum,
de quibus illic traditur, ad ducentos, &quinquaginta Flore nos de carnera d ducit existimans,hanc esse veram illorum stimationem Quamobrem iuxta illariems potirit indocto tali gradu,& honore adipiscendo expendere vltra ducentos simplices aureos,&ducatos Castelli,quorum quilibetvndecim numis argeteis regalibus qstimatur.
Quod si quis solidos capitulariu Ca-r OliMagni,de quibus in dict.cap.qui subdiaconum . interpretari velit argenIeos Turonenses: non admodum refragabor
Nam & tuc satis sufficies erit copositio. Solidi autem, quorum mentio sit in cap. vlti. de reru perm utino sent ad soliud os Iustiniani,nec ad aureos veteru Romanorum referendi:sed ad solidos Vngaricos argen reOS,Vt Opinor, Qui percussi fuere Regis Vngariae authoritate: &ideo in dict. cap. viii. Solidi regales dicuetur, Vr inde non temere vinemur, eos num os non esse veteres Romanorum: nec Imperatorum authoritate,imo Regia fuisse percus s. De his solidi qui reseruntur in m. coquerente. de offi.ordi.maior est dubitatio. Siquide glo. in.c. Placuit. 1 o.q. 3. scribit,solidos illos pares esse, & similes aureis,& solidisIustiniani. od mihi multis ex causis placet. Primo, ouia Bracharese conciliam secundum in quo statuitur,Episcopos nomine cathedratici non posse exigere vltra duos solidos a qualibet Ecclesia. cap.placuit. modo oratum celebratum fuit sub recesueuoru Theodem iro,®e Gothoria Athanagildo,
anno Oni.D. lxiiii .ut constat ex D.Isidoro in Historia Sueuorum,&Gothorum,
ut interim,& obiter admoneam lectore in libro Conciliorum, qui vulgo circunfertur, tempus celebrati huius concilii Bracharensis vitio erratu esse. Est enim
inibi ita scriptum. Anno Secundo Regis Ariamiri AEsa. DC. X.sub Honorio papa primo Est equidem ita legedum. Anno Secundo Regis Theodomiri AEra
DC. II .sub Ioanne Papa Tertio. Cuius iei testis est diuus Isidorus,isq; maximaei aut horitatis author illis teporibus proximus,qui in historiaSueuotu scribitTheodomirum coepisse regnare anno Dni. D. LXIII.Et cu eius RegisSecudo anno cogregatu fuerit hoc Bracharese Coci-liu secundu,apparet,eius certu tepus tribuendu esse anno D ni DLXIIII. AEr DC.II. quo tepore summu Pontificatu obtinebat IoanesTertius.Na Honorius
electus est multo post anno quide Uni DC. XII.Hoc auteBracharese c5ciliuiuxta
43쪽
iuxta banc rationem plane contigit Iustiniani Caesaris aetate:& ideo miru non
est quod ad eius num os: id est ad solidos
aureos referatur. Secundo, quia haec eadem decisio de duobus solidis ab Episcopo e Yigendis pro iure cathedratici traditur a Gratiano in ca.inter caetera. I O. q. 3.
Ex concilio Toletano quarta seu potius ex concilio Toleta. septimo. cap.4. Vt admonuitAnto. Demochares,quod concili una celebratum est anno Iani. DC.xl quo rempore,ac postea Reges Gothoruviebantur propriis in legibus,& constitutionibus solido, aureo Romanorum: quemadmodulam semel admonuimus
di modo iterum admonemus ex Foro juago lib. I. cap. Viri.&Jst 8. ritu. q. Te tio ex eo in hanc accessimus sententiam
quod sub Iustiniano Pelagius Papa primus paulo ante hoc Bracharense conci lium statuerat,duos tantum solidos exigendos esse ab Episcopo iure cathedraetici ut apparet e X. c. illud.&cap. Vlti. 1 C.
q. 3. de quo est sane constituendum eum intellexiise de solidis aureis,quibus eo tepore Romani, apud quos summum agebat Pontificem,utebantur, S de quibus Ieges tunc latae, ab imperatoribus erant intelligendae. Quod non latuit virum illum doctiIsimum Martinum Bracharensem Episcopu, qui huic praefuit Secudo Bracharensi concilio,qui q, a Pelagi: papae decreto canonem Concili; deduxit. Septima ratio ad leges Fori Castella
Nipertinet, quarum authoritas pendet 'ab usu,&praxi,iuxta quam Varia semper fuit in hoc regno solidorum aestimatio.
Sed & apud leges istas hac in specie nihil aliud legimusquam quod poena legibus Romanorum statuta sub aureorum metione, siit item repetii sim eadem solidorum quantitate, quon ustinianusio fecit,& fecere viri illi doctissimi,qui partitarum leges Alphon si decimi iussu &authoritate concinnarunt. Nec tame id opinioni Budaei refragatur: quemadmodum superius adnotauimus, statim petemus. Praesertim,quia Regia lex patitarum. I a. lir.9. par . 7. tu leges illas de
sepulchro violato refert, non appeti uitaureos Iurisco ultorum solido sed ma-
Parr. r. statui non minoris aestimandam iniuria sepulchri violati, qua centu marchis: cu de centu aureis hoc ipsum dixerit l. 3. Ede sepulc. viola.&d.I. a 2. sit. 9.par.7. quod dii cutere conabimur inseri'. Octauae rationi responsu us illud profecto praefabor,me multu in qualibet dubia concertatione Accur. Bat.Bal.& huiusce classis authoribus tribuere,quCties de perscrutando vero iurisconsultorum sensu, aut de cognitione earu dictionu, quae huius nostrae professionis propriae,& peculiares cessentur,agendu sit.At ubi deveterum latinaria dictionum interpretatione tractetur , existimo no ita cerra
esse eorurn authoritate Teporis si quidevitici fuit, non ita proprie ab his aut horibus aliquot larinae linguae dictiones acceptas fuisse. idcirco cum hac in parte tractemus de Veterum numisima tu podere& aestimatione potius crededu erit Graepcae,&Latinae linguae eius temporis verustissi inii scriptoribus de nostr et aeratis hominibus,qui magno cum labore collatis veterib' num is rem istῆ diligetissime explicarunt inod si quis de verbori agnificatione credend , omnino Accursici
Bartolo,& alijs cessierit, plane percipiet ex Budaeo, Alciato,Nebris Ant. Augusti.&his similibus, quot passim errores illi necesse sit probet, & admittat. Quis
enim ut interim alaa Omittamus, credet Accursio'qui in .l unica C. de arg&i pretio. libro. a z. quinos solidos aureos in
collatione pro singulis argenti libris soluendos decem interpretatur, maximo & sere puerili errore ad intellectu ipsius constitutionis plurimum coducente: cu
44쪽
bus itidem intelliges quanti i t aestiman- illic quin q, potius solidi fuerint intelligendi. in eudem errorem labuntur ipse Accur. in .Lna & si fur. 9. Vlt. E. sit cert. pe. in . l. si ita stipulatus fuero, sit Titius in princi . U. de ver b. oblig. in .l. vi agendi. C. decursu publico.in. l. qui textrini. C. de murilegulis. lib. 1 1.in. L sciendum. h. deleg.
idem Accur. in Prooemio L gestorum Verb. denaru. S i p. l. stipulatio ista. g. Esi qui ita. T. de verb. obli. Alberi.&Ias n. l. vlti.ff. dein ius vocan. Bar.in. d. g. Eu qui ita. quo in loco scribi etia in legibus poenalibus de na viginti si1gnificare: quod adeo manifestu e Te censet,ut nulla indigeat benigniori interpretatio ne. Sic sa-De Bar.lege lata,vt bini digiti amputetur falsii crimen committenti,facillime iudicaret,quatuor digitos illi fore amputandos. Qua ratione Ob errorem grauissimum in se sere elemeniaria quis contra
legem duos admitteret digitos. Quis ite obsecro serat ' hac in re praeiudicium facere opinionem ACCUr. in.l. v mca.C. de impone d .lucra. descrip. que
illic perpera Pyrrhus sequitur, dum si1liquam solidia i interpretatur: cum siliqua sit solidi vicesima quarta Pars sit curi ex adnotatis superius deducitur: at in specie probant Eudaeus lib. S.de Asse. idem in l. qua Vulgo Ede AEdili edi. Alcia.in
puli pars, esse vicesima quarta solidi partem. Na & drachma decem,& octo stiliquas appendit,& sic tria scrupula. ide explicat eleganter Carolus Molinae.de cε
tractibus. l. i. nu. . di . 68. hoc ipsum &Isidorus scripsi cuius mentionem fecitidem Accursius in authen. nullum credito. agrico .colla. S.Verbo. Solidu. ythinc magis miremur Vlso eo authore Accursiurti toties hallucinatum fuisse. Ex quida siliqua aurea in authen.Sed hodie. C. de episco. dc cleri.& in authen. de sanctissimis episcopis.j. Sportularum, erit eCuidem vicesimaquarta pars aurei in umi Astellani,cuius speciali hoc nomine Imperius meminimus . atque ideo siliqua nu-mus aureus aestimabatur nostris viginti aereis marauedinis. Haec longius adduximus, quam ab initio constitueramus ut admoneremus, numismarum & vetera Latinu dictionum interpretatione non
ab Accursio,& eius adsectis, sed ab alijs probatissimis authoribus petedam esse. Cui rei,&negocio egregia dedere opers quoad iuris ciuilis libi os Guillel Budaeus,Alcia. asius,&noster Nebrissen.& Anto. Augustinus,atq ali; pleri Q;. N ona ratio facillime tollitur: siquideviri doctissimi, qui Partitarum leges edider sequuti Iuliinianum,eiusq; constitutiones,quibus solidus sexta unciae pars
censetur,omnes veteres aureos absq; ullo discrimine pares fuisse solidis Iustiniani existimarunt. At ideo veteres leges,&Iurisconsultorum responsa, Quibus mentio aureorum facta est,ad monetam deduxere eandem,nempe ad aureos mara Uedin Os,Vnde non magis obstant Partitarum leges, quam Iustiniani responsa. Nam etiam si conditores legum Regiarum nota habuissent distinctionem veterum aureorum ab his,quorum meminit Iust in ianus:attamen videtur Veteres
aureos in huius Regni num os itidem aureos tunc usui publico percustas comutasse: Gein admodum fecit ipse Iustinianus. Od si viri illi eruditissimi opinati sunt,eiusdem ponderis suisse veteres aureos & Ius finiani solidos, seruabimus in hoc regno redim sententiam regia authoritate diis ta in iudicijs,&ali sach l onibus : non tamen inde certum eti aureum Veterem sextam, ut Iustinialai
solidum,suisse unciaepanem. Cum harum
45쪽
rum legu authoritas extra Castellae Regnum minime sit admittenda: nec ex ea iure possimus Budaeum, Portium, Alciarum,& Agricolam conuincere. Non tamen praetermitta in hoc ipso libello alia
regiarum legum interpretationem quatum ad numisi natum aestimationem distinctius tradere,quippe qui videam operaepretium me facturum, si huic nego-cio operam qualemcunq; praestiterim: vel in hoc, ut doctiores ansam hinc ca. piant rem istam in publicam utilitatem diligentius tradendi, & examinandi.
Igitur oportet Iurisconsultorum veterum reiponsa de Iustiniani constitutiones ali Oromq; Caesar uinco stituta ratio De temporum Ornnmo distinguere ad Propriam,ac Veram aureorum,& solidorum ae stimationem. Sic Budqus lib. s. de Alle, hanc aureorum,&solidorum ciste Tentiam testatur, se deprehendisse appesis aureis numisinatis Caesiarum ab Augusto Octauiano ad Commodum,&Mamaeam AleYandri Seueri matre,quq quartam appendebant unciae parte: rursus aureis numis Constantini Magni, Iuliani Magnenth, dc Iustiniani, quorum
pond us sextam efficiebat unciae parrem Sic sane aureus qui fuit temporibus Iustiniani,subsescuplus fuit ad antiquua uis reum. Et Iertia parre minor,qui in Codice Iustiniani solidus vocatur,teste Francisco Connano lib. a. Comment. cap.9.
I De aureis item solidis mentio fit in sacra scriptura. r. Paralipomenon cap. 29.
Polliciti sunt itaq- principes familiarum di proceres tribuum Isirael.Tribuni quoque,& Centuriones,dederuntq; in opexa domus Domini auri talenta quinque Πiillia,&solidos decem millia, de eadem
Te tractans Iolephus libur. antiqui. c. I s. inquit, Oblata sunt auri quidem talenta
quinq; millia, & stateres decem millia. Etenim qui solidi in sacris biblijsdicutura Ioselipo stateres appellantur: vi plῖno intelligamus,solidos istos aureos fui flequatuor drachmarum mempe siclos Hebraeos Sanctuari; , de quibus superius in
cap. r. latiorem mentione secimus. Nalicet Atticus stlater cidrachmus fuerit,
frequentausta me stater non ram n UmUS
est,quam pondus quatuor drachmar U, quod ex Cleopatra, Epiphanio, Hier Onymo,& Hesychio adnotauit Georgius Agricola lib. a. de Externis pCnderibus.
Idem probat Budaeus lib. 4. Sc. s. d OAsse. Solidus igitur hic sacrorum bibliorum erit quatuor drachmaru, & idem qui ab Hebr is siclus dicitur: atq; ideo stater hic seu solidus aureus appedit nostros quatuor aureos drachmales fere ,quosDucados serietillos dicimus. Stater vero &argeteus,& atareus fuit: cu certum pondus&ispectus ponderis numus significet Erat & olim aure' numus staterCroesus di flus, cuius pondus par erat num oau reo, de sta teri Darico, que duas drachmas habuisse,superius ostedimus. Crisius igitur aureus duarum drachmarum
Atticarum pondus habuit: sicuti ex Aristophanis interprete probat Georgius
Agricola lib. a. de pondere monet. Qua ratione Croesius hic par erit aureo veteri Romanoru,& auro nostro duplo:que vulgus Dol,lon appellat.
Stater item CyZicenus aureusnumus
erat qui Valebat viginti octo drachmas
Atticas argentea S:Vt apparet ex Demosthenis oratione ad Phormionem:idcirco habita proportione auri a GaIACH probari videtur,aureum istum appendisse duas drachmas,& dimidiam, ac sonasse plus ad rationem unius drachmae auri pro decem argenti: quod fere Budaeus,& Agricola fatentur. Eiusdem fere ponderis erant auri,seu stateres Macedonici,& Regum,qui Alexandro Magno successerunt: ut idem Agricola censet libr. Σ. de pondere mΟ-netar. Budaeus tamen lib. s . de Asse testa De mone. D 3 ius,
46쪽
tur je vidisse numma aureum Lysimachi Regis,quem non potuit appendere,&tamen suspicatur, eum quatuor drachmarum pondus habuisse. Illud sane praetermittendum non est quando aureum staterem quo ad pondus quatuor drachmarum, dictum esse eiusdem ponderis numisma Quin δ minae, hoc est librae pondus, dictum fuisse stateremscribit Iulius Pollux de rerum Vocabulis,ur quidam interpretatur.Ipse Vero ceseo,minam,& librae, & numi nomen fuisse: atque ideo apud Pollu ce mina,Vt num us,stater dicitur,quod Ludo-ui. Caelius adnotauit lib. 6. lectio. antiq. cap. a. qua ratione stater aureus minam aequabat,& VIerq; numus erat. Sic & Iosephus lib. a. antiqui. cap. 3.argenteoSnumos,quorum mentio fir Genesis cap. 3τminas appellar,intelliges,Vt opinosis ateres argenteos quatuor drachmarum:& sic Sanctuarij siicios Hebraeos.
1 intrenti libra,qualiter intelli diuγ' a. Auri libra, quo na modo asPιmetur in iure' a Libra quandoque no pondus,sed numus e P. 4. Se tertium generis neutrius expenditur,aliquotque loquendi modi traduntur. s Talenta Paria examinantur ad rationem dialoris, sponderis.
legibus auri, vel argenti libra iure multae indicitur, aut ratione poenae ob crimen aliquod exponitur:
quod passim consis: dc ideo oportet in quirer Qualiter sit in hisce legibus libra test imanda,& expendenda. Etenim ubi libra,Vt pondus auri,vel argenti, indicitur,erit referenda in tot argenteos denarios, et aureos num os,quot Romana lege, Regia,vel prouinciali ex duodecim uncis auri, vel argenti percutiuntur. Quae quidem ratio facillime haberi poterit ex his, quae hoc in tractatu tradidimus. Sic sane est interpretanda decisio. I. Σ . C. de episco. audi.l. ab exequutione. C.quorci appellar. no recip. quibus equidem legibus temere appellati poena imponitur quinquaginta librarum argenti& quandoque centum indicta est.Liciuitas. C. de officio rectoris Prouinciae. Argeti etenim libra quilibet duodecim unciarum aestimatur nonaginta sex numiSargenteis Regalibustustissimi ponderis:
nempe drachamalibus: aut centum eXhis,qui publica,& Regia percussi authoritate incommutationibusexpendiatur 'RUemadmodum ex cap. a. deduci facillime poterit.
Eodem pacto est accipieda poena triginta librarum argenti, quae sacrilegis infertur in cap. quisquis. 17. q. 4.EX IO ane Papa octavo,&Iuone Carnotensi lib. a. titu. de sacrilegio. Quanuis in hac specie quia hec 'poena indicitur ex argento purissimo,quod vulgo Plata accedrada dicimus,maior erit aestimatio facienda cuiuslinet argentei numi:cum hi numi,quibus utimur in commutationibus, etiam si argentei sint, habent tamen aliquam aeris partem admistam. Ex his,etiam constat interpretatio. l. Properandum .g. sin autem Vtraq; C. deludac.&.J.unicae. C.deratio. Oper. publico. quibus constitutionibus Poena insigitur librarum auri certo quodam distincto numero. Etenim quaelibet libra ex his resere da in septuaginta duossolidos: ses aureos num os Iustiniani,vel quadraginta octo aureos veteres Romanoru:
47쪽
aut duplos aureos in his regnis signatos aut horitate Regum Catholicorum Fernandi, & Elisabeth.Hoc ipsum notanda est ad. l. Si quis sepulchrum. C. de sepulchro violat.
ndoq; libra non pondus,sed nu-mus et qui hoc nomine censetur: aut sane hoc librae nomine paucorum numismatum numerus significatur. od Budaeus explicat lib. . de Asse. Ex quo refert Carolus Molinae. de co
ra Iustiniani libram staterem fuisse aureum non magni ponderis: atque inde deducit,etiam olim libram fuisse numeralem longe minorem iusta & ponderati
duodecim unciarum. Quod inde so fianprocodi quia Iulio Polluce aut hore, cuius in cap. praecedenti meminimus, starer aureus mina dictus siti minam autem Graecam dictionem plerique libram Latine interpretantulatam etsi ad exactam librae,& minae rationem discrimen sit inter haec duo pondera constituendum: sicut probat Georgius Agricola libro de ponderib.&mensuris. inamobrem stater pondus quatuor drachmarum libra dici potuit, & ea ratione numeruS quam tuor drachmarum auri, & numus item aureusquatuor drachmarum dici potuit tunc libra numeralis. Quod mihi admodum arridet ad plerasq; Iustinianei Codicis leges intelligendas: praesertim ubi P Sena grauissima videri potest si auri libra ad rationem duodecim unciarum iudicetur. Hinc deniq- existimat Carolus. l.Vlti. C. de cupressis libro. 11 . non de libra auri ponderati, & sic duodecim vnctaro,sed de libra auri numerali, aut nu- maria fore intelligendam. Statutu enim
est in dici Lulti. Quod plantanti singulas nouellas cupressi luco Daphnes, Vel littore Antiocheno dentur singulae auri librae:qui verovel unam cupressum e sylva tulerit,in poena quinquaginta libras
auri solvat. Nam si auri labra illa ponderatis intelligatur quae septuaginta duos
solidos aureos appendit, nulla esset nec Preth,nec poenae proportio: qua ratione Videtur, non esse hanc constitutionem
intelligendam de libra poderati, sed de
numerali, vel numaria: quan uis incerta
nobis sit,quanti haec fuerit pretij,vel aestimationis: siquide quod de libra auri quatuor drachmarum diximus, non est ita certum,nisi eam sentetiam ad libra quis retulerit, quam explicuimus in ultimis praecedentis capitis verbis. Id equidem admonemus obseruandum esse ad plures leges iuris ciuilis, quarum aliquot in initio huius capitis tradidimus: item &ad.l. addictos. C.de episco. audient. Sunt tamen qui in dict. l. vlti. C. de cupressis. of quinquaginta libra sed quino, libras auri legant : idq, magis conuenit. I. I. C. O.tit. atque ita in Codice Gregorij Haloandri legitur. Apud Gallos in usu est, & a quingentis annis in usu fuisse legitur libra num a-ria, quae valet viginti solidos Turoneses, quorum quilibet valet duodecim de naiarios Turonenses: ut scribit Carolus Molinaeus in dict. quaest. 1 o o. num C.T 8 I. SCptem autem solidi Turonenses didrachmu efficiunt, vi ex Budaeo explicuimus in cap.praecedenῖi. . Viri. nume.7. atque ideo haee libra numaria,quae Valet viginti solidos Turonenses, valebit sex regales num os argenteos si os esse apud nos proba S in caρ. B. a
paulo plus propter ponderis diminutio
Andreas item Alciatus libro. 3 . displidi io cap. 9.alterius Italicae librae numeralis memini quae nostris conuenit centu aereis Marauedinis,scribit etenim, sestertium neutrius generis valare centum libras monetae Bononiensis, aut Italicae. Hoc autem se tertium valet,&iuxta propriam eius aestimationem continet mil-
48쪽
lenum; os sestertios vel ducetos, ac quinquaginta denarios. Vnde praedicta libra valet duos denarios & dimidium, sic sa
Habent & Ualentini in HispaniaTarraconensi suam numariam, & numeralem libram, qua passim Vtuntur. Quae- quidem libra valet viginti solidos itide Valentinos quorum quilibet valet dece& octo aereos nostros Marauedinos. Idcirco valet haec libra decem regales nu- mos argenteos. quibus modo Vtimur,&viginti aereos Marauedinos. Poteritq; libra ista qstimari decem argenteis drachmis,&dimidia. Ceterum quod modo diximus,sestertium neutro genere valere mille sestertios num os, probatur a Guillelmo Budaro aliquot aut horizatibus libr. 1. de as.se:eius de sententiae sunt Leonardus Portius lib. 1 . de sestertio. & Alciatus libr. 3. dispundi . cap. o.&lib. s. Parerg. capi. 27. v amobrem sestertium neutrias generis valer,aC appendit ducentos quinquaginta denarios argenteos Romanos:atque ideo apud nos aestimabitur decem illibus arreoru Marauedinorum , seu quadrantum,qua Dus Vtimur. Erit autem p 5
deris Marcharum quatuor, & dimidiae, aruue insuper unciae dimidiae. Sed Georgius Agricola libr. a. de pondere & temperat. moneta. existimat jes fertium neutrius generis non differre a sestertio mastulini generis atque ut o sestertia eluiadem valoris esse censet, cuius sunt & sestertii: ut plane secundum hanc opinionem sestertium fuerit quarta unius dena xij pars. Et proiecto is autor iure videtur dissentire a Budaeo, dum is censet, sestertium ita dictu esse genere neutro, quod duas efficiat argenti libras,& dimidiam
nempe ducentos,ae quinquaginta argereos denario S. Nam libra non constat ex centum denarijS, nec adhuc ex centum
drachmis. queadmodu ipse Agricola diligentissime omnium ostendit lib. . de ponderibus Romanis,nisi quis velit deductionem Budaei probare ab ea opinione,quae denarium fere drachmae aequalefacit,ac deinde libram cetum drachmis constare' quae quidem sententia delendi necuit,si rem exacte ad propriam rationem, d verum pondus deducamus. Quod si res ista sit ad podera no ita exacte aequa ' ia reserenda poterit ipsa Bud ideductio admitti, aut tandem asseuerabimus sestertium ita dictum fuisse,quod constet ex ducentis denarijs, & dimidia
alteriuscetenari parte:quasi habeat duos centenarios numeros,&dimidium. Sed& his omissis nos potius admittimus disci ena Budaeo traditum inter seste tia,& sestertios, vi t fidem sestertium generis neutrius mille sestertios, aut mille
num os complectatur argenteos, quoruquemlibet ad valorem decem Marauedinorum superius constituimus. Hqc vero
aestimatio constat ex multis veterum au
t horum locis,quorum aliquot hoc in loco sub ijciam. Nam praeter Plutharchuin Fabio Maximo,&jVartialem libr. r. Epigrammate de Gauro in Praetorem apud Ciceronem actione. 3 . in Verrem, ducenta quinquaginta sestertia dicutursemel,que paulo ante significata fuerant ducetis quinquaginta millibus sestertiorum. Repente, inquit,recitatur Vno ΠΟ-mine sestertium ducenta quinquaginta millia iussu praetoris data, de eadem p cunia reddita a Verre Paulo post loquutus inquit,numerantur illa ducenta quinquaginta sestertia Syracusanis. Ad hoc ipsum d Tranquillus in Othone inquit, ante paucos dies pro impetrata dispensatione seruo Caesaris decies sestertium excusserat. Hoc subsidiu tanti cepti sui ac primo quinque spiculatoribus comissa res est,deinde decem alijs, quos singuli binos produxerant: omnibus dena sestertia representataidequinquaginxa promissar
49쪽
missa' per hos solicitati reliqui. Haec Traquissus. Idem manifestum sit ex Plinio, & Macrobio Nam Asinium celere mullum piscesses fertijs octo emisse, scributquida,cum Plinius lib.9.cap. II. memoriae tradiderit, Asinum Mullum emisse octo millibus num uni,&de eodem Macrobius lib. 3. Saturnaliorum cap. 16. testatur, Mullum emisse septem millibus num um,audi tandem de Crispino Iuvenalem Satyra, . Mullum sex milli 'us emit Equantems ineparibus e Sertia libris. Etenim Mullus sex millibus emptus nutanis, & sic sesterti s masculini generis pedebat libras sex pro numero sestertioram generis neutrius,quibus emptus fuerat. Et apud eundem Iuvenalem Satyra prima satis apparet, sestertiu generis neutrius multo pluris esse aestimandum,
quam sestertius num us aestimetur. Alioqui ridiculus esset tantus Poetae conatus qui aliam maximopere Vituperat, ac TC- predit ex eo,quod pecuni e maxima qualitas in ea perdatur. ira enim inquit. Et qua dodborior uiorum copia. Quando Maior auaritiae partiit sinus j lea quando Hos aiost que enim loculis comitati se itur Ad casum tabulae,positaJed ludi inr arca.
Praelia quanta illic dispensatore bidebis Armigero' implex ne furo estertia centu
Quod si,ut opinatur Agricola, sestertiurn generis neutrius quarta esset,ut sestertius, denarij pars, furor hic ludentis
posita arca,nec tunicam seruo reddentis ad viginti quinque reserendus est denarios argenteos,quos v et quilibet locutu sς pere quoruque summa est adeo modica, i solus hic Iuvenalis locus conuin-Car Agricolae sentetiam .Praesertim quia ipse multa autborum loca mendum ha b ere censear, quae nostram hanc rationepotissimum adiuuant: cum,& notam te ite iiij cum nomine numerali distribuῖ1
uo aliter interpretetur, quam sit consonum cogruae interpretationi. Sic enim H S. dent:ab eo decem sesteriij intelli-gutur: at sestertium dena mil la ex hisce notiS H--S. dena intelleχit, multa ad ducit testimonia ex Cicerone, Pla. de Suetonio,apud quos nos sesterila interpretamur: non sestertium in genitivo casu pluralis numeri. Sic Traquillus in Caligula.Compererat Prouincialem locupletem ducenta H--S. numerasse Voca- roribus. Duceta enim sestertia interpretamur. Item apud Plinium lib. 29. cap. r. Dum is scribir,multos praetereo medicos,celeberrimos ex his Calsios, Carpitanos, Aruntios, Albulios, Ruibrios ccl. II S. annua mercede his uere apud
principestantelligimus ducenta quinquaginta sestertia: Sic denique apud Tacitu Annalium lib. a. qui ita scribit, daturum liberis eius ducena H S. singulis,qui sexus virilis essent. Ducena sestertia,non ducena sestertium accipimuΞ, etiam restangante Agricola, qui in aestimatione constituenda omnibus his sunninis non dissentit a nobis : cum & si intellexerit, ducena sestertium: nihilominusintei pretatur bis centum mille sestertios,qure ficiunt ducenta generis neutrius sestertia: quam Γimmam & nos admittimus. Fit igitur,ut sestertium generis neutrius Valeat mille sestertios generis masculini: quod & Antonius Sabellicus in Sueto
Tacitum lib. n. legit. inibi dena.sestertia& asserit ea aestimari decem millibus sestertiorum generis masculini. Illud vero non praetermittam, quod Budaeus, S Agricola scripsere: nepe maximum esse discrimen inter liqc duo: decem millia sestertium,vel numu, seste liorum inquam,vel num Orum S decies sestertium,vel sestertiorum. Nam decemillia sestertium,ssignificant decem neutrius
50쪽
trius generis sestertia:at decies sestertiuidem est, quod decies centena milia Aie- stertiorum, idest, mille sestertia. Ocipsum tot probatur aut horitatib vr pol simus easdem hic omittere.Nam quemadmodum cum anumis sestertijs ad sestertia genere neutro fit tran11rus,numerus millies multiplicatur, ita cum ad ea loquutionem ventum est,que per aduerbia numeralia enunciatur,sestertia singula conduplicata crescunt, sit genitivo in casu sestertiorum mentio fiat. Etenim iacentum sestertia dicam , centum millia
sestertiorum intelligere debeo, quod si
centies sestertium dicam, non iam centum sestertia sed centies centena sester-
tia subintelligenda sunt.Est apud Martialem locus satis hac de re insignis lib. I.
Si dede, intj beri Jecies mihi millia cetum Dicebas nonΙum Scaeuolafactus eques. maiitero tua,quam large, quzque beato Aperunt faciles,. tribuere Dei.
In ius, alti atqze insciator eamus, ut a lue,aut decies Scaevola redde deis.
Plutarchus hoc idem testatur in Antonio ita scribens. Romam quinque, &vi inti myriades drachmaru, decies nom t. Costat elem sestertioru deciesce tena millia efficere denariorum. Drachmarum vero ducenta quinquaginta millia, aut viginti quin q, denariora myriadas. Nam Graeci myriada dicunt decem millia. Sed &hanc loquutione oraeter B udaeum, S: Asri colam, ita explica-- a L 1aε.ia adnotationibus
ad Cornelium Tacitum tib 1 3. & Baptista Egnatius ad Tranquillum in Augusto:&in Caio Caesare. Eandem significationem ipse Budqus lib. r. de Asie. per castam ablatiuum singularis numeri pronunciar,& inssinuat in hunc modum: decies sestertio a quo dissentit Agrico. ubi Que legens.decies sestertium:nondecies sestertio. Decies igitur sestertium significat decies centum mille sestertios: aut
mille sestertia, quae summa efficit apud
nos decem compuIos: vulgo dicemus:
Eestat & de sestercio neutrius generas pulcher locus apud AElium Lampridiu n Heliogabalo. ita enim inquit. Ferturdi meretricem notissimam, &pulcnerrimam redemisse.C.H-S. eamq inta clam velutvirginem coluisse. Huic eide priuato cum quidam diceret non times
pauper fieri dixisse dicitu quid melius qua ut ipse hq res mihi sim,& uxori mee
Haec Lampridius ea commemorans iater immodicas Heliogabali largitiones:& ideo centum sestertia apud eum intelligo in genere neutro, ut haec summa sit apud nos Vnius compuli, ut vulgari di- Otione utar, quod si apud Lampridium de sestertijs masculini generis intelligeremus,non esset profecto vel pili facienda in homine ditissimo ea liberalitas:
nec vero simile ceta seri potest tam vile Pretium meretricis pulcherrimae, ¬issimae. Computum autem Hispani dicimus,quem Vulgo Itali, & Galli Millionem appellantiqua dictione & nos utimur quoad summam auctorum,&mil-honem aureorum dicimusmillion,idest decies centum millia ducatorum,sseu aureorum vulgarium: computi vero Vocabulo utimur quo ad quadrantes, &m rauedinos sic Budaeus lib. a. de Asse scribit. Lingua nostra millionem vocat decies centena millia.Latine dicere possumus mille millenarios,ve millies mille.
Haec ill ex quo & idem significabimus dicentes,Chiliada Chiliadum:aut cen
Extat & apud eundem Lampridium in eiusdem Heliogabali vita locus satis euidens pro Budaeo aduersus Agricola,
sic sane. Idem nunquam minus centum H S. coenavit hoc est argenti libris tr
ginta. Haec Lampridius. Qui subdit. Aliquando autem tribus millibus I S. c