장음표시 사용
251쪽
quid iuratus iudex: quem locum multis modis uariare oporte bit. Tum ipsum secum admirantem quidnam contra dici possit, tum ad iudicis officium reuertentem, S ab eo quaerentem quid praeterea audire , aut expectare debeat : tum ipsum aduersarium quasi intentantis loco producendo , hoc interrogando , utrum scriptum neget esse eo modo, an ab se contra factum esse, aut contra contendi neget , utrum negare ausius sit, sedicere desiturum. Si neutrum neget, & contra tamen dicat; nihilesie quo hominem impudentiorem quisquam se uisuru arbitretur. In hoc ita commorari conueniet, quasi nihil praeterea dicendum sit, & quasi contra dici nihil possit, sepe id, quod scriptum
est, recitando, saepe cum scripto factum aduersarii confligendo, atque interdum acriter ad iudicem ipsum reuertendo. Qito in loco iudici demonstrandum est, qui iuratus sit, quid sequi debeat: duabus de caussis iudicem dubitare oportere, si au i scriptum sit obscure, aut neget aliquid aduersarius. Cum & scriptum sit aperte, & aduersarius omnia confiteatur, tum iudicem legi parere', non interpretari legem oportere. Hoc loco confirmato, tum diluere ea, quae contra dici poterant, oportebit. Contra autem
dicetur , si aut prorsus aliud sensisse scriptor, & scripsisse aliud demonstrabitur, ut in illa de testanaento,quam posuimuS,controuersia, aut caussa assumptiua inferetur, quamobrem scripto nopotuerit, aut non oportuerit obtemperari. Si aliud sensille scriptor, aliud scripsisse dicetur, is, qui scripto utetur, hoc dicet, non oportere de eius uolun tale nos argumentari, qui ne id facere possemus , indicium nobis reliquerit suae uoluntatis e multa incommoda consequi, si instituatur, ut a scripto recedatur. Nam di eo , qui aliquid scribant, non existimaturos id, quod scripserint, ratum suturum:& eos,qui iudicent, certum,quod si quantur, nihil habituros, si semel a scripto recedere consueueriti t. Quod si uolun tas scriptoris conseruanda sit, se, non aduergariosa uoluntate eius stare. Nam multo proprius accedere adscriptoris uoluntatem eum, qui ex ipsius eam literis interpretetur, quam illum, qui sententiam scriptoris non ex ipsius scri to sipectet, quod ille suae uoluntatis quasi imaginem reliquerit, sed domesticis suspicionibus perscrutetur. Sin caussam alleretis, quia sententia stabit; primum erit contradicendum, quam absurdum non negare cotra legem fecisse, sed quare fecerit, causesam aliquam inuenire. Deinde conuersa omnia esse: ante δε litos
252쪽
in II. de Inuentione commenti ii s
tilos esse accusatores iudicibuSpersuadere , amnem esse alicii ius culpae eum, qui accusaretur, caussam proferre, quae eum ad peccandum impulisset ; nunc ipsum reum caussam afferre, quare deliquerit. Deinde hanc inducere partitionem, cuius in sinsulas
partes multae conuenient argumentationes. t 'rimum nullam l
ge ullam caussam contra scriptum accipi conuenire. Deinde si in ceteris legibus conueniat, hanc esse huiusmodi legem, ut in ea non oporteat. Postremo si in hac quoque lege oporteat. hanc quidem caussam accipi minime oportere. Prima pars his fere locis confirmabitur, scriptori neque ingenium, neque operam, neque ullam facultatem defuisse, quo minus posset aperte perscribere id, quod cogitaret: non suisse ei graue,nec difficile, eam caussam excipere, quam aduersarii proserant: si quicquam excipiendum putasset, consueuisse eos, qui leges scribant, exceptioitibus uti. Deinde oportet recitare leses cum exceptionibus scriptas, & maxime uidere, si qua in ea ipsa lege, qua de agitur, sit exceptio aliquo in capite, aut apud eundem legis scriptorem, quo magis probetur eum filii se excepturum, si quid excipiendum putaret, & ostendere , caussam accipere, nihil aliud esse, nisi legem tollere: ideo quod cum semel caussa consideretur, nihil attineat eam ex lege considerare, quippe quae in lege scripta non sit. Qiiod si sit institutum omnibus caussam dari, & potestatem . peccandi, cum intellexerint uos ex ingenio eius, qui contra legem secerit, non ex lege, inquam iurati sitis, rem iudicare.
Deinde &ipsis iudicibus iudicandi, & ceteris ciuibus uiuendi rationes perturbatum iri, si semel a legibus recessum sit. Nam&iudice* neque quid sequantur habituros, si ab eo, quod scriptum sit, recedant: neque quo pacto aliis improbare possint, quod contra legem iudicarint: & ceteros ciues quid agant igno
raturos, si ex suo quisque consilio, & ex ea ratione, quae in mentem, aut in libidinem uenerit, non ex communi praescripto ciuitatis unam quanque rem administrabit. Postea quaerere a iudicibus ipsis, quare in alienis detineantur negotiis, cur reipub. munere impediantur, cum saepius suis rebus, & commodis seruire
possint, cur in certa uerba iurent, cur certo tepore conueniant,
certo disicedant. nihil quisquam afferat caussae, quo minus frequenter operam reipub. det, nisi quae caussa in lege excepta sit: an se legibus obstrictos in tantis molestiis esse aequum censeant,
aduersarios nostros leges negligere concedant. Dcinde item quae
253쪽
rere ab iudicibus, si eius rei caussam, propter quam se reus contra legem fecisse dicat, exceptionem ipse in lege adscribat, passuri ne sint. Postea hoc, quod iaciat, indignius, & impudentius esse, quam si adscribat. Age porro, quid si ipsi uelint iudices adscribere, pasi urus ne sit populus ἰ atque hoc esse indignius, quarem tierbo ,& litteris mutare non poisint, eam re ipsa, & iudicio maxime commutare. Deinde indignius esse de lege aliquid derogari , aut legem abrogari , aut aliqua e parte commutari, cum
populo cognoscendi, & probandi, aut improbandi potestas nulla fiat, hoc ipsis iudicibus inuidiosissimum suturum. Non hunc
locum esse, neque hoc tempus legum corrigendarum: apud
populum hoc, & per populum agi conuenire: quod si nunc id agant, uelle se scire qui lator sit, qui sint accepturi, se actiones uidere, & dissuadere uelle. Quod si haec cum summe inutilia, tumulto turpissima sint, legem cuiuscemodi sit, in praesentia conseruari a iudicibus, post si displiceat, a populo corrigi conueniare. Deinde si scriptum non extaret, magnopere quaereremus: neque isti, ne si extra periculum quidem esset, crederemus. Nunc cum scriptum sit, amentiam esse eius rei, qui peccarit potius, quam legis ipsius uerba cognoscere. His &huiusmodi r tionibus ostenditur, causam extra scriptum accipi non oportere . Secunda pars est, in qua est ostendendum, si in ceteris legibus oporteat, in hac non oportere. Hoc demonsti abitur, si lex aut ad res maximas, utilissimas, honestissimas, religiosissimas uidebitur pertinere: aut inutile, aut turpe, aut nefas esse tali in re non diligentissime legi obtemperare: aut ita lex diligenter perscripta demonstrabitur, ita cautum unaquaque de re, ita quod oportuerit exceptum,ut minime conueniat quicquam in tam diligenti scriptura praeteritum arbitrari. Tertius locus est ei, qui pro scripto dicet, maxime necessarius, per quem ostendat oportet, si eo ueniat, ustam contra scriptum accipi, eam tamen minime oportere, quae ab aduersariis afferatur. Qui locus idcirco est huic necessarius, quod semperis, qui contra scriptum dicit, aequitatis aliquid afferat, oportet. Nam summa impudentia est,
eum, qui contra quod scriptum sit, aliquid probare uelit, non aequitatis praesidio id facere conari. Si quid igitur ex hac ipsi quispiam accusator deroget, omnibus partibus iustius, & probabilius accusare uideatur. Nam superior oratio hoc omnis faciebat
uti iudices, etiam si nollent, necesse esset; haec autem,etiam si necesse
254쪽
in II. de Inuentione commenti II 6
cesse non esset, ut uellent, contra iudicare. Id autem siet, si quibus ex locis culpa demonstrabitur non esse in eo, qui comparatione, aut remotione, aut relatione criminis, aut concessionis
partibus se defendit, de quibus ante, ut potuimus, diligenter perscripsimus, si de his locis, quae res postulabit, ad caussam aduersariorum improbandam transferemus: aut caussae, & rationes afferentur, quare, de quo consilio ita sit in lege, aut in test mento scriptum, ut sententia quoque, & uoluntate scriptoris, non ipsasbium scripturae caussa confirmatum esse uideatur: ut aliis quoque constitutionibus sectum coarguetur. Contra scriptum autem qui dicet, primum eum inducet locum, per quem ae quitas caustae demonstretur: aut ostendet quo animo, quo consilio, qua de caussa secerit: & quamcunque caussam assumet, asi
sumptionis partibus se defendet, de quibus ante dictum est. Atque noc in loco, cum diutius commoratus sui facti rationem,&aequitatem caussae exornauerit, tu ex his locis fere contra aduersarios dicet oportere caussas accipi: demonstrabit nullam esse legein, quae aliquam rem inutilem, aut iniquam fieri uelit: omnia supplicia, quae a legibus proficiscantur, culpae, ac malitiae uindicandae caussa constituta esse. Scriptorem ipsium, si existat, factum hoc probaturum: & idem ipsium, si ei talis res accidisset, facturum fuisse: & ea re legi scriptorem certo ex ordine iudices, certa aetate praeditos constituisse, ut essent, non qui scriptum suum recitarent, quod quiuis puer facere posset, sed qui cogitationem assequi possent ,& uoluntatem interpretari. Deinde illuscriptorem, si scripta sua stultis hominibus, & barbaris iudicibus committeret,omnia summa diligentia perscripturum fuisse, nunc uero , quod intelligeret quales uiri iudicaturi est ent, idcirco eum, quae perspicua uidcret esse, non adscripsisse: neque enim uos scripti sui recitatores, sed uoluntatis interpretes Hre puta- ait. Postea quaerere ab aduersariis, quila si hoc secissem quid filioc accidisset eorum aliquid, in quibus aut caussa sit honestissima, aut necessitudo certissima, tum ne accusaretis 3 Atqui lex nusquam excepit. Non ergo omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sunt, tacitis exceptionibus caueri. Deinde nullam re neq;
legibus, neq; scriptura ulla, deniq; ne in sermone quide quotidiano, atq; imperiis domesticis recte posse administrari, si unusquiiq; Melit uerba spectare,& non ad uoluntatem eius,qui uerba habuerit,accedere. Deinde ex utilitatis, & honestatis partibus ostende
255쪽
re quam inutile , aut quam turpe sit id, quod aduersarii dicant fieri oportuisse, aut oportere :& id, quod nos fecerimus,aut postulemus, quam utile, aut quam honestum sit. Deinde leges nobis caras esse non propter literas, quae tenues, N. obscurae notae sint uoluntatis, sed propter earum rerum, quibus descriptum
cli, utilitatem, & eorum, qui scripserint, sapientiam, & diligentiam. Postea quid sit lex describere, ut ea uideatur in sententiis, non in uerbis consistere: & iudex is uideatur legi obtemperare, qui sententiam eius, non qui scripturam sequatur. Deinde quam indignum sit eodem affici supplicio eum, qui propter aliquod scelus, & audaciam contra legem fecerit ; & eum, qui honesta, aut necessaria de caussa, non ab sententia, sed ab literis legis recesserit. atque his,&huiusmodi rationibus de accipi caussam, & in hac lege accipi, & eam caussam,quam ipse afferat, oportere
accipi demonstrabit. Et quemadmodum ei dicebamus, qui a scripto diceret, hoc fore utilissimum, si quid de aequitate ea, quae cum aduersario staret, derogasset; sic huic, qui contra scriptum dicet, plurimum proderit ex ipsa si riptura aliquid ad suam caussam conuertere, aut ambigue aliquid scriptiim ostendere. Deinde ex illo ambiguo eam partem, quae sibi prosit, defendere aut uerbi definitionem inducere, & illius uerbi vim, quo urgeri uideatur , ad Bae caussae commodum traducere. aut ex scripto non
scriptum aliquod inducere per ratiocinationem, de qua post dicemus . Quacunque autem in re, quamuis leuiter probabili scripto ipis se defenderit, etiam cum aequitate caussa abundabit, necessario multum proficiet, ideo quod si id quo nititur aduersariorum caussa, siubduxerit, omnem illam eius uina, & acrimo niam lenierit, ac diluerit. Loci autem communes certis ex assumptionis partibus in utranque partem conuenient. Praeterea
eius, qui a scripto dicet, leges ex se, non ex eius,qui contra commiserit,utilitate spectari oportere, & legibus antiquius haberi nihil oportere. Contra scriptum, leges in consilio scriptoris, &utilitate communi, non in uerbis consistere. Quam indignum sit aequitatem literis urgeri, quae uoluntate eius , qui scripserit,
E x seripto, etsintentia controuersia conmissaberesistatus legalis exscripto,s' uoluntate,cu alta riptor sisse uidetur, or aliud ipsi se, hoc est cu abus scripto,alii ementi riptisuam caussam defrudis.1ed qui sat asententi duplici rationescriptoris sententia asserere fossi memorat
256쪽
aut. n.semper eande est scriptisiememiaindidemisi ery ectare iuret.
aut ex eventu , ct adtempus consideraniam, accipiendami demonI,
bit. quo autem modo utrum7uefleri possit exemplis insinuat. spater'milias J exemplum est illius partis, quo modo sententia scriptoris semper ad idem fectet . Pater, inquit, amilias cum ex uxore nussos tiberos suscepist ,suscepturum tamen sperarer, huiusemodi tectamentum scit. Si filiuunm, aut plum sibi futuri essent is issi bonorum suorum haeredo frent: sinminus ; bona haeredis essent secundo loco a se in tenamento sub*tuti. hac,
tamen lege, si filius moriatur, antequam in suam tutelam ueniat. moriarur absque uberispatersismilias. agnati haereditatemfibi uenaecant eo iure, quia in testamentoscriptum erat,s antequam in Fuam tutelam ueni atmoriatur,re aliquam contra secundum haeredem a tione si habere putant, cum re uera nullam habeant. Nam quis ambigit istam nons isse testam iis uoluntatem, ut is non nato suo haeres esset, qui mortuo ' haec iam controuersia fit L. Crassi cum ratio S uola in iudicio Curiano apud rentumuiros . lege Cic. in a. de Orat. ct in Orationeρro A. Cecinna , qui
rem tibi planius explicabit. s Si mihisibus genitus J svrmula teIiamenti: quam iustinianus libro. a. insuit. θs uerbis prosequitur. Titius mihi haruessiti. sisitius meus mihi harta non erit siue haeres erat, prius moriatur, quam insiam tutelam ueniat; tunc Seius mihi haeres esto. sDeinde, quae aflent' eormulaten ranentorum, uel iuris assiungi. reyeriuntur enim
in omnibus tectamentis , uelalbs legitimoscriptis clausiuia quaedam generaltae quibus uel nostri temporis tabelliones uruntur. s Qui sit hamu Jsecundus. Simus antequam in suam tutelam ueniat, mortuussit J hinc agnaui dubitationis ansam capiunt, an aliquid controuersia cum secunda hariae habere possint. qui certe nullam habere possunt: nam adi emper
jectatscriptisintentia. s i contra scriptum dicer J haeres secunduι.s uerum autem genu 'meorum, qui sententiam inducunt alterum membrum aggred tur .in quo sententia scriptoris non ad idem semper fectat,sedyro ueritate teporu, MIorug, ratione uariat. qua partibus iurissiciabs a suptiua sustineri ducet.idui singulassingulis exeptis repetit. s Nam tum inducitur comparatio, ut in eum, qui cum lex l contra is gem quidem rcerat, qui nos tu porto ciuitatis aperuit ,sedproseit . quaeri-rur utrum Vripto , an a sensι legis flandumsit. nam res in lege hoc scriptum non e Iifacile tamen iudicaripotest legistiuorem prohibere nolui se .' quo minus noctu auxilia in urbem reciperentur, mi magis ,si in mortis iusirimine uersarentur , nisi intro ducti essent. FTum rei uis criminis, ut in eo, qui cum communis uxomniumJ hoc exemplum apertius positum
257쪽
est in oratione pro Milone, cum ait. Pudicitiam eum eriperet militi triabunus militaris in exercitu C. nsam, propinquus eius I eratoris,inter- fctus ab ea est, cui uim asserebat. hac ille . Nomen adosescentis Plotim, ιribunus uero C. Lucius Lebatur. s Praestitueret J proriberet. Cic. in Verr. diem praestituit operificiundo, FQ'are aut itasententia induc tur ex superioribus colligit uoluntatem scripti,aut idem semper uesie,
aut ex asto, uel ex eventu aliquo ad tempus accommodandam esse.
Ergo is, qui scriptum deflendit Jdombuta in duas paraci scriptoris
uoluutateuocos aggreditur ad causam tuendam idoneos. quorum primi sunt eius,qui scripto nititur sicunas uer),quisententia cripti de dat. s Primum scriptoris collaudationeJ hoc doritis notius si, quam explicari. oporteat, Demo thenem, ct Ciceronem inducendis tegbus,aut aliquorum exemplis, eorum stemper grauitatem , fidem,audioritatems uehementer extollere . primus igitur hic locus a collaudatione scriptoris dicitur. s Postea,quod uehementisimum edi, J alter locus est qui ex cogatione arpessatur . conferuutur enim Per contentionem intentis,sive factum aduersa
riorum cum ipse legis Icripto. FQm criptum sit J qualus esse debeat comtentiolianum acit.ergo qui criptu sit a legislatorescilica,quid factum, abeo, qui ex uerbis legis arguitur. s Q d iuratus iudex J in quam rem
iuratus sedea quasi diceret,ut uerba legis uehementer obseruet,non ut id, quod acute excogitatumsit ,sequatur.sTum inῖm secum admirantem
haec dicendi uarietas tum urget aduerrarios, auditore1 excitat, tum maxime si buam orationem facit. plenus est Ocero. Un Demosthenes huius uarianda orationis modi: or Cicero ipse in primo libro in hanc rem non nulla praecepta dessit. Fontra autem dicetur J proponit quaedam loca ili
qui uoluntatese desinit,ab eo consutanda, qui scripto nititur . non dum enim ad eius partes transiuit, qui sententia utitur contra scriptum Aut ..causa asumptiua inseretur J uti antea seri docuit, exemplo eius rus noctu contra luem portas ciuitatis aperuit. ubi facile cognoscere est, non potuis. commovi civitatis, neque oportuissescripto obtemperari. s Non oportere . de eius uoluntate J locus partim asigno, partim ex eventu per locum communem deduci uidetur, hoc modo. Non est de uoluntate scriptoris. argu--mentandum, cumqxidi senserit, ex uerbisscripta liquido pestrinse- sit: a quibus si recedatur, multa euentura sint incommoda. s meoi J quare subsecutura sint incommoda, i a scripto recedatur, O-3π-- commoda ita sint, planum Iarit. Iismpta ratio est ex opinione scriptorum, . or ab incommodo, atque dissicultate rerum iud candarum. FNam mulio propius J probatse, non aduersarium a sententia legis Liare probat a: carisa adefectum: nam Avoluntas scriptorusine uerbis scripti intergi nequit;
258쪽
m II. de Inuentione commenti H 8
is isquitur,ut, rusripto nitituriis adscriptoris uoluntatempropim a , rarit. Q odillis a uoluntatii J ratione confirmat a causa mali quia scriptu imaginem uoluntatis sic riptoris esse duat. s Sin causam inretii Jsecunda pars est locorum eius, qui si stose delendri,ubi oratori quid agendi, i, admones, rie is,qui asententia flat,ca sam aferat, quam ob remsententia scripti fectanda sit polim,quam scriptum. O prim. refellendam esse eius causam docer ex absurdo. FDeinde hanc inducere partitionem J quaestatim quitur,2 est tripertita. s 'Primum nulla in lege a prima pars partitionis est.nullam causam ulla in lege contra scriptum accipiendam esse. 'Deinde si in ceteris J altera propositio. in hac lege, etsi in abys post,causam accipi no oportere. Sostremosim haePtertiapr positio est. in hac lege accipipossit causa,cansam tame mίnime accipi oportere.has propositiones uari s argumentis singula confirmari posse planum facit. Prima pars his strὶ locis confirmabituri primae repositionis loca desimbit,primini hic locus a facultatesumitur:quo uerisimile esse probatur,scriptorem noluisse alitersiuam legem intelligi, atque ex eius uerbis
percipi potest. N isse eigraue,nec 1 cile Ja fiscib. Deinde oportu recitare J asimilitudine aliarum legum, est a consuetudinesiriptoris. Caufisam accipere J contra scriptum scilicet. s Quod si sit institutum J Acus ex eventu. multa secutura es incommoda.si ex ingenio, non ex uerbis
Iegis lex ipsa intelligatur.' Deinde est ipsis iudicibus J alter ea ab euem
tu locus. F Nam cst iudicci J ratione 'perius argumentum confirmat, sudi ex eventu, quidincommodi uturumsit, declarat .s Fosteaqua-rere a iudicibus J a circunstantys cum interrogatione ad induci.
se legibus ob flos J ab iniquo,st turpi.
Deinde item quaerereJ per inductionem, quam antea a Graecis ἐπαγώ- appellari docuimus, quaerendum a iudicibus admonet, nunquidpat rentur reum eim rei caussa exceptionem adscribere, propter quam ine dicat sest e. s A ge porroJ alterum inductionis membrum .s Secunda
pars estJ alteram propositionis partem aggreditur: quam totam Primum amplificationibus constare debere , deinde partibus deliberatiuueneris tractandam esse docet. 5 Tertius locus eIZJ tertiam propositionem expi eandam sumit . qua fui, non oportere hanc causam contra sicriptum aeripi. ubi locum hune maxime neces artum esse ait, ouendere causam, quam asserunt aduersary, Parum aquam: rationem, suggerendam esse, quoniam is, qui contra scriptum dicit, si fidem Incere uelit,probabialem , plenami aequitatis rationem aserat oportet. s Si quid igiturJ sim scripto se de dii, quanto magis detrahere poterit aquitati, tanto probo bilius amore uidebitur. qus uero a sententia Irat, Asto quitatem opGG a ponere
259쪽
Iaramamaro umentationem intersis , illam quidem eleuando . hoc ue sint iudicci contra eum, qu sententiast definiui, iudicare. sSi qmbin ex cu culpa demonhabitur non esse in eoΡx lacu uel Usus comparationu, si caussa erit ex comparatione , uel remotionus ex remotione, alip uepar
tem' iam loca eius describenda aggreditur , quisententiast dein iam rimi ιn aequitate uersatur. hoc enim pracipuum esse contra scriptum d icit, sententia , rationuque sua quitatem exempla peti possunt ex Oratione pro Caecina, ct pro Cliuntio.ugda sunt uiam,qua Cicero in calce partitionum de bus modi se imu qua
uitatui partibus utreur: ct, ut provisu ,se'is dronarabit. nam omnes assemptiua constitutionu partes iuris, aquitatus ge/urioin eis. somnia supplicia d a causa, quam ob rem instituta est lex .s prorem ipsumbonfirmatio causa per coniecturam exauctoritatescriptor .s Et ea relei criptoremΡatio coniectuinaen per locum eo m
memplo permanere, de eo, crus contra Iessem noctu portaε ciuitatu, ut a
Muam perre, aperuit;isiscere post, id si moenia sint holles' ct i s auxιuys urbem ab eorum arietu, atque expugnatιoneo-
urbem recepissem Z s Hyn ergo omniaJ coluit non semper terdum relae oluntatescripti μοι nuta'm-nti uc Delari nullam rem, hune locum eluanter, O pisse ira diuit L Oratione pro A. Caecinars uerbis. Q lex , quia S. C. quod mri 'stratus ediatum, quo indus, aut pactιo, quo ut adpriuatas ros Nuca
nsilium autem eorum, qui scri erunt, O rationem, Crxquamus wPostea quidsit lex asscribereJ huic loco quadret et i ligui finitio exoc. in ta deuibus. Lex est ratio, mensisapientu adi Indum, O ad terrendum idonea.ς Deinis ex iis ambiguod argumenta ambigus, uerbis desinit πη- in hoc quoque partem trani poseoIIciau. reliqua Du controue
260쪽
in II. de Inuentione commenti it 9
Aa yracepta ira Miliasunt, ut commentario minime sed eo uideantur. I. Eix contrariis autem legibuS controuersia nascitur, cum inter se duae uidentur leges, aut plures discrepare, hoc modo. Lex, Qui tyrannum occiderit, Olympionicarum praemium c
pito, ει quam uolet sibi rem a magistratu deposcito, & magistratus ei concedito. Et altera lex, Tyranno occisb quinque eius proximos cognatione, magistratus necato. Alexandrum, qui apud aereos in I hessalia tyrannidem occupauerat, uxor sua, cui Thebe nomen fuit, noctu, cum simul cubaret, occidit. Haec filium suum,quem ex tyranno habebat, sibi praemii loco deposcit. Sunt, qui ex lege puerum occidi dicant oportere. Res in iudicio est. In hoc genere utranque in partem iidem loci, atque eadem praecepta conuenient: ideo Quod uterque suam legem confirmare , contrariam infirmare debebit. Primum igitur leges oportet contendere, considerando utra lex ad maiores, hoc est ad utiliores, ad honestiores,ac magis necessarias res pertineat. Ex quo conficitur, ut si leges duae, aut si plures, aut quotquot erunt, conseruari non possint, quia discrepent inter se; ea maxime conseruanda putetur, quae ad maximas res pertinere uideatur. Deinde utra lex posterius lata sit. Nam postrema quaeque grauissima est. Deinde utra lex iubeat aliquid, utra permittat. Nam id, quod imperatur, necessarium: illud quod permittitur, uoluntarium est. Deinde in utra lege,si non obtemperatum sit, poena afficiatur, aut in utra maior poena statuatur. Nam maxime conseruanda est ea, quae diligentissima, di sancta est. Deinde utra lex iubeat, utra vetet. Nam saepe ea, quae uetat, quali exceptione quadam corrigere uidetur illam, quae iubet. Deinde utra lex de genere omni, utra de parte quadam, utra communiter in plures, utra in aliquam certam rem scripta uideatur. Nam quae in partem aliquam ,& quae in certam quandam rem scripta est, promptius ad caussam accedere uidetur, &ad iudicium magis
pertinere. Deinde ex lege utrum statim fieri necesse sit, utrum habeat aliquam moram & sustentationem. Nam id, quod statim faciendum sit, perfici prius oportet. Deinde operam dare, ut sua lex ipQ scripto uideatur niti. Contraria autem aut per ani biguum , aut per ratiocinationem, aut per definitionem induci, quo sanctius, & firmius id uideatur esse, otiod apertius scriptumst. Deinde suae legis ad scriptum ipsam sententiam quoque adiungere, contrariam legem item ad aliam sententiam traducure,