장음표시 사용
241쪽
Scipione Romam in triumpho perductus est. de quo diu tum insistatu,tumescam in consilio, quod de e ictum fuerat, deliberatum est. Liuius libro decima de 1. bess. pun. Sι uero concilio lego, de concilio populi Ro. intelli ipoterit ,sic quoque insta loquitur, Ur asenatu, aut concilio aliquod praemium sepe peritur. s De Numitorio Fund proditore in bello Freg Alano . Cic bilin. 3. Qua porro amentia est eum dicere aliquid de uxo rum ignobιtitate; cuilupater Numitoriam Fregellanam pro torissiliam habuerit uxorem, ipse ex libertini silia susceperisbos. ς ε pud L. Opimium J qui ρ :οr Fregetanos in aeditionem accepit, Fregellasi diruit. Florus lib. 6 o. soportebit igitur eum J quibus locis reus uti debeat, siriabendo complestitur. s Comemorare, si qua sua poterit benesieta J ut si AELIManlius Capitolinus objceret dictatori Capitolium Da opera seruatum fis . sDeinde OIrendere non odioJ ut Terentianus Charea in Eunucho. ,, Inum hoc scito contumeliai, 'n me fecisse causa, sed amoris. Syphax Scipioni, uti legere est apud Liuium, stultitia si bellam populo Mo. intuli se aletur. s Deinde s=ens ostendere, auquo se in loco magno i i , qui sibi concesserint, usui futurum J ita apud Terentium Chaerea in
At nunc dehinc I fero aeternam inter nos gratiam ra Fore Thais. Saepe ex bui nassi re quapiam , Ur ex
D dolo principio magna familiaritasN Constata es i. quid si hoc qui fiam uoluit Deus/s Deiuri ceteros proferre , quibus maiora delicta concessa sunt J ut si Crasum Lydorum regem proferas: cui a C ro 'Persarum R,Ne ignotum eIE, cum iam in pyra positus esset, ut vivus combureretur. s Ac multum proficiet, si se misi ricordem in potestate J ut si Cyrus, quo misericordiam impetrareae a Thamyri Scribarum regina , se quoque in Craesium misericordemsesse diceret . nassitu enim mi erendum est Ut inquit Demostb. con tra MidiamJ qui nullius miseretur: neque quicquam illi uenia dandum, . qui nemini dat ueniam, sid graece sertasse uenu Iiss. ουδεἰς γαρ, ες ι δ' -
μόνων. 3 Deinde locis communibus J cognita natura caussa non docile erit communes locos inuenir/ . satis sit in praesentia cognosicere conquestionis assercitus es commouendos, de quibus abunde in primo libro aedium est. s Aduersarius autem J aduersari' loca proponit: quae in amplificatione malesia Drum uersari oportere, hoc est eius, qui accusatur, crudelit atem, malitiami augeri debere ostendit. sium immisericordem J lucus a na- ura, unde sit argumentum a coniugatis, ut probetur ex crurilitate malitia
242쪽
in II. de Inuentione comment. IIo
mastia reumsicissi. nam qui immisericors est, immisericoriter, ct malitisus est, malitiose 'cerepotest. FSi beneficia profert d ad hunc locum Eluendum tum coniecturis, de quibiu satis copiose antea distulati mi, tum etiam locis deliberatiuueneris um esse planum ficis . perificua fiunt contextus uerba.. es uniam igitur J ad alterum generalis constitutionis membrum
μετάβοιν ficit, excusationem, praemunit longioris commorationis in priore membra. stis caussas, in quibus J hac vera με res σις est, inqua est quid dictumsit, O quid dicendumsit, cqui locus eIE attentioni ac ducilitatis maximus J breuiter explicatur. IVunc restat, ut de praemio, cst de poena explicemusJaltera pars transitionis est. haec autem depramis, cst poena tractatio cumjuperiore quidem de aequo, ch iniquo misceri pol rat , nam utraque pars aequitati iurissubiecta est θ sed quia ratione temporis aliquantulum inferunt, cum altera depraeterito, ait Osepius de se
turo, nonnunquam tamen de praeteritosit,uti magis perffucuaserra haec praemiorum ratio; separatim de illa praecepta tradere con lituit. FSunt enim multae caussaeJ Fortunatianus in primo libro nonnullas caussas recenset, qua ex praemiorum yctitione constant. quas sub negotiali constitutione collocauit. Nam ct si alia quoque in negotialem statum cadunt, tamen hic duo in primis Fortunatiano uersari in hac controuersia uidentur. imquit enim. Farticula iuris quae Ur cum aliqua poIlulatis es. hae periti quot modi ty tribus . cum res pecuniaria es,cum ius in poterumst,cum de modo paene agitur. hi sunt tituli controuersiarum, qui κοὰ τὸ πλάζον negotiale atum ostendunt. cr paulo insta tituli controuersiarum, qui
κατα τὸ πλά ν negotialem statum esciunt, qui sunt ' cum tribuni appellantur de iniustosupplicio; cum abdicatio est . cum praemi petitio eIi . fiberiso titulo aliquotlpecies colligit, uti diximus, causarum, qua expetiti ne praemiorum conIiant .sed ct Cicero ipsi has, qua sequuntur, enum rat . FNam cst apud iudices de praemio accusatorum quaeritur: or a senatu,aut concilio aliquodpraemium sepe petitur Jab accusatoribus praemium apud iud res petebatur. Cic. in m. t. asenatu utro, a concilio, uel
senatorum, uel, ut ego magis existimo , popis Ro. uiris tes, ct ali', quibus pollicitum fuerat praemium, petebant. FAc neminem conueniet arbitrara J-occupat, quod obm poterat . eum a iudicialis generis trachatione discessisse, quod in tradendis exemplis senatus mentionem focerit : in quo deliberatisno uersari solent .s Quidquid enim de homine probando J obiectionem ituit .si quando inquit, in senatu de homine probando, uel improbando agitur is id per sententia dctionemsit, non ob id tamen caussa deliberativa eIi, sed quia
243쪽
de homine decernitur uelprobando,uel improbando, iccirco iudicialis en causa appellanda. itaquesit, ut huiu-οὐ causae mβasorias maxime cadant, δ' in controuersi equentes existam , hoc solo discrimine, quia illic defit uris, hic de iam sadtis agitur. s omnino autem qui diligenter pergit ostendere non mirum uideri debere, si iudiciata caussa ibi quandos
traitentur, ub/ deliberationeount; neq; Ob ιd deliberatiuvi esse dice das. quo ententia dictionem habeant: propterea quia omnes caussae uesten re , ueUrma , id specie quidem disserunt, cum alia iudiciales, aliae deliaberativae, aba demon Aratius sint, pendeanti nonnulla ex coniectura, quaedam ex desinitione, aliae uero ex qualitate,qua iuris, iniuriat partia sus continentur, sed ceteris inpartibus conueniunt, simuli quodam modo connexa uidentur. Nam quibus ex locis iudiciales caussae promuntur.
ex isdemmet deliberativa, demonstratιua , deducisolent . praterea, laudatio , uituperatio, item accusatio, or dest o , nec nonμasio , ct in suasio mutuis inter se nexibus ita implicantur, ut in trastandis iud ciatibus causs deIberativi quoque ac demonstratiui generis partibu , locisi utendum sit. Aristoteles in primo de arte rhet. eadem esse,quaesuaderi,uel aeses aderi, or qua laudari, uituperarii soleant,vert e demonstrat. Nam quae in debberativo subqciuntur ad Ladendum, in demon Datiuamulato tantum genere, 6 exu dicenda, constrri, olent ad laudem, exempli gratia.siita proponas. Non decu Chri Zianum L=em ponere in ', qua fluxa, ac momentanea sunt, consilium ea. alsiita prostras. San ii olim,qiu nihil praeter Christum expetebant, in lys rebus , qua aliquando pereunt,nihil speι habuerunt, laudatio ea. Igitur omneae caussa, praeterquam in genere, serma, rebquis in partibus inter e apta esst, ct egregie conuenire un
I unc de pramjs consideremus J redit ad rem, quam breui digresso-m praesermiserat. Vbi illud consideratione dignum uidetur, quod cum de praemio, ct poena se dicturu proposiverit; de praemio tantiu praecepta tradere utritur. quod quam ob remstcerit,nulla mihi alia ratio persuadere potest, ni ri. ex isdemmu locis e contrario comparatu poenam intcsigi uelit: aut quia sub deprecatione ratio poenae continetur .sed quo modo iudicium, siue caussa de ρorna agenda sit, Fabuta M. vi I. cap. de qualitate , doces. Imno autem exemplum proponit Liciniy Crassi: qui cum prouinciam Galliae citerioris ex latronam incursionibus uindicasset, triumphumasenatu perdit. Id iure optimo in controuersiam cadit, utrum decernen- inusit Licinio triumphus: nam triumpho dignus ille tantum uidebatur, qui occisis quinque missibus hostium uictoriam consequebatur. Licinisu ueri nec Iguimum numerum hominum consecerat, nec populi illi tantum
244쪽
diriminis admiserant,ut hostespopuli Ro. igne iud cariposse uiderentur. s Hic ut in deprecatione d in iuridicialibus controuersiis ex ratione, en rationis infirmatione adiudicationem perueniri selet: ut in caussa orentis, Asionis,ct aliorum . hic uero docet orator non lys rationibus ad iudicationem perueniri, ct rationem suggerit, quia nisi in causam huismodi alia constuutio inciderit, plex erit iudicatio: or uti in coniecturali natu, in quaestιonei a continebitur. quod in deprecatione quoque fieri flet. deprecatione quidem hoc modo . oporteaι ne reum poena Ulai. in hac uero oporteaι ne Licinium Crassum praemio asses.s Nunc adpram' quaestionem appositos locos exponemus 3 subiungit proprios,communes, huius quasionis locos: quorum rationem in quatuor primum distribuit partes: quarum nonnulla alias quoque recipiunt Par-tre, uti ex contextu satis per ficue cognosci potest: quas si diligenter coninderes, duodecim es comperies. Sed ne illud quiὼm silentio praetereundum uidetur, quod Fab. Quint M. VII. cap. de qualitate luteris prodiadit, quod ut mihi quidem uidetur 9 huic negocio optime quadrat. Sic
enim ali. De praemiys autem quaeruntur duo. an ullo sit ignus, qui perit, an tanto: ex duobus uter dignior ; ex pluribus quis dignissimus. quorum irae latus ex ipse meritorum genere ducuntur,cst intuebιmur non rem tauium,siue alleganda,siue comparanda erit, sedpersnam quoque . Nam est multum interea tyrannum iuuenis occiderat, ansenex: uir, an semiana : alienus, an coniunctus . est 2 adlocum multipliciter, in ciuitate t3rannis asieta, an libera semper: in arce, an domi: ct quo modo factum sit, a reo, an ueneno: cst quo tempore, bello, an pace: an cum depositurm est eam potestatem, an cum aliquid nouisceleris ausurus. habetur inmeriti gratia, periculum quoquι, ac di ultas . similiter liberalitas a quo prosicis sit restri . nam in paupere gratior, quam in diuite ; dante beneficium , quam reduenter patre, quam orbo. item quam rem dederit, ct quo tempore,ct quo animo: id est non in aliquam Jeciem suorum. Similiter alia. haec ille. Sι tum cum indigeremus, cum ceteri nonpossent, aut nollent opitulara J Cicero in oratione pro Sex. R scio Am. benesciumsuum extollit erga ' seium, cum onendat eius causam ab omnibus propter Dila timorem negli tam, a se uno si eptam fuse . atque ita ait . Credo ego uos iudices mirari, quidsit, quod cum tot summi orato res,hominoi nobilis sedeant, ego potssimumsurrexeram .is, qui neque aetate, neque ingenio. neque auἱtoritatesim cum his, qui sedeant, comparandus. omnes enim hi, quos uidetis ades in hac causa , iniuriam nouo scelere consatam putant oportere de di, de dere ipsipropter iniquitatem temporum nouaurint . ita sit, ut adsint, propterea quod cium sequuntur, taceant au
245쪽
rem iccirco, quia periculum metuunt. qudiu uerbis occulte uideti/r innuere se maximo praemio dignum, qui, quem HI dindere non ausi uerint, lus ipse periculum desin lanis eius siubierit. in oratione, quam post reditum
suum in senatu habuit, non nulla extant exempla, qua ad hunc locum ualde mihi'cere uidentur . nota est omnibus oratio In praemi' autem g
nere J in genere prαmir qualitatis, quantitatis, causset illius rei, quae ρ suletur, eam habendam esse rationem dicit, mei qualitas , quantitas i praemi1 re fandeat. s Deinde, ne is honos nimium pervagetur J ne nimium communi fiat. FoetqWhic J aduersari' illius, qui praemium petit,
tria entimerat loca communia: quorum primus est ab indecenti, alter ab euentu, tertius item ex eventu, ct ab inutili cum enumeratione, quae in te tu patre. en etiam consideratione dignum, quod cum rationem praemi rum quatuor in partes diaribuerit,duanta latum comunes locos subiecit.
Neque ea aut cum improbis J ab indecenti, neque enim sandia, honosta improbi impurisi homi/ub. u conueniunt. Vnde issud est euangeticum. 'lite sanLlum dare canibus. UEt alter, minus homineNJ ab euentu cum Inecie ab inutili. suus enim rara J ρατιολογώ est, exprouerbio deducta. Qua rara pulchra, s Et tertiusJ hic locussimiliter ex eventu est,uti disiamus. s Tali honore aegnati sunt Ligni habiti: ut apud Virg. in 3 .e ri Coniugio Anchisa Meneris dignate superbo. Et eorum enumeratio J enumeratione, atque comparatione locum amplificandum esse docet. FEius autem, qui praemium parit J duas locos proponit ei, qui praemium petit: alter est per amplificationem ex comparatione 'florum illius, atque aduersari': alter ex eventu, per quem, quid
damni futurumst reipub. nisi hic praemio asseritus fuerit, Ostenditur. Facultatre autem eo derantur J quarta pars est rationis praemiorum: in qua considerandum esse docu,an copiasit bonorum, uidelicet, uel agri,u ctigalium , pecunia,Or reliquorum elusemossi, ut inde argumentara orator possit aficultate, utrum facultas existat perfluendi praemi', nec ne .s Loci communes facultates augered huius partis locos aduersarj communes treΥ enumerat: primus est ab utili augendas esse acultates. alter ab inhonesto cum deturpatione eius, qui praemium petit, imprudentis esse pro beneficio mercedem, non gratiam poIsularer es serAEdum esse, cum de refrendagratia in senatu deliberetur, de pecunia uelli ratiocinara. tertius est ab honesto, cum ipsiuου aduersari' commendatione per comparationem. se prolino honorem, non pretium, illum uero mercedem, nongratia uel honorem postulare. apud Semosthenem in oratione contra Leptinem lex ipsius L pl. uehementer agitatur: qua praemium petenti grauior poena constituatur,quam homicida. Demosthenis hac sumi. πῶς .ν ουσέ -
246쪽
in II. de Inuentione comment. Ita
ΙN scripto uersatur controuersia, cum ex scriptionis ratione aliquid dubii nascitur. Id fit ex ambiguo, exscripto, &sententia, ex contrariis legibus, ex ratiocinatione, ex definitione. Ex ambiguo autem nascitur contronersia, cum, quid senserit scriptor, obseurum ell, quod scriptum duas, plures ue res significat, ad hunc modum. Pater familias, cum filium haeredem se .ceret, uasbrum argenteorum pondo centum uxori suae sic legauit. Haeres meus uxori meae vasorum argenteorum pondo centum , quae uolet, dato. Post mortem eius uasa magnifica, & pretiose caelata petit a filio mater: ille se, quae ipse uellet, debere dicit. Primum, si fieri poterit, demonstrandum est non esse ambigue scriptum : propterea quod omnes in consiletudine se monis sic uti solent co uerbo uno, pluribus ue in ea sententia, in qua is, qui dicet, accipiendum esse demonstrabit. Deinde ex superiore,& ex inferiore scriptura docendum id, quod quaeratur, fieri perspicuum. Quare si ipsa separatim ex se uerba considerentur, omnia, aut pleraque ambigua uisti m iri. Quae autem ex omni conssiderata scriptura per icua fiant, haec ambigua non oportere existimari. Deinde qua in sententia scriptor fuerit, ex ceteris eius scriptis, ex factis , dictis, animo, atque uita eius sumi o- portebit: & eam ipsam , scripturam, in qua in erit illud ambigimum, de quo quaeritur,totam omnibus cx partibus pertentare, si quid aut ad id oppositum sit, quod nos interpretemur, aut ei, quod aduersarius intelligat, aduersetur. Nam facile, quid uerisimile sit eum uoluisse, iiii scripsit, ex omni scriptura, & ex persena seriptoris, atque iis rebus, quae personis attributae sunt,
considerabitur. Deinde erit demonstrandum, si quid ex ipsa re dabitur facultatis, id, quod aduersarius intelligat, multo minus commode fieri posse, quam id, quod nos accipimus, quod
illius rei neque administratio, neque exitus ullus extet: nOS quod
dicamus facile, & commode transigi posse. ut in hac lege nihil . enim prohibet fictam legem exempli loco ponere, quo facilius
res intelligatur Meretrix coronam auream ne habeto: si habuerit, publica esto. Contra eum, qui meretricem publicari dicat ex lege oportere , post et dici, neque administrationem esse ullam publicae meretricis, neque exitum legis in meretrice publicanda: at in auro publicando &administrationem, S: exitum facilem
247쪽
Iem esse, & incommodi nihil inesse. Ac diligenter illud quoque
attendere oportcbit, num illo probato, quod aduersarius intelligat, utilior res, aut honestior aut magis necessaria, a scriptore neglecta uideatur. Id fiet, si id, quod nos demonstrabimus , honesium , aut utile, aut necessarium demonstrabimus: & si id, quod ab aduersiariis dicetur, minime eiusmodi dicemus esse. Deinde, si in lege erit ex ambiguo controuersia, dare operam oportebit, ut de eo, quod aduersarius intelligat, alia in lege cautum esse doceatur. Permultum autem proficiet illud demonstrare, quemadmodum scripsisset, si id, quod aduersarius accipiat, fieri, aut intelligi uolui siet: ut in hac caussa, in qua de uasis argenteis quaeritur, possit mulier dicere, nihil attinuisse adscribi, quae uolet, si haeredis uoluntati permitteret. Eo enim non adscripto, nihil inesse dubitationis, quin haeres, quae ipse uellet, daret. Amentiae igitur fuisse, cum haeredi uellet cauere, id ad scribere, quo non adscripto, nihilominus haeredi caueretur. Quare hoc enere magnopere talibus in causis uti oportebit :si hoc modo scripsisset, isto uerbo usus non esset, non isto loco uerbum istud collocasset. Nam ex his sententia scriptoris maxime perspicitur. Deinde quo tempore scriptum sit, quaerendum est, ut, quod eum uoluisse in eiusmodi tempore uerisimile sit,inteligatur. Post ex deliberationis partibus, quid utilius, & quid holitellius, & illi ad scribendum, & his ad comprobandum sit, demonstrandum: & ex his si quid amplificationis dabitur communibus utrinque locis uti oportebit. N scripto uersitur comrouerriaJ sequimtur Mitinia controuersia, id est lites, quam legibus pendent. porro lex omnu su Fasim aiu aut
tribuit, aut adimit, aut punit , aut iubet, aut uetat, aut permittit. litem
habu aut per se ipsam, aut propter alteram quaestionem: aut in scripto,
aut in uoluntate . scriptum aut apertum est,aut obscurum,aut ambiguum.
quod de legibus dicitur, idem de te tamentis , pactis, Inipularionisiu, omni denique scripto, idem de Moce accipiendum est. quoniam quinque e-isu generis quaestionci 'cit, ambigui ,scripti, Osententia, contrariarum legum, ratiocinationis, definitionis; singulas propriys, communibusi locis percurrit. Ζωtuor stre recensera selent ab oratoribus legitimi flatus modo status appellanae sint unus ex ambiguo, alter exscripto, Ur uoluntate, tertius ex contra s legibus, quartus syllogi o. in partitionibus tres tantumsticis controuertassiripti, BIogimum, seu ratιocinationem praeteriens ob id, qui γzogimus ambiguitatis s. cuius controuersa inde
248쪽
in II. de Inuentione comment. Ii 3
de oriri uidetur, quodquadam inter hos Iratus cognatio est. Nam iu itione, sic desinitionem appellat Quintilianus P quaesit uoluntas nominis, quaeritur: in Bl semo, qui sicundiu a definitione flatus est, fἶedlatur,qua ubiquescriptoris uo Iunias ferit: est ex contrariμ legibus duos esse scripti, est uoluntatis statvi appares. rursus definitio quodam modo amphibologia eIi, cum duas in parare distribuatur nominis intellectus. striptum,et sententia habet in uerνis uocis quaestionem.quodidem in ἀντινομα petitur. quam ob rem omnia hac quidam siriptum, sententiam es iuxerunt. ambiguo autem controuersia nassitur J primu desinit ambiguum , quodsieri ait, cum quodsinserit striptor, id duo, aut plurasignificat, qua res Ariptum obseurum reddit. Graci , pue δε σιβο- λαγὼν appellant. 'Patersimili. GJ exemplum est ambiguit unde quia
iam multa etiam erudisionis homines stulte coniecturam ducunt, libros ad Herennium esse Ciceronis propterea quia eodem sire exemplo Perpa eis tantum additis auctor ipse utitur: cum non uideant eum, quisquis ille ferit, in dandis rhetoricapraeceptis Ciceronem imitari uoluisse. Crediderim autem ego aut Ciceronis filium, aut eius libertum Lauream, qui ct Cicero ductus est,eorum librorum auctorem uis. qui cum animaduerisset Ciceronem de inuentione tantum persiripsis,ut ipsi rhetorices praecepta seribendo absiluerer, de omnibus partibusMiserabendum putauit.
Qua uolet datod hic est totius controuersiae cardo : quae penitus sublata essa ,si aut 'se, aut ipsa addidist. 'Primum si feri poterit Jucos ambigui deseribendos aggressitur. quo extis potissimum locis deducere uidetur. a communi consuetudineseribendi, ab expositione, a consuetudine legis latoris inβribendo, afaciliori intestigentia per comparationem expositionis rei, ct actoris: quem secum consermat ratione ab inutili , ct ab exemplo. atque lys locis omnibus loca adiungit deliberativi generis ab utili, ab ho nem, a necessario. item a tempore, ali Irebus, qκa in contextu patebunt . s'Primum Meri poterit J primus0ambigui locus a communi consuetudine siribendi dedustus. 'Deinde ex superiore secundus locus.sa re sit aseparatimJ amphibologia specio feresunt innumerabilo,
adeo ut philosephorum quibusdam nullum uideatur esse uerbum, quod non plurasignificu,genera ad moda pauca. aut enim, inquit Fabius,uocomacciditsingulis, aut coniunIlis .singula pariunt errorem: cum pluribus rebus, aut hominibus eadem appellatio est .grace gladii da dicitur. uigallus, canis, taurus,stasia huisemodi, quae uariassignificationeου habent. in conivnfiis plus ambiguitatis est .sit autem per cagus. ut illud oraculi. a Aio te e cida Romanos uincere posse. O Hud Q. ex primo O . H Troiis.
249쪽
hinc ct illa controuersia est. Testamento auidam iussu poni natuam au- eam hastam tenentem. quaeritur, an hasta, an Iratua aurea esse debeat. CT hac controuersia de uasis areenteis, uter eligere debeat. s Deinde qua in sententia 4 tertius locus est . quem a consuetud ne uel scriptoris , uel legislatoris seu tum esse diximu s. nisimauis ab effectis, proauraiciatis deductu esse. FDeinde erit demonIDandum J quartus locus est: quem a Doliori intelligentia per comparationem desidium esse, antea admonuimus. quo deprimendam esse aduersar' sentenHam a discili, orobscuro, CT per comparationem utriusque expositionis nostram extoIIndam esse ostendit. FQuod illus reιJ ratio est ab inutiu deduEla,cuisubnectit declaranda reigratia exemplum ex uetere lege sumptum: quo uel Graci rhetorci quandoque utuntur. s Meretrix coronam auream ne habeto: sthabuerit, pubi caem=J hoc exemplo admons in rebus, seu in scriptis dubse, quaam 4 commodesieri patea, magisi probabile est, id esse accipiendum . sicutι in hoc exemplo ambiguo magis probabile est coronam, quam meretricem publicandam esse . quod ab ut tu deducitur. Nam administratio, idea in tigal, siue studius publica meretricis nustus eII. at in auro publicando adminoratio,ir exitus 'cιlis est,ct incommodi nihiLs Laec diligenter istud quoque attendere oportebιt J adiungit pracepta d liberatisi generis ab hone io, utili, O necessario: quae per comparatio nem tractanda esse admonu, utra reτ πτιbor, honestior, aut magis necessaria a siriptore neglecta fuerit. FTermultum autem prosicioJ alivdpraceptum subnediit, considerandum esse, quo pacto apertius scribipotuisset ab eo, qui scripsit, sitia sensisset , mi aduersarius sentit . ac mulier probat ancipiti argumento secum facere scriptum, neque apertius scribι -- quam potuisse, quam scriptum est, hunc', in modum argumentatur . scriptor aut cauere uoluit baressi, aut non.si cauere uoluit i non erat apponenda cra pars, qηa uolor, qua interposita omnem haredis potestatem tollis: at posita ea. igitur non haereae,sied legataria caur e uoluit. FDeinde, quo tempored confirmanda est mulieris interpretatio a tempore scripti, unde probe a aquando scriptorum uoluntates cognosci pose declarat. FTost ex diaberationispartibusJ alia confirmatis ex locis deliberatιonis per com parat em . s Ex ex sesi quid amplificarionisJ ex deliberiniuigenero partibus loci communes ad causam amplificandam abactore, Orca D. mendas esse dociae.
Ex scripto, & sententia controuersia consistit, cum alter uerbis ipsis, quae scripta sunt, utitur: alter ad id, quod salptorem sensisse dicet,omnem adiungit dictionem. Scriptoris autem
250쪽
in II. de Inuentione commenti II
sententia ab eo, qui sententia se defendet, tum semper ad idem spectare,& idem uelle demonstrabitur: tum aut ex facto, aut ex cum tu aliquo ad tempus id, quod instituit, accommodatur. Semper ad idem spectare, hoc modo. Paterfamilias cum liberorum nihil haberet, uxorem autem haberet, in testamento ita
scripsit. Si mihi filius genitus seerit unus, plures ue, is mihi haeres esto . Deinde quae astalent. Postea, Si filius ante moritur, quum in tutelam suam uenerit, tu mihi, dicebat, secundus haeres esto. Filius natus non est, ambigunt agnati cum eo, qui est secundus haeres, si filius ante, quam in tutelam ueniat,mortuus sit. In hoc genere non potest hoc dici, ad tempus, aut ad euentum aliquem sententiam scriptoris oportere accommodari: propterea quod ea Qta demonstratur,qua fretus ille, qui contra scriptum dicet, suam esse haereditatem defendit. Alterum autem genus est eorum, qui sententiam inducunt, in quo non simpleκ uoluntas scriptoris ostenditur, quae in omne tempus, & in omne factum idem ualeansed ex quodam facto,aut euentu ad tempus interpretanda dicitur. Ea partibus iuridicialis assumptiuae maxime sustinetur. Nam tum inducitur comparatio, ut in eum, qui, cum lex aperiri portas noctu uetaret, aperuit quodam in
bello, & auxilia quaedam in oppidum recepit, ne ab hostibus opprimerentur, si foris essent, quod prope muros hostes castra haberent. Tum relatio criminis, ut in eo, qui, cum communis lex omnium hominem occidere uetaret,Tribunum militum suum,
qui uim sibi in serre conaretur, occidit . Tum remotio criminis, ut in es, qui, cum lex, quibus diebus in legationem proficiscere tar, praestitueret, quia sumptum non dedit quaestor, pros ctus non est . Tum concessio per purgationem, & per imprudentiam, ut inutili immolatione: & per vim, ut in naui rostratar& per casum, ut in Eurotae fluminis magnitudine. Quare aut ita sententia inducetur, ut unum quoddam uoluisse scriptor demonstretur; aut sic, ut in eiusmodi re,& tempore hoc uoluisse doceatur. Ergo is, qui scriptum defendit, his locis plerunque omnibus, maiore autem parte semper poterit uti. Primum script ris collaudatione,& loco communi, nihil eos, qui iudicet,nisi id, quod scriptum sit, spectare oportere:& hoc eo magis, si legitimuscriptum proferetur, id est, aut lex ipsa, aut ex lege aliquid. Ponea, quod uehemetissimum est, facti, aut in tetionis aduersari
rum cum ipsi, scripto contentione: quid scriptum si siquid factu,