장음표시 사용
311쪽
magistri institutione, sua sponte hanc sibi scientiam satis selia
citer acquisiverunt. Cogor etiam necessario fateri, me pauca illa, qualiaqualia sint, quae mihi hactenus per tot impedimenta in quocunque scientiae genere discere licuit, huic potissimum debere rei, quod jam tum a teneris delectatus studiis mathematicis quaedam, admodum licet vulgaria, discendi nactus fuerim occasionem ; sed inprimis singulari deputo fortunae, quod hactenus studiis incumbere licuerit, si non semper ex voto, attamen, quoties concessum id erat, nulla mihi necessitas fuerit impolita ad certa studia prosequenda, sed in iis potius, quibus maxime delectabar, eligendis studiis integra mihi semper fuerit libertas. 3. Rsectμ ρ - Haec omnia quamvis ita se habeant, necessum tamenas a. fateri, me ad omnes scientias respiciendo, in quibus limia e mineS Occupantur, tandem Observasse, ratione delectati nem O nis niagnam inter eas dari differentiam , imo inter omnes
πῖ illas unam esse , que absolute summam prae omnibus aliis
nora. scientiis philosophicis delectationem cunctis absque dubio exhiberet, modo ejus notitia omnibus, ut decet, esset pe specta: ideoque hanc ipsam omnium praecipuam esse, in qua, applicando methodum indagandae omnis veritatis, modo perceptam operam nostram collocare optime posti, mus. Mihi autem haec videriar efffescientia naturalis. Scio equidem multos isthaec legentes a me esse dishnibros, cujus causa me minime latet: quia nimirum ejus, de qua loquor, Physicae ideam hactenus parum recte mente formarunt, multo miniis fructus ejus perspexerunt, omnium vero minime reipsa eos gustarunt. Quod enim ad me attianet, nihil aliud hic per Physicam intelligo, quam scientiam
universi accurata Mathematicorum methodo a priori demonstratam, & evidentissimis experienti iis, ipsam imaginationem convincentibus , a posteriori roboratam. Videamus autem, num talis scientia sit possibilis, & num ulla detur delectabilior. Si intuemur omnem, quam de entibus
312쪽
imaginabilibus habemus, notitiam, cam utplurimum errori valde esse expositam depreliendimus, adeo ut hic non tam universales liceat condere regulas, quin quandoque nos decipiant istae, quamvis saepe cum multi laboris & temporis dispendio in lucem protractae fuerint. Quapropter Math matici, ad haec ac similia respicientes, mentem his potius scientiis applicuere, in quibus entia tantum rationalia comsiderantur, quia in his nullus unquam est timendus error,& quae proinde propter majorem certitudinem animum eo majori delectatione perfundunt. Verum, quia ob varias ejusdi m rei definitiones seu generationes, quae hic concipi possunt, accidere solet, ut ejusdem rei quamplurimae de
tur dim an strationes, atque adeo nos non statim in omnium
maxime genuinam & facillimam semper incidamus ; deinde, quia, licEt genuinam etiam noverimus viam, hic laamen res tam compositae concipi possunt, ut ad earum veritatem detegendam inulis sit opus labore, eoque nonnunquam tanto, ut, nisi calculum & saepe iteratam figurae inspectionem, h. e. imaginationis simul operationes adisiber
mus, id, quod proponitur, sola intellectus ope pland nobis impossibile solum esset;'ideo crediderim, eum, qui haec aliaque his similia bene perspexit, majorem procul dubio
percepturum tae delectationem ex disquisitionibus, institutis de entibus realibus, seu playlicis. Sunt enim hae omnes priorum respectu multo faciliores. Quod autem plurimi secus judicent, id nulla alia ex causa oritur, qvim quod innumeris circa haec sint praeoccupati praejudiciis, aut, si forthquidam a plerisque jam sint liberati, statim ab initio valde specialia, hoc est, prius dissicilia, post faciliora aggrediam
tur ; id quod bonae methodi praeceptis omnino repugnat. Huc accedit, eos alia etiam specialia circa haec non conlid
rare, nisi quae ipsis singularia & admiranda videntur. Hi ce obstaculis, quae oriuntur non a parte rei, sed a nobis ipsiis,Nn subla-
313쪽
sublatis, non ambigo, quin illi etiam mecum dicturi sint, Physicam omnium scientiarum esse facillimam. Nam si pra in secundo impedimento fatis clare ostendi, omnia hic fieri juxta ejusmodi legum, quibus faciliores ab lute n queunt concipi, rationem seu praescriptum. Id quod ashuc specialisis cognosces, si consideraveris, hic non opus
esse ut determinetur, qua celeritate aut tarditate res move
vir, hoc enim Mathesi competit 3 sed talytum, quod celerius aut tardius res quaedam moveatusi id quod multo fac, Ilus detegitur , nec quoque determinandum hic venit, inquantum altera quantitas major aut minor, sed statim, quod quantitas quaedam major aut minor sit , nec quoque tam exacta ratio figurae cognoscendae est habenda, modo praeter propter sit talis, qualis describitur: illa'. autem omnia in M, Desi necessaria sunt, adeoque difficultatem valde augenx. Porro hic necesse est, ut nonnisi uniis semper ejusdem rei demonstratio concipiatur ; nam hic unica tantum datur causa alicujus essectus, secus ac in Mathesi, ubi infinitae ejusdem rei dantur formationes : deinde plurima ejusdem rei
dantur individua, ubi, si aliquid nos in uno latet, id in aliose conspiciendum exhibet ; si quicquam in minoribus subjectis non ita patet, id in majoribus valde fit conspicuum, ac ubique quasi eaedem semper leges continuo repetuntur: quae omnia lianc scientiam prae aliis multo faciliorem reddunt. Denique non tam facta hic, quemadmodum in ratibus imaginabilibus, decipiemur, quia non solum nobis opem , 'sen intellectus, exhibendo leges universii simplicissimas, s Lundum quas omnia, ubicunque fuerint ea, & quandocumque producta sint, necessario determinantur , sed etiam experientias prae caeteris selectas, quae nos distinctE de rei
veritate coelos rentant, aut, si alicubi aberratum, in rectam reducant viam, imaginationi facile, idque innumeris mindis, repraeseruare potest. Quod si vero alicui eorum quav
314쪽
PARS TERTIA. 28sdam, quae protuli, quodammoda obscuriora adhuc fuerint visa, eum oportet libros Neotericorum physicos adire, e rum inprimis, qui in Mathesi excelluerunt, ubi inveniet pleraque, quae jam protuli, clare confirmata, quin& multo
faciliora & aequis certa, ac sunt, quae in Mathesi demonstrat tur, Unde magni momenti res concluduntur. Porro si sp et iis omnes alias scientias, in quibus literati occupantiir,
veluti sunt Medicina, Anatomia, Chymia, Astronomia, inplica, Oeconomica, Ethica &c. haec singula certe ibjecta
de quibus tam varia varii meditantur, diversia a physicis ob-jestis non habent: attende quaeso, an ulla alia scientia si tam lat.1 extendat Quantae autem sit etiam utilitatis hujus scientiae extensio, tum experieris, cum omnia, quae rei
quae scientiae ex cognitione Physicae hauriunt, ipsis subdux ris. Quid enim reliquum erit Medico, Anatomico, Chymico, Astronomo &c. speculandum i scio equidem, ingeniosum quendam ωAum in praeclaro libello , IEducatum des dam es dicto, in ea esse sententia, ut scientiam de cognitione sui ipsius omnium praecipuam judicet: attamen, quam sterilis haec cognitio sutura sit, si ea demas, quae ex genuina Physica hic praecognoscenda necessario roquiruntur, quil, bet facile colligere poterit. Adeoque certum est, nullam absque Physica polle concipi scientiam , ex hac autem rite explicata omnes alias derivari: id quod stupra quoque ostendi, ubi ens Reale, Rationale & Imaginabile ad haec tria
enim omnia scientiarum objecta tantum reducuntur dicebam non nisi unicum & idem ens physicum esse, prout nempe hoc diversa ratione seu respectu a nobis consideratur ;imo, si, quod res est, dicendum est, omnes aliae scientiae non sunt nili scientiae humanae, utpote in quibus leges explicantur, quae a solo nostro intellectu formantur, quatenus ab ipsarum rerum conlideratione abstrahimus, & omnia ad nos solos referimus: haec aucta scientia sola inter eas
315쪽
28 MEDICINAE MENTIS vere est divina. Etenim in hac explicantur leges, quae 1 solo DEO suis inditae sunt operibus, secundum quas omnia constanter operantur, & quae nullo modo a nostro intellectu, sed a DEo realiter existente dependent: adeo ut op ra Physices considerare nihil aliudsit, quam ipsius DEI acti nes considerare. Hujus quoque scientiae cognitio nos a tam innumeris liberat praejudiciis, ut, si quis ad primas infantiaestae cogitationes respexerit, sit observaturus, vix unicam excogitationibus, quas tum temporis de rebus physicis habuit, fuisse veram; adeo.ut aliquis mediante genuina Physica li mo veluti merE novus evadat , & quasi plutosophice reginneretur , idque tanta sita utilitate, ut jam nunc longe melius & felicius, quam antea per quaevis Etlucorum praecepta se poss it liberare a passionum impetu. Tunc enim clare Via det, ea, quae oculos delectant, auribus suavia, carni delibriosa, quae in hominibus superbiam excitant, aut alia quaecunque, quibus ipsorum mens agitatur & turbatur, non nissa magna infantiae nostrae esse praejudicia, quibus ab imaginatione vehementer decepti sumus, eo quod haec omnia tanquam bona realia consideravertinus , extra nos in ipsis rebus existentia: cum contra per Physicam edoctus quis es
xd sciat, idipsum quod jam nobis pulciarum , delectabile ,
magni faciendum M. videtur, si nostrorum saltem sensuum alia esset constitutio, tunc visu horrendum, molestur , Omnique ratione spernendum &ci visum iri Quod si hic talia saepe animo secum volvat, & per sensibiles experiem
tias imaginationem contrariantem conuincat & corrigat,
facilliis a plerisque passionibtas, aut potius ab illegitimo i,
Iarum usu liberatur; adeo ut intellectus bona vere realia iis nunquam non praeferata Non vero mirandum est, alios, qui hac carent notitia, quicquid & quantumcunque eas
ipsis dissuaseris , a vitiosis istiusmodi passionibus non abstianere:. quum istius rei cassia attendenti sit satis perspicua , i.
316쪽
PARs TERTIA. xv quia nempe genuina horum errorum causa pulchris Ethicorum sententiis non tollitur, verum sublata genuina horum
Origine. Ex Physices scientia perfacile quoque potest coLligi , quam inanis sit gloriae cupido , qua eruditi non rarci
vexantur, multumque se cruciant. Hinc enim clarissi cognoscitur, terram perituram esse, adeoque& cum ea mmnia horum ingeniosissima inventa, quae mallent ut in aete num durarent. Si vero mente paulo altius elevata perpe
dere dignummi, nil intellectui esse evidentius, quam nos unice quovis momentoa DEO pendere, adeo ut ne quidem
manum elevare, ullamve formare cogitationem, &, ut Ver
ho dicam, nihil unquam absoluth sive mente sive corpor possimus praestare , ad quod actitatis DEI concursus quovis momento non requiratur 3 Cui adeo etiam ili unita, non nobis, debetur gloria: haec,. inquam, & similia si attente &Dequenter dignarentur eonfiderare, mirarer, si adeo im pense gloriam quaererent, & hoc ipso aliis forent molestiis Nam ceris voluntas fertur in id, quod ab intellectu ut v rum evidentissimE cognoscitur. Et Echi vulgus non raro quaerat & conqueratur : quid juvat scientia absque praxit attamen hoc lummodo de scientia historica, aut, si mavis, imaginabili, notaverode intellectuali, quae a prati nublatenus potest sejungi, est verum. Sicubi vero etiam alia quis, qui cujusdam rei notitiam habet intellectitatem, huic
contraria vitae suae actionibus expresserit, certum est, eum ad hanc tum temporis non respicere, venim potius ad im
ginationis saltem ductum. Si enim ad intellectum revera attenderet, necessario voluntas in id quoque tenderet, quod intellectus ut verum ipsi exhiberet, hoc,est, idem suis
actionibus necessario exprimeret: ideoque reapse juvat multum talis scientia, cum hac ratione nullo modo a praxi sit separabilis. His tamen non obstantibus condignae vere
exuditis nunquam deerit aestimatio, licet ad eam sibi para Nn p uam
317쪽
186 MEDICINAE MENTISilam ne quidem unquam cogitent; dummodo, quae intellectus suaserit, constanter prosequantur 3 quinimo plus sibi tunc gloriosi nominis conciliabunt, quam ipsi pro talium , virorum consuetudine unquam sibi optaverint, cum id gratissimo illi otio, quod ad intesiectus culturam necessario requiritur, ferme semper sit contrarium 3 de quo in prim1 parte plura. Physices quoque scientiae ope clare confirmamur ut praenobilis Philosophus alicubi ait non nisi chininsam esse id, quod vulgo Fortuna vocarι, hominumque mento mirum in modum inquietares et confra autem hic omnia a
providentia dirigi, cujus decretum aeternum adeo infallibile simmutabile en, ut exceptis ris, quae idem decretum voltat pendere ex nostro arbitrio, cogitare oporteat, respectu nostra nihil evenire, quod necessanum non sit, s quadantenus fatale 3 adeo ut absque errore cupere non possimus, ut abier eveniat. Hoc, inquam, Physica certa ratione clarill inae etiam confirmat , ubi innumeris imaginatio experientiis convincitur, quod, quandocimque ellectus producitur, necessario Omnia
requisita ad hunc effectum producendum adesse debeant: si autem omnia adsint requi lita, necessario etiam effectus sequatur. Ei quoque, qui huic scientiae incumbit, DEI magnalia ex ejusdem operibus incredibili ratione magis, quam ulli ex vulgo, elucent, dum re ipsa clara demonstratione cingnoscit, Operum DEI, eorumque perfectionis non esse finem, sed absolute tam magna & perfecta ea else, ut nulla hominum cogitatio lila finem attingere queat. Hinc ipsi DEI sapientia, potentia, ac bonitas ad vivum conspicua erit:. qua de re illustrissimus D. Bole praeclaram dissertationerno, quae inscribitur: Debita erga DEUM veneratio ob sapientiam Dpotentiam Sc. edidit. Verum hic tandem ad naulto majora adhuc noscenda Physices ope praeparamur. Omnium enim hujus scientiae generalium tractatione bene absoluta, non solum mentis nostrae ejusque immortalitatis, sed & iplius
318쪽
DEI, ejus realis & necessariae existentiae, ac attributorum infinite perfectorum notitia, quanta quidem per lumen naturale obtineri potest, multo nobis clarior & facilior evadit. Atque lizec genuina causa est, quare plurima eorum,
quae D. des Cartes in suis med aeronibus nobis exhibuit, multis adeo obscura fuerint visa , quia nimirum tunc necesso
habuit multa reticere, quae non nisi post explicatam Physicam clare patent, & quibus cognitis illa demum praejudici quae clarae perceptioni ibi obstant, penitus tolluntur : quod ipse etiam variis in locis aperte dixit, v. gr. in princgio meae
ta de mei gsus, ve mentis natura nostranda, sid ιsia forte anaoe resumam Quod absque dubio praestitisset post totam Baiia explicatam Physicam. In fine sextarum objectionum
aperie fatetur, rexum physicarum cognitionem ad mentis notiones bene cognoscendas , atque ad se circa Metaphys cae sundamenta confirmandum, inprimis tibi interviisse. Ins Mys a, meditationibus praegra, haec insiuper expressa verba habet: tum etiam, quia praemisse, ex quibus ipsa mensis Immortalitas concludi potes, ex totius P sicae explicatione depe dent. I licque rogandus est Lector, ut notet, quae mihi causa fuerit, cur sit pra de entibus realibus tractans eorum nu
la alia quam physica produxerim, deque nullis aliis usquo huc duleruerim: quia nimirum in ea sum sententia, hanc notitiam, ita ut ab omnibus rectd capiatur, non posse, nisi genuina Physicii, prout decet, prius explicata, fructuoSP tradi. Quis enim mortalium tanti momenti veritates claro mentis intuitu lustraverit, nisi ab innumeris & magnis praejudiciis , quae hic obstant, & quae sola Physices sciencia pi . ne & plane auferre potest, perfectE purgatus & liberatus fuerit i Hoc autem rite peracto, haec quidem & similia adeo cara esse possunt, ut nusquam ullus de iis dubitandi locus supersit. Verum ti demonstrandum esset, quantum Physica
319쪽
238 MEDICINAE MENTI somnes alias philosoplucas superet scientias, quis id onerliis se sustipiens dicendi finem inveniret Existimo interim. me jam satis, quantum ante Physices explicationem fieri potest, ostendisse, quod, nisi praejudiciis nimium quantum o
Cupati essemus , nulla scientiarum foret tam facilis quam, Physica, nulla tam lath extensa , nulla tam utilis , nulla, in qua tanti momenti veritates ad conservandam mentis &corporis sanitatem, & utriusque potentiam mirum in m dum augendam, cognoscantur; nulla denique sui hoc superaddam quae nos adeo ad suorum objectorum specul
tionem continuo quasi invitet, quam messica. Quicquid enim cogitemus sive dormiendo, sive vigilando quicquid
videamus sive coelum intueamur, sive terram aut quicquid agamus, Physiore objecta semper se ultro offerunt. Quodsi ergo has omnes, prae omnibus aliis scientiis, singulares prid. rogativas consideraverimus, nullus dubito, quin, si cognitio veritatis nos omnium maximh delectat, iuxta primam hujus tractatus partem, omnes illae veritates, quae ope hujus scientiae eruuntur, postquam multam earum cogniti nem adepti fuerimus, omnium maxime absque ulla contro
versian delectaturae sinti Est enim insuper haec scientia tam fertilis, ut, licet terra per multa annorum millia adhuc duratura esset, non ideo tamen timendum sit, ne isse posteri multas adhuc singulares, magnique momenti res non sint derivaturi , de quibus nullus antecetarum cogitasset. Nec solae nobis rationes talia suadent. Quanta enim dubcedine, seu interna voluptate mentem , plus quam quaevis alia, revera Physices assiciat cognitio, ipsa etiam experientia clarE demonstrat. Fuerunt enim, qui propter haud vulgarem Matheseos cognitionem majores, ac alii, in hac sciemtia delectationes gustuunt, interim tamen Physices studia adeo Mathesi praetulerunt, ut propemodum huic valedix rint, quo plus temporis mentem tam amoenis speculatismi
320쪽
bus recreandi haberent: quod certisairnum, meo judicio, argumentum est, hanc scientiam majores, quam Mathesin, delectationes menti exhibere degustandas. Idem vel ex eo clare colligitur, quod, postquam experientia hoc inprimis securi eruditi didicere, quam magnos hoc in studio, si nos et rite applicemus, progressas possimus facere, & quam si gulares nobis adferat delicias, tanto jam cum applausu id ipsum excoli coeperit, ut integrae illustres Academiae in Gallia, Anglia, Germania &c. ejus causa praecipud fuerint so matae, quae, licet alia quoque sectentur studia, omnia tamen sua eo praecipud dirigunt, ut genuinam Phylices sciemtiam , qua nulla scientiarum anteliac magis fuit incognita , in lucem protrahant. Scio equidem, has rationes convenientiores olim im Hussore turas, cum posteri aurea illa, si dabuntur, secula, in quibus tam nobilem conatum felix hujus rei exitus est secuturus, adspicere poterunt: interim tamen tam praestantia & hoc seculo jam sunt inventa, ut, licet minima adhuc sint eorum, quae detegi possunt, ea tamen Omnia, quae dixi, satis lupemque confirment i adeo ut eum, qui haec attente expenderit, facile concessurum esse credam, merito me concludere po
se, quod hisce fatis e fidenter ostensium sit, in quo praecipue subvecto perquirendo juxta inveniendi artem ruta uamiter quid enim suavius, quam propriam semper animi inclinationem sequit s cum maximo oblectamento in qua enim scientia majori cum delectatione, quam in Physicia, entis nimirum perfectistimi actiones coni iderando occupabimur t)consumere liceat. Hisce tandem ea omnia absolvi, quae de methodo Ve- -l agmeritates incognitas detegendi me tractaturum hac vice mihi ιμμην proposui: siquidem scopus mihi fuit, ut, quantum m me
esset, aliis viam quandam tam facilem, quam quidem natu--mra ejus permittit, uaderem, qua quisque per seipsum sum- η -