장음표시 사용
291쪽
eorum statum vivide repraesentet ; quid scilicet nobis promittant ante possessionem, & quam parum stent promissis, imo quam saepe penitus contraria in ipsa fruitione exhibeant ; eosque ad similia in ipso rerum usti bene attende assuefaciat. Etenim ita deinceps ea, quicquid passiones in contrarium suaserint, non minus facile evitabimus, ac pueri ignis contactum, quem quidem aliquando, splendore ejus antea delectati, manibus imprudenter, licet praemoniti a te fuerint, tractarunt, ab eo tamen semel laesi multo suo malo prudentiores, ac mille praeceptis hac de re ipsis prael cruptis, evaserunt. Ita hi facile flocci pendent, quae vulgus summo studio sectatur, postquam revera bona realia gustarunt, hoc est ea, quae primo intuitu haud nobis videntur pondere delectationem, sed quo iis plus fruimur, eo majori delectatione mentem perfundunt ; atque id tam comitanti ratione, ut nunquam honesta haec Voluptas vertatur in tristitiam : ciim e contrario bona apparentia multo plus promittant, quam revera experimur; ad haec nos nimis
subito delectatione in media stultione privent ue imo haud
raro in magnam vertantur tristitiam.
Quia vero plura de his in parte prima protuli, ac quinque quaedam hisce in tertia parte subjuncturus sum, ideo ci ea haec nolo prolixior esse , sed hoc tantum lsic porro addam, ad has notiones sibi bene formandas perutile esse, si quis genuinae Politicae studeat, quae clare aperit, quH sana ratio doceat apprimh utile esse ad Qcietatis humanae conservationem, qua de re praeclara passim extant meditata inscriptis celeberrimorum virorum, Gratii, Hubessi, dissen-dorasse, de Δ Cour, Cumberiand , aliorumque. Tandem id
quoque eidem scopo inserviet, si quis patriae sitae leges &constitutiones de talibus sibi valde reddiderit familiares. Ultimum, quod hic de his monendum mihi venit, est, hunc ordinem in his omnibus, de quibus modo sum locutus, notionibus imprimendis esse observandum, ut inprimis
292쪽
PARS SECUNDA. χα rum notioneS, quae conveniant, quaeve non, statim ab imcunabulis vivide imprimantur : notiones vero veri & falsitum demum, ubi paulo adultior aetas successerit, & omnia hic necessaria bene fuerint praemissa : sed ultimo notiones boni & mali, ubi mundi constitutio per experientiam elaactius aliquanto fuerit explorata. Quam late autem ejuS, qui talem nactus fuerit educationem, imaginatio extenda- ruri quamque huic omnia, quae prircipue circa veritatis imquisitionem tentaverit, evadant facilia, ac aliis contra bon1 educatione destitutis admodum difficilia , nemo credet, n,
si cui talia per ipsam prudentem praxin inspiciendi freque
fuerit occasio. Quamvis autem jam omnia tandem eo reducta est Sextum tibi viderantur, ut nihil nobis circa incognitarum Veritatum,' p. acqui titionem superatu dissicile amplius appareat, ac proin aeuus ped de etiam nihil supersit, quam ut nos ad ea omnia obunco-μι-m da accingamus ; attamen, ecce, aliud denuo impedimentum nobis fit obviam, nimirum, nos tempore & commoditate MaHisitω- ad ea facienda non raro destitui. Ita enim in mundo
res habent, ut, quibus sat temporis & sublidiorum est ad*.-
experimenta aliaque ei negotio necesseria facienda, s pH, H me ignorent, qua ratione ea sint instituenda, aut sulcepto mo ' μli di gnaviter opere, dissicultates dissiccitatibus cumulando UR' sese magis magisque intricent potius quam extricent: clime contrario hi, quos non latet ratio omnia talia ita dirigem di, ut plurimae magnique res momenti quarum quaedam se nunquam casu offerent) indagentur, tempore tamen, sum ptibus ad id necessariis , imo coadjutorum necessapiorum opportunitat non raro destituantur Horum omnium origo non dissimiter detegitur: sma. F οπινγ quidem eorum ratio in oculos plus nimio incurrit, dum vel ' μ' certo vitae negotio adstricti cogitationes alio convertere tenemur i vel, a publicis occupationibus soluti, cogimur de rei familiaris conservatione cogitare ; vel, si latis bonorum
293쪽
262 MEDICINAE MENTIS suppetat, ut rerum domesticarum curas aliis queamus demandare, sorte in eo vivimus statu, in quo multam cui aliis conversationem non semper licet honeste declinar , ubi Diplurimum ccsimur cogitationibus a nostris valde d versiis & percipicndis & reserendis multum esse occupatiue vel denique, si quoque liberi a conversatione sat nobis fuerit temporis serio studiis incumbendi, quamplurima tamen circa calculum analyticum absolvendum in mathematicis,
circa experimenta facienda in phylicis &c. atque sic alia in aliis scientiis occurrent, quibus praestandis soli non sussic,
mus. Et durum utique videtur rerum inventoribus, tam
tum sibi temporis in ejusmodi laboribus , qui vel a rudior,hus possent peragi, perdendum esse ; cum fatius sane sit,cnitationes interim suas iis potius detegendis, quae non ita a quoviis in lucem erui queunt, destinare. Existimo vero haec omnia iis esse notissima, qui stire
lare quippiam, & quod publico apprime fuerit utile, tibi
firmiter proposuere in studiis exequi ; adeoque credo, ta diosissimorum exemplorum memoriam quibusdam, dur haec legent, in mentem esse venturam. Quare livi speci libus exemplis illustrare superfluum foret. Nullo itaque modo mirabimur, multos, licet qualitam hus quibuscunque, quae ad magni momenti veritates in lucem protrahendas necessario requiruntur, praediti essent, atque ita multum valerent in lingularibus hoc in negotio praestandis, luc tamen viribus deficere; adeo ut bonis si diis saepe penitus cogantur valedicere, cum tot tantaque hicla offerant obstacula, quibus superandis pauci pares sunt. At vero hic & hujus & illius ratione specialia quoque damtur remedia, quae unusquisque, si saltem serio consulat intellectum, levi negotio indagabit i & si iis, quae hic suadet,
reapse perficiendis non defuerit, ejusmodi superare impedimenta cum tempore poterit, quae tamen primo intuitu videbantur insuperabilia. Ego vero constitui generalia
294쪽
tantum hujus rei remedia hoc in locu jam attingere, &quider Primo, si consideraverisus, quaenam a nobis ipsis au-Tertia, rem
ctore intellectu expectanda sint remedia, hic sciendum, ni-- 'hil ad hoc superandum impedimentum fortius esse, quam si semper propriam in studiis inclinationem sequamur. Qui
enim contra hanc dirigunt studia, alio cogitationes vertunt: nec itaque mirum, si non tantum, quantum alii, proficiant, nec lingulare quid praestent. E contrario autem, quia unusquisque a natura formatur ad certa quaedam peragenda aptior, quam ad alia, eaque interna & genuina cujusvis v,
detur hine vocatio ; si quis inde hanc fuerit secutus, qui quid etiam ejus duetu aggrediatur, facillimum sibi evadere
Comperietur, ac ipse omnia ejusmodi jam recensita Obst cula, continuo ipsius sumantia progressum, propria naturarem ere, quanmm in se erit, allaborabit. Et quamlibEt nobis non omni, quo desiideramus, modo id fuerit possibiale, magnum tamen poterit habere usum. Quia enim tunc nos externa impediunt, inclinatio autem ad illa proseque
da semper addit stimulum, hinc fit, ut ea statim aggredi mur, quae intellectu facilia, & quae valde sunt generalia , , atque ut sestemur potitis experientias vulgares, quam dum ciles & abstrusas ; id quod alias vix fieret. Si vero obse
vaVerimus, quaedam esse in nostri potestate, perutilia quidem, difficilis tamen executionis 3 tum varia ad ea Obtine da annitimur excogitare compendia, quae alias non quaesivissemus. Talia postea his omnibus fieri possunt, ut, quamvis magna adsint impedimenta, haud exiguum interim progressum in veritatis acquisitione nobis facere liceat. Si v ro ea impedimenta nobis, quicquid tandem conemur, re vera evadant instiperabilia, suadet intestastus, ut aliquid publicemus , quod lperamus aliis placiturum, ne alios lateat,
quid efficere, quidve non queamus, & num utilia publico revera possimus praestare, si ab aliis, ut decet, juvemur.
295쪽
26 MEDICINAE MENTISNulla siquidem res est, quae errori tantopere exposita, quantopere isthaec ue cum ad talia praestanda se ignarissmnis qui que valde idoneum judicet: ideo hic apprime necessariuim est, ut propriae de potentia nostra persualitani publicus eri ditorum allentus sustragetur. Si hic generalis, ut requiris tur, applausus obtineatur, spem nobis praebet, fore, ut tamdem mundus sapientior fit evasurus. Tot euim egregios ille amisit viros, qui ipsi praeclara magna facilitate poterant exhibere, quae jam ne summo quidem labore polset consequi; adeo ut credam, ipsum similium virorum tandem lingularem habiturum ecth rationem, & quidem in tempore, dum studiorum tractandorum vires per aetatem adhuc sum ciunt. Atque si hoc contigerit, tum fieri tandem adhuc poterit, ut non plane desiderato auxilio destituamur. Secundo, videamus, quid adjumenti a bona veritatem indagandi methodo iit expectandum. Haec autem, modo in ea recte procedamus, talia suggerit compendia, ut & paucis optas lit adjutoribus, & breve temporis spatium sussiciat ad singularem progressum faciendum. Porro, si quaedaim, in lucem edere fuerimus coacti, quo nostri aliis innotescant profectus, hujus quoque methodi auxilio non dissiculter ea sic disponere licebit, ut lectori placeant. Et licet scribe di materiam a nostris speculationibus quodammodo rem tam eligere necesse fuerit 3 quia tamen ad expediendas res tales metho)us haec nos reddit aeque aptos, laeo nec ista quoque adeo magnam nobis pariet dissicultatem. Demus tandem, nullum ab aliis auxilium, quemadmodum desideramus, sperandum esse: at si nihil hac in parte aliud, certe tamen id haec methodus emciet, ut, quanquam ejus oponon tantopere progredi, quantopere adjuti ab aliis, poli
mus, progrediamur tamen semper pedetentim : nam ubiubi vel tantillum saltem temporis fuerit relictunt, id unum ad multa exequenda opportunum erit iis, qui bona instructi methodo, multumque in ea sunt exercitati.
296쪽
Tertio, fatendum, quaedam inprimis hic insuperabilia nobis, quicquid conemur, fieri, rusi huic negotio unice
competenti rerum mere externarum subsidio adjuvemur. Nec etiam omni petiitus spe decidimus, hoc praecipuli sec lo, in quo studia literarum plus, quam ullo antecedentium , florent, & in quo non tantum integrae Academiae huic rei incumbunt, Verum etiam rarioris eruditionis viri lingulares certatim prodeunt, singularia edentes inventa, quae appri- md studiis nostris inservire possimi. Insuper, ne ilic aliquid desit, permulti viri celebres variis in locis aliorum scripta , labores, inventa, observationes &c. in synopsi non sine magna eruditorum utilitate singulis mensibus extatbent. Hinc ortae Ephemerides eruditorum,Gestich Durnae de Scamans P rit iis; hinc Philosephicri Transactions Londini i hinc Gior- nais de Letterata H Roma. Verum, quia sic certae tantunia nationi ob peculiaria idiomata, quibus utuntur, fit adj mentum omnes eruditos sibi summopere devinxere Cel berrimi Lipsienses, qui in Actu Eruditorum applausu unive fali idem exequendi latino idiomate in se suscepere munus. Nec multum abiit temporis, ex quo hoc ipsum non minus
haud quidem Intino, sed Gallico sermone, summa vero cum approbatione inchoavit praestantissimi vir ingenii, Roterd mi Philosophiae & Historiarum Professor, in libro, cui tit
lus: Nom sies de lare bisques de Letires. Hac ratione paucis simptibus, paucoque labore nobis innotescit, qua rati ne alii sua dirigant studia, quae ubique prodeant praeclara inventa, &lirrulia, quae studiis nostris promovendis maximhsant idonea. Non est autem hic negandum, quia unusqui
que pro diverso, quem sibi praefixit, scopo, diversiam ab
aliis sectatur viam ue alia nobis esse usui, alia in aliqua re deficere , quam tamen, cum nostris ea unice intervire possit disquisitionibus, inprimis deiideramus. Deinde plurima etiam restant eruenda, quae nunquam casu se Offerent. Et licet eorum quis Veritatem jam tum solis rationibus deteri Ll mi M
297쪽
166 MEDICINE MENTI sminasset; nemo tamen, qui bene judicio utitur, suas circa haec meditationes cum publico facila communicabit, cum eae ad alios convincendos parum futurae sint sussicientes, imo plerisque hae nimis hyperbolicae possint videri, inisi experientiis quoque clarissimis eas comprobare liceat: quas vero experientias nemo feliciter inibit praeter ipsum istarum moditationum scriptorem, utpote jam dudum de hujus rei v ritate persuasum; ad minimum necesse erit, ut illae stib ejus directione, quin & praesentia quandoque instituantur. Sed& hic porro non dubitandum, etiamsi necessaria ad singularia publico cor unicanda defuerint subsidia merito enim pecunia omnibus istis impedimentis praestantillimum habetur remedium non tamen, inquam, dubitandum est, quin Shic se oblaturae sint occasiones ad tantam stubsidiorum c piam, quanta ad hanc rem requiritur, impetrandam. Nam
ipti Magnates jam inprimis studiis delectari incipiunt, mul-
qum in studiorum cultores impendunt, largosque totis Ac demus siuppeditant sumptiis. Et quia Principes viri magnam pecuniae copiam annuatim frustra constitnunt, haud facile crediderim, eos, maxime ubi propensionem ad curi sa studia in seipsis observaverint, certam harum profuli num partem indefessis admirandorum naturae scrutatoribus
esse denegaturos. Illi enim inprimis sunt, si qui quam alii,
qui avent mentem suam oblectari, & sane nescio, quae si dia eos, etiamsi Principes sint, magis delectare possint, quam quae hoc inprimis seculo excoluntur. Dolendum v ro est, quod ejusmodi hominibus nummorum fatis conc datur, qui ad singulare quid hoc in negotio praestandum aut non, aut parum sunt apti, eo quod nulla ad hoc bona m modo instructi, nunquam, nisi ipsiis esset Maecenas, in animum inducerent suum bona serio tractandi studia: raro amtem iis subvenitur, quibus bene perspectum est, quid ult
rius hic sit facto opus, ut posteris singularia detegantur, qui etiam summo illorum studiorum amore flagrantes a nullo
298쪽
facile hujus generis labore se subducerent, modo iis progredi, uti summopere desiderant, liceret. Deinde nec ipsi Principes, nec ipsorum ministri, pecuniis illis erogandis praefecti, ob publica negotia tantum habent temporis ad aliorum meditationes examinandas, percipiendas, ac prininde aestimandas, an subsidio dignae lint, necne: und quandoque accidit, ut ingeniis bonis tractatio injungatur studiorum illiusmodi, in quorum labore pretecipue magissensibilis & specialis quaedam quam ulla realis spectatur utilitas, quae studia ideo maximh sunt extra illorum institutum : atque ita tempus pretiosum his solum rebus
male collocare non raro tenentur. Consultum itaque hic
ret, ut viri docti, qui & talia intelligunt, & proinde promeritis aestimare norunt, quique eadem de causa Veritatis acquisitionem &cum hac conjunctam virtuolam animi tranquillitatem pro summo bono, quod in hac vita via naturali potest obtineri, judicare didicerunt, si sorte sibi non liceat per se ipsos propter inlinita, quae in quovis vitae genere occurrunt, impedimenta progredi, & interim fatis opum suppetati consultum, inquam, foret, ut hi talibus v ritatis indagatoribus tantum generose largirentur, quantum ad facienda necessaria experimenta, honesteque viVendum, sulfecerit. Nec ullus hic deceptioni esset locus, modo emga alium non forent tam liberales, quam erga illum, qui non tantum genuinam sciverit methodum indagandae veritatis, sed etiam pastionem, ut ita dicam, dominantem in te habuerit eam, quae in veritatis deliderio sita est, quaequo omnes alias ejus superet palliones i adeo ut, licet ipsi non subveniatur, nihilominus constanter & laboriose in hoc progredi negotio non dubitet. Duo enim liinc dubio procul prae omnibus aliis hic ipse essiciet: primum, ut, clim antea absque alterius etiam sublidio, ac frustra obstantibus impedimentis , in cursu suo allidue pergere fuerit conatus, 1 jam certius multo huic rei de magis serio lit jam nunc appli-Li r catu-
299쪽
caturus, ubi nulla amplius suae inclinationi se objiciunt 1-pedimenta: secundum, ut, quia boni insuper est instructus methodo, non sit frustra laboraturus, sed temper nova d tecturus. Has quoque duas qualitates, num nimirum serio quis amet veritatem, bonaque sit instructus methodo, in aliis agnostere illi haud difficulter licebit, qui saltem voluerit ad eorum actiones bene attendere. Deinde quia hi, qui dulcedinem, quam veritatis acquisitio per nos ipsos affert, semel perfecte gustarunt, aliarum rerum cur1 parum tam guntur , ac proinde paucis contenti vivere sciunt; ideo, si
quinquaginta pluresve curiosorum veritatis amatorum inici concordia contribuerent, haud certh magni singulis eorum annuatim constaret, ut tantum conferrent, quantum fuimceret, ut quis, qui habitum seu facilitatem acquirendi veltatem, & nova semper inveniendi sibi comparavit, vita suam commodE iis sustentaret, intereaque brevi tempore plus praestaret, quam multis seculis alii. Prostant quippe doctorum virorum exempla, qui a nemine adjuti tanta etiam proprio Marte ediderunt specimina, quanta de nostris antecessbribus frustra per multa retro secula hucusque tu runt sperata. Atque ita alii vitae suae negotia possent prost- qui & absque omni labore sim veritatem sibi acquirere, ac summa illa simul sevi voluptate, qua mens in ejus acquis, tione afficitur. Quo vero hoc negotium facilius proces ret, posset lege sancita in hoc collegio caveri, ut, si aliquod secietatis istius membrum absque liberis &consanguineis ad studia aptis e vivis excesserit, definita haereditaris portio cinderet bonarum artium cultoribus, pro societatis arbitrio distribuenda. Hujusmodi plura pollent constitui utilissima Adde, quod desiderium illud sciendi doctorum nostri temporis non mediocre ob tot singularia hoc aevo detecta In
bonam eos stispicionem adducit, sore, ut horum plurimi, quia otio veritatem per se ipta investigandi carent, id minnus iis, quos stient aliquid hac in re posse praestare haud ita
300쪽
a quovis alio praestandum, necessario sint delaturi, tandemque ad haec hisve similia salutaria consilia, acti sciendi ard re, confugere necesse habituri. Si autem hac quoque spe frustremur, non desiunt sapienti, siquidem tale quid appeteret, tot aliae viae fatis opum ad isthaec necessariarum coli,
gendi etiam ab ignorantibus, si placet, & vulgi turba. Quale quid fuisset, si ille, qui primus telescopia invenit, ope
ram dedit let, ut in celeberrima urbe, in qua multi habitant novitatis avidi, cuivis volenti objecta E longinquo per telestopium conspecta, tam sensibili apparentia specie, celato artificio, ostendisset, idque vili accepto a fingulis pretio ihaud difficulter ingentes hoc invento pecuniae summas po tuisset lucrari. Sic haud dissicile foret artis inveniendi perito plurima comminisci, quae, tecto artificio, magis admi randa apparerent, quam omnia ea, quibus multa saepe lucrari videmus. Ita variis insiuper modis quos de industria subticeo, quum viro ingenioso, si ad ejusmodi acquirendi modos se saltem velit applicare, nequeant esse ignoti) majorem Optim copiam per alios forte possent colligere, quam ad institutum situm requireretur. Si denique haec remedia non arrideant, vel ea uirpandi nulla se offerat occallo, &idcirco studia publico utilia prosequi non liceat, nisi velimus ipsi rebus nostris obesse ; nullum tamen sane talem Vi deo statum, quo ad minimum nos ipsi non possimus sapiemtiae operam dare; & cum aliis non, nisi damno nostro, pos simus inservire, nobis solis pro viribus prodesse erit satius , hoc est, nobis solis tunc studendum erit; quod quidem, tradita hic methodo tam facile cuivis siuccessiirum spero, ut existimem, qui eam bene norit, se, & nullo quidem fernae
negotio, tantisper a mundanis abstracturum negotiis, ut inmnia, quae ad mentis suae beatitudinem conservandam necessaria sunt, sussicienter semper indagare queat: atque haec tunc illi, qui nihil omnino nisi ex fana ratione appetit, ab unde sussicere possunt.