장음표시 사용
241쪽
tem vivat, ratione animae & eo
poris. 73III. Hominem , ut animam intus benὸ eonstitutam habeat, us tranquillitatem ; ut extrinsecus acti nes benὸ dirigat, prudentiam parare sibi debere. I. Tranquil Iitatem animae consistere incompescendis affectibus & animi perturbationibus. 2. Prudentiam ad res gerendas maximum afferre momentum, & optivi periculo alieno addisci. 78. 79 . IV. Corpus quod attinet, in eo curando non debere nos esse nimios, naturamque I. Sobrietatem commendare, & sugam gulae & crapulae. 2. A vcauptatibus multa nos etiam deterrere , ut quod nullae sint sincerae, quod fluxae, quod dolore emantur, quodque regnum sit eas vincere. 8o V. Esse voluptatem quandam Omnino licitam , consistentem in consociatione quae inter virum, & sceminam est , quam Matria, monium Vocamus, & vel maxi-mh ad vitae honestatem peristinentem. Naturam, ad eiusmodi cohabitationem, non modo ius dare, sed & acribus stimulis impellere, ut pote, sine qui propagatio generis humani non bene procemi; Venerem enim vagam non esse ordinatam ad suscepti,nem prolis. 81VI. Juris praeceptivi non esse, ut vir una tantum uxore debeat esse contentus, sed Sanctissimis Christi l gibus maximὶ convenire. Deum polygamiam ante legem de sub lege concessisse, unius tamen uxoris coniunctionem facto magis probasse , cum Adae unam tam tum uxorem attribuit. Reperiri tamen de apud Ethnicos script res loca, quae monogamiae favent. 81
missum fuisse . nee iuri naturali contrarium esse, si supponatur, coniuges ultro citroque fidem non interposuisse, de conservanda, ad mortem usque societate conjugali: cum nihil tam naturale sit, quam eo genere quidque dissolvi, quo colligatum est. 83
I. Usse varias relationis species IUL inter homines. Quae nomi.
spectis , ad honesth vivendum, alii aliis debent, Osficia vocari.
Primam relationem, cujus respectu officia inter homines variant,ine Μatrimonium. Mutua inter virum & uxorem Officia, in eo praecipia consistere , ut I. Μ rito jus & imperium sit in uxorem. 2. Uxor obedientiam &auxilium marito debeat. 3. Alter
242쪽
vero alterum mutuo amore prosequi teneantur. 8
II. Mariti jus sive. imperium in
uxorem Mon esse herile, aut ii rili simile, sed ut capitis in reliqua membra, &magis suadendo quam jubendo, exerceri selere: cavere igitur debere maritos, ne duriores sint in uxores. 84. III. Uxores maritis suis obediensetiam & auxilium debere, quoniam vir est caput mulieris, & prima foemina in adjutorium viri creata sit. 83 IV. Amorem inter maritum de uxorem mutuum esse debere, quod duo sint in carne una. 8s V. Secundam relationis speciem este inter Parentes & Liberos. Parentes habere jus imperii decoerciti . nis in liberos ; sea hoc imperium
debere. Ciun sunt liberi imperfecti iudicii, omnes eorum ait: nes parentum imperio subesse; - clim maturuit iudicium, eas si las parentibus subesse, quae adfamiliae statum momentum aliquod asserunt. Filio emancipato, man re semper pietatis & reverentiae sebitum. 86VI. Patri naturaliter, filios oppisnorandi aut etiam vendendi , ius esse, si nempe A talem inciderit indigentiais, ut neque se neque liberos alere a 3lius possit satilis enim est ingenuitatem p . rire quam vitam. - 87
VII. Naturam . coercitionem parentibus in liberos, tribuere, non autem jus vitae & necis,
praesertim post constituta iudicia. 8
VIII. Durum esse statuere , P tris consensum ad filii nuptias ita tae necessarium , ut propter ejus desinaen , omnino irritum fiat matrimonium, etsi omnino contra ossicium suum filium facere dicendum sit , qui in rim ardua re patris com sensum non impetraverit. .88 IX. Liberorum ossicium in ob dientia, honore, timore sive reverentia consistere. Dei praeceptum de obedientia parentibus debita, & insigne Rechabitarum exemplum 1 Deo remun . ratum. 88X. Qui in re honor dc timor liber rum erga parentes , iuxta Hebraeorum disciplinam , consi stat: in eo praecipud consistere , ut liberi eis cibum p tum, & vestitum subministrent. Hoc Ethnicis ignotum non suisse, nec promissionem huic praecepto adhaerentem ignorasse. 89X I. Tertiam relationis speciem , priori similem , eue inter Tutorem & Pupillum. Tutelam in . conservationem pupillorum esse inventam ; quae est , vis ac potestas in capite libero, ad tuendum eum, qui per aetatem se defenderern quit. . 89. 9O
243쪽
III. Tutorum ossicium consistere indefendenda pupilli persona, m
rum ejus cura, &bonorum administratione; in quibus singulis se- dulitas, diligentia, & bona fides elucere debent. 9OXIII. Pupillorum incium idem
sere esse ac liberortuit, 'sed in gradu aliquantum minore. 9 IXIV. Quartam relationis speciem intercedere inter Dominum &Servum ; & servos seri per captivitatem , aut nasciis ancillis :quodque omne id , quod servus acquirit, Domino acquirit. si X V. Dominorum ossicium in ser-Vos, vix posse aliquibus cancellis circumscribi. Apostolum asperitatem & duritiem omnem Dominorum prohibere. 9 ixVI. Servos subditos esse debere. in omnibus Dominis mis , non aequis modo re bonis , sed etiam durioribus. 9 I. 92
L, Ec dum iuris naturalis p O ceptum esse, ne alterum laedamus. Laesionem aut insectis, aut in verbis consistere. Facta versari vel circa vitam, Vel Circa corporis partem , aut circa 1 totum familiae statum, aut circa alterius bona. 9ῖ
II. Ab his abstinendum esse, natu--ψram docere, cum humanae si ietati ea omnia, di charitati adversentur. 9- ΙII. Facti quam circa alterius vitam versantur, homicidia vocari. H
.his delicti iniustitiam vel indi elucescere, quod Deus principe creatura, respublica cive, familia capite vel membro privetur, quos
que occidens sumat ius quod non habet, summum Dei bene cium occiso eripiat. sa I V. Praecepto cle homicidio, ii minis caecem prohiberi, & quia
dem clusinodi caedem, quam vitae privatio, seu mors, consequatur,& exprimi in decalogo duabus umcibus, non occides, quae totam naturae legem circa hoc negotium non coninlectuntur: sumendum
itaque esse hoc praeceptum cum omnibus suis ampliationibus & limitationibus, ut naturae vox a
diatur, quae scripto minquam fuit comprehensa. 93 V. Quod ad ampliationes attinet praeceptum hoc continere non 'modo homicidium d liberatum
a. ex proposito. 2. ex insiliis.
nium; verum etiam simplex, cum homo homini per iracundiam, aut aliam mentis perturbationem, vitam eripit. 94VI. De conatu proximo ad inserendam caedem, quatenus pecca- tum involvat, ita statuendum
esse et Vel essectium aliquem inde suisse
244쪽
ia suilla secutum, &laedentem non in verum homicidii crimen iticii disse, peccasse tamen in eam*e- ciem laesionis, quae ex eo a sequuta est; vel nullam laesionen
inde processisse, & in judicio civili poenam serte evasurum , in
sero autem Dei conscientiae at reum nihilominus esse, non per
petrati , sed attentati criminis. 9 s. VII. Hominis appellatione, insantes & scelus in utero formatos, Q venire; & de homici dio teneri, qui insantem occiderit, aut abom. tum mulieris procuraverit. Abom ti um poculum, periclitanti puerperae , apud morati , o gentes, non dari, nisi autoritate publica impetrata. . 93 66VIII. De expositis recens natis infantibus , dic dum esse , expo sationis autorem, homicita reumelle, si expositus obiit; sin vero mors non sit sequuta , hoc ad aliud peccati genus pertinere. 9 6- IX. Idem censendum esse in eo cr . su, quo aliquis honainem occidi alteri mandavit, cum ad id mandatum mors sequuta est , mandantem nimirum &mandatarium
pariter deliquisse. X. Sub praecepto de non occidendo,
R illos comprehendi,qui sibi ipsis
manus violentas inserunt. 97XI. Quod ad Exceptiones attinet, eas sere quouor esse , homicidii nimirum teneri qui alteri vitam
eripit. r. Nisi homicidium sat
omnino casualher, sive involunt tarie, quandoquidem peccatum non sit, nisi quatenus Voluntarium, &casus dii causa praeterim
tentionem agentis. Duo concuris
rere debere ut quid proprid dicatur casuale, primo ut quis opseram det rei licitae , sic do ut eam, quam debet, adhibeat diligentiam. 98XII. et . Nisi quis a Deo ad id expressum habuerit mandatum ἰcum enim Deus, amor vitae, summum in homines vitae neci
que habeat 4mperium , potest mandare certis hominibus, ut aliquem e medio tollant,ccuius mandati exemplum est in Abraham o& Levitis. 98XIII. 3. Nisi quis a supremo M, mutu aliquein vel aliquos occidendi autoritatem acceperit; climsuprema Potestas non sine causa gladium portet, de eo lici se utinossit in poenam, vel per modum belli , ves per m una medicinae rquibus consequens est, eos qui talibus ministeriis inserviunt , nequaquam in ius naturae peccare. 99XIV. 4. Nisi quis vitam sum de-
sendens, cum moderamine inculpatae tutelae, aggresbrem occide rit di quod vitae defensio naturaliter unicuique concessa est. Moderamen hoc consistere r. in causa , ut insultantis offensio sit iniusta, et . in modo, ut propul
245쪽
offensionem 43 .. in tempore , ut defensio fiat in continenti, sive
in ipsa concertatione. I OoXV. De corporis humani laesone idem censendum esse, quod de homicidio, quod iisdem, quibus homicidium , fundamentis
Scortati f. I. I E lupitudine ex concubitu. L rius speciem primariam
esse Adulterium, quo, in omnibus peccatis, nihil gravius ;adulterum vero adulteram dici, quod ille ad alteram, & haec ad alterum se conserant. IOIII. Adulterium, aut simplex esse, aut duplex. Et simplex quidem, aut ex parte agentis, aut ex parte patientis tantum, turpitudinem suam trahere. Huius sagitii enormitas sisὸ declaratur, & ex pluribus peccatis conssatum esse ostenditur. In duplici adulterio haec omnia pςccata ac mala dupli eari , cum ex utraque parte aequalis intercedat vitiositas. Io2.ro 3 ΙΙΙ. Falli eos , qui adulterium in las sceminas maritatas cadere putant, cis nec viro liceat, quod mulieri non licet. . roy. IV. Adeo detestabile esse peccatum, ut non actus tant lina, etiam conatus, legibus humanis a quandoque punitus iuerit : nee dubium, esse , in legem n*turae pectasse qui animum adulterandi habuit, ad quem Christus prae. cepta sua etiam extendit. Io lv. In sponsam alienam adulterium committi posse, modo ille, qta talem corrumpit, desponsatam
esse cerid sciat. V I. Adulterium contra naturam .esse, etsi multae gentes, alioquin γsatis benὰ moratae , id permis rint, I. quia ejusmodi permissio, di facti tantum, non iuris, fuit . Σ. quod ubi promiscuae sunt
res, nec sit proprium matrimo- nium, d per consequens nec V latum adulterium , 3. quodque jus naturae sartum terim maneat , eiusque nexus ctiaim, invitis iis lgentibus, duret. ros VII. Adulterium nullo pacto h nestari pine, atque adeo nullam Iexaltatis, praecedenti cabite' de homicidio, quasi xceptionibus 4 , delicto, hyc locum habere: Neque enim Deum adulterium, utpote rem omnino probrosim, imperare posse ;'nec magistratum id iuris nabere; . nec vitae consiti', ivationem id excutit e posse. ios VIII. Incestum etiam quam maxiLmb iuri naturali adversaria, e r
246쪽
incestum naturet i ,esse & alium iure civili tantum prohibitum.
Priorem si eciem committi, s.cum quis ex gradu ascendentium vel destendentium uxorem duxerit, inter ascendentes de descendentes etiam eos easque comprehendi, . qui quaeve uni eorum matrim nio juncti fuerunt. r. Citin illiciti sunt concubitus inter:fratres & sorores consanguineos aut uterinos. Civilem incestum Auto- . rem non tangere, ut pote ab instituto suo alienum. Io6. IO7ΙX. Haec duo incestus genera cum iure naturae pugnare statuitur, eorumque foeditas det itur. Hoe jus ad serviles nuptias etiam se porrigere; quoniam in contrahendis nuptiis , naturale ius &pu-' dor inspiciendus est. Io7. Io8X. Has duas incestus species , non tantum eos qui eas patrant peccati reos, sed eorum matrimonium etiam irritum reddere. I DXI. Legem de incestu inter eas esse, quae non semper sed prio certo statu obligant; ideoque Primos mortales , incestus non teneri , clim alii tunc non essent homines ad propagandum humanum nus,priter fiatres & sororcs. 1 29XII. Rationem reddit Autor, cur alias incestus species a prohibitione naturali segreget , cum Deus ob eas pollutas fuisse gen-
tes Levit. xv III. Innuere vella videatur. HoXIII. Prodigiosam Venerem aper tε legibus haturae repugnare, ubi amor quaeritur, nec vid
XIV. scortationem , sive vagam Venerem, contra naturalis legis prohibitionem etiam esse , cum castitati, morumque pudori,& verecundiae , naturae item , ejusque autori Deo , quam maximh repugnet. Iro. I I XV. Hanc naturae legem apud multas gentes , etiam apud Romanos , penitus suisse obliteratam; sed ab unius atque alterius gentis deviatione a lege , non posse.concludi , eam non obligasse , cum honesti ratio in contrarium militet, eius o
obligationem apud Iudaeos suisse agni tam , & ab Apostolo nobis
XVI. Amorem plura de concubitu illicito , ut puta de raptu virginum,&c. studio praeterire,
quod eorum pactatorum natura , dictis facith cognoscip/t & omnia apud Juris
247쪽
I. Uurium lege naturali prohibi, A tum esse, & definiri, Contrectationem fraudulentam, l lucrifaciendi gratia, vel ipsius ei l
alienae, vel etiam usus ejus, possessionisve; a Graeco derivari qui appellat fures, a serendo, id est serendo, sic dictos. ΟΣΙ I. Naturam docere , semper &. ubique alienis esse abstinendum: nullibi clarius quam in surto elucescere hoc naturale iuris princia pium , quod tibi fieri non vis, alteri ne seceris. Due III. Bonorum communionem, ab .ipsa natura institutam, mon prohibere, quin surtum contra legem naturae committi dicatur, cim hoc praeceptum sit ex genere e rum , quae non immediatE a nat ra emanant, sed ex iis, quae in
sundantur; h κ est, posita bonorum divisione , statim meum& tuum introduci, & surtum natura prohibitum censeri debere: nec constare, durante bonorum communione , nullum surtum locum hinere potuisse, cum quis que, iure rςtentionis, fructus innios usus ops aut decerptos se Wre sibi potuerit. ο II 3. II4
IV. Quod ad surti species attinet. Furtum aliud esse simplex, aliud cum violentia conjunctum. Simplex , quod clanculum , & sitat armis sit, sub se I. Sacril um. 2. Peculatum. Plagium , & . A bligeationem continere, quae singula definiuntur. Ad violentum surtum spectare Rapinam, quae &ipsa sub se comprchendit,
i. Effractores, 2. Latrones, 3.PH- dones , q, Piratas, & s. Expilatores , qui destribuntur, quique surum nomine omnes V niunt. Ir . II .
V. Furtum in rebus immobilibus fieri etiam posse. I HVI. Inter virum de uxorem si metiam commiti polo, quamvis in honorem matrimonii, turpis actioadvessus uxorem , iure civili
VII. Rei etiam minimae surtum fieri sisse. iis VIII. Quod ad quasi exceptiones,
quae hie sibi locum vendicant, Primam esse , omnem ejus nodi contrectationem vel ablationem.
rei alienae surtum esse, nisi quis a meo ad id expressum habuerit mar intum, ut Israelitae , qui Ptios bonis suis exuisse te guntur; quo in casu, ablatio rei alienae non est amplius surium, ac proinde nec pectatum. 316 IX. Secundam esse, Nisi Magistratus alicui mandaverit, ut cuipiam sua bona adimat, quod quidem' non potest simpliciter, sed ex
248쪽
aut pcRIVE, Lacedaemonios legibus suis furta non permisisse , .sea crimini, impia uatem indu isse; nisi et, utemus ad acuendum iuvenum agilitatem adc compescendum qi umdam negligentiam , lege sanxisse, contrectationes rei ali nae cum tate, pro surtis non habendas. R LII X. Ferium exceptionem esse,. Nisquis summa necessitate adactus res alicrius sibi applicaverit , xxempli gratia, s fame inevitabili pressus , alterius cibariis vitam sustentaverit. Et talem non tantum a lagis humane obligati ne, quoad poenam, sed etiam a te
sis naturalis nexu, uoada ratum, Immunem essς. Necessitas enim agnum imbecillitat
rangit, &quid ii coesit, de fendit. Et credendum es o, pria' mam rerum divisionem ita sactam fuisse, ut ci ben na quae dam receptio primitivi iuris, in
casu necessitatis, insit. ii 8 . Damnum per iniuriam datum, esse sarciendum, naturalem aequitatem, E duobus principiis pendentem , docere. I. Hominem non debere alteri nocere , & AEqualitatem ubique esse servandam. IIS XII. Omne damnum aut dolo, aut culpa dari. Damnum dolo datum ad maleficia pertinere, quae dolum includunt. Res clara fit in
homicida iniusto, in adestero &adultera, & in iure qui tenetur,
rem subtractam reddere cum sito incremento naturali, & cum sequente damno , aut cessante.
XIII. Idem in damno culpa dato observandum. Damnum accipi culpa datum , etiam ab eo qui nocere noluit, si id fecerit quod facere iv, non habet. Imperitiam hia excusationem non mereri . cum affectire nemo debeat, inuo vel intelligit , vel intelligere ebet , infirmitatem suam alii periculosam suturam; nec ignorantiam, si scire potuit, ex iacto suo injuriam verosimiliter vel ja- . cturam posse contingere. Et reparationem damni , in hac specie, se extendere etiam ad id quod interest A nisi id incertissimumst. Ia9. oo XIV. Hanc naturae legem tam aequam esse, ut extensiones etiam
aliquas admittat, clim quis non tantum damni teneatur , quod ipse, perse , fecerit, sed etiami. Ood mandaverit, 2. v l cujus dandi causam, s. vel occasionem tantum praebuerit. quin & illum teneri, qui servum aegrotum leviter percusserit, & is obierit, quia aliud alii mortiserum esse Dialet. iro XV. Esse tamen etiam aliquot b c . exceptiones , I. quando aliquis iure suo est usus; nam quod legitimὸ factum est nullam poenam
249쪽
neretur . t. quando casu quid accidit, si modo culpa eius nulla
inveniatur. Carere autem culpa, qui omnia, quae oportet, observavit. 3.culpa etiam carere qui
scit, sed prohibere non potest. 4. Et si is qui damnum patitur, id sua culpa sentiat; quia damnum quod quis sua culpa sentit, ubi & non aliis imputare
I. Λ Lterius laesionem vel insa- λα diis, vel in verbis conssim re, dari etiam crimen ouod utramque speciem comprenen- dat, Falsum nimirum, quod definitur , Dolosa veritatis immutatio , in alterius damnum facta. I 2III. Huius delicti turpitudinem , omnium , se oculis statim ingerere , quod veritatem immutet , a virtute alienissimum sit,& societati humanae maximὶ ad
III. Falsitatem quatuor praecipue modis committi. r. Quando persena aliqua, alia quam revera est, esse fingitur, ut clim partus alienus supponitur,cum in contractu, judicio, testamento c. alia per-
sona subditur , cum quis situm nomen mutat. 2. Cum quis in alterius 4,raejudicium verbis utitur dolosis ,' cujus perniciosissima species susum testimonium, sub qua comprehenditur , qui veritatem in udicio malitiosd tacet, ct iudex qui ex malitia, vel muneribus corruptus , injustam seresententiam . Cum quis sella scripta componit, instrumenta, rationes,&Q in fraudem alicujus mutat , corrumpit , adjiciendo, . salsa sigilla appendendo, aut chirographa salsa consciendo. Quan quis dolosd re aliqua ad decipiendum alterum abutitur, ut qui fallis mensuris, ves dolosis bilancibus utitur, qui merces adulterinas, corruptasve obtriadis; . Qui monetam radendo, tingendo, vitia Z dulterat. 122. I 23 IR In his c inibus casibus dedamno dato constare debere , alias crimen propriὸ non incurri ; nl-
sum committentem , non in I gis naturalis reatum tantum ,
& in poenas civili iure statutoc dere; sed praeterea etiam ad rei' rationem damni teneri. IaqV. De conatu dicendum , salsum committentem vel aliquam attulisse laesionem, & eatenus teneri quatenus laesit, vel nullam, &hac lege non teneri, i d ex capite doli admissi , propter malum animi propositum , in conscientia obligari. ir VI. Fieri
250쪽
i ceptio admittatur , cim semper 'adsit dolus, qui nunquam excUsari potest. Simplicem errorem a. legis hujus obligatione imm emi esse, & in j ure civili, salsum com- , . mittere non dici , qui alias in scomputatione; vel ratione mentiuntur. . Iz
VII. Mendacium in solis verbis propriὶ consistere, α.desn i, Falsa
significatio vocis cum intent ne fallendi. ' , . et 3
VIII. Mendacii turpitudinem.vel hinc elucescere , quod. qui aliud dicit quam cogitat, humanam so-
sexmoyς. tromitte*te sed de as.. serente cuius alia est ratio. I 27 XI. Injuriam ex eo dictam esse,quod non jure fiat, specialiter injuriam dici contumeliam, quam quidam
a contumescendo, alii&ressius, a contemnendo iderisint. Contumeliam propriE ad dignitatem, alias vero injurias ad famam peribnere. Illam graciorem videri, rem vera tamen his leviorem esse, quare .lnimirum desitati non laeduntur,. 1 sed offenduntur. 227 XII. Omnem injuriam t. aut re,2. aut.Verbii, 3. aut scripto fieri.
- Dm ab t, qui perdit o es qui m' non multum Issaelione lmu lux men cium; hoc Gen. . qu/ j m actum, disserat; nequeriles non ignorasse , . qui menia d*p'storiore, cum vix hic quip- dacium perse turpe & vitupe- sin lare occ rat, Adsum
l udabilem, mcnda s. 'pro toti dignos esse pronunciamqtis, Pes smum esse mencla ium decipi- 'inoque species dividi. endi , aut nocendi causa pro- Contumeliam , 2. Detracti . latam. s. I 16 3 Su*rruli X. Aut*rem,quaestionem demen-l , dacio non nocivo, aut etiam ossi- iO ,' aliasque ad eandem mate- l priores species, uti Tiam pertinentes, ad eos, brevit, siquas secue reserraP . . I 28tis causa remittere, qui de iii ex XIII. In omni injuxilhqcmerale prosesso scripserunt. 1Iz6j. Metis isqvodb- si ta m inten- .X.Minim ηcrrtinerequiren fal- - , b irimit remisi. gravitata umunt: sam dicunt, Muamystram puxant, oio ix. 'Rod perea Dcit Malteriusci but nec eos qui confictis parabolis rei inattat; quam cum quis tueri utuntur, aut hyperlicὸ , ironice ii Dossit cuiquatenus debeat, s aut iocose loquuntur, aut vomis ςile app rere quatenus in legem ambigisllusiot; nec agi hU de . omιωρ inplorant, . . tu I uas facilὲ referri passe. . I 28