Ioannis Braui ... In Hippocratis Prognostica commentaria. ..

501쪽

433 1 N II. PROGN. HIPPOCκ. vel purgans medicamentum exhibere; quod tem pore collectionis in apostematibus glandularum

faciendum esse consuluit Avicenna.3. .traist . capit.I9.Μillies ego, incipientibus parotidibus iudicatorijs,ex humeraria vena non semel tantum,sed bis, & ter sanguinem detraxi cum maxima aegrotantium utilitate; quae certe no successisset,si tanguis detractus non suisset.Veruntamen ubi nat euacuatio sufficiens praecessit, huiusmodi sanguinis missione opus non est.Nulla tamen harum praecedente,nec ea,que a natura spectatur; nec ea, quae ab arte fit,crisis,quae per abscessum essicitur, secura es e no potest. Hoc Galenus in comm. nos docuit dicens: Screari tantummodo,& concoquitantummodo, neutrum idoneu existere: eo quod saepenumero satis excreatur, licet morbus adhuc incoctus item quandoque concoquitur morbus; excreatio vero non satis excernitur,interduprae debilitate mouentis thoracem facultatis; interdum propter crassitudinem,& letitudinem excreationis; quandoque propter amborum cocu sum, tum virium debilitati tum qualitatis puris. Itaque necesse est concoctum esse morbum,Se cerni recte excreationem per affectionem,quae insanitatemitura sit.Haec Galenus; & deinceps comparat affectionem,per quam materia coquitur,notamen expuitur,sed intra thoracem detinetur, auteri,per quam satis excreatione excernitur,sed indici a adsunt cruditatis: vultque modestiorem esse morbum , per quem concoctus humor non excreatur; altero per quem humor excreatur qui-

- dem,

502쪽

CoΜΜENTARIM 43 dem, non tamen concoquitur, sed crudus peris quod solummodo in casu praesenti intelli, gendum arbitror; facta nempe iudicatione per abscessum. Nam vitiosus humor concoctus, & si per excreationem non expellatur, poterit ad crura peruenire,&per abscessum expurgari. Qui si nec excreetur, nec ad crura descendat. sed in pulmone contineatur, coctus sit mala assectio' est existimanda; & peior altera, per quam, crudo existenti morbo,abunde excreant, atque copiosdperpurgantur. Ratio est, quoniam illi, qui detenta in pulmone materia .obeunt, praefocatione moriuntur : hi ver qui cruditatis praeualentibus notis,mulium excreant,resolutione intereunt.Constat autem ob praefocatione celerius homines mori,quam qb resolutione. Velociores,prauiores ;mortes esse praetcicatione euenientes, quam illae, quae eueniunt obresolutionem. His consimiles mortes contingunt illis,quibus materiann thorace detenta nec in artus abicessum factura decumbit: nec screatione educitur, sed tota in pulmone cohaeret, spiritus canales obseruans. Non screatur, ut in comm. scribit Galenus interdum propter crassitudinem, & lantitudinem screationis interdum prae debilitate mouentis thoracem facultatis r quadoque propter amborum cocursum, tum viriu debilitati tum qualitatis puris. Ex quiabus verbis colligit Manardus libro.ir.epis .prima episto sputum crassum,dum concoquitur,non necessario deperdere eam crassitudinem, quam antea habebat, dicente Galeno inenarratione prae- ..iu Ee senti ob ρυμώ

tur hominesqu- ob resolutionem . cur cococta in pulmonia

teria noscreetur.

503쪽

63s I N H. P R O G N. .H I P P o C R. senti, sputu in concoctum quandoq; ob crassitudinem, S tenuitatem non spui. Porro est&alius modus, quo a pulmonia evadunt aegrotantehiudicato nempe morbo per urinam; quem modum nouit Galenus libro.6. de locis affectis, cap.4 ubi τμlmρω ait: Quantum puris,laeuis pulmonis arteria susce- vomica per sinistrum cordis ventriculum deferri:

- '' deinde in magnam ipsius arteriam incidens per renes transire ad vesicam. Sed quo pacto hoc nori possit,qui scire desiderat, Macilliolum adeat,libro primo epith.in principio.

egrediente creatisne,ac febre detinente is cilis morbus est.Periculum enim delirit,morti' imminet.

Duem prorimo contextu, homines liberaria pulmonia si in cruribus laessus eruperit: nunc ne. quispiam existimet hoc utcumque & simpliciter verum esse, limitationem quandam scri-Dit, sine qua id, quod docuerat,intelligi non debet, dicens, praefatam sententiam de iudicatione pulmoniae per abscessum, veram esse, persistente. ac perseuerante in cruribus abscessu. Nani si evanuerit, ac retrocesserit, tantum abest, ut bona se iudicatio,quod delirium,aut mortem sutura praenunciet. iam abscessum evanescere,ac retrocedere significat uniuersos contristantes humores ad partem abscessu obsessam excretos noscisse, sed Donam illorum partem intus remasisse, di eos, in usi iam fuerant, reme Ue: yel in eandem sedem, . - vndo

504쪽

C o Μ Μ E N T A R I A. 36vndξ digressi sunt, aut in aliquam aliam partem ex praecipuis in profundo corporis delitescetibus, quorum utrumque malum est. Quoniam primu quasi quendam naturi impetum declarax, qui cuproperaret excernere, quae contristabam, nequia 'uit tamen id, propiuerat,perficere.Secundum vero delirij, aut mortis occasionem praebet. Nam remeantibus humoribus in pulmonem, cerebruoffenditur,consortii lege, unde delirium oritur:* cis Attis in pleuritide,5 peril eumonia frequentissimum rid maest:dicehte Galeno libro . . de causis pul. cap.8.ra ripntum ro in huiusmodi malis fieri ut caput non laedatur, quod humorum putrium in inflamationibus existentium excipiat fuliginem. Veruntamen addit Galentis; putrido humore bilioso existente, vaporem ab eo iundi in modum fuliginis acrem, qui mordicat, di erodit, irritatque cercbrum:atq; sie tadem ad delirium perducit. Sin pituitosus sit humor, non sumum acrem attolli, sed caliginemra assam, ac turbulentam, in limilitudinem nubis, - quae humectat, grauatque crebrum, cogitque ingrauem somnum deferri ac sopiri hominem. A que ob hanc quidem causam in peripneumonia delirium efficitur:interdu vero sopor, pro humoris morbum comitantis ratione. Rursus permeat

tibus in pulmonem humoribus a quo paulo antὸ decesserant sui copia, & corpulentia, spiritus vias oecludunt,& hominem strangulant:quo filivi subitariam mortem inducanti Antea enim quam ad crura secederent, & si pulmonem imbuebant,nillil tamen horum moliebantur,quia pulmo robu- . Eo a stior

505쪽

' 37 IN II. PROGN. HIPPOCR. Rior erat,& humores ipsi sensim influebant, ac

consuetudine quadam parti ipsi similes quodammodo erant redditi. Nunc vero cum uniuersi affatim in pulmonem iam fatis ex morbo languidum effectum irruant, nihil mirum est, si praedicta stragem, hoc est, syncopen, suffocationem,& deliriu- committant. Eadem mala inferre possunt,si in cerebrum,aut in ventriculum dilabantur. In cor vero irruentes subitariam inserunt mortem mraeser, tim si humores,qui retrocedui venenosi lint, autis Veneno participent. Hinc non temere Avicennazita is i 1 4 tradi. .capitao.variolis,& morbillis detentos gido ex ο- tantopere cauet ne aeri stigido exponatur. Quod: ndi non similiter in febre ne stilente apparentibus exanthe με - matis perpetuo eli obseruandum, ne scilicet maligni humores, qui ia semel ad cutim peruenerunt, ad viscera remeantes,repentinae mortis sint Occas . . sio. Nec solum delitescente in cruribus abscessu delirij, ac mortis imminet periculum, very m etia- si inpleuritide dolor delituerit, eadem mala sequentur. Qi 'd Hippocrates libro. 3. prorrhetici aptior. .volu it,dicens: Lateris dolor ex sputis bialiosi si absque ratione evanuerit,in furorem agit- tur. Nam sine ratione evanescente in latere dolo re, indicium est, biliosum humorem,qui inflammationem committebat sursum ad cerebrum ra-

pi,& lateris dolorem in delirium c6mutari.Qu0d

cum fit, in ancipiti rem esse,sic ut secundo, Vel ter. tio die homo sit decessurus, Avicenna est auctor, Ip.3.tractat. .capit.7.iuxta snem In hac dispositione si aliqua salutis si es est, humor, qui in cerer brum

506쪽

C o Μ ΜJE N et Α n i A. ues brum ruit,ad costas est reuocandus. Ego saepe in PMὀrdili huiusmodi assectibus latera patienti cucurbitulasam re iussi , ut attractu vehementi uniuersam humorum colluuiem sursum repentem, ad se alliceret, ac euocaret. Nec hoc alienum est a Galeni praeceptii libro.7. methodi cap.7. superuacaneorutrapsiatione ex locis minus momentaneis,ad magis momentanea lactam, ad illa rursus, undEdia gressa est, reuellere praecipientis: sed de his satis. Animaduertendum tamen in praesentia est Hip- .pocratem in prognostico simul protulisse; evanescere,ac retrocedere:qiaoniam simplicitcrevanescere,infidum signum non cst: siquidem, teste in comm . Galeno id accidere potest propter humoris tenuitatem,& partis laxitatem, &circUmue nientis nos aeris calorem, atque adhibiti medic menti facultatem, & aegri virium firmitudinem. Verumtamen quando causa istoiu abscessus eua- ob quas caunescit, non insuper febris detinet,& item facile excreatio procedit. Cum voro simul evanescit,ac retrocedit, abscessus,ex ratione discussus non est cuius habetur indicium, quod nec sebris cessat, nec aegri ipsi facilMpuunt PROGNOs T. LπIX. N purulentorum, qui ex pulmonijs sunt,s miores potAsintereunt: per alias vero sippurationes,iuniores pq

Confert inflammationem pulmonis aurium inflammationi,& ait; ab illa maiores natη; ab hac ver0 minores Ocyus aboleri.Interim ver0G

507쪽

39 IN II. PRO ON. HIPPotenus in comm.aduertit,per,natu maiores,no sini pliciter esse intelligendos senes, sed eos sanue qui maius suae aetatis tempus decurrerunt; quique in primo senio, vel in cruda, viridi que senecta consistere dicuntur. Nam alij, qui per aetatem nimium iam processerui,ex nullo morbo magis, quam natu minores,conualescunt. Pariter quoque per minores natu eos intelligere conuenit, non qui simpliciter pueruli existunt, sed eos,qui breuius aet tis suae tempus pertransierunt. Nam qui in limine' vitae constituuntur, vel septimuni aetatis annum non sunt praetergressi,cum animali iacultate paruValeant,ex pleuritide, aut peripneumonia minus,

quam qui vigorem aetatis excesserunt, releuatur. Cur natu Causa vero cur natu maiores minus E pulmoniatnatores mi liberentur,in imbecillitate virium consistit.Nam; -iopμim' auctore Galeno.io .meth cap. . iuxta calcem; yna

m h. ' pleuriticis peripneumonicis synanchicis, id

est, qui angina laborant,virium robur existit. Exigitur hocvirium robur tum ad alia multa,tum vel maxime ad expectorandam materiam morbum committente : quae sane sine vehementi tussis molestia ex thorace excerni non potest. Qthacu maiores natu minus praestare possint, humore intra

thoracem relicto,morbo succumbunt,atque moriuntur.Hoc Avicenna docet Io. Dirael. .capit.I.

paulo ante finem,ubi de pleuritide verba faciens, inqtiit: Et minoratur in senibusinam si accidat,interficit propter debilitatem virtutum ipsorum, in . spuendo,&mundis cando. Ratio est,quia,vt. . de locis affeci .cap. 2.in sine scribit Galenus,nis vehe

508쪽

te coprimat, humor in asperarum arteriarum ora recipi non poterit. Quam ob rem natura quo robustior fieret expressio, tussi vocata, donabitaniam alia; quae clim naturale sit accides, sternutamentum,nauseam, & singultum similitudine quadam imitatur. Et consequenter ait:Verum quia viribus opus est,quibus huiusmodi accidens naturale eracitetumideo creberrime contingit per suppuratos affectus mori labora tes, ut poto prostratis antea viribus, quippe validissima thoracis contractione, 'eademque celerrima,tussi is excitetur. At vires im-bςcilles nec celeriter, nec valide agere possunt. Hactenus causam, cur ab inflammatione pulm nis maiores natu citius moriantur, explicuimusrsuperest,ut, cur ab aurium inflammationibus natuminores magis intereant,explicemus. Porro hanc cur ab -- Galenus ad lymptomatum vehementiam refert, rismi mvidelicet, ad delirium,& doloris, di febris magnitudinem. Quae omnia magis, atque vehementius iuuenes excruciant quam senes. Delirium quide,

ac febris,propter biliosum aetatis tempera metum: dolor vero ob tactum molliore. Senibus etenim non similiter delirium, aut acutae febres sunt:kNgidum enim illorum corpus est, ut Hippocrates dixit aptior.rq sectionis.I. Similiter non ita dolo .ribus cruciantur, ac ii, qui natu sunt minores,pro pter neruorum duriciem,& sensus hebetudinem.

Dolores, qui cum febrx Ilantc alimbos, or infero

st ruinae''suastigerint, biferas relin u

509쪽

i , P R. o G N. H I P P o C R. desieritiaci admodum sunt. Itaque consideranda estiii Namsi quod Crhqrum prauum extiterit, desperandus aeger est.si perρ ascendente in praecordia morbo, alia signa non praua extiterint, talem fore purinnium admodum expectabit.

Doloriscas affectiones ex partibus momen taneis, ad eas, quae minoris sunt momenti. trasserri bonum est . sic enim & illud ab Hippo crate.3. Prorrhetici sententia.22. dictum est; aolores,si aa infernas dilabuntur partes, his soleratu faciles:malum vero si e couerso translatio fiat, que- admodum in piri senti si ex lumbis,& sedibus infernis, in septum transuersum, atque thoracem. Quia si ad haec loca morbus ascendat, ὲ duobus alterum Motenditur, aut de repentὸ interiturum esse aegrum:aut quemadmodum Galenus in commen.ait si secum optime agatur,prorsus fore purulentum. Distinguetur autem hoc alijs indiciis: nam si haec no praua sint, purulentus euadet. Menim digeretur,aut discutietur materia:qupniam natura ex priori morbo defatiga ,ac lacessita, mi nime digestionem, aut difflationem moliri yalebit. Quod si alia signa praua adsuerint, ut mentis commotio, aut respiratio admodum dissicilis, aut inar conuulsio,prorsus morietur regetaeo quod 'rba ex natura iam diu pressa morbo dolorifico, & interno, denuo alio diaphragmatis aut pulmqnis mor--ὸ - ὸς 'm si 'mpi'mari coniuncto opprimitur. Est

Δre, talia' de9pessimum signum, morbum ex hyp malum .s. chondiris ad thoracem ascendere, ut simul cum

510쪽

so pauca mala sussiciant ad mortem praeostendendam.Non temer autem ab Hippocrate; dolores, qui cum febre affligunt; scriptum est, quoniam si absque febre amixerint,cum spiritu fiat statuoso vel a frigida intemperie, sebre superueniente tolluntur, flatu utique extenuato, tque dissoluto,& parte excalfacta, & ad temperiem perducta. De his doloribus loquens Hippocrates aptior. O.s ctio. 6.inquit: Quibus dolores circa hypochon-dria fiunt,absque inflammatione, ijssebris supe ueniens morbum soluit. PROGNOs T. LXXI. Vesicae dure, ac dolentes, difficiles omnino, Cr Ocriales sunt.Exitiosissimae vero sunt,quaecunq; cu febre con πtinua fiunt. Qui enim ex ipsis vesicis fatigant dolori res,interimere hominem sufficiunt: cr alui in talibus nihil,nisi duram,ae ad necessitatem excernunt.

ΡRotulerat sententia ante dicta dolores eum sebre affligentes circa lumbos,& inseras sedes, si praecordia attigerint,inseras relinquendo sedes, exitiales admodum esseme autem quispiam existimet, no attingentes praecordia exitio carere; subdit modo, quod si vesica dura existit, ac dolorosa, mala est, &exitiosa. Exitiosissima vero quoties una cum dolore, ac duritie,sebris adest continua: sectio C. quoniam' haec vesicae affectio, phlegmonosa est: quae quadruplici symptomatum genere lethalis habetur, nempe assidua febre,dolore diro, atque immani, & urinae,atque alui suppressione. Febris omnis naturae aduersa est contrarietate vitae Op- sis.

E s posita.