장음표시 사용
521쪽
13 P R AE F Α T I O. tempore praedista signa Perae se. Verum haec omnia medicus assequatur; atque ex hac artefructum,. emolumentum a cipiat , protinus cum adiisendum aegrum accesserit,languentis habitu,corporis consitutionem, aetatem,animum, consuetudinem,mores, morbum, at iresse 'itanii transactam, Paletudinemsuperioris temporis considerare, cuncta ab ipso, coefamilia
ribus sciscitari debet atque ponmodii prae- fugia fari cum huiusmodi praefatione, hoc,
aut illud euenturum, dicendo; dummodo
omnia circa aegrotum recte adminini entur errores commissos, morbisolutionem
remorari, reinecem accelerare si praefatione Galenum lib. I. dieb.decret. capiuii semper 'sumfuisse legimus.
522쪽
P R Ι Μ V M. Febres autem iudicantur 1 fiam numero diebus ex quibus hi persunt homines, ii ex quibus intereunt.
LO N G V S essem, si crisis rationem omnε,
& dierum crisimorum natura atque numerum, praesenti commentario enarrare aggrederer.Verum cum hoc a Galeno, proprio de diebus decretoriis opere,ad amussim explicatum habeatur, & a doctissimo Vega in praesentia optime in epilogum existat redactum: illud vero a me in comentariis super libros Galeni de crisbus quos
protinus,cum hoc opus absol aero,in lucem edere mihi in animo est, abunde sit pertractatum: idcirco breuior multo,quam decreuera, ero. Quia superfluum,& ab optimo expositore alienum vi- detur, eadem saepe scribere,a ut repetere: praesem
tim quando ab aliis optime sunt tradita.Nunc u ro tantum dicam,crisis,seu iudicij nomen de praecipiti in morbis mutatione ad salute, vel ad mortem dictum esse, transatumque suisse; ut hoc in loco,& lib.3.de crisib.cap. 1.Galenus scribit; a iudiciali soro ad morbos. Nam, ut in illo, inter eum qui accusat, & alterum, qui accusatur,atrocissima existit pugna: unusque tandem vincit, alter vero . Ff 3 vincu
523쪽
s IN III. PROGN. HIPPOCR vincita sie etiam in crasi, morbus,& natura ace ri inter se certant, ut aegro nihil aliud, quam iulis , qui in iudicio de morte, aut vita audiunt sententiam, sit expectandum. Est enim maxima an lossori litigatium, ad morborum iudicium. Naii IQ, in illo quinque reperiuntur,qui litem complet; borum iussi Actor, videlicet,Reus, Iudex,Testes, atque Appa-oμm. ritor,qui contendentes citat ad iudicium: ad eun- dem modum in crisii actor & reus sunt morbus, & natura: qui inuicem inter se contendunt. Testes omnia ea signa dicuntur, quae in toto morbi progressu conspiciuntur, atque apparet. Medicus vicem gerit iudicisse qui ex eis,quae signa ostenderunt, de renunciarunt, Vitam, aut necem praenunciat qgrotantis. Apparitor,est dies index.Nam hie insequenti decretorio futurum iudicium praenunciat. Vnde mirum no est, si quispiam vulgaris, qui antea omnia haec considerasset, cum crisii adesset, ipsa re cogente pronunciauerit, tunc iudicium de
vita agi laboranti .Nam Vt Galenus.ῖ. de crisibus, cap. .ait, nullus medicoru id nomen inuenit. Sed omnino necessarium fuit,Vt qui praesens aegrotantiadesset, symptomatum vehementia deterritus Q. conturbaretur, atque ideo exclamaret, & crista, id est, iudicium,rem ipsam nominaret. Decet au- te in medicum generosum instante iudicatione, nec conturbari, nec futurum euentum ignorare. crisiis eum Porro iudicatio haec; auctore in comm . Caleno;qμada eμi' quadam euidenti sit euacuatione,aut abscenήςt f φη ' si te oraesertim quando liberat aegrotantem Nam si sis. altera,quae de roponte hominem interimiti sine ta
524쪽
C o Μ u r u WΑ n icti Isbiis accidere potest. Et hoc est, quod Galatius. I. i bai '. ide crisibus,cap. 9. vult, quando inquit, essequariu 'modum mortis, qui nulli salutarium assimilatur: siquide nemo subit 5 morbu cua sit sine crisi multi vero sine hac subito intere ut, plurimi , in a cessionu principijς; illi presertim,qui propter materiae multitudine, aut crassitie aut ita flamationis magnitudin si exitialiter laborat. Euenit interdiisne talibus factis vacuationibus, aut absces ibus, stibito liberari aegrotante. Vei u hoc raro admoducotingit,&in puerulis tantum odo: qui; ut rese in com . Gale.aliqua do per somnu altiore, ac lon-igiore,celeres in melius fecerunt mutationes:quas nonnulli volunt etiam nominari crises. Quod si
cens: Vidimus in aegris quibusdam, qui tribus,vel .
quatuor deinceps diebus vigiles permanserunt, difficilem excitatu somnum superuenientem, qui
prorsus noctu,dieque perseverans, magnum attu- 'lit auxilium.Saepius quoque & in infantibus som- 'num eiusmodi superuenientem, non uno die soliam, verum quoque & duobus ex ordine diebus, 'magno ipsis fuisse com modo con spexi .Fiunt huiusmodi celeres in melius mutationes per somnuin pueris,crudis humoribus, quibus puerilisuetas abundat, aliquo modo digestis, maiori tamen ex parte concoctis, atque in solidorum substantiam
conuersis: non tamen uniuersis digellis , aut sensum effugiente euacuatione dissipatis. Na list me
525쪽
I N I II. PROGN. HIPPOC Fraue cui per vigiliam, quam per somnum. Franciscus Ual-Halis ta lesius lit,ro to.contro .cap. II.inter crises,quae fiunt motis humoribus ab internis ad externa, eam recenset, quae per occultam dii flationem peragitur, quam copiosiorem .ri per somnum, quam pervigiliam contendit. Sed aberrat sane duobus m dis:prim5,quia exili imat per insensilem vacuationem fieri crisim posse: ctim tamen constet,crisimper subitam mutationem ubique Galeno definiri: eandemque, eodem testante Galeno. s.criseo lib.capit.1.fieri subitis quibusdam excretionibus, aut effatu dignis abscessibus. Aberrat secundo cuait, huiusmodi occultam euacuatione magis procedere per somnum,quam per vigiliam: quia docente Galeno libro. Ir. metho.cap. . Vberior som et Ulia nus iis qui crudis humoribus redundant, salutaris per Golia non est, ob id quod crassos succos digeri non si-qMρς - nati& vistera grauiora reddat. Nec aliam ob causam ambo haec praedictis couenire dixit, nisi quia ambobus his opus habent, nempe discussione, &digestione, quae per vigiliam fit, & concoctione, quae efficitur per somnum. Nam, ut ipse est,somnus conc0quit, vigiliae digerunt. Hoc itidem significare voluit Hippocrates libro. 6.epissipari.4 aphor. Iq. cum inquit: Vigilantem, circa exteriora manifeste esse calidiorem: circa vero interiora .srigidiorena:dormienth cotra. Quod similiter insta aptior. ao.eiusde partis confirmat, qn Vigiliam edace vocat Quippe immodicam vigilia, ciborum appetentiam tacere,omnibus est in confesso.Siquidem calor vigiliae temporeis prosundo corporis
526쪽
eorporis ad extimas eiusdem partes reuocatus, copiosam in his faciens di scussionem, causa est, ut eaedem a vicinis partibus nutrimentum ad se alliciant, ut impleatur id quod ab ipsis deperditum,& euacuatum est: Atque ills rursus ab alijs attrahunt,& motus iste non cessat, donec ad mesera cas venas sit peruentum, quae Ventriculum sugem. tes, ac illius lubstantiam vellicantes,appetentiam excitant; quemadmodum copiosius apud Calenum videre est libro. I.de causis sympto. capit. Sed ad institutu reuertentes. In praesenti sententia, quae veluti prooemium quoddam est eorum, quae in tertio hoc libro dicenda sunt, docet Hippocrates,diem in quo iudicium futurum est, unicum esse, modo moriturus, modo saluandus sit aeger. Nam siue morbus ad salutem finiendus sit, siue ad mortem,unum habet limitem. d contextu sequenti declarat,cum ait:simplicissimὸ em febres, ae signis firmatae securissimis, quarto die, vel citius desinunt: deterrimae vero, atque signis amigentes dissicillimis, quarto die vel citius interimunt. Febri igitur exacte peracutae,quartus dies terminus est,sive qui ea laborat liberari,siue aboleri debeat. Obiiciunt aliqui aduersus haec, Galenum libro τ.aphor. comm. 3I.quo in loco enarras
Hippocratis aphorismum, qui habet: Quibuscu-que sebricitantibus,in urinis fiunt sedimina, veluti farina crassior longam aegritudinem sore lignuficant: inquit: Et hic sermo,adhibita distinctiori
fit verus, experientia comprobante; quia tales uri
527쪽
ctum est: & plurimi morte praeripiuntur, ante quam aegritu cio diutius protrahatur: & quicuque ex ipsis sunt liberati, iis omnibus in longum producta est aegritudo:cum dispositio multam requirat coctionem,in qua talis urina mingitur. Ex quio;linui, , Vςrbii Olicitur,morituros, breuiter mori: salua suisito. longo tempore liberarLVerun- tamen ad haec dicendum videtur,ea, quae ab Hippocrate hoc loco traduntur, vera esse, dummodo virtus tanta sit, ut adiudicium usque possit perdurare. Nam si adeo languida existit, vi cem tamen non expectet, sed ante iudiciu morbo hic-
cumbat; necesse non est,tethalem morbum, eundem obtinere terminum cum morbo salubri suae
speciei.Et Hippocratis praesens sententia, quae habet; febres iudicari eisdem diebus numero,ex quibus supersunt homines,&ex quibus intereunte intelligenda est, dummodo in utrisque febribus crisis fiat. Nam non dixit febri lethali, & salubri
terminum esse eundem , sed utriusque iudicationes fieri pari tempore, quae in omnibus morbis tam acutis, quam diutinis vera esse est existimandum. Atque hanc expositionem,iudicio meo Vega in praesenti commentario non est assequutae. tus. Od tamen deinceps in fine contextus Hippocrates adiecit:Et ex quibus supersunt homines, de ex quibus intereunt,uerbu : Ex quibus: ad dies,& iudicationes potest referri. Sed Galeno magis placet, ut de iudicationibus dicatur: quonia dies
non liberant,aut interficiunt aegrotantes,nisi mediis iudicationibus; licet negandum non sit,iudia
528쪽
CoΜΜΕNTARIA cationem ipsam plurimum bonitatis, aut malitiae a diei natura desumere. PROGNOST. II.
Simplicissime enim febres,ac signis firmatae securissimis
quarto die aut citius desinuntimulescentsinis verὸ,
designis antigentes difficillimis,quarto die,aut citius
F Ebrium simplicium,ac pessimarum exemplo.
probat,verum esse id,quod prscedeti sermone docuerat, dicens, illas quarto die,aut citius desinere: has vero quarto die, aut citilis occidere.Per simplices, non fatuas,intelligens, in quo significato voce hac uti solemus,cum aliquem, ametem, ineptumve, seu deceptu facilem, vocamus simpliacem: sed potius placidas,mites,bene moratas,&haudquaqua maleficas. Haec enim, quoties signa alia securissima non defician ultra primum quaternarium haudquaquam procedent: sed haud quarto die,aut citius interiment. Porro signa secu Signa securissima sunt,signa salutis,quoru ipse signati in men et tionem supra sicit libro. r. prognost. 6.& infra textu.8. nihilominus faciet, cum inquiet: Qui conualiturus est,facilius spirat,sine dolore agit noctu dormit, & alia signa securissima habet. Veruntamen inter illa,coctionis,& cruditatis signa sunt recensenda: nam haec, Hippocrate auctore.I.epid. pari. 2.aphor. 46. crisis securitatem denunciant.
Pari modo per signa difficilia, non tantum indicia lethalia, qualia illa sunt,quae ab eo dictis prognosticis traduntur,sed & signa cruditatis accipere de
529쪽
si is III. P R o G N. H I P P O C R. bemus. QIndo igitur haec omnia cum maleficis febribus prima die coniunguntur, ait quarto die, aut ante, aegrotum aboleri: quemadmodu eunduliberari, si cum placidissimis contraria copulentur. Quod similiter docuit Galenus libro. I. de diebus decretorijs capi.vltim.ita scribens: Iterum igitur ad institutum reuersi dicamus: Si quis priam a die, acuta febre infestetur nullum autem peririculosum signum ipsi adfuerit, sed in urinis c ctionis nota inuenta fuerit, non utique ultra primu quaternarium morbus discutietur. Quin etiasi multa lethalia prima statim die comprehendantur, morietur sane non vltra quartum diem. Si tamen cu febre simplicissima, non omnia bona indicia reperiantur,nec cum maligna,Omnia lathalia, utriusq; iudicium ad septimum usque disteretur:quemadmodum tradit Galenus lib.3. de crisi- . bus cap. . quo in loco praesentem sententiam m- fert, in eum scribens modum: Optima vero cri-gnition. eo quam etiam finiam critim vocari diximus, nonabeditur. per coniecturam,sed firma cognitione comprehedes. Omnia enim signa in talibus morbis statim ab initio secura videntur. Clim igitur talia integrEsuerint in primo quaternario, crisim suturam de- nuncianti licuti Hippocrates in prognostico,hisce verbis ostendit:Mitissimae enim febres,quae securissimis signis fiunt,quarto die finiutur, vel prius. Nec enim contingit, febrem omnia signa securissima habetem,nec illam,in qua sunt omnia maxime perniciosa,alteram quidem non liberare:alteram aute no occidere in primo quaternario aegrotantem
530쪽
tantem; veluti si haec quidem partim ab extremEperniciosis discesseritiilla vero a maxime salubribus: huiusmodi febres septimum diem non con- . tingit transcedere.Haec Galenus. Hoc th in loco silentio praetereundu no est,subre maligna distincta esse i magna,& benigna a par ua.VndE stat se-bre aliqua esse maligna,ac paruam; & mite Mubenigna, ac magna.Ratio est,qm magnitudo,&mos diitinguunt,ut Galenus docet libro. 3. de crisibus, cap. . ubi postquam de morbi specie,& motu verba fecisset,subdit Magnitudo vero,& morbi mo 'u'η 3 tus ab his diuersa sunt. Debiles quidem, & paruae febres quandoque valde malignae sunt:& aliae calidae , & incendentes, ut exind. fastidio langueat stomachus,aestuet,& intolerabili siti crucietur: ni. hil tamen habent nonnunquam periculosum .dia ribrat ρεμ lignae, N paruae sunt subres pestilentes, ut voluit qui
Galenus libro.9.de simpl.med.faculticapi.de te ra Samia,in fine,cum dicit, has calore non esse vehementes.Et Avicenna.I. .tract.4.ait illas vix exteritis percipi: adeo ut multi medici imperiti exustiment cubantes no sebricitare: cum tame interius illi comburatur, & perturbationem haud exiguam sentiant. Caeterum Hippocrates in praesentia de ambabus sebi ibus loquens, dixit utramque i , quarto die, aut citius terminari. Quae dictio, Gale no in comm.interprete, propter tertium dicta est: quoniam morbi, qui quartum diem non expectantitertio iudicantur.Ex quibus verbis elicitGa lenus, Hippocratem velle, diem tertium decretorsis annumerari. Qvd itidem probat libr. .epid. iisdu . iri