Ioannis Braui ... In Hippocratis Prognostica commentaria. ..

551쪽

o I N III. P R. o G N. H I P P o C R. PROGNOs T. VIII.

Qui autem minima temporis parte laticandi sunt, pr sentiri promptius pristini. Maxime enim ab initio inri terse dis ident. oest enim conualiturisun facile Diri

rant: ne dolore agunt noctu dormiunt : Cratiasigna

securissima habent. Qui vero morituri sunt, linicuis. ter spirant; delirant; vigilant; er alia fana deteri s.

ma habent.

IN acutis morbis de quoruni ratione est celeriter iudicari facile est statim intelligere,quis victoriam debet reportare,morbus,an natura. Idco in eis certiora sunt de vita, aut morte praesagia. cur i' ac ' Ratio est, quia acutus morbus salubris nimis vissitis morbii existit. Q mniam symptosis: d. cita mala rarum S comitantia, inter icte maxime disse

aut morte runt. Sunt enim salubris morbi indicia,rei piratu, pr uia. sicilis:priuatio dolorismoctu dormire:ac alia,quet libro. r. prognost. 16.ab Hippocrate scripta sunt. Quemadmodum morbilatnalis contraria omnia no censentur,nempE,dissiculter resipi ire: conssia ctari vel delirare,ac noctu non dormire.Malalisc omnia esse patet. Nam disiicultas respirationis ob laesionem fit partium respirationi seruientium. Si quidem auctore Galeno libro. a. de locis assectis, cap.2.fieri nequit, ut illa sis tum partibus, tum re- ibi randi instrumentis difficilis fiat respiratio. Et libro. .eiusdem commentationis, cap. .dicebat, nullo spiritalium instrumentorum quoqLo m do nec primario, nec per consensum assecto, seri non poti, i respiratio laedatur. Quam vero per

552쪽

culosum sit in acutis morbis instrumenta respirationis assici,libro.1.comm. 23. demonstratum est Demonstratum itidem nihilominus est libro.r. comm.12. quam malum sit,aegrum perpetuo viginiare: quandoquidem id patitur aut ob assiduum dolorem,aut ob delirium,aut ob spontaneam lasesitudinem. Igitur si quispiam, acuta infestatu, se- se quatur. bre, difficulter spiret,conflictetur,deliret,atque insomnis degat; proculdubio malum atque exitio sum est. Obijciunt nonnulli aduersus prognosti.

cum praesens, aphorisinum decimum nonum,scin. a. quo Hippocrates astruit acutorum morborunon omnino certa esse aut salutis, aut mortis pr

sagia re si certa non sunt, non erit facile in illis praesentire, ut Hippocrates hic ait, quo morbus

vergere debet.Vega lauic obiectioni respondens, . dicit Hippocratem in aphorismo non negare in morbis acutis sacilem esse praenotionem de exi' tu morbi,sed negare hanc certa esse. Quae respon Hega --sio quam sit stivola, cuilibet in medicina vel me, pretatis eaediocriter erudito est manifestum. Nam si praenotio in morbis acutis certa non est, quomodo facialis esse poterit E si est facilis,sine dubio certitudinem habebit. re iudicio meo, melius est,ut di obsectioisi, camus aphorismum esse intelligendum, non de omnibus morbis acutis,sed de illis tantum,qui ab humoribus concitatis, & instabilibus dependent, in quibus praesagia de salute, & morte aegrotantis ambigua sunt,& sallacia. Quod Calenus nos do-euit libro de artis medicae constitutione,capi.IM in hunc modum scribens: Nec ea quidem omnia,

553쪽

os is III. PROGN. HIPPO C R. quae ex morbi ratione proficiscuntur, certo praenosci possunt. Cum repente possit superfluens quispiam succus in corpore, interius in partem aliquam vitae necessariam defluere: possit etiam contra ab aliqua principe parte ad ignobiliorem impelli:&subinde erit necesse, ut is, qui in principe partem sertur, tremum periculum; sui vero ab ea repellitur,repetinam,inopinatamque Sgrotanti salutem praestet. Q 'propter i ii talibus morbis incerta est,& fallax ars praedicendi, qua ratione fit, ut saepe deserti a medicis conualescant;&contra moriantur ij,de quibus medici prius securitatem pollicebantur:vt Celsus libro. 2.cap. 7.doctissime tradidit. Non tamen ob id contemnendam esse praedicendi artem censeo, aut salsitatis crimine accusandam; cum satis ad illius honorem, di dignitatem habeatur, si in quamplurimis respoderit , & certitudine sortiatur. circa si in uno aut altero sallat,damnanda propterea non est,aut erroris insimulanda, in praefatis tamen statibus quod Galenus ait hoc tantum praenosse datur, quod tales morbi dubij, sallacesque sint: quo tamen terminaturi sint, exquisite definiri nequit.

Veruntamen cum excrementa in locum aliquem

decubuerint, nec defluant amplius,sed potius ibi detineantur, aliquis in his dabitur nobis praesagiendi locus, cum probὶ nouerimus, plures esse facultates,quibus natura animal gubernala ac etiaquaenam ipsarum sit disserentia .praetereaq; quod excrementa Omnia,quae in uniuerso animante cusinguine deseruntur, nisi immoderata nimis co-

554쪽

nabent,quo concoquantur. Quemadmodum lib. de constit.art. med.&. t. de causis sympt.ac. 3.de crisibus,cum demonstratione docuit Galenus. Pa cisaia. ii riter etiam in morbis acutis incertae sunt praenun- certa sint clationes ob causas externas, quae inopinatae superuenire solent,& iudiciorum certitudinem corrumpunt:ut si quempiam aegrum medicus euas rum praedixeritiqui postea infausto superueniente nuncio, nimia tristitia affectus moriatur.Aut si certa aliqua die soluendum morbum praenuncia- uerit, deinde aegrotante contra medici praeceptu in aliquo delinquente, aut ab assistentibus errato quopiam commita,vltra destinatam diem prorogatur iudicium,si morbus salubris est,aut ante adueniat si morbus est lethalis.His enim euenientibus Galeno auctore libr. de artis medicae constita citato nihil certum praesagire possumus. In quiabus vero humores stabiles sunt; noc de loco ad locum mouentur,ac praeterea om nia circa aegrotantem recte geruntur; nec aliquod erratum committitur,prςdictiones certae sunt, nec fallunt:quia i Ies morbi illico a principio inequalem pugna ha- bent; nec,sicut diuturni,aequalem: PROGNOs T. IX. His igitur ita euenientibus,consucrari conueniet permporis spatia, Cradiectiones singulus,meuntibus morabis in iudicationem.

Non semper inter initia acutorum morborucerto praesagire possumus, qualis iudicatio Hli 3 sutu-

555쪽

.8ν 1N III. P st o G N. H i P P o C MN omnes sutura sit. Quoniam nec omnes morbi acuti eius- mortuo dem naturae existunt, nec perpetuo initio signa ς μ' ς v conspiciuntur quae securitatem indicen aut peri Quapropter in talibus sitiere conueniet, nec quidquam pronunciare, donec alio tempore adueniente, aliquid appareat, cui fidere possinius. od si nec illo succedente,quidpiam certi pra dicere valeamus, aliud, atque aliud est expecta dum : atque ita procedendum, donec morbus in summum vigorem perueniat: in quo, teste Gai no 3. de crisibus capi. 6.iudicia ipsa solent adueni-' re.Galentis libr.I. de diebus decret.cap.12. ubi primis statim diebus morbi futurus euentus, obscurus erat, nihil prorsus pronunciabat; sed sequentε e,pectabat indicatorium. Quod si nec in eo quidem quippiam firmiter praesagire poterat, simili- έM s ter sileba satius ese ratu tacere,qua temerd pro tWςςre, q- nunciantem salti. Atque ita quidem tali considera ς ς ς ρ ρ tione usus raro se predicendo aberrasse gloriatur.

r Vlta quide scitu di nissima, & dis scillimal VI in hoc volumine, nactenus enarranda o currerunt:& deinceps in eo quod superest,operissu;d in hoc nihilominus occurrent. Ex omnibus tamen nihil opere mμ i es meo iudicio,aeque ambiguit, explicatu dissimψ umbi- decernere in mulierib' quae pepererui, &

udi postea febricitarunt, a quo tempore sit faciendas dierum criticorum supputatio ad tuturam iudic

556쪽

itionem. E tempore ne partus, an a tempore febris. . Qua in re no soli in antiquiores medici inter sese summoperὸ dissident, verum Hippocrates ipse adeo obscurὸ de ea loquitur, ut disti cile sit veram eius mentem patefacere. Ex qua dissicultate in gna quidem,& controuersiae plena inter iuniores medicos orta est disputatio; digladiantes inter sese, quid in controuersia hac secundum Hippocratis, & Galeni placita sit tenendum. Praesertim cum utrique parti sua, & quidem fortissima noti deficiant tela. Atqui, ut id,quod propositum est, constet,Hippocrates in praesentia inquit Pari modo & in mulieribus iudicationes fiunt a partu. Et Galenus in enarratione dicit: Principium numerationis tibi fiat, non quo die caeperint febricitare. sed quo pepererint. Et consequenter subdit: In

quibusdam igitur circa secundum,au t tertium incipiunt diem a partu : ex quo multi numerant suturam iudicationem. Sed res non ita se habet:sed ex quo pepererint, numerationem fisri oportet dierum. Veruntamen his omnibus aduersatur Avicenna. 2.q.tra 2.2.capit.I. ubi Mem

disserit a quibus principiis dierum supputatio

incipere debeat. Cumque de alijs affectionibus egisset, deinceps in capitis calce ad enixas perueniens,inquit : Et si pepererit mulier, deindὸ aecia dat ei febris,tunc fiat computatio ex febre, no ex partu: ex illo enim est error. Quinimo Hippocrates non videtur sua praecepta seruare. Nam libriti epidem.part.3.Philini VΣQrε refert, quae post par

tum die.HAbricitauit, oc in ea suoputationsi i

557쪽

q89 I N III.,R. o G N. H I P P m C Ita febre secit, non aute a partu. Nec dici potest qus admodum multi medicorum autumant Hipp02lu ullo a cratem in praesenti prognostico esse intelligendri interprei in febribus,quae secunda, aut tertia die a partu setis i/hroba quunturi non quae sexta, aut aliqua alia ex sequentibus superueniunt. Q niam nutus modi in te pretationem Hippocrates redarguitlibro. I.epiae patet.3.in historia uxoris Epicratis, quae filiam p

perit,& secundo a partu die febricitauit,atque S sebre omnem fecit dinumerationem:cum ait:Sexto

a febre die sub noctem mente vacillavit: septimo proritatasunt omnia. &c. Atque: in historia uxoris Dromeadis,quae filium pepererat,quam posui die rigor, & acuta febris prehendit; non E partu, sed a die febris omnem dierum computationem exorsus. Siquidem dicit istam primo die, quo rigore,&febre correpta est,ex praecordijs laborare coepisse,postridie eius diei,quo riguerat aluum commodὸ reddidisse terti riguisse, quarto,dolorem praecordiorum passam fuisse quinto sitibundam, fastidiosamque subito obiisse. Avicenna similiter verbis supra allatis istorum sententiam demolitur. Nam cum dixisset a febre computationε' esse faciendam:consequenter ait : Et plurimum Puulii, ἡῖ accidi febris est post secundum,vel tertium diem taurum mp partu. Quo sermone non tantum Hippocratispocratis pro prognostico, verum etiam Galeni commentariossiit ,τς contradicit,in quo ita scribitur.In quibusdam igiαι,. tur circa sςcundum, aut tertium incipiunt diem imentari. o partu:ex quo multi numerant futuram iudicatio-

tradicit. nem.Sed res non ita se habet:Sed ex quo pepere rint

558쪽

eo MMavτARIA' 9o i rint numerationem fieri oportet dierum.Ratio itidem suadere videtur,non a partu, sed E febre omnem supputationem facienciam esse, quocunque die post partum febris successerit. Quoniam mo pborum constitutio,& temporum uniuersalium distinctio penes insignes mutationes attenduntur: O

quae concoctione, aut putrefactione circa mate- iniussubcriam contingunt: non circa illius lationem, quae dis mocommotione,aut agitatione fit. Quapropter cum materia in die partus nec concoqui, nec putrescere incipiat, alias enim febris protinus oborir tur sed tantum agitetur, &commoueatur motu ' locali, non est,cur computatio dierum criticoru adie partus incipiat, a quo non incipit ipsius materiae elaboratio. At inquiunt a dolore,qui die partus euenit, esse incipiendam supputationem,quia cum hic morbus sit,& operationes tardat: quandoquidem solutio est continuitatis,aut deprauata inteperie cum affluenti materia, sumpto in praesentia dolore pro illius causa iure uniuersam fgrotationem inchoat. Quare ab eo dierum supputatio est incipienda. Veruntame si hoc verum csset, pari modo eadem supputatio inchoare deberet ab eo tempore, quo dolores vehementes parturientes apprehendunt:quibus multae tribus, quatuorve diebus ante partum vexari incipiunt. Sed ab his nullus medicorum fgrotationis initium desumpsit. Rursus, si ob id, quod dolor morbus est,&plures corporis operationes vitiat, ab eo supputatio est incipieda eodem pacto a febre si quor , sorte anto partum extitit illa inchoare deberet.

559쪽

Quod haudquaquam verum est.Nam, ut ex Hipppocrate constat libro.3.epid.part.3,WXt. 7 .mulier illa, quae apud frigidam aquam in Thaso aegrot bat, multo anth partum libriculosa decubuerat. Veruntamenis, hie illa, quae intermittens erat, supputationem n Diecit Hippocrates: quemadmodum nec a c6t,hua,quae post partum tertio si

peruenit die se quartu duntaxat. Nam de ea ait: Tertio a partu die febre correpta est: die octauomu misi, delirauit:Vndecimo mentis erat compos,&c. Tot res mεditi igitur ambiguitatibus quaestio haec constituta est, δες νς. ac constat,quam nostri temporis medici decidere volentes, diuidunt partum,in naturalem; & non naturalem. Aseruntque in febre quae partum si quitur naturale, dieru supputationem faciendam esse febre,minime a partu. In non naturali vero

a partu potius, quam a febre.Na cum haec ex ipso

partu originem trahat symptomatis rationemh bet.Vt igitur in febre,quae sequitur inflammationem , aut ossis alicuius fracturam; vel insignem luxationem; aut aliquem alium morbum E morbi ipsius prima inuasione computatio fieri debet, &non a febrenta de partu non naturali,& febre, ducendum censent. Secus tamen esse de subre, quae partui naturali succedit. Nam clim illa haudquaquam ex partu causam ducat,non est quod ab eo recipiat principium computationis. Verum isti hac saltem ratione reprehendendi veniunt, quod

math, non naturalis, & naturalis partus voce sunt usi.Siquidem non naturalem vocant,eu, qui sym

ptomatum grauitate, ac ingenti d re, es purg

uonia

560쪽

C o Μ Μ E N T A R I A. 49 tionis priuatione enixas lacessit:naturalem cotra, qui sine grauibus symptomatis, & optima expia fatione,ac exiguo dolore contingit Clim hi tamε audquaquam naturalis,&,non naturalis,dici d si tam ' beant: sed potitis facilis,&disficilis. Nam natura- duaisrna iis,&, non naturalis, non disserunt penes grauita- ι--i, tem, aut leuitatem symptoniatum; ut isti; sed ps nes tempus pariendi,&modum nascendi infantis: sic,ut ille dicatur non naturalis, qui praecocius fit,

quam conueniat: hoc est, nodum consecto foetu. Naturalis,qui statuto a natura tempore, ac iam infante completo,euenit.Eodem pacto,ille,per que naturae ordine animal editur, naturalis dici debet:quemadmodum non naturalis, aut praeterna turam contrarius. ut rectius intelligantur, animaduertendit testimonio Galent. .sect. aph rismo.comm.37.foras tu elici animans cogi,quando iam alimenti inopia,locique angustia opprimi coeperit. Quo tempore calcitrare incipit, ac membranas dirumpere nititur:quibus diuulsis patentevteri ostio foras pellitur.Prospicit vel O tum maximὰ natura, ut nequid incommodi foetui ipsi per partum enascatur. Nam clim teste Aristotelelia Fitus ιμ-

Dro. .de histo.animal.cap. 8.in semet congloba- tinmmterotus in utero infans gestetur, eoque positu degat, ut nasum inter genua, oculos super genua,aures extra genua contineat; naturae industria sit,ut exi . .

tum appeten caput deorsum inclinet, manusque ad costas exporrigat. Sic enim facilius editur; & Psecundum naturam partus huiusmodi vocantur,

- citati