장음표시 사용
31쪽
Conticescant ergo Iudaei, taceant m ulti, qui hoc iuxta historiam pro accepto fiatio dictuni putant. Dicat Anna prophetando, prospiciens in se secunditatem Eeriesiae, dicat: Dicat etiam Eccletia Christi, ciuitas regis magni gratia plena, proala secunda. dicat: Exultauit cor meum in Domino. Cor enim sincte Ecclesiae non in rebus transitoriis exultat : quia potest quis gaudere in carnalibus, non gloriatur ex iucunditate terrenarum rerum, sed in Domino . iuxta quod Paulusiae in.t commonet dicerest Qui gloriatur, in Domino glorietur. Hinc enim in Cantiu
cantic. i cis canticorum ex uoce clectorum dicitur . Exultabimus&laetabimur in te. Ac si
aperie dicatur: Non in nobis, sed in te exultabimus & laetabimur: quia dum fortiores.ad contemplandae sublimia peruenisse cognoscimus , spem nos infirmi in te deuenia peccatorum sumimus. Vnde recte sebinfertur: Et exaltatum est comu meum in Deo meo. Quid igitur per cornu Ecclesiae, nisi regnu ipsus aca' debemus t Sicili enim cornu carnem excedit, ita regnu sani, Ecclesiae aduersa huius mundi& desideria carnis transcendit. Sed hoc regnum in Domino exaltatum dicitur, quo ab ipso ubique sublimatur. Quod regnum primitiua E Hesia intra fines Iudaei: angustatum habuit, sed iam Datatum per gentes atque Isua σε sublimatum habetur. Vnde per prophetam es dicitumDilata locum tentorii tui . longos Ac seniculos tuos, &clauos tuos consolida, depelles tabernaculorum tuorum extende. Ad dexteram enim & ad snistram penetrabis, de locum tuum gentes hereditabunt. Quod per apostolos dilatatum atque extensum est. Sed renum synagogae Ecclesa gentium percepit, quae de suis praedicatoribus gratula- unda in sequentibus loquitur, dicensi DILATATVM est os meum
super inimicos eius. Itaque Ecclesiae praedicatores sancti intelligun tur, quorum praedicatio uel fides dilatata est,super inimicos eius, quia uidelicet excessit scientiam scribarum dolia reticorum, & maxime persecutorum, iuxta quod per pro-hiae', Phetam es repromissum fuerat: & lingua resistentium tibi in iudicio superii bis. Non enim in angustiis pressurarum, iuxta Apostolum, sermo Dei est alligatus, uid licet, quia aetata est Ecelesia in silutare Dei. Salutare Dei,filium Dei Luca a dicit. de quo Symeon, suscipiens in ulnasi, ouans, aiebat: Nunc dimittis Domine seritum tuum in pace, secundum uerbum tuum: Quia uiderunt oculi mei salutare tuum. Quod parasti, ante laciem omnium populorum. Et de quo pG . 49 triarcha Iacob loquebatur, dicens: Salutare tuum expectabo Domine. Cuius magnificentiam ac potentiam considerans, ait: N O N est sanctus, ut est Dominus, neque enim est alius extra te, & non est sortis sicut Deus noster, &reliαὶ Benedictum est: Non estsanctus, ut est Dominus: quia nullus eius sanctitati te comparare ualet. Distinctione utitur, non dixit Dominus, sed nullus est scut Domitius, sanctus&sanctificans , iussus dc iustificans. nam hoc consd Psalm.2s rabat Psalta ista quando dicebat: Quis in nubibus aequabitur Domino, aut quis smilis Deo inter Elios Dei Θ Vnde& merito subintitur: neque enim est alius i cxtra te,&non est sortis sic it Deus nosteria Quia nemost sanctus, ni si ab ipse sanctificatus fuerit. et non solumsanctus, sed nec consistere ualet, nec aliquam . m. i . sortitudinem habere, nis ab ipso perceperit. Hinc Paulus Apostolus ait . . niam in ipso uiuimus, movemurn sumus. Hinc suis discipulis ipsa ueritas ait: I n. s. Sine me nihil potestis ficere. Etsi sunt qui dicuntur dii multi & domini multi, : nullus tamen corrum est naturaliter id quod Deus est. quid est enim umbra ad comparationem corporis, Et simus ad comparationem ignis λ hoc perpendens . iar Abram, quando cum Doenino loquebatur, dicit i Loquar ad Dominum me- um, cum sim puluis & cinis 3 In comparatione tantae maiestatis, cum diues esset,
nihil aliud hisicinerem&puluerem se essec nouit. Quod scribae&pharisei,
32쪽
ceteri q. reproborum, humana sapientes, considerare contemnunt. Vnde de
eis subiungituri NOLITE multiplicare loqui sublimia, gloriarites. Recedant uetera de ore uestro,&c. Redarguit sanMEcclesia Iudaeos & sapientes huius taculi, extollentes se contra scientiam Dei, ne superbe sapiant, nec praue de Deo sentiant, sed humilia& sapiant & loquantur. Scriptum namque est: Dominus in caelo,& tu super terram. Ideo pauci sint sermones tui. Recedant inquam in uetera legis de ore ipsorum, & cetera, quae ad ueterem hominem pertinent, idest, ad carnalem conuersationem. Sed scientiam, quae ex Deo est, inquirere satagant, non sint in humana & carnali scientia legis gloriantes, & non exeat uaniloquium de ore ipsorum . . Et sciant, quia nemo potest habere, nisi ab ipso perceperit, stientiam ueritatis . QVI A ipse est scientiarum Domitinus, & ipsi, necesse est , ut praeparentur bonae cogitationes.ὶ Quia scriptum est z Spiritus enim sanctus disciplinae effugiet fictum,&auseret se a cogitationi- Sapio. Ebus, quae sunt sine intellectu . Quoniam in malevolam animam non introi- Italambit sepientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis . Et spiritus scrutatur etiam profunda Dei. Verum quia Iudaei gloriantes in lege, altiora se quaerentes, & nescientes, quia Deus est scientiarum, & arbiter conscientiarum, & cam 3 analiter sapientes, ita agere despexerunt, a fastu suae superbiae corruentes, humiliati sunt. Nam sequitur, ARCUS sortium superatus est, &infirmi accincti sunt robore.) Arcus enim nomine, in sacro eloquio, aliquando dies iudicii, iuxta quod pere psalmistam dicitur: Ostendisti populo tuo dura, potasti Psilm.1 nos uino compunctionis. Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant af cie arcus. Aliquando uero sacra eloquia designan tur, scut per eundem prophetam dicitur: Arcum suum tetendit & parauit illum , &in ipso parauit uasa rata. mortis &c. Aliquando autem malorum insidiae, & intentiones figurantur peruersorum,sicut in Psalmo legimus. Intenderunt arcum suum, rem amaram. Vn- Psalm.3ε
de & in hoc loco dicitur: Arcus sortium superatus est. Denique quia Iudaei duritiam legis, uelut cornua arcus corda noui testamenti, sectere noluerunt, sed carnaliter apere, & praedicationem saluatoris conati sunt suis peruersis intentionibus superare, & prauede ipso sentire, atque Ecclesiam ipsius contemnere, ¶re arcum suum rem amaram, de propterea deiecti sunt atque humiliati. BN ne dictum est: ARCUS sortium superatus est, Idest, intentio Iudae rum peruersa, qua praue senserunt, ex ueteri testamento prolata, in nouo infimmata est. Quia ex hoc quod carnesi ter in lege gloriati sunt, & ea quodam modo defindere superbe uoluerunt, infirmati sunt ,&malum, quod de hharetra sui. liuoris intendere uoluerunt , in ipsos conuersum est . iuxta quod alibi scriptum est: Conversi sunt in arcum prauum. Arcus enim a quo intenditur, ad ipsum Psalm. et conuertitur: quia prauitas malignae intentionis, quam de pharetra sui liuoris, exerere Iudaica perfidia uoluit, in eam conuersa est, quia sua malitia infidelit iis damnata extitit, & gratiam sortitudinis, qua gloriabatur posse sine adiutorio diuino , humana suis cientia legem implere, amisit ,&eandem gratiam ua- Ietudinis credentes, ex gentibus, qui prius infirmi uidebantur esse, Domino largiente, perceperunt, sicut subnectitur i ET INFIRMI accincti sunt robore. γ Videlicet populi gentium, qui, de suis uirtutibus nihil praesumentes . in Domini sunt iustitia roborati. Ex quorum uoce Psalmista loquitur dicens : Miserere mei Domine quoniam infirmus sum. Etiterum: Miserere mei Deus, Psi . smiserere mei, quoniam in te confidit anima mea. Infirmus erat populus gentia Elam. εstis, quando alienus a testamento Dei fuerat. Hinc Salomon de eadem gentium infirmitate ait, Lepusculus plebs inualida, quae collocat in petra cubile suum . Pro Lao
33쪽
Plebs est inualida natio gentium fidelis , quae in suis uiribus nil fidens, sed in auxilio sui redemptoris sperare didicit. Et hoc est illi in petra collocare cubi-1.coris.io te. Petra autem, inquit Apostolus , erat Christus. Cuius praesidio , ut aue
P m. o sosuit et incursus, Domino dicere nouit cum Psalmista: Esto mihi in lapidem sertissimum, & in domum munitam ut salues me. Vnde bene de abiectione Iudaeorum, & salute gentium subinfertur: REPLETI prius pro panibus se locauerunt,&famelici saturati sunt. In Graeco ita habetur, Pleni panibus minorati sunt,&esurientes transerunt terram. Repleti prius, seu pleni panis bus , Iudaei intelliguntur, qui minorati sunt: quia uidelicet credita sunt illis eloquia Dei, quae per panes designantur, quibus satiari uidebantur prius. Sed hin.ε quia spiritaliter intelligere, nec etiam ipsum, qui de semetipso ait, Ego sum panis uiuus, qui de caelo descendi, recipere noluerunt, qui multa beneficia sisenorum atque miraculorum eis contulit, k4ngratus apparuit. Ideoque dum
ni superbirent, & terrena saperent, de maioribus minores effecti, pro eisdem panibus elocati , a propriis sedibus sunt evuls. Quia dum carnaliter legem uoluerunt defendere, de se subtraxerunt, ne crederent in saluatorem, de in ipsis panibus, idest, diuinis eloquiis, terrena tantum sapere uoluerunt, & locum,& gentem, &ipsa eloquia Dei perdiderunt. iuxta quod Dominus eis commu Isaith. x ' natus est, dicens: Auferetur a uobis regnumDei, & dabitur genti facienti - .ia eius eius. Hinc apostoli aiunt, Vobis quidem oportebat primum loqui uerbum
Dei, sed quia repulis lis illud, de indignos uos iudicastis aeternae uitae, ex hoc ibimus ad gentes. De quibus subiungitur, ET FAMELICI saturati sunt. Famelici enim gentiles intelligutur, qui prius esuriebant panem uerbi Dei. Sed quia Iudaei a propriis sedibus elocati sunt, & esuriem sustinuere, iuxta quod per
g prophetam olim dictum suerat: Mittam in uobis famem,no samem panis, neque sitim aquae, sed audiendi uerbum Dei. Ex eodem cibo spiritaliter saturari coeperunt. Vnde & in Graeco ita habetur, Et esurientes transierunt terram: quia gentes, ad quas ipsa eloquia Dei transerunt, multum esuriedo, non terrena, ut Iudaei, sed caelestia sapuerunt. Hinc in libro beati Iob scriptum est: Cuius messem famelicus comedet, & ipsum rapiet armatus, & bibent sitientes diuitias eius. Iudaici enim populi messis, fuerant sacrae legis eloquia, ex quibus sapienter satiari debuerat, non comedit, qui, legem quidem uerbolenus tenuit, sed per fatuitatis fastidium , ab eius intellectu, ieiunavit. Huius ergo messem famelicus comedit, quia nimirum gentilis populus, uerba imis intelligendo edidit a quibus Iudaica plebs sine intellectu lanorauit. Hos famelicos fidei, Dominus prae- uidit, cum per Euangelium dixit : Beati qui esuriunt & sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Sed quia Iudaicus populus messem perdidit, rese su iungitur qualiter ipse periit, cum dicitur: Et ipsum rapiet armatus. Antiquus hostis Iudaicum populum armatus rapuit, quia in eum uitam fidei, flaudulentae suggestionis iaculis extinxit, ut, unde se inherere Deo crederet, inde eius ordinationi repugnaret. De quo & dicitur: Et bibent sitientes diuitias eius. Huius enim stientes diuitias bibunt, quia fluentis sacrae locutionis, quae Iudaicus populus in superbiae ostentatione possederat, conuersae gentilium mentes irrigantur. De quibus bene dicitur: DONEC sterilis peperit plurimos,& quae muletos habebat filios infirmata est. In Hebraeo & L x x. non plurimi, sed septem , leguntur: unde Iudaei delirameta fingunt, uidelicet quod nato Samuele inquisi tmortuus sit filius primogenitus Phenennae, & singulis Annae filiis nastutibus,singuli filii Phenennae mortui sint. Sed quia stare non potest, praetermittimus, de ad intellectum altiorem properabimus. Nam & in Graeco, ut aiunt, ita legitur
34쪽
stetitis peperit septem, & multa in filiis infirmata est. Sterilis enim ouae plurimos, siue septem peperit, Ecclesia ex gentibus intelli itur, quae multos filios per fontem baptismatis, & donum Spiritus sancti, qui septiformis dicitur, pr pter septenariam operationem sui: Idest , lapicntiae, & intellectius, consilii, de lanitudinis, scientiae, & pietatis, de timoris Dei, gignere non cessat. Quae pruus sterilis erat in gentibus, sed nunc secunda gratulatur in Domino. iuxta quod olim Isaias praedixerat: talabitur deserta& in uia, &exultabit selitudo, & ssore 3Ibit quasi lilium. Ista enim prius deserta ac solitudo peperit septem. Septena
rio quippe numero , unitas ac uniuersitas persectionis solet demonstrari, eo quod primo impari, & primo pari, idest, ternario & quaternario numero tamquam ex diuerso, unitas tota conficitur. Et ideo per ipsum fi urantur uniuersi, quos in unitate fidei sancta Ecclesia per quatuor partes munm Domino genuit. De ipsa iterum per eundem prophetam dicitur: Laetare sterilis quae non paris, erumpe & ciama quae non parturis: quoniam multi filii deseriae, magis quam eius quae habet uirum. Deserta diu suit a sancto Spiritu gentium mater Eces G. nec habuit filios ante gratiam regenerationis, quae postea gentes,&populos Dςo in se, ut diximus, operante generauit. Vnde subiungitur: Magis quam eius quae habet uirum . Hoc est, synagoga quae uelut iugo uiri, ita legis onere
premebatur. Aut certe reserendum est , quae antequam eiiceretur uirum se ha-
re credebat, sed post quam abiecta est & uirum perdidit, Ecclesia secunda sitit. Hinc per Salomonem dicitur: Florebit amygdesum, impinguabitur locu--1 sta, dissipabitur capparis. Amygdalum quippe forem prius cunctis arboribus ostendit: Et, quid in flore amygdali, nil sanctae Ecclesiae primordia designantur quae in praedicatoribus suis, primitivos uirtutum flores aperuit, de ad ins renda poma bonorum operum uenturos sanctos, quasi arbusta sequentia praeuenit, in qua mox est locusta impinguata, gratia caelesti in filia: sed statim ea paris dissipatur, quia, dum gratia gentilitatem attingit, Iudaea in sua sterilitate remanens, bene uiuendi ordinem amist. De qua adhuc subdituri E T quae multos habebat filios, infirmata est. γ Scilicet synagoga Iudaeorum,& terrena Ierusalem, quae multos filios carnaliter per legem edere uidebatur, quae quia uiuificantem spiritum recipere noluit, in occidente littera infirmata est. de qua Paulus Apostolus ait: Littera occidit, spiritus autem uiuificat. Et quia super- s.ca .3ficiem litterae sequi uoluitspiritalem intelligentiam, in incredulis amisit, & infirma permansit: quod in Evangelio praefiguratum est , ubi Petrus auriculam Luci saserui principis sacerdotum amputauit. Quia uidelicet populus Iudaeorum, principis sacerdotum indebito mancipatus ossequio, adeo, ut suasu illorum Baralabam dimitti, Iesum uero peterent crucifigi. In Domini passione dexteram Mat irauriculam, idest, spiritalem legis intelligentiam pei didit, ut totam litterae intelligentiam audiat in sinistra. Hinc in Canticis canticorum sponsus Ecclesiae, quam mysterio crucis redemit, ex infidelitate synagogae loquitur, dicens: Sub arbore malo suscitaui te,& reliq. Ac si dixisset, sub arbore crucis a perpetua ciuie.8 morte liberauite. Sed ibi corrupta est mater tua, ibi uiolata est genitrix tua, idest , maior pars plebis me negando & Barabbam cligendo , a me reprobata est , atque infirmata. De qua recte subinsertur i D O MIN V S mortificat & uiuificat, deducit ad inferos & reducit. Mortificalmultam in filiis, syna. gogam scilicet, uiuificat sterilem, Ecclesiam stentium. Quamuis possit commodius intelligi, eosdem uiuificare, quos mortificauerit. Idem repetit dicudo: Deducit ad interos&reducit. Hoc est quod Apostolus ait . Mortui enim estis,& ui colis ira uestra abscondita est cum Christo in Deo. Et iterum: Si conresurrexistis cum Itia
35쪽
Christo, quae serium sunt quaerite , di reliq. Sed numquid eosden deduxit ad inferos & reduxit ξ Sed hoc in capite Ecclesiae, idest Christo, cuius membra sunt fideles, absque ulla controueda potest accipi , cum quo uitam nostram τρει is Apostolu.; dixit absconditam. Ipse descendit ad inferos, ct non est anima eius in inferno derelicta, sed cito resurrexit a mortuis, de reduxit cum Pater ad semetia ipsum. De quo in serendo dicitur: D O MIN V S pauperem facit & ditat humiliat & sublimat. Manifesta est historia cum hoc nobis certissimum est, ui-1M., delicet quia humiliat superbos, & exaltat humiles. Sed altiori intelligentia de Domino potest accipi, qui propter nos pauper factus est uoluntate Patris: quia Iom. 3 sic Deus dilexit mundum, ut ipsum unigenitum daret pro nobis. Sicut Paulus 8 ait: Qui proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.
Immo etiam&sua uoluntate, ut nos sua paupertate,&hic diuites iaceret in fide , & illic heredes regni, quod repromist Deus diligentibus se. Ipse enim dita
colos, tus est magnificentia maiestatis, quia in ipso habitauit omnis plenitudo diuini Isarae ii tatis corporaliter. De ipso etiam Ilaias ait: Requievit super eum spiritus Domi ni , spiritus sapientiae & intellectus, spiritus consilii & sortitudinis, spiritus scienPbilip tiae& pietatis, &repleuit eum spiritus timoris Domini. Ipse etiam humiliatus est propter nos,atque sublimatus sicut Apostolus ait: Christus facius obedies usque
ad mortem, mortem autem crucis. Ecce audiuimus eius humilitatem, audiamus & sublimitatem. Propter quod & Deus illum exaltavit, & donauit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine IES V omne genu flectatur, caelestium, terrestrium, & infernorum. De cuius etiam sublimi late subiungitur: SUSCITANS de puluere egenum, & de stercore erigens pauperem Pater uidelicet, de terrae puluere filium tam cito suscitauit, iuxta quod ipse per
νβλ. o Psalmistam postulat, dicens : Resuscita me, de retribuam eis, ut caro eius no uid 1 ret corruptionem . secundum quod per eundem Psalmistam dicitur: Non derelinques animam meam in insemo, nec dabis sanctum tuum uidere corruptione. Ipse etiam, sicut supra dictum est,cum pauper apparuisset, atque egenus in ca ne , ut sua paupertate atque humilitate superaret diabolum superbum, qui rex dicitur super omnes filios superbiae, tamen maiestas Dei Patris de stercore eum
sublimauit ineffabiliter,&hoc quare Quaeris quare: audi quarer VT sedeat, inquit, cum principibus & solium gloriae teneat. Principes, sancti Apostoli intelliguntur, qui sedebunt cu m Christo super duodecim sedes. Sed Dominus solium gloriae retinet, non solum uidelicet in aequalitate Patris, sedendo ad dex-imb .i teram Maiestatis: Iuxta quod Apostolus dicit: Sedet ad dexteram Maiestatis in excelsis. Tanto melior Angelis effectus, quanto differentius prae illis nomen Ididi s hereditauit, uerumetiam solium glorie tenebit, secundum quod ipse ait: Pater Marc.rs non iudicat quenqua, sed omne iudicium dedit filio. Ipse enim in gloria Patris alm. 9 sui uenturus est ad iudicium, cum angelis& archangelis, cum thronis & domi Masib. is nationibus,& sedebit in sede gloriae maiestatis suae, iudicans orbem in aequitate. Sedebunt etiam & principes ruper duodecim sedes, iudicantes duodecim tribus Isaia a Israel. Hinc Isaias dicit: Dominus ad iudiciu ueniet cum senioribus populi sui. Pr . 3i Hinc Salomon alti Nobilis in portis uir eius, quando sederit cum senatoribus. Nobilis ergo erit Dominus,uir factae Ecclesiae, in portis suae ciuitatis, qui uidebatur ignobilis, ante tribunal praesidis . Qui etiam nune a multis contemnεdus putatur, quia ubi saeculi finis aduenerit, ubi patriae caelestis ingressum aperuerit et
i ctis, iam tactis parebit sublimis. Et soli si gloriae tenebit sine fine, quia regni eius Nata. mi no erit finis. Nam sequitur: Quia ipse dominabitur a mari usque ad mare&c. DOMINI enim sunt cardines terrae, & posuit super eos orbe. Cardines terraequatuor
36쪽
quatuor climata mundi intelliPntur,ui desicet, oriens,occiden septἴmo,atque meridies, super quae posui orbem, quia uidincet ubique dilatauit Ecclesiam suam. Hine Psalmista ait: Ab ortu solis usque ad occasum, laudabile nomen Psita. iii Domini. Hinc iterum scriptum est: A finibus terrae audiuimus laudes iusti. Et Issaris
iterum, de sanctis praedicatoribus: In omnem terram exivit sonus eorum, &in fines orbis terrae uerba eorum . Quamquam cardines terrae, ut quibusdam placet,
ipsi praedicatores intelligantur, super quoru fidem stabilita est Ecclesia. De quibus iniptum est : Sub quo curuantur, qui portant orbem. Ipsi quidem sunt, qui Isi νalibi columnae dicuntur, sicut scriptum est: Columnae caeli contremiscunt & pM Iob 16uent ad nutum eius, uidelicet, sancti Ecclesiae praedicatores, super quos fabricae Ecclesiae structura consurgit, sicut alia scriptura testatur, dicens: Qui uicerit, fa . 'e.3ciam illum columnam in templo Dei mei. Nam quisquis in Dei opere, recta intentione firmatur, columna in structura fabricae spiritalis erigitur, ut in hoc templo, quod est Ecclesia, positus, & utilitate prosit, & decore. Vnde de sanctorum praedicatione subinfertur, PEDES sanctorum suoru seruabit, & impii in tenebris conticescent, quia n6 in fortitudine sua roborabitur uir. Licet pedes ipsi doctores designentur , sicut per Moysen dicitur, Qui appropinquant pedibus Devi. 1, suis, accipiunt de doctrina illius, quos Dominus inter scandala persecutorum seruauit: uerumtamen pedes sanctorum, incessus actionis & ipsum opus praedicationis, accipere possumus, quod Dominus in uiam iustitiae dirigit. De quibus
Dominus ipsis praedicatoribus ait: In quamcunque domum uel ciuitate intraue Minh. io 'ritis,& non receperint vos, exeuntes de ciuitate, excutite puluerem de pedibus Moc.6
uestris. Puluis enim leuitas est terrenae cogitationis, a quo ipsi etiam summi praedicatores immunes esse nequeunt, cum pro auditoribus suis soliciti salubribus curis incessanter intendunt, & quasi per itinera mundi imo uix calcaneo terrae puluerem lingant, sed hunc pulverem leuitatis quotidie perinlisionem doctores abluere festinant lacrymarum. Hinc est, quod in Canticis canticorum, cum Ecclesia ad ossicium praedicationis surgere praeciperetur, sposo respondit, dices: Expoliavi me tunica mea, quo modo induar illa Z Laui pedes meos, quo modo cantis. Iinquinabo illos Ac si aperte dicat, deserui negotia saecularia tui causa, quo modo repetam illa λ etiam secreta compunctionis setibus ablui, quidquid in incessu praedicationis,& in cogitationibus terrenis deliqui, quomodo immundis sordiuous iterum polluar Sed, licet hoc pertimescant electi, pedes eorum a Deo se uantur , ut in nulla iace haereticae prauitatis laedentur, neque ad prauum aliquod opus dilabantur. unde sanctis animabus per Iezechielem dicituri Pedes eorum Ied . rpedes recti. Pedes sanctorum, pedes recti dicuntur, quia eorum opera ad sequεdam iniquitatem non sunt retorta,quia inter fluctus huius saeculi seruantur a Domino. Sed, dum illi seruantur, impii e cotrario, qui eorum praedicationibus contrarii fuerunt, in tenebris conticescent, scilicet Iudaei, qui tenebris infidelitatis
ct ignorantiae inuoluuntur,&lumen ueritatis contemplari non merentur, dum
sine diuino adiutorio sibi posse suiscere crediderunt. unde &sequitur, I A non in sortitudine sua roborabitur uir. γ uidelicet propria, sed uirtute diuina: potens est uir, idest, gentilis populus: uel potest gene iter intelligi, quia nullus suis uiribus bona operari ualet, nec diabolo resistere, immo si se contra dominum erigere tentaverit, bonum si quod habere uidetur, amittit, quod in ipso primo Angelo, & postea in homine demonstratum est. Scriptum namque est: Non glorietur prudens in prudentia sua, nec sapiens in sapientia sua, Ierm. nec diues in diuitiis suis: sed, qui gloriatur, in Domino glorietur. Hinc it
rum alibi dicitur, Perdam sapientiam sapientium, & prudentiam prudentium Uriasv a repro-
37쪽
I. m. t repmbabo . Quod euidentissime ostensam cst in Iudaeis , de ovibus subdiatur: D O MIN V M sermidabunt aduersarii eius, & super ipsos in caelis t nabit.) Domini namque aduersarii, idem Iudaei intelliguntur, qui dixerunt,
Isaiae it Mittamus lignum in panem eius, &eradamus eum de terra uiuentium, & no men eius non memoretur amplius. Inde cst, quod postea clamauerunt, dicen Dan. Is tes: Crucifige, crucifige eum. Super hos enim ut quibusdam uidetur adue
sarios, de caelis Dominus tonauit, quando per Apostolos perfida eorum corda terruit. Qelorum igitur nomine, ipsi apostoli intelliguntur, de quibus per Psal .
Ps .is mistam dicitur: Caeli enarrant gloriam Dei. Per tonitrua uero, comminationes miraculorum, & terrores signorum accipiuntur, quae expletae sunt, quandor apostoli coeperunt in die Pentecostes uariis linguis loqui magnalia Dei, quando Spiritus sanctus in ignis uisione super eos apparuit. Et Petro praedicante, Iudaei, tamquam tonitruo perculsi, compuncti dixerunt: Viri fratres, quid ficiemus Z Tunc Petrus Apostolus ait: Paenitemini igitur, & baptizetur unusquisque ρος- uestrum, ut deleantur uestra peccata. Hinc in Apocalyps scriptum est: Et de Mώ -ην- trono procedebant fulgura & uoces & tonitrua. hoc est quod Marcus ait. Illi autem profecti, praedicauerunt ubique, Domino cooperante,& sermonem con- si ante sequentibus signis. Quibus scilicet tonantibus, exterriti sunt inimi-- ο ci, ex quibus multi conuersi sunt ad fidem . iuxta quod Lucas ait: Et multa turiaba facerdotum obediebat fidei. per hos etenim caelos, immo per nubes , quas c spiritu sancto repleuit, cum ascendisset in caelum , super aduersarios intonuit rquamquam de nituro iudicio nonnulli uelint intelligi, ubi infideles Iudaei, qui suam hic uoluerunt statuere iustitiam, gloriantes de obseruantia lesis, sine fide Christi, iustitiae eius noluerunt esse subiecti: iudicandi sunt, non solum a D mino quem contempserunt, uerumetiam ab apostolis, qui caeli nomine intelliguntur, damnandi sunt, sicut Dominus ait, Sedebitis super sedes duodecim, iuMαι b. dicantes duodecim tribus Israel. Hinc ad eosdem Iudaeos Dominus dicit: Si ego in principe daemoniorum elicio daemonia, filii uestri in quo eiiciunt ideo iudi a s 7 ces uestri erunt. Hinc etiam per prophetam dicituri Vocabit Dominus iudicium ad ignem, & deuorabit abyssum multam, & comedet partem domus. Iudicium quippe ad ignem uocabitur, cum in iudicio iustitiae, sententia ad po nam iam aeternae concremationis ostenditur , & abyssum deuorabit, quia iniuquas atque incomprehensibiles hominum mentes concremabit, quae nunc se hominibus etiam sub signorum miraculis occultant , qui in iudicio dicturi sunt, Domine Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus & reliq. Sed tunc au- Matth. 7 dient a Domino: Discedite a me,operarii iniquitatis, nescio qui estis. Cum hiscitam pars domus comedetur, quia Iudaeos gloriantes de suae cari imoniis legis, Dra.3 atque de electorum numero se esse iactantes. Vnde & dixerunt, Nos patrem habemus Abraam. Qui olim domus Dei dicti sunt, tunc gehennae flamma concremabit. Vnde non immerito de utrisque sequitur, DOMIN VS iudic
bit fines terrae . Quod, quamuis iuxta historiam possit intelligi, quia ipse iudi
Psita. y cabit omnes fines terrae: Iuxta quod per Psalmistam dicitur: Quia in manu eius omnes fines terrae, uidelicet sua potestate cuncta decernens, tamen de suturo , ut diximus, accipitur iudicio, ubi iusta retributio futura est a Domino super fi- lios Adae. ubi iuxta Apostolum: Omnes oportet praesentari ante tribunal ipsius, si R iit reddat unusquisque rationem prout gessit. Unde& Psalmista: Reddes unicuique secundum opera sua: Tunc scilicet, quando congregabuntur ante eum omnes gentes, & segregabit omnes ab inuicem, tmquam segregat pastor oves
P m. st ab haedis. Hinc per prophetam dicitur, Parauit in iudicio iuronum suum, α
38쪽
ipse iudicabit orbem terrae in aequitate, iudicabit populas in iustitia. Ipse utique
Dominus Christus qui aduersarios suos, ac eorum iniustitiam, hic patiendo pertulit, ibi impiis ueraciter dicitur demonstrare iustitiam. Orbem terrae, sanctos uiros debemus accipere,qui de uniuersali Ecclesia, quasi de coronae circulo, cong antur. Isti in aequitate iudicandi sunt, quibus propter fidei & humilitatis tuaebonum, misericordia copiosa praestabitur, qui audituri sunt: Venite benedi- Maub.iscti Patris mei, possidete para. &c. Populi autem debent accipi peccatores, qui operibus diabolicis non uidentur exuti: isti cum iustitia iudicandi sunt,quia prosactorum suorum scelere damnabuntur, quibus dicendum est, Ite maledicti in .i ignem aeternum. Sic duobus nominibus, aequitatis &iustitiae, qualitatem illam iudicii, mirabili breuitate descripsit. In quo iudicio, ut diximus, iniqui . 2Iudaei acrius damnabuntur, quia Dominus iudicabit fines terrae. Ceterum, quantum ad moralem pertinet intelligentiam, sines terrae extrema hominum atque intentiones designantur, quae Dominus iudicare dicitur. Ipse quidem pius conditor noster, facturam suam non deserens, mala hominum & per suam patientiam tolerat, & per eorum quandoque conuersionem relaxat. Cum dure iras atque insensibiles mentes respicit, modo cas minis, modo uerberibus, m do reuelationibus terret, ut, quae pessima securitate duruerant, salubri timore mollescant. Scit enim Dominus, quia extrema uitae nostrae, plus iudicat: & iccirco electos suos in fine soli citius purgat. Hinc est, quod hic scriptum esti Dominus iudicabit fines terrae. quia tanto ultimis nostris inuigilat, quanto in ipsis initia sequentis pensat. Et quia nostra opera atque intentiones diuersis modis , sicut dictum est, in extremitate examinat, benedictum est, Dominus iudicabit fines terrae, id est, extrema hominis, quoniam non inde iudicabuntur, quae in melius uel in deterius medio tempore commutantur, sed in quibus extremis inuentus fuerit qui iudicabitur. Sequitur, ET DABIT imperium regi suo. γ Dominus dat imperium regi uio, quia Deus Pater ubique potest tem dedit unigenito filio suo : iuxta quod Daniel in uisione sua loquitur, di- .cens: Aspiciebam in uisione noctis, de ecce, cum nubibus caeli, quali filius h minis uenit, &usque ad antiquum dierum peruenit, & in conspectu eius obtulerunt eum, & dedit ei potestatem ,&honorem, & regnum,&omnes populi,
tribus, &linguae ips seruient. Potestas eius potestas aeterna , quae non aufer tur, & regnum eius regnum sempiternum, quod non corrumpetur. Hoc est, quod Apostolus alti Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, sesse se aequalem Deos, sed semetipsum exinanivit, sermam serui accipiens, in sumilitudinem hominum factus,&habitu inventus ut homo, humiliavit seme ipsum, factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: Propter
quod & Deus illum exaltavit, & donauit illi nomen quod est super omne n men, ut in nomine Iesu omne genu fleelatur,&reliq. Hinc Isaias ait: Multiplicabitur eius imperium, & pacis non erit finis: Super solium David, ct super re. gnum eius sedebit. Hinc angelus ad Mariam alti Dabit illi dominus Deus se- tu a idem David patris sui, & regnabit in domo Iacob in aeternum , & regni eius Misea εnon erit finis. De quo etiam bene ait, Et dabit imperium regi suo; ipsi uideliacet Christo, cui tradidit Pater omnia in manus: seu, dabit regi suo imperium, hoc est populo Christiano. Dat eis uirtutem, quia super carnem, sicut reges, regnant, & in illo, qui propter eos sedit sanguinem suum, mundum uincunt.
ET sVBLIMABIT cornu Chiisti suid Quid per cornu Christi, nisi firmissimam ac celsam potentiam suam debemus intelligere, quae cuncta supereminet e Deipso tranquelae tias loquitur, dicem: Erexit cornu salutis nobis. ossa si- 2-
39쪽
quidem omnia carne inoluta sunt: cornu excedit carnem, & ideo eornu salutis, regnum saluatoris Christi uocatur, quod cuncta gaudia huius saeculi sup rat: in cuius significatione, Dauid uel Salomon, cornu olei sunt in regni gloriam consecrati. Verum, ut quibusdam placet, per imperium, quod a Patre filius accepit, specialiter Ecclesia tantummodo designatur. De quo per Psalmi stam Pater loquitur , dicens r Postula a me & dabo tibi gentes hereditatem tuam, & possessionem tuam terminos terrae. Cuius terminos ih dicat, sicut superius dictum est: Dominus iudicabit fines terrae. Pater non iudicat quem-I-.3 quam, inquit in Evangelio, sed omne iudicium dedit filio. Et illud i Potes iatem dedit ei ficere iudicium , quia filius hominis est. De quo etiam alibi ipse fi ima lius dicit: Ego autem constitutus sum Rex ab eo, super Sion montem sanctum eius. De quo etiam imperio annectit, dicens: Et sublimabit cornu Christi sui. Hoc ad corpus eius, quod est Ecclesia, referri uolunt, Omnes quippe unctos eius chrismate, recte Christos possumus dicere, quod tamen totum, cum suo canite, corpus, unus A Ch istus. Cuius Christi regnum, idest, corporis sui , ipse filius sublimauit, quando ubique dilatauit, & in fide firmiter stabiliuit, ®na mundi confregit, & superari ea fecit. Iuxta quod per almistam alti Et omnia cornua peccatorii confringam, idest regna, & exultabuntur cornua iusti. γrnua iusti, regnum est populi es . His quamquam impolite, ut intelligore potuimus, & mihi tradita suerant, inculcauimus, qualiter Anna de Christo, atque de Ecclesia gentium, & repulsione synagogae prophetauerat expletis, Domino fauente, ad alia tandem stylum uertere conamur. INTEREA Samuel erat ministrans in templo Domini accinctus ephod. 7 hoc est superhumerali lineo, quod distat ab illo eρhod, quo induebatur pontifex, ex quatuor co. Ioribus, concessum minoribus gradibus erat, ad utendum. ET TUNIC A M paruam sectebat ei mater sua, & reliq. γ Tunica enim parua quam facis . bat ei mater, significat doctrinam ficilem, qua induendi sunt rudes animi cre- i. m. s dentium : qualibus Paulus dicit: Lae uobis potum dedi , ct reliq. Superhum erale uero lineum,significat castitatem & continentiam cum bonis operibus. Quia, quisquis diuino ministerio langi appetit, necesse est, ut primum caste continenterq. uiuat, ac sic in bonis operibus semetipsum exerceat. PORRO filii Heli, & filii Belial, nescientes Dominum, neque officium sacerdotum ad populum, sed quicumque immolasset uictimam, ueniebat puer sacerdotis dum querentur carnes,& habebat suscinulam tridentem in manu sua, & mittebat eam in lebetem, uel in caldariam, & reliq. usquequo ait, Erat ergo peccatum puerorum grande nimis coram Domino, quia detrahebant omnes sacrificio Domini. Hic enim nihil aliud iuxta anagogem dicere possumus, nisi secundum moralem intelligentiam, quam solers sapientium dosrina ethicam uocat, qualiter multi per appetitum gulae, & mucrone concupiscentiae pereunt. Quorum qualitates ut liquidius lector cognoscere possit, quinque modos diuinarum scriiturarum auctoritate steti describere conabimur, scut Papa Gregorius etiam dis dictis asseruit. Aliquando namque indigentiae tempora praeuenit, aliquando uero tempus non praeuenit, sed cibos lautiores quaerit. Aliquando quaelibet, quae sumenda sunt, praeparari, accuratius expetit. Aliquando autem qualitate ciborum, tempori congruit, sed in ipsa quantitate sumendi, mensuram refectionis excedit. Nonnumquam uero abiectum est, quod desiderat, & tamen ipso aestu immensi desderii deterius peccat. Mortis quippe sententiam, patris ore Ionatham meruit, qui in gustu mellis constitutum edendi tempus antecessit. Ex Aegypto populus educias in eremo occubuit, quia,despecto manna, cibos in
40쪽
nium petiit, quos lautiores putauit. Et prima sicut hic textus histbria edocet,
filiorum Heli culpa laborta est, q uod ex eorum uoto sacerdotis puer, non antia quo more coctas, uellet de sacrificio ct carnes accipere, sed crudas quaereret, quas accuratius exhiberet. Et cum ad Ierusalem dicitur: Haec fuit iniquitas So- comae sororis tuae, superbia, si turitas panis, & abundantia aquae: aperte ostenditur, quod iccirco salutem perdidit, quia cum superbiae uitio, mensuram mmderatae refectionis excessit. Et primogenitorum gloriam Esau amisit, quia magno xltu desiderii, vilem cibum, idest, lenticulam concupivit. Quam cum uenditis etiam primogenitis praetulit, quo in illam appetitu anhelaret, indicauit. Neque enim cibus, sed appetitus in uitio est. Unde & lautiores cibos plerumque sine culpasi mimus, & abiectiores non sine reatu conscientiae degustamus.
Hic quippe, quem diximus, Esau, primatum per lenticula perdidit, & Elias in
eremo uirtutem corporis carnes edendo seruauit. Vnde & antiquus hostis quia non cibum, sed cibi concupiscentiam esse causam damnationis intellexit: & primum sibi hominem, non carne, sed pomo subdidit:& secundum non carne, sed pane tentauit. Hinc est quod plerumque Adae culpa committitur, etiam cum abi &uilia sumuntur, neque enim Adamselus, ut a uetito se pomo suspenderet praeceptum prohibitionis accepit. Nam cum alimenta quaedam saluti nostrae Deus contraria indicat, ab his nos quasi per sententiam uetat. Et cum concupiscenter noxia attingimus , profecto quid aliud quam uetita degust mus Ea itaque sumenda sunt, quae naturae necessitas quaerit, & non quae edendi libido suggerit. Nam siquis uoluptatibus gulae inesirenate deseruire sudu rit, ad foueam uitiorum grauius prolabitur. Et etiam ab statu rediitudinis c dens, ad mortem animae pertrahitur, & bonum, quod uidetur habere, amittit.
Quod de his filiis Heli in sequentibus demonsuatur, qui propter libidinem gulae ad maius peccatum sui cumulandum peruenerunt, ut dormirent cum mulieribus, & transgredi ficerent populum Domini. Vnde non solum a sacerdotio eiecti sunt, sed etiam morte multati. Nam sequitur, HELI autem senex erat ualde,&audiuit omnia quae siciebant filii sui uniuerso Israeli, & quo modo dormiebant cum mulieribus &α Quamquam simpliciter nonnulli super adulterio intelligi velint, ut Iosephus quoque dicit, mulieribus,religitonis causa conuenientibus, contumelias inferebant: aliis quidem uiolentias Acientes, aliis uero persuadentes donis. Nihilq. eorum uita a tyrannide pessima differebat, quod & nostri doctores afferunt, tamen dormisse eos dicunt Hebraei cum mulieribus, quae obseruabant ad ostium tabernaculi, eo quod post menstrui tempus , aut partus, non impleto secundum legis praeceptum sacrificio, suadebant eis ad uiros suos redire, eisq. commisceri. Et dormire ideo dicuntur, quia eas dormire
cum uiris suis, contra legis praeceptum, iaciebant. Vnde idem Heli post paulum ait: N O N est enim bona sema quam ego audio , ut transgredi raciatis populum Domini in Transgressionem ergo populus ficiebat, quia, sacrificio non rite
peracto, uxoribus suis iungebatur. Sicut enim extorquebant carnes ab imm lante, ita etiam extorquebant sacrificium ab offerente. Et iccirco sicut in aes
rendis carnibus faciebant homines detrahere sacrificio Domini, ita quoque nihilominus in coniungendis uxoribus transgredi ficiebat populum. .am intelligentiam siquis sequi uoluerit, suo iudicio derelinquimus, nos priorem magis sequi decernimus. SI PECCAVERIT uir in uirum, placari ei potest Deus; si autem in Deum peccauerit uir, quis orabit pro eo ξὶ Non igitur eo modo in uirum, quo in Deum, peccatur, quia in uirum peccare peccatum qu tecumque est, leuiori. remissio. In Deum uero peccare, idest, ab eius cultu r