Joannis Devoti ... Institutionum canonicarum libri 4. Tomus primusquartus

171쪽

cap 45 dμ ristib. opp. eom. 6 col. 855 edie. eie. ideo -tum Episcopo, tum ua ante sede Capitulo definiti Unui sententiam ex non soripto serre licero arbitratur, quod sint illustres iudices, qui eius solemnitatis necessitate soluti sunt in IV. 2 Cod. assenectu ροα PPr C. recit. Verum in os logo id tantum illustribus iudicibus datur, ut e iam per vicium suum .

tentias dosinitivas reciegne ex labella , oum ulli de-hearit eas suo ipse oro scriptas μα liballo partibus Ietero, qund generatim Canonico quoque iure de Episcopo constitutum est prope r dignitatis Praero sotivam, ut inquit Boni sucius Vili. in sit. cap. sus Mneen. et rs itidio. in 6. Ego id jure singularido Episcopo sancitum arbitror, ut eum causΔm DO gnosceret inter olericos, scriyturae solemnitate in Eervare non cogeretur. 8imile ius singulure de Prae Doto Praetorio, qui vorbo sentinneiam drcsbat, constitutum fuisse, fori hit Cassiodorus Var. l 5.6 utim. I seu PDmid. Pra Dct. Prael. Pog. 9m edit. Rotomag. 3679. sed ceteri illustres iudices, de quibus simi- Io ius editum non fuerat, definitivas sententias scrupto mandare debebant, neque certo laudata lex 2 eos hvo necessitate solvit.

g. VII. Collata in libollum sententia ab ipso

judice recitanda est, et vero prassentibus, ct Nisaltem in eam rem vocatis litigantibua I . Tan-ἡ tom Praefectis Praotorio , reterisque illustribus magistratibus Jure Civili concessum est, ut Perminiουtrofi suos sρntentias ex tabelli, reeitent sa); et exemi'lo illustritim magistrat num Bonifacius Ili sancivit, ut etiam Episcopi sontentias aurea

per alios proferant R. Sed jam ubique receptum est, ut judicum sententiae per alius rueituntur 4);

imo apud nos a nemine sentisntia legitur, aedeam latam, et Publicatam notarius peculiari libro horibit, eaque tunc incipit Vim tuam exse

rere.

172쪽

Iib. 5. cap. 25. O . eom. 5. col. 12 Et in cod. det neen. εx Peris. νες tωn. tona. 9 col. 995 aedit. me. De holus avitem vocabuli intor Petratiotio magno est sontentiarum divvirlium. Millo quorum inua explanatio nos plane ridior las, et mitro illos, qui res

Itim illum in utroque codice εμ etati facile patebit. Fere inter omnes Oonstat, Psticulum efflo libellum, ex qDO sententiu recitatuν; sed mule bilina nominis causam teddunt, quia scili stet Ox solitontia semis r aliqui δ periculum an beat , aut rotis , aut in-dox si male iudicavit, qua etiam CDiaoii pereleritia est. Ego asseritior Iacobis Gotho edo in let 2 cod. ε-

ut tentavien, Dein aci modum Psrictiliam fucsers ni halest aliud, quam rem unt ea teRturo, ne quid per errorem fiat. Est igitur prericulum tu hellu, seu libellos, an quo index scribit quod sentit, ac sed nislo logens, κιque celagoris, quuo seri Plo mandavi

173쪽

cuncta emenda f, quae emendanda putat, ut in hisco scripturis fieri solet, doniquo conficit sententiam, quam recitarct debet. Uno verbo quod a nobis minuta, id in Codicibus Theodosiano, et Iustinianeo po iculum appellatur. 2ὶ Leg. 2 cod. des nuten. ex Peric. ν-itan. 5) Cap. uti. de Senten. st 1 ε judic. rn 6

4 Consulo Gudosinum ds Jur. novis. lib. 4g. VIII. Quod attinet ad idioma, quo sententiam concipere oportet, Id jure Romano tantum Lretinum erat, quod in ferendis sententiis, atque in publicis acti hos adhibebatur si . Quod quidem jus non in nrhe solum , sed etiam iuprovinciis, licet alio sermone uteretur popuIus, obtinuisse videtur et . Sed Arcadii, et Honorii

lege sRncitum est, ut magistratus provinciarum tam latina, quam groca lingua sententias Proserre possint su). Ecclesia semper usa videtur praeco, aut latino Enrmone, qualem videlicet populi usus postulabat; quin etiam po8teaquam sermo latinus popularis essμ desiit, eum in dicendis sententiis Occidentalis Ecclesia retinuit. Νunc etiam serum sasculare multis in locis latina lici-gua , barbara tamen, et incondita latitur.

2) S. Augustiuus de Civit. Dei lib. 19 cap. 7ri P. eom. 7 col. 55l cie. edit. Venet. I) Leg. 12 cod. do nuten et ines 1loq. Quum legem quidam pugnare existimat cum dici. IS. 48 sed revera nulla inter utrumque Pugna est.

g. IX. Noctu quoque iudicia exerceri, aut sententias serri vetant leges Romanorum I),

quod jus profluit a legibus xl l Tabularum 3).

Nam quidquid judex agit, non in tenebris, sed Palam , atque in omnium luco agere debet. AJure Civili Canoniciam non abludit 3); sed ta

174쪽

m An exempla non degunt judiciorum, quannoctu gesta vim, et exitum habuerunt 4 . Certo etiam in loco, In quo jus dici solet, sPntPntia ferenda est 5); sed his in rμbus spectare decet locorum consuetudinem; et jam plerisque in locis subtiliores hao solemnitates sori usu gu-blutae sunt.

I sdit. Pitisol Leo vardias 1714 AroOPugitus noctu iudicasso constat, et multa sunt oxempla iudicio

rum noctu gestorum aut ex coti sensu litiguntium, aut ex locorum consuetudine.

g. X. Porro sententia debet esse cum Juro Consentiens, actisque, et probatis congru ns l . ut εi juri expresso repugnet, nulla sit sa) ; si vero litigantis juri adver4etur, valet quid His, etsi iniqua sit, sed per appellasionem Suspen

ditur , novoque jndicio revocatur I) Dubet

Ctirem esse certa, et quae definite absolvat, aut condemnet; quamquam necesho non Ait in ea decidenda rationes enarrare , nis I id graviου Rufri postulet ) , postro mo controvresiam Per omnes ejus Partes expedire dρhet. Hin V non tantum super praecipuo negocio ferenda est, sed etiam super iis, quae negocio accedunt, cuIu2 om. III. l eo-

175쪽

hoiluo glant connexae, et conjunota , uti sunt expongae litis, et fruetus percepti; dedeceo enim,

absoluto judicio, litem alteram ex prima litis materia exoriri η. si Si aliud ex actis constet, et aliud iudici

ex privata conscientia exploratum sit, inulti putant, judicem non secundum acta , et Probata, sed sociandum conscientiam judicare oportero. Verum huco sententia longiorem faciet indicii cursum , et graviori sti mptu utrumque litigant om ussiciet, neutri turnen proderis. Nemo enim judici extra uota crudere cogitur, illa qtie stati m novo judicio secundum nota revocnhil Dr. Τutius esset indicem sese prorsus ab eo iudicio abstinere, caligam quo dosorro ad judicem superiorem, vel . de compotiendo neg

oici laborare. Quod si nihil horum facere judex ΡOssit, et omnino sententiam ferrct cogatur, cum nous cundum, id quod i ses no Uie eam quam Pravata Ffrsona, sed Aeciancium id, quod sibi innotesc e tamquam psi sonas publicare, licto eSt sectandum uota, et Probata iudieare debere tradit S. Τhomas 2 2 qua ext. 67 ale. 2. Ex iis tumen , quae iudex privati in novit, adjuvari potesse , pergit ipse Thomas, ut districtius uisctitiae probationes inductas , tιt possit Earum adre ctum in Desstigares. Quod si reas non possit dojure respeliares, Hebet fas 'in Juificando sequi. Latoea de ro disputat Covarruvius Var. resol. lrb. I c. 1

. XI. Et quia litem injusto videtur insti

tuisse, qui causa cecidit, ubique victus in Ex Pensas victori condemnatur I), praesertim si ConStet, Cum temere, ac per calumniam litem

176쪽

fulisse set) Fructus vero, quos Victus Cogitur restituere, ii praecipui, sunt, qui post litem contestatum fuere percepti , aut saltem percipi potuissent; quoniam, re in judicium deducta, statim in possess/ore mala fides oritur 3). Quin eti-nm si quis ante litem contestatam in dolo, malave fide versatus est, etiam fructus antea Perceptos restituere debet. 19 Leg. 5 cod. de Frucρib. se Iit. sv ns. in Confor Dono Iliani des Itir. lib. 16 cap. 5 m. 6 et seq. tiam. 6 col. 5C9 et 3 2. Edit. Cit. Jὶ Leg. 2 cod. EOd.

g XII Lata , et publicata sententia , nisi ah' ea intra decem dies appellatum suerit, Vim acquirit rei judictitae 1 , quae finem controversiarum pronunciatione judicis accipit sa). Nam

qui intra legitimum tempus non provoc&Vit, cum provocare posset , is in sententium conseugisse videtur. Proprie res judicata ; non gententia, controversiae finem imponit, quoniam haec non ita rem expedit, ut totum negocium plane finitum habeatur. B es judicata actionem , et exce

ptionem parit 3); jus facit inter litigantes,

quin et tertium obligat, si ex Ejus consensu lis nota sit, aut si causam ab alterutra parte ha

quum postea nova Prodierint monumenta , tamen iis per rem judicatam extincta , nonnisi oporestitutionis in integrum, redintegrari potest 6). I) Novell, 25 cap. l, quam Pontifices sequun

177쪽

ro pro Θlla num. 22 eom. 5 pag. 385 edit. Gs nov. 1744. S atus, inquit reipublicae maximε judicatis resis

bus contin tiar.

63 Log. . cod. ds Re judio C. 21 .ds Mnesne. et re judic. g. XIII Multae tamen causae sunt, in quibus sententiae vim nunquam obtinent rei judi- Cretae, quam florem reppellatum non fuerit, eaeque idcirco recte res vocantur. Hujusmodi sunt

nuga μ, in quihns ngitur de vi matrimonii si)itstm gθntentia o latae a judice e Xcommunicato, a), vel incompetente, aut competente quidem sed contra jus expressum δ), aut contra priorem rem judicatam 4), aut neglecto juris ordi-nμ, nut ex salsis instrumentis, et testibus, a

quihus judex deceptus est 5), aut quRe legitime publicatae non gnnt 6ὶ , aut quae dictae a judice pecunia corrupto 7), deu,que nunquam

transHunt in rem judicatam sententiae criminales , in quibus rei condemnati sunt, praesertim cum subjecti sunt poenae, quae restitutionem

178쪽

g. XIV. Rei judicatae finis est Executio,

per quam ad eXitum ; actumque perducitur, quod re iudicata definitum, si mandatum est l). Nam vana, et inanis esset sententia, nisi exitum haberet, qui finis ost, quo referri omnem judiciariam disceptationem oportet. Haec autem executio fit statim in aetione reali, si res ipsa , quae extat, tradi possit; In actione personali dantur induciae quatuor mensium, qui redie, quo edita, vel si provocatum suerit, a die quo confirmata sententia, est, numerantur E). Sed judex praescriptum tempus vel produceris, vel contrahere potest, uti rerum ratio postulare videbitur 3). Nunc fori usu, et consuetudine receptum est, ut vel statim post emisgam sententiam , vel post aliquot dies, vel etiam post longum tempus arbitrio judicis constitutum expediantur literae executoriales; quarum vi apparitores, aliique inferiores ministri sententiam exequantur. 12 Fit exeo utio post rem iudicatam ; quoniam indicii in ilium ah egeo utione sumero nian licet se 58 ff. do Re judic., log. I cou. do Exocut rei iud C.

ius, quod profitemur, illa instrumenta, Per quae debitor non adito iudice, neque edita re iudicata in car eros detriadi potest.

2) LQ. 68 ff. dA R i vindic., C. 6 da Sontent. oe rs iudic., G. 26 G Μc. et potest. iud. delogae. Tempus hoc humanitatis gratia, ut ait Papiniurius in Iet 16 in An. f. des Compsnsae. debitori a lego

conceditur, ut tempus haheut conquirendae pocuniae, quam n dversario persolvat. Et olim quidem

ex iuro XII. Tabularum temptis illud orat triginta dierum, qui in iisdom tabulis iusti dies appella

179쪽

rari qNο eod m vocabulo utitur Cicero da Leti-hus lib. 2 . 0 opp. eom. I pag. I98 edie. ol vestiGctracti'. 743 Pra Ἀtes1 idaeas matris , inquit famulo', eo qus iuxtis dictbus, ns quis stipesm cogito', hoc Est diebus certis, quibus fas ost stipem cogere. Illua vero triginta dierum spatium, quod datur, ut iri dicato satisfiat, modio iam tempus dicitur in log. 84, i. In Pecunia θ. do leg. 1 , s in I g. 1 ff. de It ira. scitiq. Itaque ex loge XII Tabulae iam recte dioi P0 torni modicum tempus, quo iudicato satisfieret; sed immodio iam notum est ex constitutione Iusti niani qui illud ad menses quatuor prorogavit.

heat; quoniam per executiones quis ad parenduin sentyntiae cogitur, nemo autem reliquem Comere sui e iurisdictione potest. Hinc judex ordinarius . atque judex a Summo Pontifice , auto Princi po delegatus, quod plenam haebent iurisdictionem, sententiam ipsi suam exequuntur I); Hodemque jure potitur judex, cui a magi tratu iurisdictio mandata est 23. Quin de-

Iegati a Summo Pontifice, ut facilius gententiam exequantur, recceptλm potestatem, et ju- Tisdictionem per annum retinent 3 . Verum datus iudex, et arbiter, quorum tantum Propria est rei cognitio , sententiam non exequuntur , sed eius executio pertinet red magistratum 4), undo jus cognoscendi profectum eουt. i9 Cup. 7 et 1i des oblic. et potest delegae. 2) Leg. 5 ff. de ostio. 0tis cui mand . aut jurisdict. 5ὶ Cop. 7 et 26 de ostic. et potese. dsi gat. 4) LU i5 ff. des Bs judio. , U. 4 de lor. Competen. 6. XXI. Cum autem fit executio , certus

180쪽

181 est observandus ordo , quem Jus constituit. Nimirum si res ipsa eXint, quae r stitui debet. ea, vi quoque, ubi opus fuerit, ndhibita, nu-suronda est I); si nulla en Sit, aut propter pecunino debitum facienda hit executio, primum capienda sunt bona mobilia, deinde immobilia , postremo, si illa non eXtent, vel satis non sint, jura, et nomina debitorum, semper tamen pro modo debiti, creditori addicenda sunt sa). I an tum speciali jure cautum est; ut non nisi in subsidium exeontio fiat in stipendia, arma, et equos militum u); itemque ut instrum nia ad agriis culturam necessar a eNecutioni non subjician

re optum est, ut creditor iudiscriminati in tum mo-hilia, tum immobiliu capiat debitoris bona , praesertim cum creditum hyPothecari iam est.

similitudinem autem instrumentorum, quae ad agri- oti turam sunt necessaria , etiam instrumenta artis, iciam quis ex prout , executioni non subsunt. Similiter executio non fit in vestes, quibus, quis iu-

g. XVII. Cum executio pertinet ad bona mobilia, ea perficitur ab apparitori hus, qui se

in locum conseruntur, ubi sunt hona, quorum partem capiunt, eamque inserunt in Iocum publicum , ubi servanda est, donee auctione constituta vendatur, aut a dehitore recuperetur. Quod si hona haec ad publicum locum deserri Commode nequeant, ubi sunt, retinentur; sed clausis, obsignatoque ostio, et edicto proposito, noquis ostium effringat, locu umoe ingrediatur si,