Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

101쪽

tenentes dextrum, praeter spem incondite discesserunt: dumque primi fugientium postremos impediunt, gremio legionum protecti, fixerunt integrato proelio gradum. 38. Hoc autem exinde acciderat, quod, dum ordinum restituitur series, cataphracti equites viso rectore suo leviter Vulnerato, et consorte quodam per cervicem equi labentis pondere armorum Oppresso, dilapsi qua quisque poterat, peditesque calcando cuncta turbassent, ni conferti illi sibique vicissim innixi stetissent immobiles. Igitur, cum equites nihil praeter fugae circumspectantes praesidia, vidisset longius Caesar, concito equo eos velut repagulum quoddani cohibuit. 39. Quo agnito per purpureum signum Draeonis, summitati hastae longioris aptatum, velut senectutis pandentis exuvias, stetit unius turmaeti ibunus, et pallore timoreque perculsus, ad aciem in tegrandam recurrit. 40. Utque in robus aniat fieri

dubiis, eosdem lenius increpans Caesar: Quo, inquit, cedimus, viri fortissimi y an ignoratis fugam, quas salutem numquam reperit, irriti conatus stultitiam indicare' redeamus ad nostros , saltem gloriae futuri participes , si eos pro Republica dimicantea non relinia quimus inconsulte. l. Haec rererenter dicendo, reduxit omnes ad mum a subeunda bellandi, inutatus salva disserentia veterem Sullam: qui, cum contra Archelaum Μithridatis ducem educta acie proelio fatigabatur ardenti, relictus a militibus cunctis, cucurrit in ordinem Primum; raptoque et coniecto vexillo

in partem hostilem, Ite, dixerat, rorii periculorum elaeti , et seitantibus ubi relictus sim Imperator , r spondete nihil fallentes , aolus in Boeosia pro omnibus nobis cum dispendio sanguinis sui decernens. 2. Proinde Alamanni, pulsis disiectisque equitibus nostris, primam aciem peditum incesserunt, eam abiecta resistendi animositate pulsuri. Φ3. Sed postquam comminus Ventum est, pugnabatur paribus diu

102쪽

m omentis. Cornuti enim et Braecati, usu proelio mdiuturno firmati, eos iam gestu terrentes, barritumetvero vel maximum: qui clamor ipso servore certaminum a tenui susurro exoriens, Paullatimque adulescens, ritu extollitur fluctuum cautibus illisorum riaculorum deinde stridentium crebritate hincindo convolante, pulvis nequali motu adsurgens, et prospectum eripiens, arma urn is, corpora corporibus

obtrudebat. 4 . Sed riolentia iraque incompositi

barbari in modum exarsere nummarum, nexamque Scutorum compagem, quae I Stros in modum testudinis tuebatur, scindebant ictibus gladiorum adsiduis. 5. Quo cognito, Opitulatum conturmalibus suis celeri cursu Batavi venere cum regibus formidabilis manus, extremae necessitatis articulo circumventos, si silvisset fors, ereptura) torvumque canentibus classicis, adultis viribus certabatur. q6. Verum Alamanni bellum acriter ineuntes, altius anhelabans, vehit quodam furoris adsectu opposita Omnia deleturi. Spicula tamen verutaque miSsilia non cessabant, serrataequo arundines fundebantur: quamquam etiam comminus mucro feriehat contra mucronem, et loricae gladiis findebantur, et vulnerati nondum emiso cruore, ad nudendum exertius consurgebant. I. Pares enim quodammodo solvere cum paribus, Alamanni robusti et celsiores; milites usu nimio dociles: illi feri et turbidi; hi quieti et cauti: animis isti fidentes; grandiAsimis illi corporibus froii. 48. Resurgebat tamen ult-. quoties Ri morum pondere pulsus loco Romanus: Ias- satisque impressus genibus, laevum reflectens poplitem barbarus subsidebat, hostem ultro lacessens: quod indicium est Obstinationis extremae. q9. Exsiluit itaque subito ardens Optimatium globus, inter quos decernebant et reges, et sequente vulgo anto alios agmina nostrorum irrupit, et iter sibi aperiendo' adusque primanorum legionem pervenit, locatam in

103쪽

medio squae confirmatio Castra praetoria dictitatur

ubi densior et Ordinibus frequens miles, instar turrium fixa firmitate consistens, proelium maiore spiritu rω petivit: et vulneribus declinandis intentus, sequi in modum mirmillonis Operiens, hostium latera, quae nudabat ira flagrantior, districtis gladiis perforabat. 50. At illi prodigere vitam pro victoria contendentes, tentabant agminis nostri IaXare compagem. Sed continuata serie peremptorum, quos Romanus iam fidemtior stravit, Succedebant barbari superstites interfωctis: auditoque occumbentium gemitu crebro, paVOre perfusi torpebant. 51. Fessi denique tot aerumnis, et ad solam deinceps Strenui fugam, per diversos tramites tota celeritate egredi festinabant: ut e mediis saevientis pelagi fluctibus, quocumque avexerit Ventus, elici nautici Properant et vectores: quod voti magis quam spei fuisse, fatebitur quilibet tunc praesens. 52. Aderatque propitiati numinis arbitrium Clemons rei secans terga cedentium miles, cum interdum flexis ensibus feriendi non suppeterent instrumenta, ipsis barbaris tela eorum vitalibus immorgebat: nec qui quam vulnerantium Sanguine iram expleVit, nec satia ut caede multiplici dexteram, Vel mi Seratus suinplicantem abscessit. 53. Iacebant itaque plurimi transfixi letaliter, remedia mortis compendio postulantes: alii semineces labente iam spiritu, lucis usuram.Oculis morientibus inquirebant: quorumdam c

rita discissa trabalibus telis, et pendentia iugulis c

aerebant: pars per lutosum et lubricum solum in s ciorum cruore lapsi, intactis ferro corporibus, acervis superruentium Obruti necabantur. 5 . Quae ubIsatis evenerου prosperrime, validius instante victore, acumina densis ictibus hebescebant, splendentesqua galeae sub pedibus Volvebantur, et scuta: ultimo donique trudente discrimine barbari, cum elati cadau

rum aggeres exitus impedirent, ad subsidia numinis

104쪽

petivere, quae sola restabat,t, eorum terga iam pedistringentis. 55. Et quia cursu sub armis concito fugientes miles indefessus urgebat: quidam uandi peritia eximi se posse discriminibus arbitrati, animas fluctibus commiserunt. Qua causa celeri e de siditura praevidens Caeshr, cum tribunis et duestris est more obiurgator o prohibebat, ne hostem avidius --quens nostrorum quisquam se gurgitibus committeris verticosis. 56. Unde id observatum est, ut marginisbus insistentes confoderent telorum varietate Germ nos: quorum si quem morti Velocitas subtraxisses iacti corporis pondere ad ima fluminis subsidebat. 57. Et velut in quodam theatrali spectaculo aulaeis miranda monstrantibus, multa licebat iam sine metu videre: nandi strenuis.quosdam nescios adhaerentes; - fluitantes alios, cum expeditioribus linquerentur ut stipites; et velut luctanto amnis violentia, vorari quos dam fluctibus involutos; nonnullos clypeis Vectos, Praeruptas undarum occursantium moles obliquatis meatibus declinantes, ad ripas ulteriores pos multa discrimina pervenire. Spumans denique cimore barbarico decolor alveus insueta stupebat augmenta. 58. Dum haec aguntur, rex Chnodomarius, repedita copia discedendi, lapsus per funerum strues, cum satellitibus paucis celeritate rapida properabat ad castra, quae prope Tribuneos et Concordiam munimenta Romana fixit in Triboccis, ut escensis navigiis, dudum paratis ad casus ancipites, in secretis se secessibus amandaret. 59. Et quia non nisi Rheno transito ad tentoria sua poterat pervenire, Vultum, ne agno sceretur , operiens, sensim retulit pedem. Cumque propinquaret iam ripis, lacunam palustribus aquis interfusam circumgrediens ut transiret, calcata mollitis glutinosa, equo est evolutus: et confestim, licet obeso corpore gravior, ad subsidium vicini collis evasit iquem agnitum nec enim Potuit celare, qui fuerat, AMMIANua I. G

105쪽

fortunae prioris magnitudine proditus) statim anhelo

cursu cohors Cum tribuno Sequuta, armis circumdu- tum aggerem nemorosum cautius Obsidebat, perrumpere verita, ne fraude latenti inter ramorum tenebras exciperetur Occultas. 60. Quibus visis compulsus ad . ultimos metus, ultro Se dedit, solus egressus et comitesque eius ducenti numero, et tres amici iunctissimi, flagitium arbitrati post regem vivere, Vel pro rege non mori, si ita tulerit casus, tradidere se vinciendos. 61. Utque nativo more sunt barbari humiles in adversis, disparesque in secundis: servus nitenae voluntatis trahebatur pallore confusus, Claudente no Xarum Conscientia linguam: immensum, quantum ab eo disserens, qui post seros lugubresque terrores cineribus Galliarum insultans, multa minabatur et saeva. 62. Quibus ita favore superni numinis temninatis, . post exactum iam diem occinente liticine revocatus invictissimus miles, prope supercilia Rheni tendebas, scutorumque Orduae multiplicato vallatus, victu si uebatur et somno. 63. Ceciderunt autem in hac pugna

Romani quidem CCxL. et III. rectores Vero IV. Bainobaudes Cornutorum tribunus, udaeque Laipso, et Ιnnocentsus cataphractarios ducens, et vacans quidam tribunus, cuius non suppetit nomen: eX Alamannis Ve -ro sex millia Corpor in inventa sunt in campo Constrata, et Inaestimabiles mortuomini acervi per undassumitiss serebantur. 6 . Tunc Iulianus, ut erat foris tuna xui spectatior, meritisque magis quam imperio potens, Augustus acclamatione concordi totius exercitiis adpellatus, ut agentes petulantius milites increpabat, id se nec sperare, nec adipisci velle iurando confirmans. 65. Et ut nugeret eventus secundi laetitiam, concilio Clinodomarium iussit sibi onerri: qui primu curvatus, deinde humi suppliciter fusus, gentilique prece Veniam poscens, bono animo esse est iussus. 66. Et diebus postea paucis ductus ad comita

106쪽

eum Imperatoris, missusque exinde Romam, in castris peregrinis, quae in monte sunt Caelio, morbo veterni

consumptus eSt.

67. His tot ac talibus prospero peractis eventu, in palatio Constantii quidam Iulianum culpantes, ut princeps ipse delectaretur, inrisive Victorinum ideo

nominabant, quod verecunde referens, quoties impia raret, superatos indicabat saepe Germanos.' 68. Interque exaggerationem inanium Iaudum, Ostentationemque aperte lucentium, instabant ex usu Imperatο- rem suopte ingenio nimium, quidquid per omnem te rae ambitum agebatur, felicibus eius auspiciis adsignanses. 69. Quocirca magniloquentia elatus adulatorum, tunc et deinde edictis propositis arroganter satis multa mentiebatur, se solum, cum gestis non adfuisset, et dimicasse, et vicisse, et supplices reges gentium erexisse aliquoties scribens: et si verbi gratia eongente tunc in Italia, dux quidam egisset fortiter comtra Persas, nulla eius mentione pertextum long jssimum facta laureatas litteras ad provinciarum damna mittebat, se inter primores Versatum cum Odiosa sui iactatione significans. I0. Extant denique eius edicta

in tabulariis principis publicis condita

delata naITandi, extollendique semet in caelum. Ab Argentorato, cum Pugnaretur, mansione quadragesiqnia disparatus, describens proelium, aciem ordinasse, et stetisse inter signiferos, et Barbaros fugasse praecipites, sibique oblatum falso indicat Clinodomarium proh rerum indignitas l) super Iuliani gloriosis acti-hua conticescens: quos sepelierat penitus, ni fama res maximas vel obumbrantibus plurimis silere nesciret.

107쪽

, RERUM GESTARUM

LIBER XVII.

ulianus C. transito Rheno Ammannorum vicos atrΦΩ --cenilur ibi rnu imentum Traiani reprerat, et nermestres in . tias barbaris eo neenit. C. L. DC Francos Germanium II..ustantes obsisset, et uia deditionem sume compellit. II. Gullos tributis oppressos levare conatur. III. Iussu Constantii AObeliscus Romae in circo maximo subrectus constituitura et Mobeliscis, ae de notis hierog*phicis. IV. . Constantius A. et Sapor Persarum rex frustria de puce per Iitteras et legatos agunt. V. Iuthimo, gens Alumanniea, in Raetiis, quas populabantur, a Roma nis euesi fugatique. VI. Nicomedin terrae motu proseratar et quo e moris terrea quatiatur. VII. Iulianus C. S lios, gentem Francicam, in destitionem aecipier, amavorum olios caedit, alios cupit, reliquis preeem tribuit. VIII munimenta uil Mosam eversa a burbiaris insinurat, et a milita mem patiente Probris ne minis incessitur. IX. Suomarius et Horturius Ammunnorum-rmes, captiose redditis, ab Iuliano C. Irucem impetrant. X. Ivlitin. C. post ros in Ga lin bene gestas. ωι aulta Constantia A ab invidia ueri tur, regnisque et timi lus pellatur. XI. Constantius A. Sarmutos cominos olim, tum

exstiles, et striasios, Pannoniurmn et Moesiae Drastratores, nil ob fides clandos et captivos rei encos compeuite atque exsulibus

Sarmatis, in libertatem nestasque secles restitutis, regem in Onit. XII. Constanti re A. Limigrentes Sarmutos servos, post magnum ipsorum caestem factum, cogit sestibus suis emigrare,cie milites suos adloquitur. XIII. Romuni Ieguli cle praee, rainfecta, revertuntur ex Persi te, Sapore Armenium et Mesopo tuinium repetente. XIV. .

l. Hac rerum, quas iam digessimus, varietate ita

conclusa, Martius iuvenis Rheno post Argent Oraten aeni pugnam otiose fluente securus, Sollicitusque, ne dirae volucres consumerent corpora peremptorum, sine discretione cunctos humari mandavit: absolutisque legatis, quos ante certamen superba quaedam

108쪽

portasse praediximus, ad Tres - tabemas re eriit. 2. Unde cum captivis Omnibus praedam Μedio atricos, servandam ad reditum usque suum, duci miscepit rei petiturus ipse Μοgontiacum, ut Ponte acto

transgressus, in suis requireret barbaros, cum stimureliquisset in nostris, refragante Velabatur exerriinrverum facundia iucunditateque sermonum adlectie, in voluntatem traduxerat suam. Amor enim post a. cumenta nagrantior, sequi libenter horinus est Gmnis operae conturmalem, auctoritate magnificum ducent,

plus laboris indicere sibi quam militi, sicut perspicue contigit, adsuetum. Μoxque ad locum praedictu' est ventum, numine pontibuli constratis transmisso, occupavere terras hostiles. 3. At barbari praestricti negotii magnitudine, qui se in tranquillo posit tunc parum inquietari posse sperabant, aliorum exibtio , quid fortunis suis immineret, anxie cogitant ,

simulata pacis petitione, ut primae vertimis ami filum declinarent, misere legatos eum verbis com aspitis, quae denuntiarent concordem foederum firmita tem: incertumque, quo consilio aut instituto muta a voluntate, per alios cursu celeri venire compulsν, ncerrimum nostris minati sunt bellum, ni eorum remonibus excessissent. . ' g. Quibus clara fide compertis, Caesar primisnoctis quiete navigiis modicis et velocibus ottingentos imposuit milites: ea re, ut vi ingenti sursum versum decurso egressi, quidquid invenire potuerint, se violarent et flammis. b. Quo ita disposito, solis primo exortu risis per montium vertices barbaris, odcelsiora ducebatur alacrior miles: nulloque invento hoc siquidem opinati discessere confestim eminus ingentia fumi volumina visebantur, indicantia, nostros Perruptas populari terras hostiles. 6. Quae res Ger. manorum perculit animo', atque desertis insidiis, quae per arta loca et latebrosa atruxerant nostris, trans

109쪽

102 AMMIANI MARCELLIΝI XVII, l.

Moenum nomine fluvium ad Opitulandum suis necessitudinibus avolarunt. I. Ut enim rebus amat fieri dubiis et turbatis,' hinc equitum nostrorum adCUPSU, inde navigiis vectorum militum impetu repentino Per errefacti, suadendi subsidium vel OX locorum invenere prudentos: quorum digressu miles libere gradiens, opulentas pecore villas et frugibus rapiebat nulli pa cendo. Extractisque captivis, domicilia cuncta Curatius ritu Romano constructa, flammis subditis exurebat. 8. Emensaque aestimatione decimi lapidis, cum Prope silvam venissut squalora tenui, rarum horrendam, stetit diu cunctando, indicio perfugae doctus, per subterranea quaedam occulta iussasque multifidas latere plurimos, ubi habile visum fuerit, erupturos. 9. Ausi tamen Omnes accedere fidentissime, ilicibus incisis et fraxinis, roboreque abietum magno semifas invenere constratas. Ideoque gradientes cautius retro, non nisi per amfractus longos et asperos ultra progredi posse, vix indignationem capientibus animis, advertebant. 10. Et quoniam aeris Urcnto saevitia, cum discriminibus ultimis laborabatur incassum, aequinoctio quippe autumnali exacto, per

eos tractus superfusae nives opplevere montes simul et campos) Opus arreptum est memorabile. 11. Et dum nullus obsisteret, munimentum, quod in Alamannorum solo conditum Traianus suo nomine voluit adpellari, dudum violentius oppugnatum, tumultuario studio repuratum est: Iocatisque ibi pro tempore defensoribus, ex barbarorum visceribus alimenta conge sta sunt. 12. Quae illi maturata ad suam perniciem contemplantes, metuque rei peractae Volucriter congregati, precibus et humilitate suprema petiere missis Oratoribus pacem: quam Caesar omni consiliorum via firmata, causatus verisimilia plurima, per decem mensium tribuit intervallum: id nimirum sollerti colligens mente, quod castra, supra quam optari P0tuit,

110쪽

occupata sine obstaculo, tormentis paratu deberent valido communiri. 13. Ha ducia tres immanissimi reges venerunt, tandem aliquando Iam trepidi, ex his, qui misere victis apud M Oratum auxilia, iurantes conceptis ritu patrio verbis, nihil inquietum acturos, sed laedera ad praestitutae tusque diem, quia id nostris placuerat, cum munitae o servaturos intacto, frugesque portaturos humeris si defuisse sibi docuerint defensores: quod utramque

metu perfidiam frenante fecerunt.

l . Hoc memorabili bello, comparando quidem Punicis et Teutonicis, sed dispendiis rei Romanactperacto levissimis, ut faustus Caesar exsultabat et fe- Iixi credique obtrectatoribus potuit, ideo fortiter eum ubique fecisse fingentibus, quod oppetere dimicando gloriose magis optabat, quam damnatorum sorte, sicut sperabant, ut frater Gallus occidi: ni pari proposito post excessum quoque Constantii actibus mira

dis inclaruisset. .

II. l. Quibus, ut in tali re, compositis firmiter,

ad sedes revertens hibernas, sudorum reliquias reperit tales. Remos Severus, magister equitum, per Agrippinam petens et Iuliacum Francorum validissimos cuneos in sexcentis velitibus, ut postea clarint, vacua praesidiis loca vastantes offendit: hac opportunitate in scelus audaciam erigente, quod Caesare in Alamannorum secessibus occupato, niuioque Velante, expleri se posse praedarum Opimitate sunt arbitrati. Sed metu iam reversi exercitus, munimentis duobus, quae Olim exinanita sunt, Occupatis, se, quoad fieri Poterat, tuebantur. 2. Ha Iulianus rei novitate pereulsus, et coniiciens quorsum erumperet, si iisdem transisset intactis, retento milite circumvallare dis- PDSuit ..... Μosa nurius praeterlambit, et adusque

quartum et quinquagesimum diem, Decembri scilicet et Ianuario mense, obsidionales tractae sunt morae,