Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

161쪽

Sapor, oram Amidenses ad deliasonem hortatis , a praestadiuriis sagittis et tro lis petitur. Idem dum tentae Gmmbates rex, flius eius interscituΥ. C. I. Amiara circumsidetur , et Atra hii ιm his oppug nastur a Persis. II. Ursicinus noetui sidentibus supervenire frustra conatur, Sabiniano mugistro militum repugnante. III. Pestilentia Amidae orta intra Meἰmum Hiem exiguo Anhre aeriatur. Et de eamis ae generibus pestilemtiae. IV. Amida hine cireum muros, inue per subterraneos forniceu diste transfuga προ atin. V. Gallicanarum Iegi m emptio, Persis exitiabilis. VL Turirer et alia opera tirbis muris amoventur; in cenituntur re Romanis. VII. Amida per celsos aggeres muris proaeimos tentatur a P sis ne invaritis . Marcellinus post ruptam urbem nocte evania, ne iuga Antio chiam petit. VIII. Amidae ex ducibus Rom. alii supplicio ac Deli. alii nineti Crumas Nisibenus aesiderio uxoris raptiaeae transfugie ad Persas. m. Flebs Rom. inopiam frumenti metuens restition movet. x. Limigantes Sarmatae, clum fiamulata petitione paria cleeeptum imine ratorem intendunt. max ma suor mι strage reprimuntur. M. Laesae maiestratis muῶ arcessiti atque clammiti. XII. LAIMricius Comes Isauro m trocinia compescit. XI

IImo miserae nostrorum cupitritatis eventu rex Iaetus, successusTie opperiens Similes, egressus exinde paullatimque incedens, Amidam die tertio venit. 2. Cumque primum aurDra fulgeret, universa quae videri poterant armis Stellantibus corruscabant, ac ferreus equitatus campos opplevit et colles. 3. Insidens autem equo, ante nitos celsior ipse praeibah agminibus cunctis, aureum capitis arietini figmentum

interistinctum lapillis pro diademate gestans, multiplici vertice dignitatum et gentium diversarum comi

162쪽

latu sublimis. Satisque eum constabat colloquio fenus defensores moenium tentaturum, nitorsum Antoanini consilio festinantem. q. Verum caeleste numen, ut Romanae rei totius aerumnas intra unius regionis coneluderet ambitum, adegerat in immensum se eX- tollentem, credentemque, quod Viso statim obsessi Omnes metu eXnnimali, supplices Venirent in preces.

5. Portis Obequitabat, comitante cohorte regali: quidum se prope confidentius inserit, ut vultus eius possit aperte cognosci, sagittis 'missilibusquo caeteris Ob decora petitus insignia, eorruisset, ni pul-

vero iaculantium adimenta conspectum, parte indumenti tragulae ictu discissa, editurus postea strages innumeras evasisset. 6. Hinc quasi in sacrilegos vio- Inti saeviens templi,' temeratumque tot regum et gentium dominum praedicans, eruendae urbis ndparatu nisibus magnis instabat: et orantibus potissimis ducibus, ne profusus in iram a gloriosis descisceret cos-ptis, leni summatum petitione placatus, postridie quoque super deditione mori Pri decrevurat defensores. I. Ideoque, cum prima lux advenisset, rex Chio nitarum Grumbates fidenter eam operam navaturus tendebat ad moenia, cum manu promptissima stipR- forum: quem ubi Venio ratem iam telo forte contiguum contemplator peritissimus advertisset, contorta ballista filium eius primae pubis adulescentem, lateri paterno linerentem, thorace cum pectore perlarato, profudit, proceritate et decore corporis aequalibus antestantem. 8. Cuius occasu in filiam dilapsi populares eius omnes, moxque, no raperetur, rationo iusta regressi, numerosas gentes ad arma clamoribus dissonis concitarunt: quarum concursu ritu grandinis hinc inde convolantibus telis, ntrox committitur pugna. 9. Et post interneciva certamina adusque finem diei protenta, cum iam noctis esset initium, per aestr-πOs caesorum et scaturigines sanguinis aegre defen-

163쪽

156 AMMIANI MARCELLIΝI XIX, 1. 2.

sun caligine tenebrarum extrahitur corpus; ut apud Troiam quondam super comite Thessali ducis exanimi acies Marte acerrimo conflixerunt. 10. Quo funere regia maesta, et Optimatibus universis cum parente subita clade perculsis,.indicto iustitio iuvenis nobilitate commendabilis et dilectus, I4tu nationis propriae lugebatur. Itaque, ut armari solebat elatus, in amplo quodam Suggestu locatur et celso: circaque eum lectuli decem steImuntur, figmenta vehentes hominum mortuorum, ita curate pollincta, ut iniu-.gines essent corporibus similes iam sepultis: ac per dierum spatium septem, Viri quidem omnes per e m- tubernia et manipulos epulis indulgebant saltando, et cantando tristia quaedum genera naeniarum, regium iuvenem lamentantes. 11. Feminae vero miserabili planctu, in primaevo nore succisam spem geniis solitis stetibus conclamabant; ut lacrymare cultrices Veneris saepe spectantur in sollemnibus Adonidis sacris, quod simulacrum aliquod esse frugum adultarum religiones mysticae docent.

II. 1. ΡOst incensum cor pus, Ossaque in argenteam urnam coniecta, qua nil gentem humo mandanda portari statuerat pater; agitata Summa consiliorum placuerat, busto urbis SubVErsae expiare Perinempti iuvenis manes: nec enim Grumbates inuIta

unici pignoris umbra ire ultra patiebatur. 2. Biduoque ad otium dato, ac missis abunde, qui Pacis modo

patentes agros Pingues cultosque Vastarent, quinquies Ordine multiplicato scutoruni cingitur Civitas: ac teristiae principio lucis corusci globi turmarum impleverunt cuncta, quae prospectus humanus potuit undiquo' contueri: et sorte loca divisa clementi gradu incedentes ordines Dccuparunt. 3. Persae omneου murorum

ambituκ obsidebant. Pars, quae Orientem spectabat, Chionitis evenit, qua funestus nobis ceciderat adulescens. Vertae meridiano lateri sunt destinati:

164쪽

tractum servabant septemtrionis Albani: occidentali portae Oppositi sunt Segestani, acerrimi omnium bellatores : cum quibus elata in arduum specie elephantorum agmina, rugosis horrenda corporibus, leniter incedebant armatis onusta, ultra Omnem diritatem taetri spectaculi formidanda, ut retulimus saepe. q. Cernentes populos tam indimansos, ad orbis Romani incendium diu quaesitos, in nostrorum conversos exitium; salutis rata desperatione gloriosos vitae exitus deinde curabamus, iamque Omnibus nobis optatos. b. A sole itaque orto usque diei ultimum acies immobiles stabant ut fixae, nullo variato vestigio, nec Sonitu, vel equorum audito hinnitur eademque figura digressi, qua venerant, cibo recreati et

Somno, eum Superesset PXiguum noctis, nuneatorum

clangore ductante, urbem ut mox casuram terribili corona ein Xerunt. 6. Vixque ubi Grumbates hastam infectam sanguine ritu patrio nostrique more coni cerat secialis, armis exercitus concrepans involat in IBuros: Politastimque lacrymabilis belli turbo crudescit, rapido turmarum Processu in procinctum alacritnte omni tendentium, et contra acri intentaque

Occursatione nostrorUm.

I. Proinde diffractis capitibus misitos hostium

scorpionum iactu moles saxeae colliserunt: alii traiecti sagittis, pars confixi tragulis, humum corporibus obstruebant; vulnerati alii socios fuga praecipiti repetebant. 8. Nec minores in civitate luctus aut mortes, sagittarum creb rrima nube auras spissa multitudine obumbrante, tormentorumque machinis, quae direpta Singara possederant Persae, vulnera inferentilius plura. 9. Namque viribus collectis propugnatores, omissa vicissim certamina rΘpetentes, in maXimo defendendi Hi dure saucii perniciose cadebant, aut l.an nes, Votiend D stantPs proxime subvertebant, aut certe spicula membris infixa viventes adhuc vellendi

165쪽

158 ΑΜΜIANI MARCELLINI XIX, 2.

Peritos quaeritabant. 10. Ita strages stragibus implicatas, et ad extremum, usque diei productas, ne vespertinae quidem hebetaverant tenebrae: ea re, quod Obstinatione utrimque magna decernebatur. II. Agitatis itaque sub onere armorum vigiliis, resultabant altrinsecus exortis clamoribus colles: nostris virtutes Constantii Caesaiis extollentibus, ut domini rerum et mundi: Persis Saporem et Saansaan adpellantilius et Pyrosen, quod rex regibus imperans, et bebIorum victor interpretatum.

12. Ac priusquam lux occiperet, signo per litu dato, ad servorem sidii lium proeliorum excitae undique inaestimabiles copiae in modum alituum ferebantur: unde longe ac lute prospici poterat, campis et

convallibus nihil praeter arma micantia ferarum gentium demonstrantibus. 13. Moxque clamore subliu-to, cunctis temere prorumpentibus, telorum vis ingens volabat e Inuris: utque opinari dabatur, nulla frustra mittebantur, inter hominum cadentia densitatem. Tot enim nos circumstantibus malis, non obtinendae causa salutis, ut dixi, sed fortiter moriendi

studio flagrabamus: et a diei principio adusque lucem Obscuram neutrubi proelio inclinato, ferocius quam

consultius pugnabatur. Exsurgebant enim ruentium serientiumque clamores, ut prae alac14tate consisterEsine Vulnere quisquam vix posset. 1 . Tandemque nox finem caedibus secit, et satias aerumnarum indutias partibus dederat longiores. Ubi enim quiescendinohis tempus est datum, exiguas quae supererant vires continuus cum insomnia labor absumpsit, Sanguine et pallente exspirantium sacie perterrente, quibus ne suprema quidem humandi solatia tribui sinebant angustiae spatiorum, intra civitatis ambitum non nimium amplae Iegionibus septem, et promiscua advenarum civiumque sexus utriusque plebe, et miIitibus aliis paucis adusque numerum millium XX. concitis

. . Diuitia se

166쪽

inclusis. 15. Medebatur ergo suis quisque 3 mineribus pro possibilitate, vel curantium copia: cum quidam graviter saucii cruore exhausto spiritus reluctantes efflarent: alii confossi mucronibus prostrati, animis in ventum solutis proiiciebantur exstincti: aliquorum furatis undique membris mederi periti vetabant, ne offensionibus cassis animae vexarentur adflictae: nonnulli vellendis sagittis in ancipiti curatione graviora morte supplicia perferebant. III. 1. Dum apud Amidam hac partium destinatione pugnatur, Ursicinus maerens, quod eX alterius pendebat arbitrio, auctoritatis tunc in regendo milite potioris Sabinianum, etiam tum sepulcIis haerentem crebro monebat, ut compositis velitaribus cunctis, Per imos pedes montium occultis itineribus properarent: quo Ievium armorum auxilio, si qua fors iuvisset, stationibus interceptis, nocturnas hostium adgrederentur excubias, quae ingenti circuitu vallaverant muros, aut lacessitionibus crebris occuparent Obsidioni sortiter adhaerentes. 2. Quibus Sabinianus renitebatur ut noxiis, palam quidem litteras i steria-Ies praetendens, intacto ubique milite, quidquid geri

potuisset, impleri debere aperte iubentes: clam vero corde altissimo retinens, saepe in comitatu sibi mandatum , ut ansam omnem adipiscendae laudis decessori suo ardenti studio gloriae circumcideret, etiam ex republica processuram. 3. Adeo vel cum exitio Provinciarum festinabatur, ne bellicosus homo memorabilis alicuius facinoris auctor nuntiaretur aut Socius. Ideoque his attonitus malis, exploratores ad nos saepe mittendo licet ob custodias artas nullus

facile oppidum poterat introire) et utilia agitando

complura nihiI proficiens, risebatur ut leo magnitudine corporis et torvitate terribilis, inclusos intra retia catulos periculo ereptum ire non audens, unguibus ademptis et dentibus.

167쪽

IV. l. Sed in civitate, ubi sparsorum per fias cadaverum multitudo humandi os licia Superaret, pestilentia tot malis accessit, Verminantium corporium lue tabifica, vaporatis aestibus, varioque plebis languore nutritu: quae genera morborum unde oriri solent, breviter explicabo. 2. Nimietatem frigoris, aut caloris, vel humoris, Vel siccitatis, pestilentias gignere philosophi et illustres medici tradiderunt. Unde accolentes loca palustria vel humecta, tusses et oculares casus, et similia perferunt: contra confines caloribus, tepore febrium arescunt. Sed, quanto ignis materies caeteris est emcacior; tanto ad perimendum celerior siccitas. 3. Hinc, cum decennali bello Graecia desudaret, ne peregrinus poenas dissociati regalis matrimonii lucraretur: huiusmodi grassante pernicie, telis Apollinis periere complures, qui sol aestimatur. q. Atque ut Thucydides exponit, clades illa, quae in Peloponnesiaci belli principiis Athenienses acerbo genere morbi Vexavit, abusque ferventi Aethiopiue plaga paullatim Proserpens, Atticam occupavit. 5. Aliis

placet; auras, ut Solent, aquasque vitiatas saetore cadaverum vel similibus, salubritatis violare maximam partem: vel certe ueris permutationem subitam R -gritudines parere leviores. 6. Adfirmant etiam aliqui, terrarum halitu densiore crassatum aera, emittendis corporis spiraminibus resistentem, Necare nonnullos: qua causa animalia praeter homines ca etera iugiter Prona Homero auctore, et experimentis deinceps multis, cum talis incesserit labes, ante novimus interire. I. Et prima species luis Pandemus adpellatur, quae esticit in aridioribus locis agentes caloribus crebris interpellari: secunda Epidemus, quae tempore ingruens acies hebetat luminum, et concitat periculosos humores: tertia Loemodes, quae itidem temporaria est, sed volucri velocitate letabilis. S. Hac exitiali peste quassati, paucis intemperanti aestu eOu-

168쪽

sumptis, quos multitudo angebat: tandEm nocte, quae diem nonsequuta est decimum, exiguisiecto concreto spiritu et crassato, sospitas ,

V l. Verum inter haec inquies Persa rimineis ca- , vitatem pluteis circumdabat, et erigi aggeres coeptir di turresque fabricabantur frontibus serratis excelsae, quarum fastigiis ballistae locatae sunt singulae, ut a propugnaculis propellerent defensores: levia tamen per funditores et sagittarios proelia ne puncto qui dem brevi cessabant. 2. Erant nobiscum duae legiones ' inentiacae, recens e Galliis ductae, ut praediximus, virorum fortium et pernicium, ad planarios

conflictus aptorum: ad eas vero belli artes, quibus stringebamur, non modo inhabiles, Aed contra nimii turbatores: qui, cum neque in machinis, neque in operum constructione iuvarent aliquem, stolidius erumpentes dimicantesque fidentissime, minuto numero revertebant; tantum proficientes, quantum in publico ut aiunt) incendio aqua unius hominis manu adgesta. 3. Ροstremo obseratis portis, precantibusque tribunis egredi nequeuntes, frendebant ut bestiae. Verum .sequutis diebus efficacia eorum eminuit, ut

q. In summoto loco partis meridianae murorum, . quae despectat fluvium Tigrim, turris scit in sublimitatem exsurgens, sub qua hiabant rupes abscissae, ut despici sine vertigine horrenda non possent: unde ematis fornicibus subterraneis per radices montis scalae adusque civitatis ducebant platiiciem, quo ex amnis alveo haurirentur aquae furtim, ut in omnibus Per eas regiones munimentis, quae contingunt numina, Vidimus, fabre politae. b. Per has tenebras Obdirupta neglectas, oppidano transfuga quodam duetante, qui ad diversam partem desciverat, LXX. Sagittarii Persae ex agmine regio, arte fiduciaque prae AHMIANUS I. . L

169쪽

162 AMMIANI MARCELLINI XIX, 1. 6.

stantes, silenti O summoti loci defensi, subito singuli noctis medio ad contignationem turris tertiam adscenderunt: ibique occultati, mane sago punicei eO- Ioris elato, quod erat subeundae indicium pugnae, cum ex Omni parte circumveniri urbem suis copiis inundantibus advertissent, exinanitis proiectisque ante pedes Pharetris, clamoris ululabilis incendio tela summa peritia dispergebant. ΜOXque acies omnes densae petebant multo infestius quam antea civitatem. 6. Inter incertos nos et ancipites, quibus OC- curri deberet, instantibus supra, an multitudini transcensu Scalarum iam propugnacula ipsa prenylinti, dividitur opera: et translatae leviores quinque ballistuc contra turrim locantur: quae Ocius lignea tela suridentes nonnumquam binos forabant: e quibus pars graviter vulnerati ruebant: alii machinarum metu stridentium praecipites acti, laniatis corporibus interibant. T. Quibus hac celeritate confectis, rotatisque ad loca sueta tormentis, paullo securius moenia omnium concursu defendebantur. 8. Et quoniam uu-gebat curas militum scelestum facinus perfugae, quasi decurrentes in planum, ita iaculantes diversa miη-silia Iacertis fortibus incumbebant, ut Vertae in meridiem degentes, vulnerum acri repulsa disiecti, lacrymantes complurium mortes tentoria repeterene

metu.

VI. l. Adspiravit auram quamdam salutis fortuna, innoxio die cum hostili clade emenso: cuius reliquo tempore ad quietem reficiendis corporibus dato, liOMerae lucis initio ex arce innumeram cernimus lite-bem, quae Ziata capto castello ad liosticum ducebatur: ad quem locum iit capacissi nitim et munitum spatio quippe decem stadiorum ambitur) promiscua confugerat multitudo. 2. Nam Ptiam alia munimenta iisdem diebus rapta sunt et incensa, unde hominum millia extracta complura servituri sequebantur: inter

170쪽

quos multi senecta infirmi, et mulieres iam grandaevae, cum ex variis deficerent causis, itineris Iougin . quitate Offensae, abiecta vivendi cupiditate, suris vel suffraginibus relinquebantur exsectis.

3. Has miserabiles turmas Galli milites conmem .

tes, rationabili quidem, sed intempestivo motu, con-- gerendae cum hostibus manus copiam sibi dari poscebant, mortem tribunis vetantibus primisque ordinibus minitantes, si deinceps prohiberenti . Utque dentatae in caveis bestiae, taetro pedore acerbius esseratae, evadendi s s repagulis versabilibus illiduntur : ita gladiis Psertas caedebant, quas supra diximus

obseratas: admodum anxii, ne urbe excisa ipsi quoque sine ullo specioso facinore deIeantur, aut exuta periculis, nihil egisse operae pretium pro magnanimitate Gallica memorentur: licet antea saepe egres Si, structoresque aggerum confossis quibusdam impedire conati, paria pertulerunt. .

5. Inopes nos consilii, et quid opponi deberet saevientibus ambigentes, id potissimum, aegre iisdem adsentientibus, tandem elegimus, ut, quoniam ultra serri non poterant, paullisper morati custodias adgredi permitterentur hostiles, quae non procul eranta coniectu locatae telorum, ut eis perruptis pergerent prorsus. Adparebat enim, eos, Si in petrassent, strages maximas edituros. 6. Quae dum parantur, Per varia certaminum genera defensabantur aeriter muri, laboribus et vigiliis, et tormentis ad emittenda undique saxa telaque dispositis. Duo tamen aggeres celsi, Persarum peditum manu erecti, et expugnatio civitatis struebatur Operibus lentis: contra quos nostrorum impensiore cura moles excitabantur altissi-hiae, fastigio adversae eelsitudinis aequatae, ProPugnatorum vel nimia pondera duraturae. , . Inter haec Galli morarum impatientes, Securibus gladiisque succincti, patefacta sunt egressi posti-