Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

301쪽

291 AMMIANI MARCELLINI XXIII, 6.

sunt tres: Babylon, cuius moenia bitumine Semiramis sti uxit sarcem enim untiquissimus rex condidit Belus est Ctesiphon, quam Vardanes priscis temporibus i stituit, posteaque rex Pacorus incolarum riribus amplificatam et moenibus, Graeco indito nomine Persidis, essecit specimen summum: post hanc Seleucia, ambitiosum opus Νicatoris Seleuci. 2 . Qua per duces Veri Caesaris ut ante retulimus expulsata, avulsum sedibus simulacrum Conaei Apollinis, perlatumque Romam, in aede Apollinis Palatini deorum antistites collocarunt. Fertur autem, quod post direptum hoc idem figmentum, incensa ciritate, milites fanum

scrutantes invenere foramen angustum: quo reserato,

ut pretiosum aliquid invenirent, ex adyto quodam concluso a Chaldaeorum arcanis Iabes primordialis exsiluit, quae insanabilium vi concepta morborum, eiusdem Veri Marcique Antonini temporibus, ab ipsis Persarum finibus, adusque Rhenum et Gallias cuncta contagiis polluebat et mortibus.

25. Hic prope Chaldaeorum ost refo altrix philosophiae Veteris, ut memorant ipsi, apud quos veridica vaticinandi fides eluxit. Perfluunt autem has easdem terras potiores ante alios amnes hi, quos praediximus, et Marses, et flumen regium, et Euphrates cunctis excellens: qui tripartitus, navigabilis Per omnes est

rivos, insulasque circumfluens, et arva cultorum industria diligentius rigans, vomeri et gignendis arbustis habilia facit. 26. His tractibus Suriant iunguntur, apud quos non

multa sunt oppida, inter alia tamen eminet Susa, sau domicilium regum, et Arsiana, et Sele, et Arachar caetera brevia sunt et obscura. Fluvii vero multi perliaec loca discurrunt, quibus praestant Oroates, et

HaraX, et Meseus, per arenosas angustias, quae a m

bro prohibent Caspium mare, aequoroam multitudinem inundanted.

302쪽

2 . At in Iaeva Media confinis Hyrcano panditur

mari r quam ante regnum Cyri superioris, et incrementa Persidos, legimus Asiae reginam totius, Assyriis domitis, quorum plurimos pagos in Acropatenaea Ocabulum permutatos belli iure possedit. 28. ' Ρ gnatrix natio, et formidanda post Parthos, quibus Vincitur solis, regiones inhabitans ad speciem quadratae figurae formatas. Harum terrarum incolae omnes ad latitudinem nimiam extenduntur, eisque maximaeeelsitudines imminent montium, quos Zacram, et Orontem, et Iasonium Vocant. 29. Coroni quoque montis altissimi partem habitantes occiduum, frumen

tariis agris adfluunt et vinariis, pingui fecunditate laetissimi, et numinibus fontiumque venis liquidis i cupletes. 30. Sunt apud eos prata virentiar fetus equatam nobilium, quibus sui scriptores antiqui docent, nos quoque vidimus)aneuntes proelia viri summa vi vehi exsultantes solent, quos Nesaeos adpellant. 31. Abundant neque civitatibus, quibus Μedia, et vicis in modum oppidorum exstructis, et multitudine incolarum. Utque absolute dicatur, uberrimum est habitaculum regum. 32. In his tractibus magorum agri sunt fertiles: Super quorum secta studiisque, quoniam huc incidi- , mus, Pauca conveniet expediri. Μagiam opinionum insignium auctor amplissimus Plato, Μachaostiam esse verbo mystico docet, divinorum incorruptissimum cultum, cuius scientiae saeculis priscis multa ex Chaldaeorum arcanis Bactrianus addidit Zoroastres rdeinde Hystaspes, rex prudentissimus, Darii pater. 33. Qui cum superioris Indiae secreta fidentius pen traret, ad nemorosam quamdam venerat solitudinem, cuius tranquillis silentiis praecelsa Brachmanorum ingenia potiuntur: eorumque monitu Ῥationes munda ni motus et siderum, purosque sacrorum ritus, quantum colligere potuit, eruditus, ex his, quae didicit,

303쪽

aliqua sensibus magorum infudit: quae illi eum disciplinis praesentiendi sutura, per Suam quisque Progeniem, posteris aetatibus tradunt. 34. Ex eo per saecula multa ad pruosens una eademque prosapia multitudo creata, deoruin cultibus dedicatur. Feruntque, si iustum est credi, etiam ignem caelitus lapsum apud se sempiternis foculis custodire, cuius portionem exiguum, ut faustam, praeisse quondam .isiaticis regibus dicunt. 35. Huius Originis apud veteres numerus erat exilis, eiusque ministeriis Persicae potestates in sa-ciendis rebus divinis sollemniter utebantur. Eratque piaculum aras adire, Vel hostiam contrectare, antequam magus conceptis precationibus libamenta dis- funderet praecursoria. Verum aucti paullatim, in amplitudinem gentis solidae concesserunt et nomen ri illasque inhabitantes nulla murorum frinitudine cum munitas, et legibus Suis uti permissi, religionis respectu sunt honorati. 36. Ex hoc magorum semine septent pOSt mortem Cambysis regnum inisse Persidos antiqui memorant libri, docentes, eos Darii factione oppressos, imperitandi indium equino hinnitu sortiti. 37. In hac regione oleum conficitur medicum, quo illitum telum, si emissum lentius laxiore arcu nam ictu exstinguitur rapido haeserit usquam, tenaciter

et emat: et si aqua voluerit abluere quisquam, aestus excitat acriores incendiorum, nec remedio ullo, quum iactu pulvoris consopitur. 38. Paratur autem hoc modo. Oleum usus communis herba quadam infectum condiunt harum rerum periti, ad diuturnitatem

servantes, et coalescens durant ex materia venae naturalis, similis Oleo crassiori: quae species gignitur

apud Persas, quam ut diximus) naphtham vocabulo adpellavere gentili. 39. Per haec loca ciritates dispersae sunt plures, 'queis omnibus praestant Zombis, et Patigran, et G

Zaea: inter quas opibus et magnitudine moenium con

304쪽

spicuae sunt Heraclia, et Arsacia, et Europos, et Cyropolis, et Ecbatana, sub Iasonio monte in terris silao Syroinedorum. 40. Amnes has regiones praetereunt multi, quorum maximi sunt Choaspes, et Gyndes, et Amardus, et Charinita, et Cambyses, et Cyrus, cuina a o et specioso Lyrus ille superior rex amabilis, aholito vetere, id vocabulum dedit, cum ereptum ire regna Scythica destinaret: quod et fortis est, ut ipse etiam ferebatur, et vias sibi, ut ille, impetu ingenti molitus, iii Caspium delabitur mare. 41. Per tractus meridianos expansa, post haec confinia, littoribus proxima Rersis habitatur antiqua minutis frugibus dives et palmite, aquarumque copia

iucundissima. Amnes quippe multi per eani antedictum influunt sinum: quorum maximi sunt Vatrachites, Hugomanis, et Brisoana, utque Bagrada. 2. Oppida vero mediterranea sunt ampliora: incertum enim, qua ratione per oras maritimas nihil condiderunt insigne: inter quae Persepolis est elara, et Ardea, et Obroatis, atque Tragonice. Insulae vero visuntur ibi tres tantum, Tabiana, et Fara, et Alexandria.

q3. 1Iis propinquant Ρarthi siti sub Aquilone, co

lentes nivaIes terraa et pruinosas: quorum regiones Choatres fluvius interscindit . caeteris Gundantior: et haec potiora residuis sunt oppida, Genonia, AIOesia, Charax, Apamia, Artacana, et IIecatompylos, acutos finibus per Caspia littora adusque portarum Angustiaes stadia quadraginta numerantur et mille. O . Feri sunt illic habitatores pagorum omnium, atque pugnaces: eosque ita certamina iuvant et bella, ut iudicetur inter alios omnes beatus, qui in proelio profuderit animam. Excedentes enim e vita morte fortuita, conviciis insectantur ut degeneres et ignavos.

g5. Quibus ab Orientali Australique plaga Arabes beati conterminant, ideo sic adpellati, quod frugibusiuata, et latibus, et palmite, odorumque suavitate

305쪽

multiplici sunt Iocupletes et magnaeque eorum partes

mare rubrum a latere dextro contingrante laeva Persico mari collimitant, elementi utriusque potiri bonis omnibus adsueti. q6. Ubi et stationes, et portus tranquilli sunt plures, et emporia densa, et diversoria rogum ambitiosa nimium et decora, aquarumque suapte natura calentium saluberrimi sontes, et rivorum 1luminumque multitudo perspicua, sospitalisque temperies caeli, ut recte spectantilius nihil eis videatur ad felicitatem deesse supremam. I. Ac licet abundet urbibus mediterraneis atque maritimis, campisque copiosis et vallibus, has tamen civitates habet eximias, Geapolim, et Nascon, et Haraba, itidemque Nagara, et Mephram, et Taphra, et Dioscuriada. Insulas autem complures habet per utrumque proximas mare, quas dinumerare non resert. Insignior tamen aliis

'i urgana est, in qua Serapidis maximum esse dicitur

templum.

q8. Post huius terminos gentis, Carmania maior verticibus celsis erigitur, ad usque Indicum pertinens

mare, fructuariis arboreisque fetibus culta, sed Obscurior Arabum terris multo et minor: numinibus tamen ipsa quoque non minus abundans, caespitisque ubere iuxta secunda. q9. Amnes autem sunt hic caeteris notiores Sagareus, et Saganis, et Itydriacus. Sunt etiam civitates, licet numero paucae, Victu tumen Et cultu perquam copiosae r inter quas nitet Carmana omnium mater, et Portospana, et Alex uirili ia, et Her-

lis . Interius vero pergenti Occurrunt Hyrcani, quos iusdem nominis alluit mare. Apud quos, glaebae

macie internecante sementes, ruris colendi cura est levior: sed rescuntur venatibus, quorum Varietate immane quantum exuberant. Ubi etiam tigridum millia - multa cernuntur, feraeque bestiae plures: quae cuiu modi solent capi commentis, dudum nos meminimus

306쪽

retulisse. 51. Νec ideo tamen stivam ignorant, sad neminibus teguntur aliquae partes, ubi solum est pinguius e nee arbusta desunt in locis habilibus ad plantandum, et marinis mercibus Plerique sustentantur.

Iaxera, quos urgente inedia superantes natatu aliquoties tigres, improvisae finitima populantur. Habent etiam civitates inter minora municipia validus, duas quidem maritimas, Socunda et Saramanna: ma-diterraneas alias, Amornam et Solen, et his nobilio

53. Contra hanc gentem sub Aquilona dicuntur Abii versari, genus piissimum, calcare euncta mortalia consuetum: quos sui Homeims fabulosius canit Iupiter ab Idaeis montibus contuetur.5 . Sedes vicinas post Hyrcanos sortiti sunt Μargiani, omnes paene collibus altis undique circumsaepti, ideo a mari discreti. Et quamquam pleraque sunt ibi deserta aquarum paenuria, quaedam tamen habent oppidar sed Iasonion, et Antiochia, et Nisea, sunt aliis

notiora.

55. Proximos his limites possident Bactriani, natio antehac bellatrix et potentissima, Persisque sent- per infesta, antequam circumsitos populos omnes additionem gentilitatemque traherent nominis sui: quam rexere veteribus saeculis etiam Arsaci formidabiles reges. 56. Eius pleraeque partes, ita ut Iargiana, procul a littoribus sunt disparatae, sed humi gignentium fertiles: et pecus, quod illic per eampestria loca vescitur et montana, membris est magnis compactum et validis r ut indicio sunt cameli a Μithridate exindo perducti, et primitus in obsidione Cygi cena visi RO-manis. 5 . Gentes iisdem Bactrianis Obediunt plures, quas exsuperant Tochari: et ad Italiae speciem crebris numinibus inundantur: e Pibus Artemis et Zari spes ante sibi consociati, itidemque Ochus et Orcho- .

307쪽

manes iuncti convenis aquis augent immania Oxi fluenta. 58. Sunt et hic civitates, quas amnes diversi perstringunt, his cedente ut melioribus, Chatra, e. Charte, et Alicodra, et Astacia, et Menapila, et Bactra ipsa,unde regnum et vocabulum nationis est institutum. 59. Sub imis montium pedibus, quos adpellant Sogdios, inter quos amnes duo fluunt navium capacis. simi, Araxates et Dymas, qui per iuga Vallesque praecipites in campestrem planitiem decurrentes, Oxiam numine paludem efficiunt Ionge lateque dissusam. Hic inter ulla oppida celebrantur Alexandria, et Cyreschata, et DrepSa metropolis. 60. His contigui sunt Sacae, natio sera, squalentia incolens luca, solo pecori fructuosa, ideo nec civitatibus culta: cui Ascanimia mons imminet, et Comedus. Praeter quorum radices, et vicum, quem Lithinon pyrgon adpellimi, iter longissimum patet mercatoribus pervium, ad Seras Subinde commeantibus. 61. Circa desectus et crepidines montium, quos Imavos et Tapurios vocant, Scythae sunt intra Persicos fines, Asianis contermini Sarmatis, Alanorumque latus tangentes extremum. Qui velut agentes quodam in secessu, coalitique solitudine, per inter alia dispersi sunt longa, adsueti victu vili et paupertino. 62. Et gentes quidem variae hos incolunt tractus, quas

nunc recensere alio properans superfluum puto. Illud tamen sciendum est, inter has nationes Paene ob asperitatem nimiam inaccessas, hominea esse quosdam

mites et pios; ut Iaxartae sunt et GaIactophagi, quorum meminit vates Homerus in hoc versu:

63. Inter flumina vero multa, quae per has terras vel potioribus iungit natura, vel lapsu post trahit in mare, ROQmnus celebris est, et Iaxartes, et Talicus. Civitates autem non nisi tres solas habere noscuntur, Aspabota, et Citauriana, et Saga.

308쪽

M. Ultra haee utriusque Scythiae loca, contra

orientalem plagam in orbis speciem consertae Cela rum aggerum summitates anahiunt Seras, ubertate r gionum et amplitudine circumspectos: ab Oecidentali latere Scythis adnexos: a septemtrione et Orientali, nivosae solitudini cohaerentes: qua meridiem Spectant, , Musque Indiam porrectos et Gangem. Adpellantur autem ibidem montes, Anniya, et Νagaricium, et Asmira, et Emodon, et Opurocurra 65. Hanc itaque planitiem undique prona declivitate praeruptam, terras. que lato situ distentas, duo famosi nominis flumina, Oeehardes et Bautis lentiore meatu percurrunt. Et dispar est tractuum diversorum ingenium: hic pat Ium, alibi molli devexitate subductum: ideoque satietate frugum, et pecoribus, et arbustis eXuberat. 66. Incolunt autem secundissimam glaebam Variae gentes,

e quibus Alitrophagi, et Annibi, et Sizyges, et Chardi

Aquilonibus obiecti sunt et pruinis. Exortum Verosolis suspiciunt Rabannae, et Asmirae, et Essedonea omnium spleni didissimi: quibus Athagorae ab occide tali parte cohaerent, et Aspacarae: Belae Vero australi celsitudine montium inclinati. Urbibus licet non multis, magnis tamen celebrantur et opulentis: inter quas. maximae Asmira, et Essedon, et . parula, et Sera, nitidae sunt et notissimae. 67. Agunt autem ipsi quietius Seres, armorum semper et proeliorum expertes : utque hominibus sedatis et placidis otium est v

luptabile, nulli finitimorum molesti. Caeli apud eos

iucunda salubrisque temperies, aeris facie' munda, leniumque ventorum commodissimus status: et abunde silvae sublucidae: a quihus arborum fetus aquarum adsperginibus crebris, velut quaedam vellera molientes, ex lanugine et liquore missam subtilitatem tene rimam pectunt: nentesque subtemina, conficiunt A ricum, ad usus antehac nobilium, nunc etiam infimo

rum sine ulla discretione proficiens. 68. Ipsi praeter

309쪽

alios frugalissimi, pacatioris vitae cu.tores, ritantes reliquorum mortalium coetus. Cumque ad coemenda fila, vel quaedam alia iturium transierint advenae, nulla sermonum vice, PropOSitarum rerum pretia solis oculis aestimantur: et ita sunt abstinentes, ut apud se

tradentes gignentia, nihil ipsi comparent adventietum. 69. Ariani vivunt post Seras, Horeae obnoxii statibus: quorum terras amnis vehendis sunt ciens navibus, Arias perfluit nomine, faciens lacum ingentem EO-dem vocabulo dictitatum. Abundat autem haec Eadem Aria oppidis: inter quae sunt celebria, Bitaxa Sarmatina, et Sotera, et Nisibis, et Alexandria, undenariganti ad Caspium mare quingenta stadia numerantur et mille.

0. His locis Paropanisatae sunt proximi, Indos

ab oriente, Caucasumque ab occidentali latere prospectantes, ipsi quoque montium desectibus inclinati: quos residuis Omnibus maior Oilogordomaris interluit fluvius, a Bactrianis. exsurgens. Habent autem etiam civitates aliquas; quibus clariores sunt Agazaca, et Naulibus, et Ortopana, unde littorea navigatio aduS- quo Μediae fines, portis Proximos Caspiis, stadiorum sunt duo millia et ducenta. 1. Antedictis continui sunt Drangiant collibus cohaerentes, quos numen alluit Arabium nomine ideo adpellatum, quod inde exoritur, interque alia duobus municipiis exsultantes Prophthasia et Ariaspe, ut Opulentis et claris. 2. Post quos exadversum Arachosia visitur, dextrum vergens in latus Indis Obiecta, quam ab Indonariorum maximo, unde regiones cognominatae sunt, amnis multo minor exoriens aquarum alluit amplitudine, essicitque paludem AraehotOscrenem adpellatam. Hic quoque civitates sunt inter alias utiles, Alexandria, et Aa baca, et Choaspa.

3- At in penitissima parte Persidos Gedrosia est,

310쪽

dextra terminos contingens Indorum, inter minores alios Artabio uberior nunciae: ubi montes deficiunt Barbitani, quorum ex pedibus imis emergentes alii fluvii Indo miscentur, amittentes nomina magnitudino potioris. Civitates autem etiam hic sunt: inter civitates praeter insulas Sedra ra, et Gynaecon limen m liores residuis aestimantur 7ss. Ne igitur oras maritimae spatia alluentia Persidis extremitates per minutias demonstrantes, a proposito longius aberremus, id susticiet dici: quod mare praetentum a Caspiis montibus Per boreum latus adusque memoratas angustias, novem millium stadiorum; Austrias vero ab ostiis Νili fluminis adusquo principia Carmanorum, quatuordecim militum Ataciorum numero definitur.

5. Ρer has nationes dissonas et multiplices, hominum quoquo diversitates sunt ut locorum. Sed ut gu-neraliter corpora d cribamus et mores, graciles Paene sunt omnes, subnigri Ves lirido colore pallentes, caprinis δculis torri, et superciliis in semiorbium speciem curvatis iunctisque, non indecoribus barbis, capillisque promissis hirsutir omnes tamen promiscue, vel inter epulas stosque dies, gladiis cincti cernuntur. Quem G taecorum veterum morem abiecisse primos Athenienses, Thucydides est auctor amplissimus. 6. Effusius plerique soluti in Venerem, aegreque con tenti multitudine pellicum: puerilium stuprorum ex-Pertes: Pro opibus quisque adseiscens matrimonia plura vel pauca. Unde apud eos per libidines varias caritas dispersa torpesciti Μunditias conviviorum et Iuxum, maximeque potandi ariditatem Vitantes, ut . laem. II. Nec apud eos extra regiam mensas hOra est praestituta prandendi, sed venter unicuique VeIut solarimn est, eoque monente, quod inciderit, editur: nec quisquam post satietatem superstuos sibi imgerit cibos. 78. Immane, quantum restricti et cauti,