Probabilismus methodo mathematica demonstratus

31쪽

- . ' P R Ο Β A B I L I s M V s3 Hinc ea sententia de moribus, certa est , quae vel manifestis Scripturis , vel Traditione , vel Ecclesiae declaratione , ac definitione , vel evidenti ratione, vel concordi fere omnium Theologorum, aut Moralistarum, aut Canonistarum &c. sensu probatur, vel etiam ita multis

gravibus momentis nititur, ut contra nulla magna ratio reperiatur: vel quae ex aliquo ist mamevidenter deducitur . inae autem alicui ex his fundamentis certitudinis certo opponitur, certo

falsa, ideoque error est. Similiter id certo est illicitum, quod vel claro, & expresta praecepto

his fundamentis contento prohibetur, vel praecepto ex istorum aliquo evidenter deducto. Godsi contingat secus, certo illicitum non est. VI.. Dabium est suspensio intellectus circa utramque partem contradictionis. Nempe cum Mens cinter duo opposita ita fluctuat, ut in neutram Partem determinet se ,

neutrique assentiat, vel ὁissentiat. - .

- Apud Veteres, dubium , & ambiguum aliter varie sumtum est, & praecipue pro tormidine, ut penes Doctores videre licet.

SCHOLIUM. .R AE ULTIPLEx assignatur, Speculativum, Pr 1VI Meum , Potivum , Negativum , Iuris , Facti .

Speculativum, quod versatur circa rem secundum se tantum consideratam, & omnibus ex tam circumstantiis , neque ad operationem re

32쪽

METH. MATH. DEMONsT. P. I. 23 Prasticum, quod versatur circa rem affectam omnibus praxeos circumstantiis, seu exercendam hic, & nunc. Positisum, quod inter aequales, vel inaequales rationes utriusque partis versatur. Negativum, quod pro una parte sufficientem rationem non habet.

Juris, quod cjrca licitum, vel illicitum, vel etiam validum, Lut invalidum operis Occupatur. Facii , quod circa aliquod contingens , num scilicet actum, vel non, hoc modo, vel alio sit &c. . Potissimum dubii Iuris Speculativi, de Prasistin hac quaeitione habenda ratio est.

. . VII.

Opinativum , quod uni contradictionis parti adhaerens. cum formidine de opposita, determinate neque est verum, neque falsum , sed potest

esse verum, vel falsum. Formido autem est, ne opposita contradicti nis pars re ipsa vera sit. Cor. I. Hinc Omne est incertum, quia hoc non est certo verum, aut selsum, sed

potest esse verum, vel falsum: a & aequaliter a per 4ncertum, quia incertitudo in indivisibili consi- DU.stit . b Unde opinatiυi objectum est contin- b pregens, ideoque potens aliter se habere; non quod Cor. I. re ipsa debeat elle tale, cum etiam de objecto eis . necessario opinio dari possit, sed quod ut contingens Intellectui repraetentetur . .

a. Adhaesio haec Θιnatisi non est firma , & perfecti , sed infirma , & imperfecta, cum comitet, mentem ei parti contradictionis firmiter, - & perfecte adhaerere non posse, cujus oppostam

posse

33쪽

posse esse veram putat. Uel etiam, quia id, cui a pre Mens firmiter adhaeret, certum est. a) q. VIII. Probabile , quod nititur fundamento solido, ae

magno

Probabilius, quod sundamento maiore . ac lidiore a

Probabilissimum, quod landamento maximo. Nempe ut inter probabilia principem locum

obtineat.

Atque haec de natura, & divisione probabilis, hic ad Doctrinae Methodum dixisse lassiciat. Nam eadem de re iterum infra redibit sermo , cum opinionum probabilitatem exacte destria

bemus . . . in

X I.: Improbabile , quod vel solum destituitur fundamento gravi, vel etiam contra se habet m

tivum certum.

Primum est improbabile negativum , secu dum positivum , seu certo fallum , cum sit hujusmodi, quod alicui certo fundamento Opponi pertur. b . : . Schol. f. ',

34쪽

METH. ΜΑΤΗ. DEMONsT. P. I. 27 habilius autem vero imilius: magis anmpinquans meritati : magis rectae Rationi conserme . . Immo dicunt , probabile probabiliori comparatum absol te rectae. Rationi conforme non esse . Addunt. ,

hocprobabile idem illud esse , quod Academici . defendebant, eoque omnia scelera sibi licita re- ν putabant , quodque propterea in iis Augustinus

Lib. I. 'contra Academicos pri ertim cap. IO..tam acriter insectatus est.

Sed quod primum attinet , si sintelligatur. . reali veritate , aperte falsum est . Cum etenim veritas in indivisibrii consistat, a) liquet, non a perfosse aliquid . re ipsa esse minus, aut magis simi- Cor. Dese veritati, eidemque, minus, ac magiS appropin- Σ. quare. Idem de confbrmitate ad Rationem rectam dicendum est, cum etiam hare conformitas maior, aut minor esse non possit, quandoquidem

etiam ista in indivisibili consistit. Difformitas enim consistit in negatione b) : negatio vero in b per indivisibili e & Contrariorum eadem est lex i d) Def. a. r, Illud veru, quod additur de probabili compa- c prerato, pariter fallum est, ut instar demonstrabitur. Can. 7. Itaque tota ista maior, aut minor similitudo , d per vel propinquitas ad veritatem, aut conformitas Co. 6. ad Rationem rectam, non absoluta, realis, Sco jedii , sed apparens , subjectiva , respectiva est, locum tantum habens ini mente opinantis . . An denique probabile Academicorum idem fuerit ac nostrum, etsi manifeste falsum est, determinare nihil attinet Nobis enim nunc est satis , illud niti fundamentis vere solidis , ac magnis , ul: i finitione constituimus 1: quibus utrum omnia scelera licere possint, necne, 'Lectores opere decurrente cognoscent Caeterum definiatur a Probabilististis probabjis., & ρο hab

35쪽

28 P R o B 'A B I L I M V sbafilius , ' ac utrumque habeatur ut libet , per Nos licet . Tantum ut definitiones nostrae alatis admittantur . Ad nos enim spectat definire , .d. illos vero nostris definitionibus sta

quod nullo Praecepto' prohibetur Hoc est, aut non prohibetur, ne fiat, aut non iniungitiir uti fiat. s

Illieitum, aliquo Praecepto ἱnhibetur. - Videlicet, aut prohibetur, ne fiat, &fit, aut iubetur, ut fiat, & non fit. Licitum ut tale est bonum , sicuti illicitum

ut tale est malum. γ . . a . . l

Bonum monale quod est consorme rectae Rationi , quodque vel est a Virtute, vel aptum

, generare Virtutem. '

-' Malam contra morale quod est dissesme, seu 'non consorme' rectar Rationi, aut Virtuti. Unde malum in negatione conseimitatis ad . rectam Rationem conusti

- sumpta. est . Scotus enim in g. dist. I . 'quae. a. f. In ista quae. docet ; quod bonitas actus moralis conssit in hoc, quia sit actus conformis recta

36쪽

METH. MATH. DEMONG. P. I. 29 rectae rationi, σ quod si a virtute, vel aptus ge

nerare virtutem. i

i Ohamus vero in 3. Sent.. q. II. sit. B docet: quod astas rectus, ct iartuosus voluntatis nereis rio conformatur rationi recta ; quodque fine ratione recta hujusmodi esse non potes s C quod talis actus conformatur actui prudentiae s quodque ad rectitudinem actus voluntatis requiritur prudentia actualis inhaerens actualiter illi , cujus es talis actus

rectus.

Iam vero, dictum est quod si a virtute , vel

aptum generare virtutem ad designandos actus modi rates a virtute tum elicitos, tum imperatos, ut inferius constabit. . . Cor. I. Hinc actus moraliter bonus, virtu

sus, prudens , conformis Rationi rectae idem est, sicuti idem est bonitas moralis, virtus, prude tia , R tio recta; ideoque agit bene, . virtuose , secundum rationem rectam, qui agit prudenter,& vicissim. Quod magis alias patebit. 2. Haec boni. conformitas, & . mali ditarmiatas formaliter in indivisibili . consistit., quia negatio, cuiusmodi est mali difformitas, in indivisibili consistit ca): &Oppositorum eadem est disciplina b) . Quare unus actus moraliter ω-nus nequit esse magis , vel minus consormis virtuti, prudentiae, Rationi rectae alio. Etenim si esset minus conirmis, foret non conformis, sed ditarmis, hoc est non bonus, sed malus. XVI. δMelius, quod in eadem virtutis specie magis

ad illam accedit.

Scilicet quod intra limites virtutis ad eius medium plus appropinquat . Quo sensu unus actus a per

37쪽

D ' P Rio B A B I VI LM V s actus virtutis dicitur melior alio . Nam hoc lloco melius ita sumitur. lCor. I. Melius. non est conformius rationi rectae, virtuti, prudentiae, quam bonum , cum pis ista consormitas in indivisibili consistat a) . lGr. prae Unde si bonum minus conserme rationi reced. quam melius, esset absolute ditarme, ideo que non bonum , sed malum . Quare melius in eadem indivisibili consermitate ad rationem rectam consistens cum bono , magis quam bonum ad virtutis medium appropinquat , ut AX. II. apparebit . - . la. Bonum, & melius per se est licitum, cum constet, nullo praecepto per se prohiberi posse . lDicitur autern pem se, quia aliunde fieri potest , ut prohibeatur . Sic bonum, & licitum est die Veneris ova comedere, melius, & licitum U vere: sed si quis voverit eo die comedere Pisces, aut Superior, vovere prohibeat, neque Ovorum comestio , quae est bonum , neque Voti emissio, quae est melius, licita amplius, sed ilis ilicita, & .mala est . .

Temerarium, quod nullo motivo magno, ac gravi nititur.

XVIII .

Prudens contra, quod motivo gravi, ac solido nititur.

diore. I a

38쪽

METH. MATH. DEMONs T. P. I. 3IXX. Prudentissimum , quod motivo inter limites

prudentiae maXimo.

ADvERTAT Lector, nos hoc loco sumere Prudens , ac Temerarium tantum quod spectat ad rationem iudicii de bonitate, vel malitia operationum , seu de licito, & illicito per investigationem rationum, quibus aliquid permissum, vel inhibitum iudicatur . Quo modo sumitur tem

rarium a D. Antonio Par. 2. Sum. tit. I 2. cap. I. in

materia Fidei , & Morum necessaria ad salutem, nempe cum asseritur tanquam certum, quod non potest ratione , vel auctoritate probari oecaciter . Non vero sumere quod spectat impetum passi nis , vel contemptum regulae dirigentis : qu

modo sumitur temerarium a D. Thoma a. a. quar. 33. art. 3. ad. a. . Quod pertinet ad eas prude

tiae partes, quae Consilium, & Iudicium dicuntur , in quibus motiva de actionis honestate, vel pravitate inveniuntur, & expenduntur, ut magis infra constabit. r. Hinc evidenter liquet , temerarium , seu imprudens hoc pacto sumptum esse idem , ac improbabile , prudens idem , ac probabile , prudentius idem , ac 'obabilius , prudentissimum idem, ac probabilis mum , seu haec esse Synonyma: atque propterea judicare de licito, aut illicito , & agere prudenter qui probabiliter , prudentius qui probabilius , prudentissime qui prob bilissime, temere vero, & imprudenter qui improbabiliter judicat , & operatur et quandoquidem etiam

39쪽

etiam improbabile nullo gravi motivo α, probabile gravi, & magno b , probabilius m jore se) , probabilissmum maximo fundamento nititur d . SCHOLIUM.

PROBABILIOR IsT E constanter negant, ' - - habile esse idem , ac prudens cum probra hiliori comparatur , ideoque. iudicare, & agere prudenter , qui in conflictu probabilioris opini nis stantis pro Lege secundum minus probabilem libertati faventem judicat , & operatur ἀSed id ab iis nondum exigimus. Satis est nunc , ut admissis his definitionibus, ut debent e , concedant, probabile absolute, & separatim aC-ceptum esse idem, prudens . Quod si neque hoc dare velint, nos cum illis non magnopere lcontendemus. Nam quod nunc, ut ordo Doctri- lnae postulat , definitionibus traditur , infra suis locis multipliciter demonstrabitur. Qua propter allatas definitiones nunc accipiant ut lubet . Alias haec omnia invenient demonstrata. XXI. Tutum , quod removet a periculo, tutius quod i

magis removet.

CUM autem triplex periculum distingui possit, nempe errandi, peccandi, & damni incurrendi, hinc tutum triplex esse potest , tu tum

40쪽

METH. MATH. DEMONsT. P. I. 33 tum ab errore , tutum a peccato , & tutum a mno . Error vero , sicut & peccatum potest conssiderari dupliciter , materialiter , & formaliter o T. Error materialis dicitur, qui re vera opponitur certae veritati , a tamen non cognoscitur, nec cognosci debet, aut potest . Peccatum materiale est actio, quae aliquo praecepto vere prohibetur, seu opponitur certae Legi , hoc tamen non cognoscitur , nec cognosci debet, aut potest . Quae verba in his definiti nibuq addita sunt ad excludendam ignorantiam vincibilem veritatis , & praecepti , in qua error , aut peccatum tantum materiale dari non potest . a. Error formalis dicitur assensus mentis scienter approbantis verum pro falso, vel falsum pro vero b). Quod etiam locum habet, cum id, quod est verum , ab errante tamen falsum re

putatur .

Peccatum formale est actio contra praeceptum, quod vel vere existit, simulque scitur existere, vel debet, & potest sciri existere , vel existere reputatur. His verbis continentur omnes casus, quibus ex Conscientia, vel redha , vel erronea, vincibili , aut invincibili, formaliter errari, &peccari potest, ur consideranti liquet.

eati distinctionem reiiciunt , eamque a no bis ad quaestionem involvendam excogitatam arbitrantur. Existimant enim, actionem Legi vere existenti oppositam peccatum formale esse , C ut-

idem.