De Cardinalis Nicolai Cusani patheismo

51쪽

legimus l000 et quum im ne esse ab ipsa larma Drmarum sit et extra eam esse nequeat, inane esse in ipsa

vel licere. Quae quam sint vera, ex eo patebit, si usani et Baruchi Spino gae de Deo, eloquia coinparentur. Etenim etsi in exordio Ethides similia pin0ga de De proferre videtur atque usanus, L. onsimilem, nedum eandem, utriusque de Deo suisse persuasionem m0x ex pr0gressu explicati0num primi libri satis apparet. Inter omnes hist0riae phil0s0phiae n0n ignaros c0nstat Baruchum Spin0Zam, Deum s0lum docuisse substantiam esse, 0que modo omnia, quae extra Deum sunt subsistentia propria privasse. Non ita docet Cusanus. Si enim usanus dicit: sic, videlicet modo ab ipso exposito Deum videre est videre Deum omnia et mnia Deum, n0n potest jam propterea diei, s0lum Deum appellare eum et habere substantiam. Qui enim usaui per accurate legit, hunc n0n fugit, Cusanum duplici modo considerare mundum, prout est videlicet nunc in se et prout erat in sua causa. Hic modus alter disserendi de mundo phil0s0phis mysticis praesertim proprius est. Quantum hic modus philos0phandic0nserat ad veritatem assequendam, non est hic n0strum dijudicare. Cusanum vero persaepe illo m0do de mundo l0qui ex sequentibus Cusani V. r. quae ex ejusdem doctissimi enZingeri opere apponimus, patet: p. 360 . . . Per h0c, quod omnia sunt in Deo ut

causata in causa, non sequitur causatum esse causam, licet in causa non sit nisi causa, sicut de unitate et numero saepe audisti; nam numerus non est unitas, quamvis omnis numerus in unitate sit complicatus, sicut causatum in causa sed id, qu0 intelligimus numerum, est explicati virtutis unitatis, sic numerus in unitate Π0 est nisi unitas. . . . Deus est omne ens non entiter, est complicative omnia et nihil nanium explicative. Omnia, quaecunque fiant, priusquam facta Sint in causa, a qua prodierint, fuisse nemo negat. Et 0 etiam nulla putamus indigere demonstrati0ne, quodcunque in sua causa ita esse, quam naturae illius causae id convenit. Quae si vera habentur, nonne et hoc quoque verum est habendum, mundum in Deo fuisse, priusquam laetus Sit, et quidem suisse modo naturae Dei convenienti, m0do videlicet divino et non entiter, id est n0 m0do, quo nunc sunt entia mundana. Sunt etiam verba illa complicative et explicative', quae et d0ctissimum Dengingerum et d0ct0rem St0ech 0ffenderunt, explicanda, sed ea h0cloe omittimus, quia in sequenti dissertati0nis n0strae parte uberius

hae duae voces exponentur.

52쪽

abs0luta forma n0n potest aliud esse, quam pra, quum ipsa sit infinita essendi larma simplicissima et perseetissima. Hinc patet, Deum nequaquam e0ncipi debere, habere essem0do, qu0 Singulare diversiim aliqu0d et distinetum esseeoneipitur neque eo m0d0, qu universale esse Gne illitur, aut genus, aut species, sed abs0lutissima Drma est in e0i eidentia singularis et universalis ultra 0neeptum mnem 0mnium generalium, aut specialium aut singularium aut quarumcunque larmarum, quae c0ncipi aut diei 0ssunt . .

Et si videre Deum est mnia videre Deum et Deum m-nia quibus innibus satis jam sibi rivisque veritatis diligens, veritatemque pluris habens, quam aliquas h00rias atque 7Stemata, quae ei s0la Drsitan veritatem videbantur c0ntinere p0test erueres id atque perspicere, fusa numn0Strum P0ssest Deum appellantem contulisse aliquid, sin0 ad Dei naturam e0mprehendendam, tamen pr0eu du

n0 parvi habebit qui e0gn0vit. Vel maxime celebrat0s laudarasque phil080ph0s et vel e0s, qui inter prim0s habentur. de De n0 semper i00 Ἐ0nvenienter sensi8Se De De enim e0gitantes, quum Deus en sit abs0lute implex, id ante mnia studere idque spectar, debent ut de De0 per simplicissimas et per maxime abs0lutas ab mmni. inquantum nimirum id humanae menti ieeat assequi. phantasmate ideas e0gitent et meditentur. Esse ver et Se

sunt summa et simplieissimae mentis linmanae, qua e giland assequitur . eateg0riae, quae et Simul primae sunt et supremae mitis existentiae rati0nes Duas ver has ea- teg0rias in Mund n0 inveniri M0d perseet videmus. Neminem enim fugit. quemadm0dum mne h0minis Seire nunquam mnibus a partibus Sit abs0lutum. 00dem m0d0, qu0deunque in mund Sit, n0n tam esse perlaetum ut 0n

53쪽

possit esse persectius, neque ullum inveniri in mundo ens, quod inni ex parte exprima eategorias S8 et pos8e. Quae si ita se habent, quis praestantius, altius, excelsius de De e0gitat, quam is, qui eum e0gitat plenitudinem esse

jam finem faciamus exi,)siti0ni de n0minibus sive deis, quibus Cusanus ad Dei naturam describendam eamque secundum humanae mentis vires dilucidandam usus est. His enim exp0sitis jam satis putamus patere manife8tumque Sse, Cusanum n0strum ita studuisse naturam Dei exp0nere eamque deseribere, ut Deus ab eo deSeriptus atque prop0situs null0 0d idem putari possit, atque Deus pantheistarum. Etsi enim pantheista Deum dicunt esse ab80lutum, primamque eum mnium causam habent, tamen haec ita ei

tribuuntur, ut ipse et Deus sit et mundus, et sit 80lus; et ut mundus Sensilis, quamvis esse aliquid videatur, nihil sit revera, nisi id, qu0 dicimus illusi0nem. 0 ita u- sanus Deum diei abs0lutum et eausam. 0tum usani

studium mnemque ejus nisum in e fuisse Vidimus, ut dem0nstraret, Deum ita putandum 8Se abS0lutum, ut m us essendi ejus nanin alius Sit generis, ac m0dus S-sendi rerum nitarum. Prim ad hunc nem phil0s0phum n0strum vidimu tendere eoque perveniSSe, quum Deum esse infinitum abs0lutum et maximitatem abs0lutam studuit in lucem p0nere. Eundem finem ut mequeretur eum peram dediSSe perSpeximus, quum e0nSideraremUS, cur Deum coineidentiam pp0sitorum esse apellandum censuisset. Nihil aliud speetasse eum p0tuimus invenire audientes eum pr0serentem argumenta, Deum Sse unitatem abs0lutam et en necessari existens. Idem eum n0bis pr0ponere studuisse etiam mente tenemuS, quum Deum P0ssest esse dicendum stenderet. - His itaque jam Stendimus, CuSanum n0 esse in numer pantheista-

54쪽

rum p0nendum, Si id spectaverimus, quom0d Dei naturam in se ipsa c0nsideratam exp0suisset. His itaque, quae hucusque c0nscripsimus, de De l0e uti sumus quasi in s0l0 esse sp0ctat0. Jam Sequitur, ut Dei agere c0nsidoremus atque Stendamus, Cusanum nostrum et in hac rati0ne ita de De l0eutum esse, ut null0 0d pantheistis p0ssit adnumerari quum ver et pantheistae Deum agere non negent, pr0p0nendum est n0bis in sequ0ntibus, Deum usani agere liber et sapienter, id est Deum usani esse Deum, pers0nalem. Qu0d si in scriptis usani invenire n0bis e0ntigerit, jam et h0 per se patebit, Deum secundum

phil0s0phum n0strum, etsi ab ipso, summ0 8Se, 0mne, qu0dcunqde St, Suum esse aeceperit, tamen essentialiter a creatura differre, quemadm0dum jam c0gn0vimus, Deum Secundum phil080phum eundem, in S0l0 Sse Spectatum essentialiter ali esse m0d0, quam sunt res finitae. Sedo etiam patet, n0bis nune de De uti est in su agere l0cuturis, esse l0quendum de D00, uti respeetu mundi sit. Et haec est causa, cur hanc sequentem dissertati0nis partem ita inscribamus

Deus Seeundum usanum esseCtu muncti sive Deu sein Suo agere ΟΠSicteratuS. g. 17. Quium jam in supra exp0sitis aperte et clare Vidimus, quam paullum et fere nihil sit, qu0d humanae menti de De n0visse licet, tum in iis, quae nunc n0bis

tractanda 1seruntur, n0n minus magnas inveniemus difficultates, quae manifestissim erunt n0bis testim0ni0, quam ardua, alta , 0 attingenda sint mnia, quae Deum spectant. C0gitantes de De0, uti est in su0 80l esse, ext0llend et exaltand0 0dum, qu0 Si Deus, Supra m0dum, qu aeS

55쪽

sunt nitae, 0ssunt quidem assequi quietem aliquam et sinem quendam in suis d0 00 0gitati0nibus et meditati0nibus Jam ver iisdem de actibus Dei, entis aeterni, infiniti, inmutabilis, l0cuturis, quam magnum inminet periculum, ne Deum phantasma aliqu0d faciant, ne ineidant in anthr0p01110rpliismum vel anthr0p0pathismum, qu0 Dei infinita et simplicissima natura n0n est dignum. Qui de D00, uti est in s0l esse, didicit digne et apt0 0gitare, hic, quum de De0, uti est in sit ager sive uti est respectu mundi, nitetur meditari, perspieiet, h0minis de D00 nunciata nihil esse, nisi maxime imperfecta anal0gias, quae

snitam quidem, n0n tamen iusnitam p08sunt assequi naturam . . . et hic verissima esse illa verba sacri l0quii manifestissim e0gn0seet, Deum inhabitare lumen inaeq088ibile . . . et illa: Cherubim atque Seraphim aciem Dei tegere atque velare'. Cujus rei gravitas et difficultas St. Augustinum illum, inter vir0s speculati0nibus phil080phi

Verunt, ut haec puleherrima et altissima scrips0rit: Quis Τ)hanc valeat altitudinem investigabilem investigar et in-8erutabilem perscrutari, Secundum quam Deus h0minem ten)Ρ0ralem . . . 0 mutabili 0luntate in temp0re ereavit γValde quippe altum est, et semper Deum fuisse et h0minem, quem unqdam fecerat, et aliqu0 temp0re primum sa

Vere0r ne facilius judice affirmare, qu0 ne8ci0, quam d0cere, qu0 sei0'. Quanti vir hic habendus, qui tam sincer0 0rde, quae intelligere n0n 0tuit pr0stetur, et tamen Π0 negat Deum esse, cujus naturam 11011 0tuit e0mprehendere, sed dicit δ): rede igitur ad id, qu0 creat0r 0

2 l. c. c. 15. 3 l. c. c. 15.

56쪽

ster se ire n0s es uites illa ver0, quae vel sapienti0ribus in hac vita se ire permisit, vel innin psti sectis in alia vita

scienda servavit, ultra vires meas esse pr0fite0r quae ver0 Au 'istinus ultra suas vires esse dicit, spectant illam quae

temp0re reat0s angel08, Sed ante uini temp0ra, et ips08 fuisse, qu0rum Deus d0 minus esset, qui nunquam nisi ii minus suit videlidet semper inmutabilis est) quaeretur a me etiam, si ante milia temp0ra laeti sunt, utrum semper p0tuerint esse, qui laeti sunt His resp0ndendum s0rte videatur qu0m0d0 0n Semper, quum id, qu0 estis uini tem-p0re, 0n inconvenienter Semper esse didatur Usque ad00 autem isti uini temp0re fuerunt, ut etiam ante Innia tem-p0ra laeti sint: si tamen a c00l0 00pta sunt temp0ra, et illi jam erant ante e00lum. At si tempus n0n a 0el0, Verum et ante e0elum fuit m0n quidem in h0ris et diebus et men Sibtis . . . . Sed in aliqu0 mutabili γ)δ m0tu, cujus aliud prius, aliud 08terius praeterierit, e qu0d simul esse n0n 0ssunt; si erg0 ante c00lum in angelieis m0tibus tale aliquid fuit, et de tempus etiam fuit, atque angeli, ex quo facti sunt, temp0raliter m0vebantur etiam Sic nani temp0re fuerunt, quand quidem cum ipsis facta sunt tem-p0ra. Quis autem dicat 401 Semper fuit qu0 0mni tem-p0re fuit' Sed si 0 resp0nder0. dicetur mihi: quand0 erg0 0 8unt 0aeterni creat0ri, Si semper ille, semper illi fuerunt Nu0m0d etiam creati dicendi, si semper fuisse intelliguntur Αd40 quid resp0ndebitur 3 Iis, quae haec,

quae attulimus, Sequuntur, exp0nit Augustinus: Semper 880n0 esse idem, atque in aeternitate esse. Ex qu hanc eruit 1 Ibidem.

2 Omnis motus videtur esse mutabilis, quid enim m0tus, nisi mutati03

57쪽

veritatent: tibi ni illa creatura est, cujus mutabilibus m0tibus, temp0ra peragantur, temp0ra omnin0 880 0n 0S- Sunt ac per h00, etsi Semper fuerunt set angeli), creati sunt; nec si 80mper suerunt, ideo creat0ri 0aeterni sunt.

Ille enim semp0 fuit a0turnitate inmutabili, isti autem facti

sunt, sed de semper fuisse dicuntur, quia inni temp0restierunt . . . . templis autem qu0niam mutabilitate transcurrit, aeternitati inmutabili 0 p0test 0880 0aeternum μ. His uinibus studet Augustinus stendere, qu0m0d haec dii 00mp0ni 08sint: Deum Semper D0minum fuisse, et: ea, H0rum d0minus fuerit 110n esse ei c0aeterna'. Sanctus pisc0pus Studuit dem0nstrare de creatura diei 0sse eam Semper fuisse. 00 880cutus est de gratia subtilissimus disputator e m0d0, qu0d, et recte Hidem, pr0p0SHit, ante Innem reaturam, id est ante Inne n mutabile, templa n0n 0tHi88 esse. Itaque, quum et creatura et tempus imul e0epissent esse, 0test secundum s. Augustinum diei creaturam semp0 fuisse. Sed sine h00 semper fui880' ejusm0di, ut 0ssit inde c0neludi, Deum semper fuisse d0minum, id est d0minium ejus UnqUam 88 00epiSSe,

nunquam initium habuisse Haec du0 Semper fuisse' m-nin diversa sunt naturae. Sed et ipse . Augustinus intellexit quaesti0nem, quam sibi pr0p08Hit Xp0nendam, n0ne88 ejusm0di, quae videnti m0d0 088it exp0ni, haec enim p0st illa verba: Quapr0pter si Deus semper D0minus fuit, emper habuit creaturam su0 0minatui servientem; Verumtamen 110 de ips genitam, sed ab ips de nihil0

58쪽

selo ita tantus augustinus de quaesti0ne n0stra est praefatus, quid Mirum qu0d et alii inane quaesti0nem dilucidandam suseipientes metu qu0dam impleri, et quasi dubitati0ni videntur implicari Ἀ0s quid om nihil mirandum putamus, qu0d eum metu et quasi eum dubitatione dictam supra quaesti0nem viri 40nnulli sunt aggressi, sed h0 arbitramur plurimi faetendum, qu0d cum metu quaesti0nem illam traetantes manifestum praebueruut 0eumentum, intellexisse s0, in quaesti0n illa, quae ne spectat ill0s, qui inter infinitum et finitum sint p0 siti, exp0nendas0re necessarium ut 08 0 dicendae dieantur, ut res ab 0mnibus finibus et mnibus circumseripti0nibus abs0lutae certis aliquibus exprimantur V0cibus. . 18. Quam b rem riuum Augustinus tum et Cusanus plurimi a n0bis aestimantur. Et usanus enim de quaesti0nes i0stra 00dem eum metu ac s. Augustinus quitur, et Cusanus enim tam elare et Reide, quam . U-gustinus, mnes diis euitates et impedimenta, quae huic quaesti0ni dilucidanda obstant, perspexit. u0niam in creatura, inquit, per esse maximum creata est, in maxim Ver0 idem est esse, facere et creare, tunc n0u aliud videtur 0SSe creare . quam meum mnia esse. Si igitur Deus est 0mnia et h0 est creare, qu0m0d intelligi h00 0terit, qu0dereatlira n0n est aeterna, quum Dei esse sit aeternum, im0 ipsa aeternitas, in quantum inim ipsa creatura est SSe Dei, ne in n0 dubitat esse aetervitatem In quantum gitur eadit sub temp0re, 0n est 4 00, quia Si aeternus lQuis igitur intelligit creaturam ab aetern et cum h0 tem-p0raliter esse . . . Quis denique intelligere p0test, Deum

eSSeessendi Drmam, nec tamen inmisceri creaturae 31 De 0cta ign. l. II. . . lat. XIII.

59쪽

n0n enim ex infinita recta linea et finita curva p0test uni im0x0riri c0mp0situm. Qu0m0d igitur caper p0test intellectus esse insta curva ab infinita recta esse, qua tamen ipsa n0n informat ut 0rma, Sed ut causa et rati0, quam quidem rati0nem n0li 0 test participare partem capiend0, eum sit infinita et indivisibilis, ut materia participat Drmam ut 0erates et Plat humanitatem, aut, ut 0 tum participatur a partibus, nec ut plura specula eandem a diem diversim0de, quum n0 sit esse creatura ante esse textus habet abesse, qu0d sensum pr0bum habere n0n videtur videlidet infiniti), sicut sp0culum ante est speculum, quam imaginem speciei recipiat. Quis est igitur, qui intelligere queat, qu0m0d una infinita 1 0rma

diversim0d participatur in diver8i creaturis, quum creaturae 880 110n 088it aliud SSe, quam ipsa resplendentia, n0 in aliqu0 ali p0 sitive recepta, Sed e0ntingenter diversa, quemadm0 dum f0rtassis, si penitus artificatum ab idea artificis dependens n0n habet aliud esse, quam dependentiae, a qu haberet esse, et sub cujus influentia c0nservaretur, sicut imago speciei in pecul0 08ita qu0d quidem speculum ante aut p0st per se et in se nihil sit . . . Quis ista intelligere p088et, qu0m0d 0mnia illius unica infinita Drmae sunt imag0, diversitatem ex c0ntigenti habend0, quasi creatura sit Deus ecasi0natus ), qu0niam ipsa infinita Drma n0nest, nisi nite recepta, ut mnis creatura sit, quasi ins nitas finita, aut Deus creatus . . . ac Si dixisset creat 0r

1 Hie modus dicendi, si quis eum ex c0ntextu depromptum c0nsideraverit, p0ssit videri pantheismum sapere. In c0ntextu autem spectatus, nihil est aliud, nisi e0mparati0, rara quidem atque ins0lens, sed, quia tantum comparati est et non modus dicendi pr0- prius, nullum p0test esse argumentum qu Cusani pantheismus de

monstretur.

60쪽

ipsa aeternitas, h0 laetum est, qu0d seri potuit, Deo

similius. Ex qu subinfertur, omnem creaturam ut talem perseeiam, etiam si alterius respectu minus perseeta videatur'. Quibus pulcherrimis et altissimis, qua ide n0n 0ngum tibi sui audire lector benevole, nihil aliud putamus Cusanum Voluisse assequi, nisi ut intelligamus, qu0 et quanta disse ultates oriantur 110bis nitentibus n0n die intelligere videnter, verum etiam aliquantulum persipderem0dum qu Deus milibus creaturis dederit esse. Im0 quasi alterum Augustinum videmus in illis verbis Cusanum Sincere quaerentem m0dum, qu0 0ssit intelligi acti illa Dei aeterni, qua milia finita saeta sint; et quum iterum iterumque audimus eum pr0p0nentem illam quaesti0nem his verbis: quis ista intelliger p0sset' , quasi dicere haec

videtur ne me ipsum, neque ali0 V0l fallere, sed innes tantum e0mpellere, ut Stam quaesti0nem altissimam tam xime abse0nditam Seeundum suas quiSque vires et faculta-t0s inquirere ac serutari nitatur At duae tamen in verbis illis ecurrere videntur sententiae quasi principales, in quibus t0ta vertitur quaesti0nis gravitas. Et primum quidem h0cut attendamus usani maxime videtur interesse, qu0m0d0 D00, qui est infinitas, id00que nulli mutati0ni40test esse 0bn0xius, res nita suum habeant esse. Si enim haec est inter infinitum et finitum neeessitud0, tunc aut Deus videtur habendus mutabilis, aut creatura putanda aeterna: qHiSigitur, inquit, intelligit ei staturam aeternam et eum h0c temp0raliter'. Deinde h0 ut diligentissime scrutemur u-

sint, h0 ita fieri p0tuerit, ut abs0lutum illud principium n0 Sit 0dem m0d0, qu sunt finita quis igitur intelli-

1 Hoc necessari0 non Deum sed creaturam spectare per se patet.