De Cardinalis Nicolai Cusani patheismo

61쪽

ger queat, qu0m0d diversim0d una infinita Drma, participatur in diversis creaturis, Tum m et initia me en0n 0ssit aliud esse, quam re Splendentia . . . quis intelligore p0test, Deum esse 08sendi Drmam creaturae, nee tamen inmisceri creaturae'. Quae si accurate c0nsiderav0rimus facile perspiciemus, lasan0 liae ita pr0p0nenti, id praecipue 880 in anim0, ut 0dus, ii finita saeta sunt ab infinit0, ita intelligatur et explicetur, ut Deus qu0ad suam infinitam, aeternam, inmutabilem naturam, n0n subjiciatur mutati0ni alicui et tamen stendatur, mnia finita a De pundere. Hanc diffidillimam quaesti0nem, ut aliqu0 0d dilucidaret, usus est Cardinalis n0ster m0d0 ill dicendi Deum esse milium e0mplicati0nem et reando explicasse uania. Unum p0test statui tantum principium 0mnis 880, in qu principi0, quippe qu0d Sit principium, 0mnia e0ntineantur, sive c0mplicentur. Omnia igitur, quae sunt, aut0quam facta sunt, in De c0ntinebantur. Sed qu0m0d0 3 0d videlicet divin et n0n entiter, ut jam supra δ)h0 est exp0situm. Sed qu0m0d 0mnia, quae sunt, in dum m0dum essendi transierunt quae et qualis est cau8a, ut mundus sit p . 19. Num u8anus, quum dixi88et Deum creand0

explicasse mnia, ita id intellexit, quasi ex Dei ess0ntia effluerent et diffunderentur mnia 340 ita quidem n0nnulli intelligendum putaverunt; 0s tamen affirmamus Dsrmatumque dem0nstrabimus, v0eem illam explieandi nihil aliud apud Cardinalem n0strum significare, ni8 id, qu0d

ill0 ereare ex nihil den0tamus. Tunc in lucem p0nere e0nabimur, D0um Cusani, etsi dieitur de e0, creand explicaSSe eum mnia, 88 Vere Deum per80nalem, quippe qui

0mnia liber et sapienter feeit et libere ac sapienter diri-1 p. 40. g. 16.

62쪽

git et gubernat, eamque i, causam illud jus , creando explieare' omnem panth0ismi imputati0nem et aecusati0nem exeludere. Modus enim ille creati0nis ex nihil0, quo n0s diei mus finitum ab infinit suum accepisse esse ille est unus, quo si quis utitur ad explicandum rium finitorum, perieulum illud effugere p0test, ne pantheismi implicetur d0etrinis. Qui enim creasse dicit Deum omnia ex nihil0,

jam affirmat, milia creata, Sive ea, quae tempore aliqu0, sive ut recte vult Augustinus, cum tempore e0eperunt SM, aliud esse genus essendi, atque est Dei natura, quippe quae n0n ex Dei infinita natura sint, ut ita dieamV8, 0nstructa,

sed quae ex nihil sint laeta Quamquam de ista reati0nis ex nihil ita explicata jam praem0nstrat menti humanae viam, quam debeat ingredi, si de initi finitorum sine pantheismi perieul velit 0gitare, eidem tamen, ad ejus signifieati0nem accuratius determinandam aliquid tanquam explicati est app0nendum. Etenim creare aeti0nem aliquam Signifieat. Sed quum eti0nem omnem duplicem bstingui debere n0bis quidem persuasum Sit, eti0nem vide-lidet ex libera pr0seiscentem causa et eti0nem, quae a necessaria pendet causa, declarandum est qualis sit aetio illa erpandi utrum libera an necessaria Si hane duplicem aetionis naturam accurate e0nsideraverimus, lueidissimen0bis patebit quanti sit diseriminis dicere: Deum libere

mundum ex nihil creasse et dicere Deum necessari 0mnia ex nihil ereasse. Qui Deum diei mundum necessario creasse, Sive fieri n0n potuiSSe, quin erearet, jam qu m0d0 088it 0ntendere, mundum n0n SSe aeternum, 0 Videmus. Quapr0pter, ut illud ,. creare ex nihil0' revera sit

illa dea qua initium, qu0 finita ab infinito habent,

ita explicem tis, ut 0 in pantheismi d trinas incidamus,

neceSSe St, ut statuamus Deum ereasse mundum ide0, quia reare eum v0luit. Sed si dicimus Deum crea8Se mun

63쪽

nium rerum ens pers0nal esse multi negaverunt x et plerique negant phil080phi recenti0res id asserontes causae, qu0d, qui Deum pers0nalem esse d0ceant, inter finita entia eum rep0nant. 0bis tamen, pers0nali tantum principi 0mnium quae Sunt, praesupp0Sit0, videtur mens humana p0SSe aliqu0 0d0, etsi 0 intelligere clareque ei Spicere, attamen praesentire et suspieari et, ita praesentiens et suspicans, c0njicere, ins nitum illud principium, qu0d mnis perfecti0nis sit plenituit id00que et mnis p0ssibilis sapientiae plenitud0, 0tui880 perficere, ut quae non erant, essent et tamen 110 essent ejusdem essentiae, cujus est ipsum infi-

64쪽

nitunt principiunt. Deum usani 0 0sse prinei pium infinitum libere uania ex itiit creans jam ex ipsius scriptis asserendis l0eis lucul sentius d0monstrare e0nabimur. t primum tamen exp0nendum n0bis videtur, qu0m id Cusanus creati0u0m ex nihil intellexerit - deinde ver dem0nstrandum, Deum usani de mundum creas80, quia v0luit et ita, quam V0luit. . 20. Jam igitur videamus, qu0m0d Cusanti cr0aii0nem ex nihil desiniat δ). Omnis reatura, inquit ), actu existens utique esse p0test, quod enim esse n0n p0t0St, 0n est; unde n0n esse n0n est reatura, si enim est reatura, utique est rear etiam est ex n0 esse ad esse producere . . . Quum enim praededit ipsa aeternitas n0nesse, qu0d se ipsum in esse pr0dueere nequit, necesse est

existentibus pr0 duci Aeternum igitur esse est neceS-sitat essendi mnibus . . . Est igitur ereatim pr0dueti00 110n esse ad esse. 0 esse idem Cusanum habere atque nihil ex e patet, qu0 dixitD nece880 St, mnia per aeternum esse de n0 esse, seu de n0n existentibus pr0- duci Ali y l0e legimus: superimnem intellectum inenarra-1 Idean illam creationis a variis philos0phi vario m0dosuisse intellectam et exp0sitam, de Lamenais sit documento: Die

2 De Posses sol. CLXXXII. 3 Des quaerendo Deum lat. C. eli. de lud globi . L .

65쪽

hic magister est, qui n0n similitudinem eum desectu, sed essentiam veram Sine aliqua materia ex qua ' in SSe pr0dueit'. Et ali l0e0 λ haec pulcherrima et praedis inveniuntur: Plaeuit suae Dei b0nitati filuenti extra se b0nifieare et creare creavit itaque triplicem naturam, spiritualem tantum, e0rp0ralem tantum et mixtam ... Jam X his ludulenter videre p08sumus, creare ex nihil Secundum Cusanum nihil liud esse, nisi adere, ut aliquid sit, qu0dn0n fuit, qu0m0d et 08 creare ex nihil intelligere et explicare Sumus 80lentes. Quae Cusani reati0nis ex nihil0 explicati0, quamvis in allatis supra tam clara SSe appareat, multis c0gn0scetur difficultatibus bruta, si ea c0nsideraverimu8, quae Cusanus de adem creati0ne pr0tulit quasi ad reddendam eam ejusm0di, quae a mente humana aliqu0m0d0 0ssit perspici. Etenim quum Cusani 110stri40 088et, ut res explicandas difficiles mitteret et Deiles explicaret, maximum pr0pterea quis eum mirar0tur adhibuisse studium, ut enuclearet et aliqu0m0d manifestum redderet, U0m0d0 creati ex nihil esset laeta, quaenam vid0licet relati0 esset inter ens abs0lutum uti plenitudinem et lantem m-nis 880, et ejus causatum Sive en finitum Jure autem Cu-

1 Excitationum l. II. lat. XXXI. 2 De osses sol. CLXXXIV.

3 Et s. Augustinum putamus e0dem sere m0d hanc rem Serutari, quum haec profert: numquid existimandum est subito Deo placuisse h0minem sacere, quem nunquam antea infinita retro aeternitate fecisset, cui nihil novi accidere potest, in quo mutabile

66쪽

pr0 luderet γ' Ha e etsi jam in superi0ribus erant commenr0rata ideo in mentem rev0eavimus quia Sunt Cusan principium,

quo nititur et quod semper in mente habet quum in expli- eanda dea creati in is ex nihil versatur Sed et h0 etiam adjieiendum n ibis est, suturum esse, ut sacere n0n 0SSimus, quin i0nnulla i Cusani el0quiis in praesenti quaesti0ne diseeptanda et dilucidanda app0namus, quae Superi0ribus jam erant allata usanus ideam reaii0nis ex nihil0 ita in per sub λὶ principali interpretatur: qu0niam creatura per esse maximum creata est in maxim0 ver idem est esse. facere it reare, nune m0n aliud oidetur esse ereare, quam Deum Iunia esse. Si igitur Deus est mnia

creatura n0n est aeterna, quum Dei esse sit aeternum, im0 ipsa aeternitas in quantum aeninis ipsa reatura est esse Dei nem dubitat isse meternitatem, im quantum igitur cadit sub temp0re n0 est a De0, quia est aeternus Quis igitur intelligit creaturam ab aetern et eum h0 temporaliter. Quid η placuit De ab aetern tunc adere e0elum et terram, quae antea m0 fecisset y Perlaetum y enim 0mne imperfectum antecedit ita unitas pluralitatem, dentitas diversitatem sive disereti0nem. Deus est erg0 mniae0mplicans in h0e, qu0 0mnia in scimus enim jam ex iis, quae de De in S0l ejus esse exp08uimus, JSSe Deum 0mnis perfecti0nis plenitudinem, perideti0nem abs0lutam p0ssest), est mnia explicans in h0e qu0 ipse in mnibus . . . sicut in n0Stra mente per h0e, qu0 cire unum

aliquid non est Valde quippe arduum est et semper Deum Sse,

et hominem, quem unquam fecerat, et aliquo tempore primum facere v0luisse nec e0nsilium V0luntatemque mutasse. - . e. XII. 14.

1 De 0cta ign. II. 2. Di XIII. 2 Haec s. Augustini inseruimus, quia idem atque HSanus

et e0dem m0d quaerit. l. c. II 6.

3 De docta ign. II. 3. s. XIV.

67쪽

c0mmune milita singulariter intelligimus, numerus X0ritur, ita rerum pluralitas ex divina mente, in qua sunt plura sine pluralitate, quia in unitate c0mplieunte. 0 h0 enim qu0d res n0n 08sunt ipsam aequalitatem essendi aequaliter participare, Deus in aeternitate unam sic, aliam sic intellexit, ex qu pluralitas, quae in pS est unitas, ex0rtaeSt. . . . QV0m0d ver intelligis pluralitatem, cujus esse

est ab un absque multiplicati0ne, aut qu0m0d intelligis multiplicati0nem unitatis absque multiplicati0ne, 0 quidem sicut peciei unius, aut unius generis in multis speciebus, aut individuis extra quae genus aut specie n0n est, nisi per intellectum abstrahentem, neque rebH Unitam, aut immersam qu0m0d explicetur per numerum nem intelligit . . . n in restat igitur nisi dicere, qu0 pluralitas

rerum X0riatur ex e0, qu0d est in nihil0. . . . Hunc in

1110dum usanus reali 0nem ex nihil studuit dilucidare. Principalis idea, qua usus est ad hunc finem aSSeqssendam, est illud explicandi' 0eabulum. Sed h0 si ita se habet, si videlicet usanus idem haberet reati0nem atque explicati0nem, et si explieandi v0eabulum dilatati0nem et dissust0nem alieujus rei innium m0re pr0cul dubi 80let significare, qu0m0d 110 in pantheistarum partes usanus

n0Ster videatur esse transgressus multi Drsitan ex n0bis quaerent.

Haec de phil080ph n0str suspicantes n0n essent 1 0rsitan vituperandi, nisi illud esset VerUm, U0 0nemur, ut si quem recte intelligere cupimus, ejus m0d0 distendiaeeurate perp0et08 habere studeamus, uti usanus et ipse hae in re tam scit n0s 0rtatur, quum dieit h): ad 00 in mili studi libr0rum prineipalem peram adhibeas, Ut interpretati0nem o0eabul0rum juxta mentem seribentis

1 C0mpendium . . f. CLXXII.

68쪽

v il didere, qu0d milia illa e0mplieites in De0 sint Deus, sicut explieite in creatura mundi sint mundus. Iam ex his verbis videmus v0eabulum explieandi mult0 alii sensu a Cusan adhiberi, atque in serm0ne vulgari s0let adhiberi. N0n ita enim omnia ut sint explieantur a D00, in qu uti in principi e0mplicabantur, ut eandem, quam Deus habet, retineant naturam in De Deus quidem mundus fuit, sed explieite i. d. in reatura, sive p0St creati0nem, munduSest in De0 ex ips et per ipsum sunt milia, tamen ine0mprehensibilis leus a reatura. ambulat enim superpennas vent0rum id is, super intelligentias angel0rum. μή Alti0ryx enim e0ntemplati, est de De trinin et ian et de Dei pr0prietatibus it aequalitate attribut0rum. de p0tentia Dei, qu0m0d 0mnia creavit et qu0m0d in ips et per ipsum fuerunt et Sunt milia . Sed quid est 'ausae, cur Cusanus h00 0eabulbi tam a stipitis et n0n determinatae significati0nis usus sit 3 0bis mihi aliud videtur hujus re esse ausa, misi id, quia 30luit usanus eduratissimeden0tare et signare magnam illam d0pendentiam, quae est finit ab abs0lut0. et quia studuit praeterea id assequi, ut h0c tanquam veritas abs0luta heberetur. Dei agere, Nu01 De Posses s. LXXV. 2 Excitat. p. t. II fol. XXVI 3 Ibidem lat. XXXIII.

69쪽

mundum ereavit, nulla es80 assuetum mutati0n0. Alterum studet assequi phil0s0phus n0ster verbis illis supra citatis, quilui dicit: Deus est mnia explicans in h0c, qu , ipse est in innibus'; alterum quum haec pr0p0nit: Deus est 0mnia e0mplicans in li0c, qu0d in ips0 mnia' sive qu0dips est abs0lsit perseetus ide inmutabilis, de ejusm0di, qui neque ulla re indiger0 neque ulla p0test l0cupletari. Ita revera v0eabulum illud fam0sum sse int0lligendum etB0n e SenSH, H Vulg0 80let intelligi larissime patet ex multis, qua ipse Cusanus quasi ad 00 0cabulum accuratius definisendum e0dem supra citat l0c adjunxit. Ita enim, pr0lata illa sententia Deum, quia explicavit nania,

multa singulariter intelligimus, numerus X0ritur, ita rerum pluralitas ex divina mente, in qua sunt plura in plurat, tale, quia in unitate e0mplieante. His verbis e0mparatis cum ill el0 qui0: Deum explicasse nania et de esse in 0mnibus μ nem p0test dicere, Cusani explicati0nem habere aliqtiam necessitudinem eum ea explicati0ne, quae pantheismi est signum et d0cumentum. Etenim si similitud est statuta a phil080ph 110str0 inter mentem humanam cogitantem et dixinam mentem, quae unitas e0mplieans dicitur, et ex qua c0mmem0ratur pluralita rerum riri, jam evan0seit inuis causa panth0ismi

0bjiciendi phil080ph n0str0, quum v0eabula illa e0mplicandi et xplicandi n0n 0ssint jam secundum mentem phil080phin0stri habere ullam necessitudinem eum significati0nibus illis diffusi0nis et emanati0nis. Qua enim menti e0gitantiet meditanti, sive aliquid facere studenti necessitud eum distusi0ne et manati0 03 Mens c0gitans c0nsilia p0test Statuere et m0d0s aliquid assequendi sciscitari at null0 0d distundi, dispergi; quam b rem Cugaci explicati0 i0mplieati0nii hunc sensum Hispersi0nis cert0

70쪽

habere n0n 0test. Nihil pantheismi adha0rere vocabulis e0mplicandi et explicandi, si secundum mentem phil0s0phin0stri ea interpretemur, clarius n0bis etiam patebit, sin0bis in mentem rev0caverimus, Cusanum l0e diei l0quid De in aeternitate aliam rem sic, aliam sic intelligente, vel etiam, si reminisci 0luerimus, Cardinalem n0strum negasse Deum esse aliquid per intelleetum abstraetum

Vel mund0 immerSum . . . . Qu0d si usanus putaretur ita creati0nem ex nihil intulligere, ut persuasum haberet, mundum ortum 8Se per expansi0nem, xplicati0nem, dissu-si0nem entis supremi, qu0m0d 0mnia ista n0 abs0na in

systemate phil080phi n0stri essent dicenda Quid est rati0nis

atque causae, cur Deus in aeternitate unam rem Sic aliam

sic int0llexisse pr0seratur, vel quom0d Deus n0n sit aliquid abstraetum δ), ita se babens ad singularia finita, quam se species habet ad individua , vel qu0m0d Deus n0 sit aliquid rebus unitum et immersum', si Dei esse et mundi esse in e tantum disserant, qu0d alterum sit alterius vera c0mplicati et alterum alterius qua, expansi0, dilatati0, diffusi0, explicati03 Haec null0 0d 110n 08sunt haberi strictissimum argumentum c0ntra Inlae8, qui dieant, Cusani Deum e m0d 80lum differre a creaturis, H0 disserat universale a singulari. - Quapr0pter nec ull0m0d0 illud phil0s0phi 0stri genus dicendi: Deus e plicite est in uinibus ita est int0lligendum, quasi divina

essentia sit unica substantia, cui tanta, quae Sunt, UaSi accidentia insint, quia usanus ipse distinete e0mmem0rat,n0 00dem m0d habere se infinitum ad finitum qu Sehabeat substantia ad ea, quae dicuntur ejus edidentia: ἡt0lle substantiam , inquit, e0mp08it et 40n remanet

1 De docta ign. l. II. c. 3. 2 Confr qu0ad hanc quaestionem Zimnermam t. c. tard-

mann l. c. p. 448.