장음표시 사용
411쪽
νrε TRACT. DE AUGMEN. ET DECREM. AVRI
non comedendis piscibus tollebat, demonstratis ad oculum ipsorum erroribus. Quanquam varietatem ferculorum
improbraret, 3 pisces salsos, sit ades et-que pisces sine aqua, si fieri posset, condbendos esse. Galenus duobus locis in suis scriptis plus dicit, non esse nutrimentum ullum melliis,& facilius. qu m pisces saxatiles,quorum ingens est copia, eosque
praesert pavonibus, & phasianis. Quod
valde veris nile est , praeter experientiam unicuiaue utilebobuia ita: quandoquia dem pisces natura ita sani sunt, ut nullimo. bo sint obnoxij nunquam enim Iepra laborant.ut porci Se lepores: neque 1 ca-hie, Vt verveces: neque putore, ut hirci:
Neque hydroposi, ut oves: neque apostematibus, ut boves: neque morbo caduco,
ut cothurnices& galli Indici : neque inflammationibus, pi uitis ut gallinae &capones: neque pediculis, ut pipiones. Sicut in lege Dei videmus porcos Ac ic pores, qui sei e omnes leprosi seu grandi nosi
sunt in regionibus Meridionalibus, ite anima a ungulas solidas habente aut fissas, sed non ruminantia prohibita esse, taquam infecta & ma Ie sana, cum tam n omnes pisces permittantur,e1ceptis piscibus mollibus& vilcosis. Nec est verisimile, Deum quadringenta piscium genera qui sine su mptu pascetur, S: v sit i hominum accommodatii finia, creasse, si insalubres essent: cum vix quadraginta terrestrium animalium &volatilium species sint ad vescendum idoneae. licet satear nihil perniciosus erestomacho, quam carne & piscibus permini in vescit sed posumus illis separatim
uri. Vtut sit Apicius magister helluoniam, omnium qui in mundo fuerunt delicati Lsmus, de Athenaeus in conuiuio sapien-rum, testantur, Graecos S: Latinos ubi de delici js ageretur, solos pisces magni cisse, quos nos ex poenitetia comedimus: ita ut magni viri honoris causa sese n
minarent A liratos. Mia taenas Iucios, nec
opiparὸ conuiuia praeterquam ex piscibus parabant: ut documento est illud CaIigulae, quod sex mensbus durauit, S euxinstituendo unauersum Mare Mediterr neum expiscatum. Interdum varietatis gratia, interponebant pauonem, phasianum, turdum, Gcedulam, pii scutum, vel ingentem prum omni volatilium genere refertum: attamen semper pisces honore antecellebant,& nonnunquam ad pondus argenti
vendebantur, ut supra dixi, & cum magna pompa in mensam ferebantur. Cato quoque iam suo tempore coquestus sui carius piscem v edi,quam bouem,ut Pli ta rchus dicit. Atqui vero pisces maris nostri Ocea ni longe maiores, pinguiores,& sapidi res sunt, quam pisces maris Mediterr nei, sicut Ronde Ierius nos monet in libro de Piscibus: & illi possunt iudicare, qui in ea dein mensa viri utque maris pisces gustarunt, ut fit Tholosae, quo pisces duo
ri: m marium ad fetinatur.videlicet,ex v
be Agat ha, ct paycinna:& porrδ nullum est lutus maris, quod varietatem pisci a
Littus Picardiae, ubi mare arenosum est, seri pisces latos: littus Normandiae, de Aquitaniae, quod petrosum est, fert pisces saxatiles: littus Britanniae, quod est limosum, scri pisces rotundos, ut Lampr: as,Congros, A sellos. Et sere quodque tempus suos producit pisces, modo hal
ces recentes, modo Scombr o . modo Lampretas, & similes: ita , t homines ignorent, unde lubi id una vice tam in fini: a halicum multitudo ad littus Flanciae&Amgliae perueniat: Tiichidum in Gallicia, T hunnorum in freto Conflantinopolit no,sardinas i ii ii reor Prouincis, Balcia rum in Insulis Orcadibus, Aloiarum in Barbaria, ichthyocol Iarum in Terris N uis, Muraenarum in mare Siciliae: attamen fateri oportet, magia una mundi Prouis rem hos pisces non nisi ad necessitate n fram creasse. Omitto pisces aquaru Luncium,qui bique reperiuntur.
Quhd si igitur pisces in eo, quo ollin,
essent pretio, infinita piscatorum ccc tariorum existeret multitudo, & Pitcinae
412쪽
ΕT'ARGEN. IOViuariaque diligentius propagerentur:
vescereinur piscibus marinis a mense Septembri usque ad Martium, quo tempo-' re sunt meliores, non expetiata Quadradragesima, cum pisces incipiunt oua sun. de te, saporem amittere. Ita fieret, ut vulgus, rust ici S artifices vilitate carnis gauderent,& consequentervola talia tanti noxistimarentur.
Recordor optimae Sr politicae rationis Doctoris Picardi, qua defuncto Regi Henrico ostendit, quhd si in Quadragesima viam ouoru in permitteret, futurum
vj post festum Paschatis neque gallinae, neque pullastri inuenirentiar: nam &in Anglia, quae gregribus & volati Iibus bundat, licet discrimen ciborum subi tum sit, nihilom musta me interdicta certis diebus in septimana, non comedendi
carnes, obseruare coguntur, Vi dc tes carnem cardorem reddi: quanquam cum limgina, & Magnates aduersus sua interdicta facia ne, popuIus quoque ea, uti decebat,
Sed mihi videtur alium esse modum commodiorem absque ulla prohibitio' ne: nam homini nihil tam gratum & acceptum est, quam illud quod prohibitum est, quando ipse Legislator prohibitioni suae non obtemperat. Hinc fit, maxime populi parti saporem carniu tam suaucm,& piscium tam iniucundum videri: ouo niam illi qui earnes prohibent, non alio cibo utuntur. testimonio sit Episcopus ille Hispanus, qui die qua carnibus abstinendum erat recitat is quibuidam verbis ea ponem in piscem transmutauerat: Iemanente nihilominus forma accidentali,& sapore capcnis, quemadmodum refert l ogghius Florentinus. Econtra, si Princeps tollat prohibitio noni,& int rim tam si ipse vescatur piscibus, Magnates & aulici ipsum semienti: & postea v- niuersa pictis: C. haec est sola ratio pristiani honori piscibus restituendi. Non utar a lio exemplo, pro confirmatione eius quod dico, quam Adriani,n tione Belgae, qui ex paupere scholari msellis nutrito.creatu osuit Pontifex,ope-
ANNIS BODINI. D sra Caroli U. Imperatoris discipuli sui. Is
cum admodum amaret, & sine causa laudaret asellos salitos 1 accidit ut omncs eius aulici ci consistoriales illis inuito palato vcscerOrtur, sanctitati eius Cratificandi causa: re statim quoque illoru cupido plebem cepit , sicut Paulus Iouiusserabit in libro de Piscibus: i: a vit Cinae asellis salitis nihil es et carius: nam versu tr aulici semper imitantur Prancipes, di quidem in rebus maxime ridiculis equemadmodum contingit Perdinando Regi Neapolitano, qui natura erat collo obtorto,cui ur complacerent aulici, col- Ium sicut ipse in uertebant: maxima enim pars plebis, in id stulti de imperiti opini
nibus Magnatum lactantur, eo,que linitantur. Ecce paladoxum quod in hoc a Ggumento ciborum confiderandum pu-.to, ad subleuandam annonae carit
Quantum ad vItimum articulum, qui merces aliquatenus in pari pretio possit
seruare, ea est aequalita, monetae. Si enim moneta, quae rebus omnibus pretia constitia ere debet, est mutabilis N incerta: nemo erit qui veram eius quod in bonis
habet, rationem inire possit: contractaserunt incerti a tributa, taxationes, stipendia, pensiones , R vacationes, ince tae erunt: pCenae quoque pecuniariae, cimulctae consuetudinibus & constitutionibus I imitatae, mutabile S erunt, ztque incertae :denique uniuersus aerarii status,& aliorum quam plurium publico tu, priuatorian que negociorum, in suspenso erit: quod maxime metuendum est, s a
Principibus, qui subditis suis aue res& debitores tuli itiae sunt,monetae falsentur. nam Princeps raonetae pedum, in prPiudicium subditorum, & multo minus extraneorum, qui cum ipso contrahunt,& cum suis negociantur: quoniam iurigentium subieeius est, alterare non potest, quin incidat infamiam falsa toris monetae: quemadmodum Rex Philippus pulcher a Poeta Dante appellatus fuit, Falsificatore di moneta. hoc elli adulterutor moneta: quia pi i mus monetam argen
413쪽
ν 6 TRACT. DE AUGMEN. ET DECREM. AVRIteam in hoc regno d im id ia parte ligae debilitauit: quod subditis occasionem magnorum tumultust dedit, & Principibus extraneis perniciosissimum exemplum: cuius ipsum sero poenituit,ac tilio tuo Ludovico Hutino testamento iniungeret, ut caueret a debilitatione monetarum. Et eadem ob caussam, Petrus IIII. Rex Arragonu,ditione Regis Maiori cae& Minoricae, quem vasallum suum esse afferebat, fisco addixit,quod monetam debilitasset. Quaquam Reges i psi Arragonum in eo peccarent,adeό ut Innocentius Ill. Potifex, ipsis tanquam vasallis tuis, interdiceret ne
amplius lia uterentur: cap. quanto de iureiur. propter quae interdicta, Reges Ar-ragonum ad Corona venientes, protestabantur, se nec cursum nec pedem mouete approba tae mutatu ros. Pet. Bellu g. in Specu. Prin. ann. 2 s.& i 337. Sed non est satis
hoc modo protestari, nisi liga,& monetae pondus,couenienti regula moderetur: ut neq; Princeps, neq; subditi,cum libuerit, ea falsare possint: quod alioqui semper data occasione,facient, etiamsi ferro vel igni cremandi essent.
rundamentum autem, omnium qui monetas adulterant, tingunt , radunt, fingunt, miscent, tondent, non est alia ud , quam metallorum mixtura nemo
enim poterit metallum ullum purum &simplex pro alio subi jcere,obstante colore, pondere,corpore, sono, SI natura unicuiusq; ab aliis differente: sicut ostendi, cuin ab Ordinibus, ciuitatibus,Praesecturisq; vero manduorum deputatus essem Iegatus ad ordines Fraciae. Oportet itaq; ut recitatis a me inco modis occurratur, in omni Republica constituere, ut mon
ta sit ex metallo simplici ,& promulgare edictum Taciti Imperatoris Romani Vopiscus in Tacito continens prohibitione sub poena publicationis corporis & bonorum, ne misceatur alapiam cu argento, vel argentum cum ere,vel aes cum stanno aut plumbo.
Versim quidem ab hac ordinatione xxcipi posset mixtura cupri cum stanno,
unde aes&metallum sonans esse laur, tu e temporis in tali usu quo nunc est, noerat:& mi itura stanni cum aere, ad funde dum tormenta bellica. Neq;cnim necessi est, vigesima partem plumbi miscere castanno puro, ut reddatur malleo tractabilius: quia fundi & fabrefieri potest absq; eiusmodi mistura, qu s& bonitatem stant corrumpit,& nunquam a plumbo separari potest. Insuper ut edicti prohibitio dirigatur tam respectu monetae, quam Operum
aurifabrorum , & ductorum auri, ubi fallationes frequentiores sunt, quam in moneta, propterea quod probatio eius Lbi disiicilior est , Squia artificium saepe precium materiae aequat. in quo deceptus fuit Archimedes, experiri volens quantuaurifaber ex magna corona aurea Hier
nis Regis suffuratus esset: idq; ita, ne so
ma coronae periret. Cum enim i liis tep
ribus usum lydii lapidis ignoraret: duas
massas,alteram auri,alteram argcti surri
psit, ut videret,quantum haec&illa aquae ex vase esjcexet plus minusve quam corona:& ex proportione aquae, iudicabat de volumine utriusq; metalli ,& quod auria faber quintam parte subripuisset. Sed ii dictu eius incertum erat: quia praesum tiat mi ituram tantum ex *rgeto esse: licet aurifabri ad conci ilianda operi venia ita to& firmitatem, idq;quam minimis sumptibus, mistura seu additamentum ex cu pro puro, cum possunt, saciat, quod est leuius argento, quo color auri pallidus & dilutus efficituricii ira cupru colorem eius seruet magis vividum , ct consequenter cur Prum corpore & volumi maius est qua argentariar in pondere aequali, quatum est interi3.&ai. quod si mistura ex cu pro de
argento se, imi, ossibila est vere de eo ii dicare,n ii q uatum utriusq; sit, sciri ponsit:& quamu is cognoscatur, tame latens error qu i in metiendis aquaru guttis c mittitur. naagnus est, propter discrimen voluminis metallorum mec ullus est tam
diibtilis arti sex vel aurifaber,qui per Lyes diu lapidem explorare possit, quantu a
414쪽
ET ARGEN. IO Aperiri & eupri sit in auro, si mixtura facta
Et quoniam auri sees S gemmari j
semper conqueruntur , qudd non posis ni sine detrimeto opus facere ex auro civiginti duo ceratia, absq; remedio, vel ex
auro puro,ade remedij, iuxta ordina
tionem Regis Francisci anni is o.&quia posthabitis omnibus Constitutionibus, opus faciunt ad io. &saepe ad is. ceratia, ita ut in viginti quatuor marcis in sint quinque marcae cupri vel argenti, unde uaccessii temporis moneta debilis confi, tura falsari;s, qui lucrari volunt: iccirco plus quam necessariu est interdicere, ne ullum opus ex auro fiat, quod non sit conforme ordinationi, sub eadem eo fiscationis vitae & bonoru pinna: ut hac ratioe v-sus auri in 1 uppellectile & deauraturis purus maneat. Et quonia impossibile est, ut aurifices dicunt, aurum excoquere ad vigesimum quartum ceratium, quin aliquantulum alterius metalli subsimeque argentum ad duodecimum denariu, quin aliqua armistura remaneat: imo nec re purgationem auri secundum ordinati nem, ad 2 r.& .cerat cum a remedi j: &argenti a I denarios 2 grana.& . tu sis in regalibus Hispanicis deprehenditur, aut ad ii. dena .is. grana, qualis est Parisiensium t quin subsit inter trimentum,&magnus sumptus, praeter difficultatem di proli citatem ic poris: constitui potest, ut aurum in opere,&in moneta, sit viginti trium ceratiorum, ZI argentu undecim denariorum, duodecim granorum Pu es,& utrumq; absque remedio. quo facto aqualis erit auri argentiq; proportio, &in utroque par erit detrimentum, videlicet, in viginti quatuor libris argenti, ad
erit una libra alterius metalli, quod non si aurum, de una libra metalli in argeto, quod non sit argentum, sed vel currum, vel aliud metallum, & tale et Ventum in hoc regno appellatur argentum regium, in quo vigesima quarta pars est currum. qua ipsa ratione moneta aurea & argctea
sortior erit,&durabilior: simul etiam in opere multis impensis parcetur:& vitabitur interritura usus, de fragilitas. Ac vetusta auri argentique proportio , quae in uniuersa Europa de vicinis regionibus sere duodecupja est, etiam in monetarii
ponderibus seruetur: oportet monet M a genteas SI aureas conflare eodem pondoxe, quaru in sedec in ,& 32.& fa marca enficiant:nec pondere Mauror percutienda est, neq; etiam debilior: ut e uitetur ta dis ficu itas cudendi,& fragilitas monetae aureae & argenteae pulae, quae Icilior esset v-no denario ponderis quam facilitas adulterandi utramq; monetam propter crassiatudinem earum, ut in portu galle sibus aureis,&daleris argenteis, qui unciam ponderis & plus habet,qualis etiam erat m neta aurea ponderans tribus marcis & dimidia, qua Imperator Heliogabalus cudi iussit, & quae Constantinopoli podere
unius marcae auri conflata fuit, quarum quinquaginta imperator Tiberius Regi nostro Chil delico donauit Quo facto, neque nummu IariI, neq; mercatores, neque aurifices, ullo modo
decipere imperitam plebem poterunt , vel eos qui ligam& pondus non intellig.int: quippe semper inecesse erit duodecim nummos argenteos tradere pro Uno nummo aureo,& qui Iibet nummus argenteus tantundem ponderabit inuantum nummus aureus eiusdem notae seu
characteris ut videre est in simplicibus regalibus Hispanicis , qui pondere a
quant coronatos solares habentes pondus consorine ordinationi anni is o. videlicet t. dena .i6.gran. quorum regalium
simplicium, duodecim praecise coron
tum valent. Et ne in permutatione' eorundem nummorum tam aureorum, quam argei teorum aberretur , neue simplices accipiantur pro duplicibus , ut frequenter accidit in regalibus Hispanicis: oporici characteres esse diuersos,&no similes ut in numis Hispanicis nihilominus quatum ad argenteos,ut certi leueatur tituli
415쪽
rra TRACT. DE AUGMEN. ET DECREM. AVRI
solidorum,denariorum, & librarii, prout continetur edicto Henrici II .anno issi. promulgatum; propter solutionem censuum, mulctarum , & canonum domini eorum, iuxta consuetudines&constitutiones: solidum conuenit es e trium denariorum ponderis argenti regis, sicut diximus,quorum 6 . In arcam, S . libra vulgarem efficiat: quod est iustissimum preciuquod dari pol siti de quilibet rursus diuidit poterit intres, ut singuli ponderent
denarium,& sint quatuor paruo rui ad nariorum currentium, appellabiriirque denarius communis: t solidus leni per valeat duodecim denarijs : & querimoniae
dominorum , ratione solutionis iurium dominicorum . quae olim in forti moneta alba persoluebantur, cessent, restituta coflatura solidorum talium, quales Dei ut temporibus sancti Ludovici, hoc est, ε . in marca argenti Regij. Caeterae quoque pensiones emphyleuticae,& hypothecariae, in pecunia constitutae, soluantur eo valore , quo aestimatus fuit solidus tempore celebrati contractus: qui valor fuit tantum quatuor denariorum in liga, ad summum, intra centum annos: quae est saltem tertia pars solidi antiqui,qualem oportet in usum reducere. I alis erat dr clima argentea per uniuersam Graeciam v stata, nempe octava pars unciae, quem nos grossum appellamus, eiusdem ponderis quo solidi a S. Ludovico percussi, I ui appellabantur grossi Turonenses, ε
olidi Turonenses. quibus solidis Tur
nensibus determinantur omnes antiqui contractus statuta,&multi tractatus non
solum huius Regni, sed etiam extraneorum .ut in tractatu inter Bernenses & tres minores pagos habito, si pendium mili tis uno solido Turonensi aestimatur:quod di in hoc Regno aequale suit: & hanc obeausam Sol da appellatur. scut idem quoque stipendium Romanorum suit, ut I a-citu dicit,& Graecorum, ut in Polluce legimus: quippe drachma eiusdem ponderis est, cuius solidus Turonensis. Venetiantiquos sunt secuti,& unciam fecerunt
octo grossor uim seu drachmarum:& drachmam x . denariorum: & denarIum a. obolorum,seu 2 .granorum: vi& in Francia fit,& in Hispania S in Asrica: a qua
regu la non est recedendum, utpote antia quissima, in uniuersa Graecia, & regionibus Orientalibus. Tametsi Romani veteres,unciam Gra eis aequalem habentes, scilicet s76.gran rum eam diuiderent in septem denarios suae monet p& denarius valeret drachma
Attica,& amplius. Qua in re Ludaeus
errauit, dicens in uncia esse octo denari os, S denarium Romanum esse drachma Atticae aequalem, Se libram Romanam πιru lem Atticae minae: clim tamen certumi, libram Romanam habuisse tantum Q. uncias,& Minam Graecam i6.um ias, sic
ti libra mercatorum in hoc regno: quod Georgius Agricola optime demonstrauit per calculum Plinij, Appiana, Suet
nil Ce Ili. Si itaque monetae aures de argenteae cossentur eodem pondere, eodem nomine,& eadem liga: hoc est,ut non plus missurae in auro quam inargento insita nunquapoterit aestimatio earundem augeri vel imminui: ut alias saepe accidit, resing Iis mensibus pro libidine eorum, qui autoritatem apud Principes habent .: qui
mutuantur & coaceruat monetas sortes,& deinde easdem augent precio : adcb ut exstiterit quidam, qui centum Coronatorum millibus mutuo sumptis, subitis aestia
mationem singulorum quinque solidis augeri effecit, & lucri fecit viginti quis
que millia Francorum . quidam alius cumlum monetarum imminui curauit mense Martio, & me se Aprili rursus auxit,quarta parte lucrifacta.Submouebuntur quoque omnes adulterationes monetarii: de imperiti atque ignorantes cognoscent bonitatem utriusque monetae, adspectu, sono, pondere, absque igni, caelo, vel Lydio
lapide. Postquam enim omnes populi ab annis bis mille, si amplius, sere semper,
seruarunt & etiamnum seruant aequalem
rationem auri ad argentum, impol sibile erit& populo,& Principi, augere, minuere,vel mutare precium monetae aureae reai Sem
416쪽
argenteae, si mistura metallorum, quam
billon vocant, ex Republica eiecta fuerit: M aurum ad 23.cerat. redigatur. Et m hilominus, ut plebi succurratur, necesse est etiam, tertiam speciem monetae ex puro pro cudi,absque cadmia, au t alia in illura inetalli,quemadmodum fieri carptum,& in Hispania,S: Italia fit; aut potius marcam argenti in mi lle quingentas &triginta sex partes diuidere,quamlibet partem nouem granorum. Etenim Regina Angliet
sublatis in uniuersum ae rosis numis in tibus, seu cui vocant)billonis, reduxit omnem monetam ad duas tantaen species, ut minima moneta argentea, quam p9n-nἰri, J indigitant, valeat octo detrariis, vel
circiter: quo fit, ut viliores merces tui norit preci oenia nequeant,&quod peius est, no potest minor eleemosyna, quam eiusmodi nummus, pauperibus erogari:quod
multos impedit ne quicquam largian
Sed longe magis expediret, non alia, quam aurea & argentea moneta vii , si possibile esset minorem monetam, quam talem nummum cudi,& si in arca argenti tam minutatim diuideretur, sicut in L
tharingia, ubi in octo mille nummulos, quos Andegauentes nominant, distribuitur, quorum ducenti regalem, S quadraginta solidum currentem noltrae monetqefficiunt: luntque ex argento satis puro, quod si dimidia parte pauciores percuterentur, solidiores forent, & de liga ut dixi, possentque eodem momento feriri &stylo acuto signari. Cupri enim precium, quoniam singulis locis atque temporibus variat, minus idoneum est monetae faciendae, quae quantum fieri potest,constans& immutatilis precio conteruari debet:& praeterea nullum metallum aequem te mim ei l rubigini, qua notam de mat riam exedit. Et quantuin ad precium, legimus , temporibus belli Punici, libram argenti valuisse s n. libris cupri seu aeris
puri, libra .vnciarum : eodemque tempore denarius argenteus purus, qui septima pars unciae erat de decem libris cu-
pri, quibus valebat, auctus suit ad te. li
bras, ut Plinius refert: quae ratio ad 8ys. libras cupri seu aeris pro una libra argenti redit, libra n. unciarum exsistente. Pol ea infima moneta , quae erat libra aeris, media parte suit imminuta per legem P
piriam, remanente eodem valorer&,cum
maior argenti copia succederet, ad qua tam partem reducta fuit, eadem aestim tione manente: quae est ratio 22 . librarum cupri pro libra argenti: quae est propemodum aestimatio cupri in hoc Regno, ubi centum librae, singulae i6. unci
rum, valent tantum 18. Francis.& in Gemmania vilioris etiam preci j est, licet supellex, de ipla templa multis in locis cuia pro sint tecta: sed in Italia carius est, Mmagis etiam in Hispania,& in Africa , v-bi longe minor eius est copia. Quod per longe abest ab aestimatione quam fecit
Imperator Arcadius, qui libram auri cotum libris aeris aestimauit: quod fieri noquit, nisi per moi rouisionis: quoniaam abundantia lituus metalli , respectu ad argentum habito, deminuetur. Dicet aliquis, copiam argenti etiam imminutionem preci j eius adserre: sicuti re ipsa I gimus in T. Liuio, qliod in foedere inter Aetolos & Roma uos inito comprehen sum fuerit, ut Aetoli pro decem libris a genti soluerent unam libram auri: & nihilominus constitutione Arcadij, l. vlti. de argen. pret.C. libra auri et stimatur ι .& libris argenti: quia vult,quinque solidos auri pro argenti libra solui : de
constituit r. solidos aureos in libra: l. quotiescunque. de susceptor. C.) ita ut
quinque solidi sint praecise decima uar
ta pars librae & ζ. amplius: & hodie prectum est paullo minus duodecim pro
Verum quidem antehac marca auri puri aestit nata fuit i S s. libris :& marca a genti is. libris,& is. solidis Turonensibus: ita ut pro marca auri puri in dii ibuuere oporteret undecim marcas, quinque uncias, et s. denar. &s. grana argenti
regia in Acti. in regionibus Septentri naIibus, ubi plurimae sunt dinae arge
417쪽
ti, & paucissimae auri, aurum est carius: adeoque aestimatione in camera Papali facta, in arca auri aest imatur argenti mar
cis D.& l. quae propemodum preti j au
ri ad argentum proportio fuit ante annos bis mille quingentos. legimus enim in Herodoto, libram auii valuissei 3. libris argenti :& Hebraei in suis Pandectis, denari; aurei pretiu faciunt viginti quinque argenteorum: quippe monetis aureis ad argenteas duplam rationem habenti-huia unde Q.&z. argentei singulis aureis valerent. Praetcrea legimus, te Poribus Persarum , & cum Respublicae Graeciae florerent,vnciam auri stimatam suisse libra argenti: quonia in stater Daricus, pondere unius unciae, valebat libra
argenti,ut dicit Iulius Pollux. Ex quo licet iudicare, duo ista metalla antiquum preci j pedem habere. iSed aestimatio auri sub posteriori biis
Imperatoribus accolopropter abusum auri in deaurationibus in nium rerum: scuti Nero magnum suum palatium, ambulatoria mille passuum continens, tO- tum deaurauit: S post ipsum Vespasianus, inaurando Capitolio, summam septem millionum& ducentorum millium Coronatorum impendit: quin Ze Agrippa uniuersum tectum templi Panthei inaurauit, ut cuprum a rubigine seruar tur . sicut etiam ferrum solet inaurari, ut contra rubiginem praeseruetur: imb Et argentum saepe deauratur , licet nunquam rubiginem contrahat. qu bd si Principes non interdicant inaurationibus, omnino necesse erit precium auri augescere: quia
argentum non aeque tenax est, A vix aut
parum adhibetur inargentationibus: &qraeterea fodinae Septentrionis plurima argenti, auri vix quicquam producunt: ut & quae in terris nouis sunt,plus argenti, quam auri proserunt. Nihilominus mutatio precij, quae tractu temporis fit, insensibilis est', nec impedire potest quo minus liga monetarum ex duobus hisce metallis percussarum aequalis sit in omnibus RebuspubIicis, mi. ET DECREM. AURI
sura metallorum, siue ut vocant bili
ne expulso et cum praeterea negotiatio in uniuerso terrarum orbe comunior nunc,
quam Vnquam antea, non possit insignem aliquam varietatem preci; auri,& arge ti, ferre, nisi communi omnium popul rum consensu. nam &Augusti tempore, proportio auri ,& argenti in India oriaentali, in Occidente, similis S: aequalis Grat: quod cum Rex quidam indorum intellexisset Romanorum iustitiam laudauit sicut resert Plinius. Sed impossibile est, precia reram certa seruare, retento billone, qui ubique differens est, &inaeis qualis. quemadmodum enim precia re eruin decrescunt, imminuto valorem n
tae; ut lex dicit, ita etiam crescunt, aucta
Et necesse est ut augeatur &diminu tur,cdm nullus si Princeps, qui aequalem metallorum misturam, si eu legem bilionis,) cum alijs Rebus publicis Ieruet, imbnec in sua ipsius, quia I ex seu liga solidi
diuersa est aliga testonum,& paruorum denariorum, duplorum, tiardorum,& I iorum : qui non diu in eodem statu pe
ν Prima senest ra, in hoc regno ad debilia
tandum argentum moneta formatu & immiscendum vigesimam quarta cupri pa tem, aperta fuit, ut daretur ansa mercatoribus apportandi argetum in hoc regnu, cui argentum deest: quo facto, vigesimo quarta pars argenti extraneis dabatur quoniam tantumdem in Francia valebat
undecim denari j & di in id ius argeti, quitum duodecim denari j in aliis regioni, sed nihil opus fuit:propter diuitias Franciae, quas semper venient quaesitum afferentes aurum S argentum undique. Hoc
malum magis inualuit tempxe Philippi
Pulcnri, qui monetam argenteam media parte debilitauit anno rio . tantundem argenti & cupri commiscens: paulo post usque ad tertiam partem imminuebatur, ita ut noui solidi valerent tantum tertia parte antiquorum :& anno i r 2. liga soludorum tam debilis suit, ut marca argenti valeret octoginta libris Tutonensibus, hab
418쪽
haberetque Isoo. nummu los in marca operis. quanquam eodem anno Carolus VII. recuperata corona, quam amiserat, stabiliendae auctoritatis suae gratia, iusserit cudi , mense Nouenabri, monetam nouam fortem & bonam, ut marca argenti
ad octo libras redigeretur: sed tandem conflauit solidos quinque denariorum indiga, anno i s3. & postea paulatim semper imminuti fuerunt: ita ut Rex Franciscus I. anno is o. cuderet ad 3. denar. is.
gran. in liga: & Rex Henricus ad 3. denar. II. gran. adco ut antiquus solidus argenti regi j valeret ferme quatuor, remanente semper eadem aestimatione. Nec ab alijs Principibus minus peccatum est: nam cruci geri germaniae,qui antiquitus fuerunt ex argento li. denar. ε .gran. hodie sunt . denar. i6. gran. solidi VVirten bergenses, & grossi imperiales 6.denar. hoc est, tantundem cupri cluantum argenti continent: solidi, Rappini,
denari; Argenti nenias . denar. n. gran. nummi quos Rappensenning vocant, ε. denar.3.gran.& florent argentei it. dena.
. gran. quales sunt etiam nummi quinq;& decem cruci gerorum. solidi Flandriae
seu stulari,quorum ro. valenti . nostrorum, sunt tantum 3. denar. i8.gran. in liga,& plus quam duae tertiae sunt cuprimum-mus quatuor stu serorum est 7. denar. io. gran. in ligamum mi Geldrenses 3. denar. in liga, & tertia pars est cupri. ante hac solidi seu grossi Angliae fuerunt s.denar.
22. gran. nec unquam omne hoc Billonis
genus plus quam viginti aut triginta annis in eadem liga . vel eodem pondere permansit. Atque hinc exorta est differentia librae Turonensium, grossorum, paruorum,&mediocritim: librae Norma di , Iibrae Britanniae, & librae Pari sien sis, quae
omnes inter se differunt ut etiamnum videre est in taxationibus Camerae Pontificis. Et in Hispani js, libra Barcinonenss, Toletana, maiori cana ; in Anglia, libraster lingiorum valet octonis nostris: S in Scotia duae sunt librae admodum diuers , altera Stertingica,& altera vv lgaris. &in Italia nullus est Princeps, qui non pe-N NIS BODINI. 7rtculiarem habeat monetae libram ab alii differentem. Quemadmodum in simili, marca ubique continet octo uncias: sed uncia inferioris germaniae debilior est quam nostra, sex granis, Agrippinensis nouem granis, Noribergensis sex granis rde econtra Parisiensis fortior est 1. uncia, marca Neapolitana habet nouem gronsos, Salernitana decem: & vix est ciuitas Italiae quin habeat maream ab alijs distin stam . qua ex re pes Billonis difficilior redditur , pondere & liga ita inter se
variantibus: unde misera plebs grauiter affligitur, S: in mutandis pecunijs pluriamum perdit, & generaliter omnes, qui non intelligunt paria, ut trapezitae loquuntur, hoc est, valorem monetarum inmutando, ratione diuersorum locorum.
quam ob rem de homine in negoti js r rum versatissimo dicimus, eum intelligere paria , quasi rem admodum difficialem. etenim monetarum negotium perbillones & misturas ita obscurarunt, Vt maxima pars populi nihil prorsus de eo intelligat. & quemadmodum artifices, mercatores , & quilibet in sua arte, fripi me rem & opus inuoluunt: ut plerique Medicorum, qui loquuntur latine coram feminis,& usurpant characteres grεcos,& verba Arabica,& notas latinas a breuiant, S quandoque scripturam suam intricant ut legi non possit, metuentes ne detectis eorum medicamentis, in minori precio deinceps habeantur: ita etiam moneta rij , omissa clariori locuti ne, scilicet , massam auri ex duodecim partibus habere duas partes cupri, Veialterius metalli, dicunt, esse aurum viginti ceratiorum: item pro eo quod apertius
efferretur, nummum trium blancorum continere mediam partem cupri,dicunt,
esse argentum sex denariorum in puriatate , duorum denariorum in pondere, & quindecim denariorum in cursuressentiam, qualitatem, de quantitatem denarijs S cerat ijs contra naturam a tribuentes ,& pro eo quod dicimus, mamcam continere sexaginta nummos, ipsi
loquuntur de quinque solidis sectionis. illi lili , dei nis
419쪽
ΤR AC T. AUGMEN. ET DECREM. AURI
et x deinde aliam monetam stabilem constituum , aliam instabilem, & tertiam im
ginatiuam: cuiu tamen nulla moneta stabilis sit,& variatio & imaginatio prouenerit ex debilitatione ponderis,& permissione puritatis auri & argenti. Nam ducatus curren&Venetist, Romae, Neapoli, Panormi,& Messanae, quae est moneta imaginatiua,olim fuit vera moneta aurea podere Angeloti, vel Medini Barbarici, & 4. denar. amplius: qui est plane Imperialis Flandriae, eiusdem ponderis & ligae, cuius erat antiquus ducatus valens decem carminis argenteis,& Carolinus decem solidis eius loci: ut quadraginta sex efficerent marcam auri,& sex unciam, quam
diuidunt in tringintata rosi, & tarum in viginti grana, unde existit grossias in uncia plus quam in uncia communi, quae octo tantum grossos continet. huiusmodi monetam auream lex appellat solidum: qualis est Angelotus, quorum quadraginta octo marcam constituunt, de septuaginta duo libram Romana mi duodecim unciarum . qui diu in usu suit, comprehensiis in legibus Graecorum,Germ
norum,' A nglorum, Francorum, Burgundionum:& tu hil est aliud, quam coronatus solaris Franciae, hoe est, solidus, quem monetarii, vocabulum solidi non iecte intelligentes,ab annis quinquaginta signarunt figura solis. populo nihilominus, qui magister vocabulorum est, antiquiutatem retinente, atque etiamnum , estu
sol, hoc est, coronatum mi dum appellante: qui olim ponderabat quatuordenarios, sicuti Angelotus, sed postea Principes paulatim, regradatim per grana Jum reduxerunt ad tres denarios, qui est coronatus vetus:& tempore Regis Ioannis,coronato veteri paulatim imminuto, sicut coronatus antiquus, tribus granis:
contati fuerunt coronati ad duos denarios Sc viginti grana ponderis, eiusdem Iigae qua antiqui erant,appellatique sunt Pranci pedites, S equites. nam quos ho- dari Francois, tunc Drancs, siue Francos mininabant, quemadmodum adhuc in
uniuerso Oilente, poPulos Occidentis appellant Francos. quo tempore etiam
percussus suit coronatus Burgundicu v, quem Ridaeum vocant, eodem pondere& liga:ac durauerunt usque ad tempora Caroli VIII. quando coronatus: Franciae
imminutus fuit sex granis ponderis , decerati j puritati, 2 nam antiqui erantas l. cerat.&coronati vulgares, 29. c
rat. Postea Rex Franciscus I. corrigens nonnihil coronatum vulgarem, conflari iussit coronatos solares, 2. denar. i6. gran.& eiusdem ligae , cuius erat coronatus
Vulgaris, excepta l. remedij, quod pe mansit usque ad I .egem Henricum,
qui quatuor granis ponderis sortiorem fecit:& Carolum IX. qui quinque grana detraxit, anno issi. Sed coronati veteres seu ducati Veneti, Genuenses , Florentiani, Senenses, Castellani, Portu gallici, de Hungarici, legem seu ligam 134. cerat.
a. denar. it. gran- ponderis retinuerunt, usque ad annum is quo Imperator C rolus V. ligam coronatorum Hispanic rum uno ceratio de tribus quartis, ac trisbus granis ponderis debilitauit, conflans coronatos Castellae,Valentiae,de Arrag niae, qui Pisto leti nominantur, ad ir .c rat. 2. denar. H. gran. ponderis: pessimum praebens exemplum alijs Principibus iudem faciendi: sicut fecerunt Principes Dialiae : qui percusserunt ad 22. cerat.& innam a.de r. i6. gran. ponderis: quale sunt coronati Romani, Lucenses, Bon nienses, Salutiani, Genuenses, Senenses, Siculi, Mediolanenses, Anco nitani, Mantuani, Ferrarienses , Florentini ,Sc noui coronati Veneti. Sed& Paulus III. Pontifex coepit suo nomine ferire coronatos 2Iz.cerat.&2.denar Ilgran. ponderis:& eodem tempore Auenione nomine Alexandri Farnesj Legati & Nepotis P pae, percussi sunt multo debi liores in luga, de quinque denar. pondere inferi res . quae res incredibile adfert damnum subditis , de lucrum adulterat ribus , moribusque monetarum , de mercatoribus , qui conquirunt sortes mouetas , ut ex illis alibi debiliores
420쪽
. fieri eurent. Quod frequentius etiam accidit in moneta argentea altae ligae,& quq est supra undecim denarios puritatis: visunt Regales Hispanici, qui omnes continent H. denar. 3. grana, ex quibus alij Principes antehac magnum lucrum fecerunt. nam si vel in Testones Francicos conuertantur, ex centum millibus librarum capi poterit emolumentum sex millium quingentarum librarum, non debilitata liga Testonis Francici, qui continet decem denarios, II. gran. purita
Eodem modo Heluet ij, qui Testones
Francicos, in Testones Soli durenses, Lucern es,& Unde rvvaldenses commutarunt, in qualibet marca lucri secerunt 4 .selid. ii denar.&I.. Turon. nam hi ipsi sunt tantum s. denar. & i8. granorum, hoc est,r3.gran. puritatis inferiores sunt Franci curn qualibet marca, quorum aestimatio erat xs. solid. Turonensium. &quantum ad pondus, et1 .Teston Francici marcam constituunt, cum marca
Testonum Soli durensium debilior si pondere,quq aest imatio est solid.& 3.
Et quoniam dicti stonesn nisi pro argento inferioris ligat, quod billonem vocamus, haberi polsunt, cum sint infra
Io.denar. puritatis, aestimatione facta i . tib rarum, i7.solid. .denar.Turonensium in marca argenti puri : Tesones autem Francici, cum sint supra decem denar. puritatis, censentur pro argento aliae ligae, qui valor eadem proportione redit ad s. libras, i 3. solid.Turonenses in marca argenti puri: & propter differentiam amgenti altae veI in serioris ligae , ijdem Te-ssones minus quam Franci ci valent i t. m. Iidis, 8. denar.Turonens in marca Testo
Itaque Testones Soli durenses Francineis aestimatione sun: inferiores t. solid. D.denar. in marca. ita ut sinpulis dicto.
rum Testonum decedat I. solid. D ..denar. Turonens. Bernenses vero, quia sunt '. denar.Turonen .plus valent, quam
Soli durensis. Porro, si in singulas marcas deni solidi lucrentur, emolumentum est satis amplum. Belgae idem faciunt,Test nes Franciae in Regales Belgicos conuerin
Constitutionibus Principum pene mmnium diligenter prospectum est, ne aurum S arpeu tum ad extran eos exportetur , sub grauissimis poenis: sed impossibile est eas ita custodiri, quin tam mari, quam terra plurimum euehatur. &quamuis diligentissime obseruaretur, ne quicquam omni no euehatur, tamen sit ditis non deerit octasio miscendi, fingendi, deformandi, alterandi,& fundendi monetas argenteas & aureas, quamdiu diuersias ligae manebit: siue id faciat vigore permissionum quibusdam aurifabris concessarum, siue directo cotra prohibitiones: quia desectum ligae, qui in opere ipsorum inuenitur, lucrifaciut tam ratione remediorum, quae istis permissa sunt, quam incrustationum, Se ferruminationum, quibus utuntur: facientes
pus ex optimis numismatibus,& deride-tes leges Sr ordinationes, quae pretium marcae auri&argenti constituunt, cum mercedi & formae operis,quatum velint, pretium imponant: ade, ut semper c rius vendatur aurifabris, quam ordinationibus sit constitutum: argentum 4t .velso. solidis, aurum it. velis. libris in singulas marcas: quo fit, ut auru m & argentum carius emant aurifices, & mercatores, quam monetari j, qui ordinationem Regis transgredi non possiunt, neque propter materiarum emptiones, neque pro 'ter conflaturam. Statim autem atque m
teria conuersa est in monetam pondere vel liga fortiorem, quam sit Principum vicinorum, funditur,&coaceruatur ab auri ficibus, ut in opus conuertant, vel ala extraneis, ut moneta inde suo pede percutiant. cui rei velut ministri subseruiunt nummularii, sub praetextu commodandi popuIo mutationem et arvi, contrahentes cum aurifabris Se mercatoriabus extraneis. certum enim est,& depraehensum, ab annis is. cum parui solidi r