Fragmenta

101쪽

Deorum voluntate aues immitti cum quibus, clitoniam alte voIanis N ad ipserum sedes proximo acccdaiit,1 eos commercia habere, ex stlinarunt .Lactam autem auctra dixit, motonymiae tropo, ab effectu,qiiod Romulum laetum reddebant, qui ab illis au ustum Vrbis auspicium expectabat Nel, quod auiu lactitia Romuli laetitiam praesignabat: sicut illa cygnorum,apud Maronem, turam Troiallorum alacritatem Tas autu aues,vultures fuisse satis perspicuu cst: quorum aspectus cur in robus gerendis felicissimus habeatur. rationem reddit

Plutarchus in Ploblematis . AUREUS EXORITUR SOL JEuripides χῬυσια-ἐς i 9.Virgilius codem epitheto, Per duod na reit m ιnt Sol aureus astra. Idem, quod superest ubipulpam Demem Sol aureus egit. - TERRU AT V ORI Apparet ex his,veteres numerorum rati nem in augurijs habuisse. orum duodenarius in magna existim tione fuiste videtur,cum is hoc,tiim ex illo Maronis loco, Ag,ice bissenos erantes agmine cygnos Duodecim vero vultures Romulo apparuisse, omnes rerum Rom. scriptorcs cosentiunt .Quibus visis,Romulus animo crectus, Romanos besticosos futuros, cxistimabat, quod illud auium genus rapax sit,admodum q. cruoris cupidum Idem augurium scribit Dion, Augusto oblatu. Qiii cum prima die Comitiorum in Campum Eirtia progrcssus, x viuturo vidisset,ac du milites alloqueretur, alios duodecim,id ad Romuli augurium refercns, regnum idem sibi portendi, ratus est .Rgatuor autem simplici t,scripsimus, quia natura primam corripit,vt Ennius in hoc loco,& alibi. Iamq. ad quatuorpartum Hanc syllabam Politae cum producere voIuerunt, alteram consenam addideriit: ut in cuppcdo, relligio, relliquus, restiquiae. Sunt qui duas postremas huius dictionis syllabas in unam contrahelites, non lcgant, Cedunt de caelo ter quattuor corpora sancta.

- CORPORA SANCTA A V IV Ma Lucretius,

Nec mortare genus,nec diuum corpora sancta. Et ru rsus, IIunc tu diua tuo recubantem corpore ancto, Idem dc auibus, - corpora cuum volantum. ἐκ, -- corpora pennipotentum.

- PRAEPETIBUS SESE, POL CREIs QVE LOCEIS

D A N T a Pra res, a Graeca voce, προπετὴς videtur cinanaste: apud quos cadictio significat,qui pronus ruit,ves fertur. Hinc ad loca tra stulit Ennius,ad quae procliuis est allapsus,sicut etia alibi,cum dixit, Brundusium polero prae inritumpraepete portu. Praepetes autem aues dicuntur, ut tradit Paullus illa, qui Festurni multis

102쪽

multis partibus amputatis,tori poelia reddidit, quae se ante auspiea tem serunt.Nam,praepetere diccbant, pro, anteire.Αlijs vero placet, praepetes aues ab ausuribus appellim, quae opportune praevolant, aut idoneas sedcs capiunt: casq. ab oscinibus differre, tradunt, quod illae volatu auguria praebebant,hae ore futura praedicebant: atque Libita dictas ab,os,&,cano.Ad haec Seruius,co vorsu, Praepetibus pennis ausus se credere caelo,

praepetibus, felicibus, intrepretatur. Praepetes enim, boni augurii aves esse,dicit. CO NS P ICIT INDE SI BEΙ 1 Rem consimae

ab auspicio. STABILITA SCAMNA SULVMQVE J

Metonymia pro regno, sed concinnitis, - tabilitaquescam solumque. Non dist mile prorsus huic illud est,quod Atreus,ut opinor,apud v terem quendam Poetam pronunciauit,

Addo bile quod mihi portento Caelestumpater Prodigium misit,regni stabilimen mei. NEC POL H OMO j His vel sibus Poetam existimo Rem I interbium esse prosequutum: qui,ut certior suit opinio,non quod Vrbi nomon imponere,& imperare conicderit, necatus fuit; sed quod in fratris contemptum transiluisset muros, quos illec5stituerat, sanctos l. dcuo ucrat.V nde Pomponius Iu reconsultus libro II.ex Varijs lecti nibus, ait,ciues Mmanos alia,qua per portas egredi no licere:cum illud hostile, ct abominandumst. nam Cr IUmuli frater Remus occisius tradiatur,ob H,quod murum transcendere voluerit. Iausius rastatior Iama est, Litilκdibrio fratris RSmum nouos transiluisse muros unde at irato Romulo cs verbis quoque increpitans adiecisset,sic deinde, quicunque alius transiliet moenia mea, intrefectum. Voba hacc itaq. a Romulo Remum percutiente proseruntur, increpando, interminandoque ne quis deinceps cadem poena deterritus,iciem aud cat facinus allud verδ, Hrepol b mo, vehementi cum iracundia,&stomacho prolatum videtur,ut illud

Terentij in Andria, Tu pol homo non es sobrius -- QVISQVAM FACIET IMPUNE Citra noxam.Virgistius - non illi quisquamDimpund tulisset. HOC NISI TUO A fortiori,quasi dicat Romulus,litu frater non impune fccissi,nei novitque impune faciet. NAM MI CALI

DO DAS SANGU1NE POENAS J Virgilius ex Ennio,

tamen interea calida mihi anguinepoenas Persolues amborum nquit -

ΑsT HIC QUEM NVNCJ In Nonio habetur hic locus.

103쪽

Ny EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.

id gen Maeta,Eunius libro I. si hic,quem nunc tutam toruite δε- crepui H. Cuius emEdationi eo magis raelatimur,qudd apud nemine hactenus Ennium in Lit piasta citatum ostendimus . N cc Nonii em datoris probamus opinione,sui pro, Dipialia, Pancresiaste putat ibi esse reponendum.Nam eam fabulam non hexametro carmine scripti fuisse,ex reliquiis,quae ex tanto naufragio seruari poterunt, conlpicuum est:& nuiusmodi fragmentum clare liquet hexametri pedibusta stare ui si,., B luc,spondeus, in prima sede addatur integer remanebit hexameter.Caeterum verbi huius, increpo, significatio n5 multis plane hactenus examinata,ansam praebuit, ut aliquantulua Scaligeri linione desecteremataq. in Nonio legendum crastimo, Enutus libro I.de mox pro, se bicinalia,ut sit versus, Misa,quem nunc tu tam toruiter increpuisti.

ut In quo idem sit,hasta increpare,quod Tibullo,incrcpare stimulo, Et stimulo tardos increpuisse boues., Nam Romulus rutro, ut ait Dionysius, in Remi caput inflicto, eum exanimauit. Est autem hoc loco increpare,ide quod minitando poe-cutere:quod ira accensi hominis proprium est, qui dum in aliquem

furenter irruit,vna manus,contum clijs, conuicijsq. additis, in i jcit. Sed id κὰπαμειωσιν dictum est,sicut illud Maronis, Pul Musue parens, pro,occiso, identur autem haec a Lauretia amboru altrice exprcssa, uae ut mater utrunq. diligebat,Romulum incusans, quod obiurga-o fratri necem intulisset. - TOR UIT ERJ Antiquo more, pro torve,ut apud Plautum ampliter,Tcrentium durite Lucretium longi ter,Catullu purite T ubcrone inimiciter: pro, ample, dure,longe, pure,inimice.Statilius Maximus in libro de sinεularibus apud Ciceronem positis, adnotauit ab eo, rarenter pro, rare dicta esse ins O MTONUIT LAEV V VJ Romulus, mortuo fratri solutis iustis, populique consensu firmata impcrijsede, noluit ad regiae dignitatis Litigium euelli,nisi id prius Di j omine, augulioque comprobassent. Vbi igitur illuxit dics,qua de regno quid Dijs placitum citet, obseruaret, stans sub dio.& in loco puro, mundoq. victimis rite mactatis, o Iouem procatus est,cacteros t. superos, quos coloniae paclides constituerat, v ii Vrois nouae ipsbrum consensu impurio potitus est cude caelo signum aliquod fulix cderent. Quibus pcraetis,fulgur a finiastra ad dexteram emicuit. Et hac nimirum veram huius carminis scim a A... tentiam,certam q. scdcin arbitramur. Hinc prodiit illud inrotiis,

Intonuis laeuum

104쪽

ouid. Ille pecabatur,tonitru dedit omine laevo

Iuppiter, laeuofulmina missa polo. Ad eandem quoque sinistrile partis superstitionem pertinet locus ille Ciceronis in Mario, Tartibus intonuit caeli Pater ipsi sinsris.

Sic Aquilae clam firmauit Iuppiter omen. Statius, Signaberas,laeutisq. tones'

Sinistra vero auguria,& auspicia ideo feliciora existimarut quia quae nobis sinistra sunt,a Dijs dextera demittuntur. De qua re Dionysius libro II, Pilitarch nun Problematis, Plinius, Pompcius, dc Seruius. Varro libro V Epiuolicarum quaest.ait, A Deorum sede ciam inmeria die spectes adseutram suntpartes mundi exorientes: ad dea tram occidertes: γnd fasti arbitror,ut sinistra meliora auspicia,quim dextra esse ex

simentur. Chalcidius aut e vult, Dexteram mundi partem esse orientem 'Nam cum mundus animal sit, id quidem iiitelligens,dexteras partes cas habebit in quibus cst initium motus, & cx qua parte, te inde ut caetera animalia, mouetur primitus. Aliis vero placet sinu stras partes cx Augurum disciplina esse septemtrionales: ideoq. inde significatur fulmina esse altiora,&Iouis domicilio proximiora. Insibus obseruationibus adco Etruscos peritos fuisse proditu est,ut του ἀσκω, quia scilicet de caelo seruantes aetheri operam disrent,denominationem acccperint. Horum disciplina Attalus ph: losophus optime imbutus, multa monebat consideranda, ut in iuuminibus inspiceretur,scilicet ubi factum esset, quando, cui, n qua re, quale,quantum. πιο quidem ritu a maioribus accepto, Romani in Magili ratibus creandis perpetuo usi sunt, qui tande a Cacsare, cum omnia iam in cius potestatem cssent delata, neglectus suit. Hinc L

canus, Poc caelo seruare licet,ronat auguresurdo.

BENE TEMPESTATE SEREN A Hoc quide est,quod

rem mirabile,ac pdigiosam facit,sereno scilicci,ac sudo caelo tonare, quod naturaliter fieri posse,ncsat Lucretius lib. VI. Ex hoc Ennui co ducti ina est illud M.Varronis in Eumenidibus,

Dumsermone caenulam variamus,

Interea tonuit benὰ tempestate fere . . Sed hic,briae; eira,pro,valde serena intelligimus,ut paulld post,

Accipe daq.memfoctasq. feri bene firmum,

pro,valde firmum: Et in VII. An n. Hocce loquutu vocat, qui cum beno saepe libenter. . Vnde Porphὶ rio explicans illud Flacci, scelerumsi ben/ poenisa aut bendero valde positum,ut apud Ennium frequenter.

Lucretiua

105쪽

di EXPLICATIO IN ENNII FRAG.

. Lucretius, Donicum contra pleno benὸ lumine fulsit, Nec solli beni pro,valde Poeta noster usus est, sed&, bonum, pro, ma--τno frequenter usurpauit:ut ex eodem Porphyrione cognoscere liceta . super illud ciuiacm Flacci, In r. is bona pars bominum. '' Ubi asst,b anuue nro.maenad frum est, viseepJ Ennius alii veteres. AD ARMENT AS u De Caco, ni falloi,loquitui: qui Herculis

boues abegerat. Et recte quidem armentas dixerat, cum boucs ma-ςs armcntorum, quam iumentorum nomine appellari, Pompo-ilius tradat in libro VI. ad Sabinum . Videtur autem hoc loco Poeta digredi ad Horculis in Latio gesta narranda, cum loqueretur de s cris,quae Romulus V rbe codita, secit Herculi,quemadmodu in eius - memoriam ab Euandro quondam instituta sucrunt. Idq. co magis coniectula ad suspicandum ducimur, quod Iluius agens de sacris a Romulo Gracco ritu,Herculi institutis, mox Caci historiam pros Ia Armen a quitur.Obseruat Nonius, a veteribus armcta, seminino gon crevsu pari.Fcstus, Inuenies tamen , inopait , feminiuὸ armentas aρud Ennium

In Armenii 4 s VOS DEI VEIS MOS SACRIFICARE PUELLO Sa Hic versus sine loci indice a Nonio adducitur: sed

idoneo hoc loco ,& congruenti positus est. Hactenus enim vidctur Poeta de Herculis sacris loqui, qui Gcryone interempto, cum ex Hi *ailia victor in Italiam,quae tuc Saturnia appellabatur, peruenisset. nciarium aboleuit ritum humana hostia Saturnii placadi. Nim cr-cta ara in Saturnio collo, in capuris ignibus hostias adoleri instituit: Z ut,pro veris hominibus, quos ligatis manibus, e ponte Militio in Tiberim deturbabant, effictas ex scirpo imagines proijcerent . in in V.Fastorum cxplicauit Ouidius. Traditum quidem est , immania huiusmodi in Latio secta, ex Dodonaei Apollinis responsis Pulasgis reddito,initium habuisse. Qui cum longos post eri orcs in Italia tandem appulissent,visisque prope Cotylain Aboriginum urbem lacii,in

quo mobilis insula aquis serebatur,rei novitate admiraretur, Oraculi memores,longae percgrinationis fine se nactos esse rati sunt. Nam illius vaticinio admoniti fuerant, ut in Siculoru Satornia terra,Ab riginum Cotulam quaererent, ubi insula vehitur: cum qitibus simul perniisti, Phoebo decimas mitterent,&Ioui capita,& virum Saturno. Sed cum Pelasgi Aborigines vidissent magno exercitu obuia in prodeuntes,inermes,suppliccsq. rogaucrunt,ut cos in amicitiam recip-- rent, lique partem concedercnt. Quod cum ab illis perhumaniter impetras lent raculi monitis paremus,humana victima Saturno sis crificare cacperunt. Eoque more ante Horculis aduentum tota ca

f. regio utebatur. Oraculi vcrba hoc modo apud Dion sium, Macro bium

106쪽

De vilibus

stephanum habentur. ιὼν--δαν,

Postremum hunc oraculi versum adducit Lactantius in libI. Divin. '.

institui: i Varronis auctoritate comprobat,hunc rituni oraculi response originem duxissean Macrobia exemplaribus,pro, Doriδη,l stitur,Αιδη, quam lectionem sequitur Arnobius; qui probans fal- LIb. i. sam Gentium religionem,ait,Antὸ aduentum in Italiam Herculis, cum ex Apollinis monita Patri Diti,ac Saturno bumanis capitibus supplicar tur: est hunc iliter morem, nonfraude callidula, e r nominum ambitu

tale mutaris e Ambigua enim ultimae dictionis fgnificatio, oraculureddidit ambiguum. Nam, φῶς, lumen, & virum significat . Cur ver3 utrumque haec dictio sisnificet, rationem explicat Plutarchus in libello , qui, Λα)ι αῖοίσας inscribitur : quod scilicet hominituralis ci noscendi cupido insita sit; eiusque animae substantiam, Iumen esse , aliqui ex antiquis philosophis fuerint arbitrati. De hoe vero sacrificandi ritu Ennium intellexisse, non est verendum.

In Festi exemplaribus idem, ni fallor, versus sic legitur, sine m tristructura, . Poeniselitisios aer carepuellas. Hem ita restituimus, o Poenisolitisos acrificare puellos.

Qui versus quamuis verbis aliquantum ab illo, quem supra ex N mo retulimus discritet, sententiatamcn nihil differt. Dionysius in I. libro, in quo plurimum in recensendis Vrbis primordiis occupatur,du retulit, priscos illos Italiae homines Saturno humanas hostias immolare usos fuisse, addit,haud sccus,quam Carthaginienses, dum eorum urbs stetit. a re scri potest,ut hoc etiam modo id ab Ennio explicatum sit; antiquos scilicet illos Latii incolas Saturnum hum nis victimis placare consueuisse,

Vt Poeni lituos sacrificarepuellos. . Vehut dicat, quod priscis illis Latinis idem nit, qui ante ,

Poenisos D eis mos sacrificarepuellos. Atque ita ab eo, quem refert Nonius, prima tantum dictione dinfert. Varro apud D. Augustinu in doctissimis illis de Ciuitate Dei Lib. Iibris, cxplicans rationem cur Saturno a quibusiam pueri soliti essentim iii 'lari,sicut a Poenis;& natu maiores a quibusdam,sicut a Gallis: sima in uit, omniumstmmum optimum estgenus humanum. Minutius autem felix in Octauio aliam allari rationem : quod scilicet filios suos K Saturnus

107쪽

EXPLICATIO IN QUENNII FRAG.

Saturnus dolorauit. Unde merito ei in nonnullis Asticae partibus stiparentibus infantes in molabam ire, blanditijs,&osculo comprim te vagit si, ne flebilis hostia immolarctur. Idem sere his verbis en resut . Tertullianus in Apologetico, Cam propra sibi Sarumus non pepercit, extra utis utiq. non parcendo perseuerabat quos quidem issiparentes sei erebant, libentes exponetantis' infantibus blaodiebaritum, ne lacri mantes immolarentur. I innio, ut refert Plutarchus in libello de Supc stitione, immitis,ac dura adstabat mater sine gemitu: quae si forte illacrimasset, aut ingemuisset, honore censebatur indignae nec propterea a filii immolatione desistebant. Quin cliam ante statuam ti-Dijs canentium sono, & timpana pulsantium strepitu, omnia reson bant,nc puerorii, dii in mactabatur, ciulatus cxaudiri posset.Et, quod maxime durum est,qui liberis carebant,a paupcribus pa uulos, velut agnos,aut gallinas ad hunc usum sibi comparabant. De impio huiusmodi sacrorum, seu potius sacrilogiorum gen cre meminit Plato in Atlantio, ac iterum in Minoe. Tertullianus aduersus Gnosticos, ait, Sed enim Scytharum Dianam, i Gallorum Mercurium, aut Afrorum S turnum,hominum victima placari apud saeculum licuit. Hunc vero morem a Carthaginis conditoribus institutum, ad eius usque cxcidium seruatum fuisse tradit Q urtius . Quem clim aliquando Iphicrates ab ei; sebstulisset, viisti demum ab Agathocle, ut refert Diodorus, Poscenius Festus in libris Historiarum per Satyram, Deum ob patria sacra obsoleta sibi iratum , cxistimauere. Ac vi numinis iracundiam sedarent,ducentos ingenuos pueros ad aras, pecudum more,crud Iissime trucidat uni. At Aeschilus in libro περι-&Dacmon aiunt,apud Sardonem, Carthaginiensium Coloniam non pueros,scd senes supra septuagesimum annum Saturno immolari solitos. Sed Clitarchus ait, patrium Carthaginiensibus institutum fuisse,in m gnis votis puerum in porrectas aenci Saturni simulacri manus ini ponere sub quo clibanum succedebant, ut puer ignis vapore contractus, ridcntis specie pracberct.MemoratDiodorus,Carthagini aeneu Saturni Colossum fuisse: qui manus supinas in terra inclinatas e porrigebat: ita, ut puer, qui in illis sacrincandi gratia imponeretur, illico inuolutus, in quandam ignem plenam voraginem inciderct. .

Eius verba haec sunt αυτοῖς δεδριας Κρόνου χαλ-λ,ἐκτετο Δες

ύσ πιχάσμα πλη αες πυρα .Qui mos nostris quoque supcrioribus teporibus non dum omnino molitus crat . Nam in qu dam Americae insula, Carolina appellata multae aeneae imagines

forma cadem sunt inuentae; in quarum manibus, subditis ignibus csterutaccubus, pueri imponebantur: qui ardore conflagrantes antia

108쪽

mam emabant Sarbarum hunc,ac penitus inhumanu Carthagini sum morem . ilce Annibalis coniux, cuius filius co ritu litanditi Liv at,apud Silium deflet his vocibus, mete porro haec pietas,delubra aspergere tabo ρHeu primescelera caiugae mortalibus aegris; turamnescire Desi iusta ireprecari brare pio caedumq. feros auertiteritus.

Non dissimili sententia detinatur idem Empedocles, a quo haec seta

desumpta videntur.

Plutarchus libro eodem de Superstitionc, que supra memorauimus, ait, quὁd Carthaginiensibus longe mclius suisici, Critiam, aut Di goram,atheos, uec impietatis auctores accersere,atque eorum placitis, ae institutis, nullos Me Deos,aut Dacmonas assercre, si talibus sacrificiis uti. Haec Geloni, quamuis Tyranno,aded impia,ae horrida visa sunt, ut, cum Carthaginienses apud Tmeram dcbellasset,in pacis deribus inscribere coegerit, quod ab immolandis Saturno filijs desisterent. Hoc deinde nefariu sccius Tiberiu&, Africae Proconsul suta lib. Adueis. stulit: qui,ut testatur Tertullianus, eius immolationis sacerdotes in sicut. arboribus, quae Saturni templum patulis diffusae ramis opacabant, crucibus suffixit.Increbuit etiam ferina illa barbaries apud Rhodios, qui pridie. Non : Iul. eius Dei aram humano sanguincaspcmebant, ut ex libro II .Porphyri j περὶ των , repetunt Eusebius in i

lib. IV περ ευαγγευκης παρασκευῆς,5 Theodorctus in libro VII. θερα πωτικης τ ε νικων παθηματων. Phoenices in maximis calamitatibus

aliquot ex iis,quos plurimum diligerent,Saturno deuouentes, iugulabant: ut a Philone Byblio proditum cst in libris,quos a Sancti uni thone Phocnicum lingua conscriptos,in Graccam transtulit. A quo more, Phoenices dicti s uni παρατο φονευειν. Ad quod citam respiciens Aristoteles in libris περὶ ait, eos populos, Plio vices appcllari,quod primi maria nauigata res, quocunq.appellerent,

omncs necarent: nam secundum Perraeborum linguam φοινίζαι,tri .

cidare, significat. Apud Curctas, ut Ister roseri in eo libro, quo Cr tunsium sacrificia collegit,idcm ctiam mos inualuit. Ex quibus omnibus cffluxit, vi,cum quis necandus cilci, Saturni hostia appellar tura'laut.AmphItr. Κ a Faxo, .

109쪽

m. 3.

Fara, V bubulis corijsona ivssis,Saturni hostia. iuuerss tindem Iocis, di iteriis numinibus cade ma stabatur hostia Baccho scilicet ut Euolpis Charistius ait, in Clito,'Tenedo; Marti Lacedaemon sivi reseri Apollodorus ; Iunoni Hieropoli , ut in libro

πε' ευσε Τειας rinatur Manethus: Mineruae Laodiceae,ut

Pallas tradit in libro,quo Mythrae mysteria complexus est: Diomedi S alamine unde iminanissimum cum ritum Diphylus Cypriorum Rex stibstulit; liti Bumanam hostiam in uis immolationem permuta uit.Sed illud apud Tribalos est omni atrocitate atrocius: a quibus,' in extremo secundo Topicorum refert Aristotcles, laudi, gloriaeque ducitur parente immolare. SATURNUS, CAELV'GENI ri Saturnum Caeli filium fuiste,testatur Hesiodus in The gonia,S Orpheus in Hymnis,quos Tatian in Oratione πρου Eritim

ad Onomacritum auctore retulit. Caelum vero neutro genere De

rum sedem, Caelus Deum significat: quom admodum Orcum ins rorum locum, & Plutonem Orcus. G E NIUA , c κως,pro,genuit. Lucretius - totum video per inane geni res. Et, Toti posse extra corpus durare, tenique.

to Originum,quod M.Catonis nomine manibus icritur, haec sunt, a quo Saturno, turnia olim,quod nunc Capitolium, oe ab eo latὰ Satumnia terra. Quac vcrba existimo non M.Catonis esse, sed potius Annii Vitcrboniis, qiii ca in Varrone transcripsit. Ita cnim is in lib. I V. de lingua Latina de codem Capitolio ait, Iuue antea montem Saturnium appellatum prossiderunt,oe ab eo latὸ Saturniam terram, ut etiam Ennius appellat. 4ec quide inepte ex hoc loco dimidiatu hunc versum,ut Ennianu dcscriptimus,& hic aptauimus: cum non ab re vidcatur Poeta de Saturni sacrificio verba faciens, loci, ubi coleretur meminisse . De huiusmodi cultu,& Herculis in Italiam aduentu, eadem ipsius Ennii sententia, nonnulla videtur Halicarnasseus in sua historia consuisse. Qui similiter de Capitolio inquit , ιχAὲγω συιδαλλόμενος ευρίσκω isa

Sed quantum ego ex scriptoribus colligens comperio, etiam antὰ. Herculis in Italiam aduentum, sacer erat Saturno is locus, qui ab incolis Saturnius diccbatur.Quin & ora uniuersa, quam nunc Italiam dictit,huic Deo dicata erat,Satu rniaq. ab habitatoribus appellata est. Arnobius, Ianus Ianiculi conditor, O riuitatis saturniae Saturnus auctor. Virgilius de viroq. Ianiculum huic, illi fuerat Saturnia nomen. Itaque

110쪽

Itaque ex his suspisor, Ennium scripsista- olim Saturniano'rum Huis fuerat,de qua latὸ Saturnia terra.

AUDIRE EST OPERAE PRETIVM J quos hos Iersus V

Porphyrioni, & Acroni acceptos reserimus. Viarque enim in illis Horatijs verbis, Audire est operae pretii procedere recto.

am moechos vulti ut omni parte laborent, ostenduntMoratium Ennianis versibus praeclare abusum .ini uc modi vero parodiis Graeci frequentius, quam Latini iocati sunt: dc praccipue Matron , Hegemon Thasius, Hipponactes, Timon Phlia sius,& Sopater . Varro in Satyra,quam Tostamcntum inscripsit, πε 'μπαγλοφθονιώ, postremum hunc Ennii versum nulla auctoris mentione facta, ita affert, Qui rem Ronianam, alium. ad cistore volas. Arbitror autem,verba haec ine Romuli ad Senatum : mii constituta iam Rcpub.cum praeuideret ob mulierum inopiam diu eam scrvari non posse,dc Patrum,quos clegerat,consilio,in finitimas rogiones ad ineundam societatem legatos misit; camq. iiii lit, ut connii bioru so dere confirmarent. Qui cum re infecta redijssent, Romulus de vi inserenda cogitans,Senatum consuluit. Cumque omnes eius sententia comprobassent,indicitur Festus Noptuno dies; coueniunt e sinibus Viadi q. multi, & Sabini praecipue, cum liberis, & coniugibus hilari animo, ab omni suspicione glieni.Celebrantur spectacula: virgines vi rapiuntur,domos'. a Romanis dcferuntur.His igitur verbis, est operae pretium , facit Romul ps Romanos attentos,ab utilitate rei, atque necessitate.Tercntilis in Andria ijsdem est verbis usus, Audireq. eorum est operae pretium audaciam. Qu Od cxponcns Donatus,t ιιπtur, inquit, operae pretium de mirificis, atq. laudabilibus. Om Oea,quae gua sunt,etiams mala,minen mIr

mur, quia libenter audiamus, Cr hoc pretium es operae, idest audiendi. - REM ROMANAM Romanum ImperiumIdem alibi, Moribus antiqueis res stat Mniana, νtreisq. Virgilius de Marcello,

Hic rem Mmariam magno turbarite tumultu sistet Eques Varias huius dictionis significationes hoc uno versu complectitur Ausenius, Imporis litem renerem cur una notat resev IRGINE' NAM SIBI J Si, Virgines,lcgeretur, creticus, proda lo positus esset. S A s J Sas,tasos,pro,suas,&suos, ab

Ennio saepe cst repetitum. ACCIPE DAQV E FI D E Mai Κ 3 Pacta,