Francisci Robortelli Vtinensis, In librum Aristotelis de arte poëtica, explicationes. Qui ab eodem ex manuscriptis libris, multis in locis emendatus fuit, ... Cum indice rerum & uerborum locupletissimo

151쪽

IN ARIt T. DE POETICA

tum tragicos mustissum is fabulis, quatenus enim I id quam plurima ex humilia narrantur ab Homero, de eo, de Penelope, deproci comicis aptiui Iasiunt. Eius quos vi fiscalamitates uariae cum extiterin uaria quos detumctita tragicis poetispraebuerunt scribendam tragoediarum,si uti aute ab eodeHomero sumptu sunt, nam naufragu inducit vlbfem,magnos cum periculo uix enatantefacit ad viculittora libro quinto Od . sus eundem Ous αμοχον lib.decimoquarto, cunis istisetu is littus Phaeaces exposierunt. Sed redeo ad Vl ταωματίαν. Negonus ex circe V Uis Dusparem uulnera. M Cr interfecit imprudos, ignarus s. Hinc Horatius libroprimo odarum ait: Telegoni iuga parricidae. ιέ SH ADdamas poeta tragicus ut ait Aristoteles in contextu patrantem π agnoscentem Dulmeoisdem dramalefaciebat legonum. Vtroque enim modo apte feri potest, tum extra Dram, tum in ipsi Dramate,sed Agnitio si per in dramate toportet. Non fuerit autem difficile ingenioso poetae, intuenti naturam rerum, Er daeonum, uel hoc uel illud efficere. cum enim neces est Telegonum filium, qui iueodem conflictu patris erat,statim referre mortem patris: atque intcstigere quo loco, Cr quo telo fuistperemptus: eodem fatis periodo, exsectam caedem, Cragnitionem acile, imis uer. opus erat potius, coma piae praeterquam quod aliquis per imprudentiam uliquem perimens ex consanguinei uis: cum latitanatem uideret, deret. hostem in infidi s collocatum, sagitta ut telo aliquo,statim per se proximeacceisdem ad hominem peremptum, agnouis illum induci potest. Haec igitur patrantur, agnoscuntur, mulstatim in eodem dramate.

Tertius in

152쪽

Tertius praeterea modus est, per ignorantiam: uidelicet debere alique Ais haec facinora patrare, inter patrandum uero agnoscere.

Tertim modus altiluu ignorans aliquid patraturus est: mox tamen non patrat. mplam esto in Iphigenia Euripidis .mactatura enim Orest finalia cum est latissem non nia Lu.Addit uero Aristoteles in contextu m- κε si 'due enim atroxs factum trudin tragoediis esse oportet, quod aliquis patraturus firme fueri quia maximum a 'ret auditoribus terror qui proprius tragoediae est,er admirationem incredibilem. Aiunt enim: muli mactasseis quam par ab uit a caedes Quam ua's imaginibus miseri mortales laudunturi Verba insunt adnotanda, ο αγν ωσα πρὶν πιιοῦσα,id enim maxime primis, requiritur in hoc tertio modo,nt agnoscas ante patret testas desiliat ab eo patrando.

,, Praeter hos, nullus es alius: si quidem quid agi, uel non agi,id p u scien

is tibus,uel nescientibus necesse est.

colligit Aristoteles necessaria enumeratione plures bst quatuor modis nam quartum explicabit γα 'a excogitari nullum posse. Ante uero colligit per enumerationem tres tantum modos, quam explicue artam,qria quartus ad tragadiam non Haptus Putidis M. ρον ς αγ messopa Licet unicuis intueri in hac fig dra exprimi tres adlionum tr. m modos aptos. um non aptum

,, FG. γινωπι symmλαρα, η, ιυι quota e sex μ. ,πι, ri μιαρὸν it, i, ιουτρονι μα-gis P .eδεόπ*ὸ ς πιι δε ομοιως,ειμι,, E' quibus lacinus prudente aggredi, minime ueia perllcere est absur/ dum: cum non tragicum quidem, uelut perturbationis expers, sed omni is no scelerosum prae se serat. o fit ut huiusmodi actione sequatur nemo, ,, uel certe rarissima sit inuentu, ut in Antigone Creontem Haemo secit.

Quartus modus est cum aliquusciens patraturus est,er non patrat: bine quartum modum deterrima omnium Irrea tragoedia reiicit Aristotelis,quia non conmerit tragoediae, est enim expers omnis perturba tionis,quia nefarium est,er sceleratum facinus. Adnotandum tamen est, non prosus rei lci hunc quartum modum ab Aristotele,quia ueteres poetae aliquando φρ usi sunt. tamen ait esse acie: ν id est deterrima. Ratio autem astretur duplexprimum enim continet ea, quae procul abessebiant a tragaedia. Deilade non continet ea quae in tragoedia in primis laese debent: continet - μιαρόν, quodsuperius diximus, procul amouendum esse ab actione: non babet autem ποελεωνόν, re φραρύν, quae in tragoedia infinio portet. cicero libro primo Epistolarum Familiarium scribens ad Lentulum, ait: In eo, in quo nonposis, , inimicum laedere, non esse laedendi cupiditatem ostendendum. Ideo hic quantus modus raro inuenitur mri Tragoedia: scines tamen eo usus est Sophocles in Antigone, ubi Haemon in Creontem patrem nudato mab, se impetum facit illum perempturus. Res autem ita sese habet. Antigone Oedipodis ilia fratrem deflet Polaniscit inhumatum, ruspa creontu Mo, qui σψμα uisum ecfodi iussit. cum ilius Hemon Antigonen

153쪽

ueia comparat inter si bos quatuor modos Aristotelis quartus iti, equo locuti uisus alia quis ' spatraturus est dem, nequepatruo ultimus, omnium deterrimus est cen sis, infimo graista collocandus. imus aut mure ordinem superius institus ab Ariistotelo modus, cum 'sic siens aliquis cedem patrat: paulo altiore gradu statuendus est: aliquanto. probatior est quarto,in imum triatur gradum obtinet quartus modus. Proximum huic primus, quia patratur caedes: π habetinstillud ν, δειν ,ο ελεεινόν, quod requirit tragoedia.

Quo sane potius cst imprudentem quidem patrare, patrantem uero Magnoscere, etenim &a lacinore scelus abest: dc ipsa plane apnitio studo ris est plena. ee

154쪽

, , Nouissimum uero prestantissimu cst: exempli gratia: in Cresphonte, is Merope filium interficere debet, non autem interficit, ita etiam & in Iphiis genia soror fratrem, in Helle filius matrem abalienaturus agnoscit.

V H γὰρ ,αοηττε. -νανάιώσω αν,ουα μορο mee πνουν θαγων n- μάρ,rA αμαία ne ρυα ιsm--εις ήδοναριος ,σquae sequuturi Debet hic lacus diligenter considerari: nam explicat totam actionem tragicam Meropes, quaestium perempturae rat,tanquam eum,qui filium peremisci: mox tem agnitiopulaberrima acta e st: praeterea quatenus ait subesses per oportere causam aliquam caedis patrandae tui odium, tiram ut ultionis appetitum, ut metum ostendit qualia conueniant facinora imitationi tragice. enim uoluptas tantum hominem adpa trandam caedem imperat splane nefarius existimari debet, nes aptus astragoediam.Alterum exemplum, quod a seri Aristot. sumitur ex tra dia,quaeinscribebatur Helleseu laus. Filius enim matrem cum Gasci amandaturus in aliquam soli nem nox eam agnoscens, destitit, ἐκδιδε ναι μέλλο Φ abalienat rus uertit Pareius. Athenaeus libro siexto,ubi sequitur ti struis imminat Phrixum tragoediam Euripidi H atq; ex ea uersum recitat unum: και δε σπόδης A se epesso. λάπιας ιυ αδ ὀνομα ti b. et μωρ. xi λατρου et πιτνρλι.eoc etiat Mur. Fabula uero tum Meropes,tum Helles, Iutis vuli' nota est, ideo nihil de Us hoc loco dicam. Asteram potest addi exemplum simile superioribus ex Iphigenia Euripidis: nam Ioror mactaturastatrem smactat,qvi agnoscit de quare satis multu ante dicta sunt.

155쪽

A Quapropter sicuti iam pridem diximus multarum familiarum tra- goediae non sunt: siquidem quaerentes non ab arte quidem, sed a fortu/ na mutuati sunt: ita fabulas contexere. Itaque fit, ut inuiti cogamur ad oeasdem saepius familias recidere, quibus uidelicet huiusmodi pcrturba

tiones contigere. . Hictram explicati fiunt omnes modi actionum tragicarum, esset.Nunc exi , quae e dicta Pearunt, deducit conclusionem Aristotcles huiusmodi Non esse omnium perionarum, non omnium assionum, et euentorum tragoedi sed necessario ad pauca euciit c paucis admodum senilias redigi. Notandum veteres non tantum a persona cui accidit calamita captas tragoediarum argumenta, sed etiam a consanaguinei cognatiss illius,qui non expertes esse uidebantur eiusdem calamitatis: sic ex una milia multaetragoediae quidem deductae sunt, te diuersis personis, ex eadem tamen calamitate macs manarunt. Ratio uero superioris conclusionis baec Gyrtur,quia argumenta tragica, actiones magis ab ipsa fortuna, uis euentu,quam ab arte petenda sunt. Innuit utique Aristot feri posit, oportere actiones tragicas esse ueras,quia ita acciderint ea, quae ipsis contincnturiari enim excogitat con git. p uerisimili etiamsino a riderint.Verum illud magis proprium tragoediae, quam hoc, τὰ ς οἴε' τα ελεεινα τὰ Sc ster Ec, ex quibus actiones tragicae constituantur,raro accidunt ita, ut mul in eade actione insint: yrtuita enim fiunt: fati quandam uim praefestrunt: ideo pudicarum familiarum tragoediae sunt, ut Pelopidarum, Labdacidarium,Heraclisarum.ars hinc factum omnino, ut uideas ueteres poetas omnes eadem tractasse arguments, sed mutatis Episo Ustinam mutatio baecficit it diuersio modo scribatur fabula, quia Dcrtur ex uerisimili, CT coniunguntur cum actione, quae uera est, x nunquam mutatur,aut ruo quid .calamitates uero Troianae urbis magnam ferat praebuerunt scribendarum tragoediarum.quod ex Horatio ante retulistis, Cr Nuod des libro primo bi loriarum suarum uit saepe obscuratam veritatem rerum gestarum, Troianis illis personis c narrationi tus,sub quarum inuolucro resnstas suae aetatis pro erebant.

η Igitur tum quales esse sabulas oporteat, satis iam di mim.

Postquam Aristoteles satis disseruit de prima tragat die parte,quae est Fabula, declarauits omnis, quGeolpectant:quales, quae ue esse debeam qualis personis complecti, quo ordine cotexi, quibus partibus constare oporteat. Epilogumstatuit commodius, j uti requirit Methodus certa artificis scribendi, qua ipsic ubique utitur, de artibus G scient ijs,ad reliquas partes,quae ante Ais locis dis o laesierant, transgrediaturi.appellat uero fabulam etiam in Epilogo συς eo ιν πραγμάτιον,sicuti si nihil enim aliud est fabula tragica, quam actionis constitutis,quae comiserationem terrorem a praeposit ob sui atrocitate.

Quantum ad mores, quatuor sane sunt, quae indigent considcrat one. ιε

agadis partes ante statuit Aristot.ex certa methodo, quam secutos est in ipsis inueniendis ex ordia nandis, efex,FABULA M. MORES. SENTENTIAM. DIcTIONE M. APPARAαTUAL MELO DI AM.Iam de una harum roc est de fabula, ex eius constitutione egit.Nunc igitur aggreditur secundam hoc est Mores. nam moratum oportet esse omne poema: π tragoediam in primis, qua redundat Uictionibus acperturbationibus: nam ut Aristotelis sinuntenti secutus Hermogenes in libros Φιδειν κτ*-,ait: απναγωδα τλο-οι in P, κ,4 3 μα- πὰρ isti καταμαθειν ηπα ἐκ

βαρ-R P υἱῖς ποοιμίοις ausis o MMI Lκῖν, 19 θαυμα. Omnis aut comistratio, terror Cr admiratio, ex oratione morat aproscistitur, haec autem ex mi ione morum conficitur, rursus repetit uerbum idud Aristot.quia Poetice scuti etiam Rhetorice iri est quatenus ex uerisimili multa deducit. Sic etiam Proclus in Quae tomb. poeticis ait: M A i mutis 2 ηον λογιαρ M ,ί- εὐρυρι ρ. In moribus et aequatuomni diligeter coit deranda, iidem agi iecplura considerari oportere colligi potest hac enumeratione, er methodo.Moares duplici modo considerantur a poeta, aut mundum habitis,quo modo et ii considerantur a philosophis. Habitus aut est animi cui cis.lib. l.de Inuentiones hilosophor atque Aristotelis in primis sentcntiam sta tuis dit constans, crabsoluta aliqua in repei fictio, ut uirtutis aut urtiis si cuiuspercepti aut tu iis

156쪽

Q tenus igitur primo modo considerantur mores ὶpoeta, exi)Et prinia puri errameratiotici, bona ne nian mali roc enim totum ab habitu prouenit.Batsus quartapars mum rationis,itidem er tertia ex eodem primo modo existiti tum cum habitus animi omni sit constans, aequabiles miles sinores esse oportet uom bosiuntseparata, is ἔμοιον, ut postea dicemus.Quatenus aut secundo modo consi derantur mores a poeta,existitsecunda pars enumerationi , quin uocat Aristoteles mmmferuari non potest,nisi ad personas rest icias, uel bas, uel illa , nam quot modis distinguuntur, dicemus paulopost copiose. Haec est igitur ratio, quamsecutus est Aristot .mbacenumeratione radiuisione.

,, Eorum unum,id b primum est, ut probitatem prae se seranti utcun Iis enim mos inerit: si, quc madmodum dictum est, tum sermo, tum actio, , animi propositum, qualecunque suerit, indicauerit: improbus quidem, , si improbum, probus si probum: id uero inest in unoquoque genere.,, Nam dc mulier proba est,ec seruus tametsi fortasse hoc deterius, illud mri mnino improbum sit.

Prima pars enumerationis quadripartit continet hoc οστωρ - Λ , Vt ni probimores. Sesinterim declarat Aristotelis id quod ante copiose di tam sit. Si quis enim quaerat, quando ne oratio, sica poema dicetur habere mores. spondit ipsemet in contextu, quando uel amo res sermo indicauerit animi habitum, electionem, qualis t. Duo uero protulit, Cr actionem, π sermonem, quia his duobus signifacatur, tegiturq; animi habitus,alioqui occultus, abditus, neque enim cadit sub sensum.Sed tunc prima cognoscimus aliquem, qualibus moribus tpraeditus, cum idum agentem ultimus aliquid, aut loquentem, index enim animi, morumsestsermo, baereptura diceremfanon estnecesse, quias perius haec copis nse me declaratu fuerunt. Sed a notandum hocloco ingeniose ab Aristotele dictum uisse Oxeve α.

tantummodo,non autem φυλα etiar nnuit enim summus vir lotiam non debere in uis poematibus improbos mores et ingere, atquehac in re conuenit cum Platone,'ram cui Proclus testatur, satis patet apudinum in Dialogis de rep. Duae Ue Platonem impulerant, ut poemata tragis comica, reliquus omnia reiiceret,iu quibus esset imitatio.Altera quidem re mi My. Altera autem παρῶν ἁ-ώ τρωρ iti LGP. ctas est sic enim appella o mia iusseu πιικιλιι ω a Procla uocatam cum imitamur tam bonos, quam malos, imperatos, iustos, incontinentes,Criniustosfures in ulteros,Crbuisse

mori millim nam Plato non probat hanc mistam uarietatem, quia sipoesis hoc sibi habet unum proposita semper it utilitatem Hrrat in stilutioni hominum, non est nccesse imitari ullum hominumgenus, praeter bonos e sapientes nam si uarietis insit in poemate, illa cum homines suapte natura propensiores as uoluaptarem At tuam ad uirtutem, sapientiam iressest ut istorum mores corrumpuntur, dum student ita ις miles esse.Wὶ quidem inqui: Proclus ) in ποιῶ, imitatio iucundillima: sed non est παχύ c Lax id est non pertinet ad recte institvcndam homirium uitam. Haec ego pauca excerpsi ex Proclo in libro de Quaestionibu poeticis. Mi stoteles igitur Platonis sententiam partim non probauit, partim probauit: non probaui quatenus Plato redundare Hrmonibus, Cr perturbationibus animi nolebat poemata: nam tali imitatione putaui longe aliter quam sentiebat Plato,non modo corrumpi mores bominum, fluere ipsorum animos talibus u lectionibus, sed expurgari potius ab omni genere perturbationum: qua aut eraαtione id fieri posse existimet Aristoteles, nos Aperius in definitione tragoediae, copiose declarauimus. Pr

bauit autem Platonissententiam Aristoteles, quatenus improborum non uult morum imitationem critu tragoedia, neque alijs poematibus,ni sorte in comoedia,est enim maxime necesse pro rem materis,de quiabus illic agitur.Quamuis cum Platoni uix videretur imitatio constare pose, nisi improborum misti ostea re torindam prorsus omnem imitationem paliquando existimarit. Hinc Proclus in Quaestione qua ta Is erit,i quit ecundum 'ους a Platone descriptos absolutifimas laudati simus spoeta, quis alatu omni uarietate, Cr mutatione imitationis,erit tantummodo moram, π bonorum virorum laudator,

157쪽

IN AR T. DE POETICA . nim aliquas duis per imitatiorem efflagrare tim hoc Eiquando concedit Plato necesse erit ut salutis copte ingat ductus,uel a rebus naturalibus,quae praeter naturam non sint i λοπάς ωντα κρα Vire ταωl , ολῶ s αλαθῶ. κενοσγιηιλ ων,οιον νομοι, δικων πρωδων εις - pete mimhisae mei ταῖG-- πεπιντα παπιπύσματα ψς Θειων νοηματων. cui te παπε τάσμεῖα fabuti est integument Crinuolacra quem rerum diuinarῖ ea enim de causa ut antiquisphilosophis,ut sibi diximus,cum eiusnodi uigeret philosophandi ratio bulae confactae fuerunt. Adiit paula post Proc A. contigerit, ut de Heroibus mentio fui, ut in fingulis actionibν; iis forum expressi appareat imitatio nam praeclarae sunt, pertinent ad recte instituendam hominum uiatam. autem contigerit, ut improborum mores sint exprimendi,id ns coactus poeta raro faciat si saltem eorum imitatio uo stae r Ois,h, 'οῦ mis λοιζοφελιμωτας ακμασιν. Idem paula post, imit dotissit tantum uis orti bonorum oe si quando contigerit imitari hominem agitatu perturbationibus πα- μα μον ipse uocat aut improbum, ut saltem non sit -επιπληκτο , id est , des erate improbiotatis,quae corrigi nequeat. Sed adhuc apertius tu Quaestione tertia idem Proclus ait imitationem feri deubere tantum bonorum morum. Disciplina inquio alia est uniuersali alia particulari uniuersus asphilosiophum, aut lagum latorem pertine Particularis autem est propria αγαίἀ miae 4 μύμνωδιM

ut quilibet pcupiceret no sine causa, in Arist.loqueretur de moribus primam motat se,ut clyngant pocistaeis A rat nis:num in tragoedus, dii sicus sit aliquando factum, an quos recte factsi a ueteribus poetis, postea dicemus. Nunc redeo ad contextu Aristotelis explicandum. Bonos mores ait ese considerandos se ἐώςων G.Videndum quid intelligi debeat per illam dictione m. duplex apponit ipsi exemplum,3 cum ait: -n, σώλγ. nam illud ad Dum hoc ad fortuna re turi ci quos lib. I. inuent .ubi dat confirmationis praecepta, ait, atq; hominum genus quidem etiam instra consideratur,uirit an muliebre. Idem paulo post. Infrtuna quaeritu eruus sit,an liber pecuniosius, an tenuis: priuatus,an cum potestate: Mix an clarus,an contra. Arithipst. lib. Rhet .m.ubilaquitur de oratione morata, ait ipsam duplia est', nam ακολουθῶ αρμοgbor εκ ςω Ηω.Declarat aute quid sit oti his uerbis: Σάγω γέ

de his postea copiosius agemus. Probitas mora non simplici quadam ratione per ρ est confideranda :M propterea, in quibus inest num ijdem mores, qui in aliqua persona laudantur: in alis ijdem non fuerint laui dabiles,exemplum horum esto, q6lor ocrates Pericles, probus mulierproba, seruus probus, quilibet horum insuo genere probus.Sed hici cum almo constratur, minusprobus: imo uero improbus dici potest. Tantum discrepantia ac diuersitatis est in moribus propter per M. Da mihi Duu aliquem non esse fit racem,instruo haec erit umina virtus cr probitas .in uiro insigni, ac Herocinulla laus. In muliere laus est texere, pingere acu,nere in uiro haec no laudantur. Hinc rubenaeus Alexidis poetae comici libro VI citatiosυμ α υ χχνοντα. per iocum enim,utflent comic poeta ille tale confinxit drama. Alexandrua cepimus a philippo Macedonia rege patre reprehensum, cum eum inter cantores canente deprehendis', quod regi no conueniret Neroni datum probro, quiaperitus est cantor, quod uersus scriberet commo' do quod optime luctaret 'Criacularetur.Quare laudes e quae conueniunt instrioribus, lautis nolunt, si attribuanturpraestantioribu .ueri inde bis hactenus, numstectant fortas adsecundam partempotius. Illa uerba ad istandaricotextu. NAM ET MULIER proba, struus probus. Sic enim vertit Pacciussed malemum 'n bicsignificat uxore. Hoc Ioco uelim omnes considerent, quanti restrat perperam

unam fictione uertere, tametsi in hoc λῆρον illud omnino e resupsit namptentia Aristotelis haec est, probitas uxoris si attribuatur uiro, iam deterior'. Si strui mores attribuantur Rrgi, aut uiro alicui insigni, non modo deterior,sed malus etiam uideri poterit, ex quo patet, eum, quae in seruo erat probitas, iam in rege es uitium.uxor igitur proba est lchiasuerecunda itaciturna toficiosa erga uirum.se

sus probos, Ubi si sedulus obsequens, oscissus erga dominam. xprobus i iustus uigilanus

158쪽

ινρου ,ο-Gλω ' - racemUραι ν, probathuuerbis Ari tot .non posse amicitiam cari inter dominum erae Mum,sci quatenus ait 'tirum esse imation in 'umentum, quo utitur dominus,ues ex hoc ipso sitis cognosci potest,quali sit obserum probitasq; sem,ut scilicet fui usum domino in omnisin rebus prebeat. De bae' re Horatius ad Pisones scribem ait: intererit multum Davus ne loquatur an heros, Matum urbem adhuc florente iuuenta Druidus, an matrona potens,an sedula nutrix ercyorue uagus,cultorM uir ni Magelli,colchus Prius,Thebis nutriciis,an Argis.

Pργυωπικὶ γοωδmotu u Abuta. , ciccundo loco sequitur, ut conuenientes sint. Fortitudo enim mos est , sed esse uel sortem, uel prudentem, uti* mulieri non conuenit.

Alterum quod requiritur in moribus,estini ut couenientes .Fortitudo enim uirtus est ut M.At fiata tribuatur somniis c poeta femina effingat βrtem,qualis Achilles e fingitur ab Homerom conuenire itili uidebitur. quis quaera quid sit illud quo haec secunda pars diserati prima: iam diximus a te, cum dea clararemus methodum huius enumerasens, seu diuiseni Addo tamen hoc praeterea.Rrquirebamus ante ut in persionis exprimeretur probitas, quae diuersa est, pro Liuerso hominu generC. bis uero requiritur coancnienti id est το ἁρμ' ον,αempla quod retuli,in Graeco at extu, ita sese habet: 35W -οειον λος γυπικὶ γοῶδο Merariis Alidis m. hoc loco illa dictio Pa rura recte ueratitur mulieri seu forminatin sexu signi uit Aristot. Sed no possum satis mirari, quomodo intemfiat ut talopere ballucinetur aliquando homines is uret edo,quid enim erat,quod Paccius risuperiore loco ia imaduerteret ira i uxoresignificam senim de muliere id quos prostratur, nonne is m bκ prostrre uidebitur Ara tot .aut quaeso quomoso opponetur unqua Mulier seruo aut quomodo pecuda pars a prima distingui poteriis Hoc quidem erat salte animaduertend-Hermogenes 1uos optime explicat hunc tu , cum,in lib. II πα. γοργοτηῖς, his uerbae MDώς λογγ MMῖς ,ει me σω

ae ει ρκπισὶν ἁρμόgia mora πιις sera πόδι δμῶ rvr . Paulo post: ne miraυν Ma -τεις τη-ις νυπ- ο ιαγι-μ υσν PQς,ίμα Arig. Horatius ad Pisones scribens,demoribus adaptanda cuique aetati, n, si Plausoris eges ova manentis,ta usque i Selluri donec cantor vos Plaudito dicat. I Artatis cuiusque notandi sunt tibi mores.. Nobilibusq; decor naturis dandus,G annis. σquaeses rivri idem paulo post: Ne sorte senilis, Nandentur iuuenipartes puero uiriles. o Semper in adiunctis,aeuo morabimur aptus:

Paulo γῆ autem idem ipsum, quod Aristoteles De loco ira explicani, Qui didicit patria quid debeat, quid amiciso Quo sit amoreparens quo frater amanta ex spes mod sit conscript quod iudicis oscium, qua '' Prius in bellum misi ducisci eno reto

Baeddereper*naescit conuenientia cuique, Respicere exemplar uitae morum, iubebori Doctum imitatorem,Crueras hinc ducere uoces.

Dcijs etiam quae propria sunt singulam aetatum,qui uolat, evisse poterit ligere apud 'LES.Mαρ ndo ubi quales homines sint moribus, fictionibus basilibus lateortuna, Oscribit.

Tatis t

159쪽

ε Tertis,ut constent sibi, est enim separatum hoc ab eo, quod est prae se

serre per mores probitatem,conueniens , seruare.

Tertium, requiritur in moribus est is ομοιον,id est, sint L. E. similes enim et lagi se pre ori portet. Is aut dii Nasuperiore, nani re ἁρμέον refert: adferara, nate, σῶgnitate. ἡ δε ιυ tm refertur ad aliquem hominem, utpote Socratum, Platonen Periclam, cuius mores exprimi debent, si uti te ab alijspoetu, quiant escaris erunt, expre,siluerunt. - ομιον igitur ducitur ex fana iam confirmata, π opinione ab hominibus recepta, sed rem totam apertius declaro. Si Poeta lingit aliquam personam,debet qui maxini Ueri potest, lingeresecundum nile: miliarium tunc agnoscetur, cum talia aget, π dicet qualia homines iam fiunt, ipsum ame solerem dicer exempli causi. Receptum est ιn opinionem hominum, Achillem inexorabit esse, acrem, talis 2 i tur es ingendus. Vidissem Ollidum esse,ac vastum,talis exprimendas. Medeam fracti talis igitur exprimenda secundum mile, e qua re mratius ad Pilones ribens ain. Autfamamsequere, aut biconuenientias et Scriptor ronoratumst ne reponis Achillem: . .

Impiger, iracundus, inexorabilis, aceri ce

lara neget ibi tumihil non arroget, armis. ce Sit Medea strox,inuidia flebilis Ino. ec Perfidus Ixion, Io uua,tristis Orestes. Proesus, Ptitonis interpres, Philo phus docti Lin Q stione prima poetica, ubi quaerit, reuersi cora tur rationem,cur Plato non recipiat in suam remp. poeticen, poetas', qui imitantur, uir quia M/οι o. vel tantur,id est non exprimunt persona qualis funisecundum simile. Sed ipsemet Proclus explicat, quid sit σωομοιως imitari cum aut Ilo;a aut Deos imitantur js attribuentes ea, quae hominibus conveniunt: o Maoiaste etiam, quia ipsis Iermones perturbationus lenos attribuut,quos ipse uocat cum dij omnibus uacent perturbationibus.δῶ restri enim Procliis usu ba γαμ ιιιμττω , υτὰρ φνοιαρ ακμαρ δἰρ πράγμασιν G1 di xecm Brutis Iaerit τοῦ ρνόματα et σε τν ne πως se istae ἰκλεγχ. Hinc Plato sepe dicere solet Homerum de Di su id estpular honorifice, mentiri pulabrum mendaciam appellans,quo sit δύο . ιατων λύς, hoc estpubpraetextu bonestorum nominum, quibus inuoluit ueritatem.Praeterea eundem Homeri a de Heroi bus parum bonorifice mentur eum ijs attribuit illa quae hominum propria sunt. Et c Homerum, cm uerit opus mentiri .non honeste mentiri propter improprietatem nominum, quae Dijs non conuenilan . cum

autem fuerit opus uera proferre, ipsum mentiri, quia falyb perturbationes attribuit Diis quae mortalium proprie sunt. causam uero borum erratorum explicat Plato in Timaeos ὁτι - ιιιιι ηον ἐθνο- poetas intelligens Oiecisse τραφῆ. ωι τὰ δωαύμαλια. οδεν is0ὰ τέω ποδάεκα-xω discite Arimitari Mόγγω id est,re ipsa nullo autem disticilis sermone. Et id poetae nopossint Heroum acta exprimere, neque illorum uitam ortem, prudentem atque honestam imitari: neque illorum et geresermones,quos in bello cum hostibus uel in urbe inter uos ciues pro strant sed eos ip s attribuci sermones, quibus Ira homines improbi, ac parum pratinus utuntur: inde umentes nomina crappellationes roc est ab us rebus, ta nominibus, quibus apueritia assueti sunt. Imitatio intur inquit Proclus νόμιν duplex est. Altera quidem ut fi pictor Achillem uolans exprimere, Itier ten exprimat. Altera autem,ut Achilllam quidem exprimat sed illi attribuat res non conuenientes, cre fingat aliquando, ο ς λάτυν me ζωlψανοι Qui, id est non seruante ratione uiuendi uirit quale ipsium sicut. per costat.

ad τοιουτον ἡθω Ezβθους ομους ομαλλ ωύμαλῖν Quarto ut aequali tenore procedant. Quanquam enim histrio, ut qui talem personam induerit, inaequalis apparcat, omnino tam cia illa insqua bilitas aequabiliter perpctuo regenda.

Quartum, quod est Aristoteles in moribus esse struandum a mei Mest γαδιerug, id est quabilitas, sic enim etiam δε ρωωμαλον inaequatitatem uocareposis translate dictum a superficie ut docet etiam Ais ristoteles lib.m. et .ubicitat locum IIbcratis ex oratione ad Philip.ῶsuetidi δῶ τὰς χολεις. aequabilitas haec stulat,ut quem semel poeta iracundum linxerit euntini usque ad exitum effingat iracunda: ssim placitam, eodem modo: modo, Cryrtem, ct cuili dum ligula, huiusmodi: disert pars haec pri n A re, quu

160쪽

re,quia reo DF Amtur abs qiuant scripserim so autem non itidem: tum priore labiae Areferturpoti limum ideo vi invera poeta siserint ex regi mores in novi aliqlup arra, pumfaciat Imiuentem. aeterea neces fuit hoc adderepriori, quia pol tyrtasse quispiam exprimere M ἔμιον, sed m/ωμαλωρ, id docet istoteles diligenter essὶ en . Ratio autem huius praeceptionis est huiusmodi mores actioinest ex habitu proueniunt. Habitus autem constans est emperis ρ eodem modo habet, debent igitur aequabiliter mores tu omni perfora exprimi. Atque hoc sitia ui tures'ὸ secundia rius imis D tationisρωον ei ου, quo disrit Procli sin Quaestioribuspoeticis, ut paulo ante retulimus, cum afereba a mus exemplum eorum, qui effingunt Achiam aliquando ου δεο ῖαφντα cui οὐ μιμα, debet is semper orti uirilis, exprimi Achides atque fic in eiuspersona struabitur so Gut λον, id quod i genis est ab Homero falliam. sed, quoniam erat consuetudo olim, ut unus tanta nox duo, postea tres adsim num choe enim uperius ex Aristotelia praescripto a nobis declaratum fuit cum loqueremur προαγωνιῶ histriones adhiberentur in remandis tragoedi': contingerepoterat, ut culpabistrionis diuersorum hominum diuersos mores in eadem tragoedia referentis: appareret aliqua inaequabilitas: irranuit Aristotele debere quidem ipsum histrionem peruare aequabilitatem in tota tragoedia :sed hoe niugis esse positum in artificio poetarum,qui tales elyngant usiquea exitum presbitas, ut nulla deprehendatur in moribus discrepatia quamuis igitur inaequabilis'nox, Tactio histrionis necesse est enim uti aliquandosia quod uariarum personarum refert mores ubinti tantum mutatis uestibus ) aequabiliter tonen inis rabilem esse oportet quod argute breuiters ab Aristotele dictum ita uidetur interigendum. lithrio eaquabilitatem struat in Orest in Oedipode,in Arac quotiescun eius em hominis resumens persana, mutat Aucitibus itaqte efflari titillat euideatur,nonsecus, ac nunquam aliampostea nutatis uesiluis,fumpsisset personam.l Hlbio diripotest,quia non eius inpertomemoressemper in e dem tragoedia efiigit.Est igitur ομαλῶρ ιι--Mem-,id est equabiliter inaequabilis ora/ωμαλγ quia dcm,quatenus uarios titiosa rum personarum mores lingit .h etit autem quatenus post aliquod tem poris interuassum, eandem resumens personam,postaliam diuersi imita lingitisi ab ea lingenda nuri quam discesisset Horatius quoque debuere locutus uidetur,cum ait: si quid inexpertumste committis, raudes

Perjoramyrmare nouam feruetur ad imum

V Qualis ab incepto processerit,m bicon lati

A MOD . Exemplum improbi moris sit alioqui minime necessarium: uerbigra, , tia: in Oreste Menelaus.

Declarat singillatim Aristoxea, piae prius dicta sunt, pertinere ad mores, appositis exemplis ex ueterutragoriijs:non omnia tamen ed tria tantum:n praetermittit γα ομeιον,exempta enim hec eo spectant, non fuisse camelis aliquiado, praesertim ab Euripide, struata in moribus estigendis, atq; ideo ipso reprehendendum esse. Exemplam, quo primum demonstrat Aristoteles, non exprimi mores bonos, uti oportet umiturex tragoedia Euripidis, quae Ore stes inscribitur: inducitur enim in em perfora Menelai, cuius implorabatos E Orestes post eaedem cbtemnestrae,Cr Aegii ibi. At Menelaus adductus oratione n rei patris Hesenes,cπ ci semnestrae auersatur Orestae,in iudicio .Orestes indignatus Hermionem manes filiam, Cr Helenen ipsius uxorem perimere statuit.Magma utrins turbae, Cr minae: ex Machira sub exitum fibula loquitur Apollo,qui omnes turbas sedat. atenus igitur Menelaus non stri opem Orestae Agmemnoni atriolio, qui uψtifora de rausi Alciscendi patris gratia mprobam matrem, atque impudicam peremerat ed aduersata potis, improbus uitur.Versus Euripidis bibunti