장음표시 사용
141쪽
immortalitate sexu dignum, etiam suum obii 'c diem memorarint. Horatius de eodem, 'subι decidimus .m auo piuN Aenera, quo Tullus diues, cs Ancus. Et, Ire tamen restat, numquὐ deuenit, o Ancus.
--BON V S AN CVt JQuod bene imperium administrauerit. TARQUINII COR PV Donatus in Hecyra legit,
i Exin i quinium bona femina lauit, unxit. Fuit alitem Tarquinius,ut Auctor de Viris Illustribus prodit,ab Anci liberis, immissis percussoribus, per dolum regno exutus &intc
sectus. BONA FEMINA LAVIT, ET UNXIT Bona
seminan teteres appellabant, quacosi cu caussa. nuptus, ta iuncris bys p esto erat. Catullus, t. Vos νnissenibus. bonae -t. Crimitaebene feminae Collocate puellam. Cadauera quoq. a. feminis ungῖ, consueuisse, declarat Horatius ad Canassiam, a re matres Iliae aesdictum feris Alietibus, a canibus bomuidam Hectorem. Sed Donatus in hoc loco videtur pro bona femina , Tarquinii in irem intelligere, quandoquidem, ut probaret,uxores dici, quod ipsae Iotos maritos ungebant, hunc versum testem adducit, quem Ennius ad verbum fere ex illo Homerico transtulit,
H A C NO C T VJ Atemporeinsidijs opportuno , in quo magis pia .
ricula impcndent. Noctu, pro,nocte antiquo more. Plautus Curcul. Hac noctu in somnis visiusfum viderier Claudius Quadrigarius Annal. XX XI. Senatus αιtem noctu contre nire, noctu multa domum dimitti. Admonet autem nos Historiae s . ripa vi censeamus, haec Seruu Tullu verba iner cui , Caincto D dc ι
142쪽
Tarquinto,Patres absq. populi co sensu regnum detuleriit: sumptoq. eum Veientibus bella, alijs'. Etruscis, hortatur milito, ut pro imis perij propagatione strenu cui micent: nam illa noete de totius Etruriae sumina decidetur. Sed maiori quidem venustate Poeta noster suam sententiam explicauit, quam Homerus, qui simplici quodam loquendi modo ait, Haec nox aut perdet, aut seruabit exercitum.
FILO PENDEBIT 2 Prouerbiali eloquutione Etruriae dia scrimen amplificat: qua utimur, clim rei alicui maximum imminea re periculum, demonstrare volumus; ut tam facile ruere possit, qua graue aliquid tenui suspensiim filo . Suida Graece expressit adagium ολ ου μ υτον πῆ.θω. Ouidius , Lib. d. Omnissimi hominum reuulpendenti Eo. νψM'. rasubito casu quae valuere ruunt. uitaeprincipis alute, velut ilo,penderestatum, orbis temnarum. Eodem resertur illud Ciceronis pro Flacco; lal, nostralpe ex gκa, tremaq. pendet Ducit lim fortasse prouerbium a gladio illo, querenui sto, seu feta equina,e lacunari appensit in Dioni us in Dam clis accumbentis caput dirigi iussit, ut ostenderet eo exemplo, quam 'misera&pcriculosa esset Tyrannorum vita. Horatius. i . . e r. Di trictus ensis cui siver impia Ceruicependet, non Siculae dapes Dulcem elaborarunt saporem,
Huc pertinet de ill ud Salu rnini Imperatoris dictu, a plauto Vopisco in eius vita relatum; P citis amici, quid mali sit imperare ;sa j seta
pendentes, ceruicibus imminent: hastae undique, undiq. spicula. Ipsi cu sodes timentum, ini comites formidantur: non cibus pro voluptate, non iter pro auctoritate ; non bella pro iudicio, non arma noctudio. Plutarchus in extremo Demosthenis ait, Perdiccam a Demade litoris homtatum esse ad Macedoniam tentandam, & ad coseruandos Graecos , ut a marcido ,&vetere filo, Antipatrum scilicet significante, dependentes.Graeca aute praestantissimi Oratoris haec verba sunt Xρ
τρου πρυμνους : Maior extenuatio estilla Maronis in Cyri, Quae tenui patriae spes sit suspensa capillo.
In quo loco cxpressit illud Graecorum, in m cia κρεμαται.Haec ecn ' stris adagiorum libris'; eorum auctorum locis more nostro praeter
143쪽
rto EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.
- totamq sub armis coactam Hesperiam
TAR INIO DEDIT IMPERIVM a Tarquinius , cui
Superbi cognomen fuit, Tulliae uxoris scelestiis mae monitis, at l. increpationibus regnum inuasit: quae postquam ante omnes in soro Tarquinium, Regem salutauit, immani consilio,Tullium pM rem intersici iussit, ut, eo sublato, tutius regno potirentur. Ramobrem Poeta inquit, Tarquinio dedit imperium . Tulliam nimirum iniciligens. ET SOLA REGNI Sola regni, pro regno, sicut apud Catullum, Solatinae,&Lucretium, imai . solum, prot ra. Szdi 5 ab re alienum putarem , si sbium in hoc loco non pro turri intelib. MLu , Scretur, Ut ponit Festus,sed pro solio Rcgio, ut in is versu, -- re istabilitaIcamur, solum . Nam appellantur, ut idem inquit Festus, Sed. sa, in quibus non
plures singulis possint sedere, ut sint dicta ,sola, pro, Iolla, antiquo
τ' 'λ rum morer qui, ut Ilidorus asserit, consonantes geminare non consueuerunt . Item Festus aetastrum muli tudine , quoatam avtiqui non reminabant consonantes, Et, ut testatur Uilius , auum, pro, annum, dixerunt. Congruit huiusmodi interpretatio
eum solio, quod non a Gliditate dictum est, ut quidam arbitrant' , - ' sed, ut Asper tradit, perantistoechou, qu)d unum fatum capit , rosis di dium a sedendo, de sella, quasi Iedia, d ita est, ad Graecorum liani litu M, dinem, qui δις dicunt, παρα το ἔν του Vii Silius apertius, Etsellam ueni, trabeamq. insignia nostri. Liri .e. r. - VNVM SUPERES XEbΝ.onet Agellius,super se, diuisees
pronisnciandum, viduae, non una, orationis partes videantur.
- L A BOR EM j Lauorem aliquando pronunciasse Vet res, auctor est Adamantius in libro de B. muta,&V. vocali. PRODNNV NTO Prodeunt, ut ait Pompeius. CANDIDA LV MINA LUCENTO Lucent, non ad lumina refertur, scd ad famulos.
in s M qui citi eos accenses deserentes, lucent, hoccst, ut arro uuerprct γη. L . tur , adluc iit: Plautus Curcul. te tibipuer es lautus: luces cereum . r Et Casilina, Pri num omnium huic lucebis nouae nuptae sacem.
i PR OLET A RIV'J Qui sint proletari; ex Aqcilio, Δ Nonio cc gnosci potcst. POPLICITV So Pro, publicitus, sicut popi secus,pro,publicus,vt in aenea tabella legis Agrariae. Caecilius Plotio, - Ibo domum, ad plebem pergitur, poplicitus deserenduin s. Pomponius Campanis, Dat ordo sienis, O fullonibus poplicitus cibaria.
FERORE ORNATUR FERRO Materia pro re cosecta,
144쪽
In omnibus Cleusis Agellii legitur, reclamante , metri ratione, ' - sutiss.ferro Ornatur, ferro muros oec. In Nonio, - scut .streis Ornatus Sed absque dubio, Quam scripsitnus, vera est lectio.Nam LucretIus, in hocquemadmodum in aliis compluribus, Ennium imitatus, s rum ferrum,S fera tesa,dixit. MOEROS, URBEM Q. F
tique,ut ait Scrutus. Vnde pomoerium, quasi postmoeros, quo etiamodo moenire, pro, munire, moenera, pro, munera, & Octi, pro , yti Veteres dicebant. Hanc sententiam ita profert Virgilius, '. a. s. Omnis per muros legio fortitapericlum . Excubat, exercetq. vices auod cuiq. tuendum est. Quibus verbis cosulto Viigilius ad murora, seu moerorum etym logiam allusit, qui ιιπο τῆς ριο μας appellati su ni, qudd quicque pro parte sua cos tueretur. Ita etiam alibi ad Graecae vocis explicatione Lib. ι-.rcipiciens, dixit. - sparsas . peraequor Cyclades enun,lioc est,sparsae,eae insulae in mari Aegeo appestantur,quas, ut
videtur,Virgilius a Cycladibus n5 distinxit . POSTQUAM D GFESSI SUNT Pugnae laboredoatigati. - SPARGERE SE SE Idem alibi. Hastati spargunt hastas Transtatio ab agricolis ducta. HASTEIs ANSA TEIsa Enanius rursus in V. Annali. - ansato mittunt e turribus bastas
CONCURRUNT UNDI Q TELEIS J surripuit Maro . .
hoc acroteleution ,-Rstis concurrunt uvid. telis Indomiti agricolae -
ENNII FRAGMENTAE X IIII. ANNALI.
R omani soleis summa nituntur opum vel EXPLICATIO.
AD quartum hunc usque Annalem, cuiu praeter hue versim . nullum reliquum est vestigium, Poeta Romauorum Regum D . lust
145쪽
11, EXPLICATIO IN 4 ENNII FRAG..
historias se sit. vero deinceps sequuntur, Reip. temporiabus gesta esse, ex ipsis reliquiis perspicue liquet . - S V MMA
R es per regnum natusq. sepulcraq. quaerun3 . Medisecant nomen, summa nituntur opum vet. Maro XII. Pro ρ quisq. virisu a nituntur opum M. Vbi obseruat Seruius esse hemistichium Ennianum. Sed quod hoe loco blaro plane transcripsit,ita in IX. modeste est imitatus ,
Apud Ciceronem oraculum Croeso redditum, quod ex Herodoto interpretatus est, ijsdem verbis terminatur, croesus Halym penetrans magnoperuertet opum vim.
Nomine Purrhus, uti memorant, a stirpe s
- - stolidum genus Aeacidarum Bellipotenteis sunt magi quam sapientipotenteis. Idita rhia. Aio, te Aeacida. Romanos vincere posse.
Quo vobis menteis, rectae quae stare solebant Alite hac, dementi sese fi ac ruina Θ
Orator sine pace redit, regique resert rem .
. - decretum est Assare corpora tescis Dum quidem unus homo i Romae toga superescit. Τη
' Nec mi aurum posco, nec mi pretium dederitis: Nec cauponanteis bellum, sed belligerantes ;
Ferro, non auro, vitam cernamus t virique,
VOS nc vallida me regnare Hera;quidue serat sors Virtute
146쪽
ε Virtuta eriamur t&hoc simul accipe dictum: Quoium virtutei belli fortuna pepercit, 22 μ' i Horundem me libertati parcere certum est: Dono ducite,doque voletibu' com magneis
C'gebant hosteis lacrumanteis, ut misererent.1 Iii hcit irritatu tenet, occasi iuuat res. - ansatas mittunt E turribus hest .
Quod per amoenam urbe lenissest agmine stume. Μ m
NOMINE PURRHUSJEx hoc versu, quem ex V. Ann
ii retulit Nonius,opinati stimus,Ennium toto eo libro Pyrrhi Epirotarum Reris res gestas esse prosequutum: ideoque ro- 'liquias omncs,quas ad naenchiitoriam spectare cognouimus,huc c seisimus ;& huc versum,quo & illius nominis meminit, & originis. in principio, quasi narrationis imiti collocauimus: quamuis alios eum praecessiste, no dubium sit, qui aliquas Pyrrhi attributiones de
clararent . NO MI NE:PVRRHUS J Vulgata quaedam Nonii
exemplaria habent, Omnes P rhus, alia, Homines . Sed iaci ULiluarius littexara affinitate decipi potuit, tu male ,Homines, Pr 20minetranscripst. Ita enim Festi auctoritare legendum est: apud quem indicti ianStlaps,perspicuElegitur, mox Diio inreti ipatio . stirpe supremo; undeclareliquet daab Emnio scripti m ς;-verba, quae in Festo desu n Gesse illa, Ni mens rant. Scaligero, utran, letaonem respuenti, placet esse legendum, emoni' 'rebus, arti memorant m. Sed in antiquo quodam exemplari legitur, Hores bus,rii memorant.Vndeatrii coniiciunt es. . seli Nudum, P --,Hi memorimi Purrbus autem no ri intis scripsimus, Ciceronis auctoritate qui debac ipse rei n Oratore agens, ait, Enniu Purrhu semper dixisse, nuquam Pyrrhu,sicut aetas posterior auriu; c ussa dixit . Et ita etia in peruetusto Pandectarulibro, Purrbum pro, Pyrri mi scriptum offendimus. Veteres enim, ut alibi retulimps, Dequentςriri pro, i, ponebant , Suram, Sariam,
147쪽
1i , EXPLICATIO IN UENNII FRAG.
tius vero Scaurus in libello de Orthosraphia, ubi loquituc de agnitate B. litterae, cum P. ait, Graecos dixisse ,Πήμιαν. quem nos Birrhia.& qu em Pyrrhum, Antiquos Birrhum. Confirmat hoc vetus Glossarium, in quo Byrrhum exponitur ,πυηἰν, ξ ris: qua etiam ratione a Graeco ,πυξος veteres,bariis,dixerunt.Quamobrem Petrus Vict v. u.' Τ apud Ciceronem legendum crastimat, Burrhum, pro, Pyrrhum t b , Quinctiliani, ac Festi auctorit, e . Nec ab hac opinione discrepat In P lana. Scrutus, qui ait, rhus. st colore di , qui Latinὰ Byrrhus dicitur, a iv. 3 Aφη. colore avoringebatur . Tradunt enim Grammatici, Pyrrhum Achillia filium a rubentis comae colore hoc nomine primum appellatum ecst, cum antea Neoptolemus vocaretur. - Λ STIRPE SVPRGi,s .. ΜO A generis dignit te. Virgilius, . . sum . Aeacidem sens armipotentis tibicis.
C r. 3 s. Auctor dc viris illustr. ait, hunc Pyrrhum paterno genere ab AchillGmaterno ab Hercule fuisse oriundum .Plutarchus in eius vita longi ri serie eam stirpem describit aquam prius lyAco carmine Phyloxenus Cytherus complexus erat.Quod autem Ennius, Inpsupremo, vi gilius, omissa transsatione, degrete suprema, dixit: Δ Cinna iii Pos-uonis Propentico, alta ab oreine. Vsurpauit itidem Virgilius hane Iib. 6. vocem in utroque genere, Lil. 3. At n. m vade lirpe nepotum. Et, -- imo des tirpe recisumo Vetus Polita apud Festum in eodem fragmento, euius supta memianini', similitcr Graecostirpe, masculine protulit:quod fortasse dec
dem Pyrrho dicium cst. - STOLIDUM GENUS AEAC G DARV ΜθHaee eerba Iicet apud Maullium in II.de Diuinabit
tae orationis modo conscripta videantur, metris tamen constare
perspicuum est. - BELLIPOTENTEIS J Hoc nomine ince tus Pocta Marte appellauit, sicut Lucilius Apollinem , coietini potelem, quod scilice cortinae praeesset. AIO TE AEACIDAM
' Αmbigua haec oraculi verba cum Pyrrhus contrario sensu intcli xisset, Tarentinis auxilio venit, Romanisq. intulit bestum. Audior de Virallustrina verba ta quam ab oraculo prolata resert,nulla factas . ,. 4. Ennij mentione . Cicero autem loquens de Oraculorum obscurita Di . te, ait, Vtrum igitur eorum accidisset , verum oraculumfuisset . curauia Me credam unquam eduum Croeso e aut Herodotum cur veraciorem disecam Ennioe Pquin minus iste potuit se Croeso,quam de Urrho fingere Ea niusta uis enim est,qui credat Apollinis ex oracato Hrrho esse restofum Aio te Aeacida umanos vincereposse. Primum Latinὰ Apollo nunqualocutus est. Deinde ista sors inaudita Graecis es. Praeterea Pyrrhi te
rUM, iam Apollo veres,sfacere desierat. Et paulo post addis, hanc um
148쪽
phibologiam versius intelligerepotuisset,vincere te Romano nihilo magis isse, quam in Ilymanos valoe.Hoc ipsum comentitium fuisse,ieitituretii Minutius Felix, tui ait,m P rho Ennius Apollinis Pythis responsa confinxit, cum Apollo versus facere desisset. Cuius tamen cautu illud, o ambiguum defecit Oraculum, eum O politiores homines, O minus. EVO'J Sunt haec Appii Claudi; verba, qui abrupto orationis principio, per indignationem grauiter in Senatum inuectus est, amentem eius consilij rationem iurgiis incessens. Quε qui de rem ita Cicero in Catone clarissime exmosuit . Ad vis dis senectutem accedebat etiam , ut caecus er et I tamen tam sententia Senatus inclinaret ad pacem, ct foedus IacienduU cum 'rebo,non dubitauit dicere illa, quae versibus prosequutus es Ennius, vobis menteis m. Rursus in Bruto a Possumus Appium Claudium suspicarissi emtum, quiasenatum iam iam inclinatum, a Pyrrhi pace reuocauerit . Eius item oratio Ciceronis etiam temporibus extabat, ut ipse met code libro auctor est .Hanc eandem Ennij sententiam Plutarchus in pyrrhi vita, ita sere ad verbum expressit;Που γαρ ὁ προ ἀπ-- άν iactis θρυλλουμενος-; Auctor vero ille, qui uniuersam Liuij historiam in compendium red i , ait, Cyneam legatum a Pyrrho in Senatum missum,petisisse, ut componendae pacis caussa, Rex in Vrbem recipe retur: de qua re, cum ad frequentiorem Senatum reserri placuisL. Appius Claudius,qui propter in ualetudinem oculorum iam diu eo sili)s publicis se abstinuerat, venit in Curiam,&sententiam sitam teis nuit, ut id Pyrrho niuaretur: quam postea Vlpianus in libro VI. ad
Ediistum seuerissimam appellauit. VOBIS J Empirass non sine stomacho, quasi dicat, vobis,qui tanta praediti estis sapientia, ae in rebus gerendis sollertia. - M ENTEISJEadem poene insim
latione Catullus in Rauidum, e nam te mala mens.
Hecuba apud Virgilium, I-Gemens tam dis amisererime contume
ltare mentes dictum est: nam rectum ad actiones transsatum, ut in ΙΙΙ. ad Herennium definit Corniscus, est id, quod cum virtute, Nofficio fit. Velut in IV. de finibus ait Cicero, Illud recta est, quod dicitur, quod soli sepienti contingit.Rectas igitur mento P a stare
149쪽
stare dixit, sumpta ab arboribus, seu columnis transsatione, quis cum rcctae sunt , nullaq. parta: nutant pondere, non facile pro- Ll. s. a1 At. cumbuntata Cicerosare animis dint.&Horatius issammo abe Lib. . critus vero ςontrario sensu,
ANTEHAC Ratio a praeterit ι. - DEMENTEI SESE FLEXERE RUINAb Hunc locum legit Scaliger . versu cliperi, Io, seu diphilo, i Antὸ hac dementet sese flexire via.
Videturq. Theodori Garaeversionem sequutus, qui bos Enniive sis iti Graece interpretatu r in Catone maiore,
. Postrema nanque dictio illa, ατ πο , Latinc, callis, semita, via recta dicitur. Eam q. sic appellatam, tradunt Grammatici, quod Verum si Theodori auctoritate nitamur, probabebor videtur lectio Dionysiij Lambini, apud quem habetur,. Antὰ hac dementeissestsexdnexui. . Vt mentes dementes sese flexere Sed tamenisti' ' nu Ciceronia lectio tot saeculis recepta non omnino respuend est.
ORATOR SINE PACE REDIT J Nullum magis idoncu
nactus sunt locum, in quo hic versus collocari pollit. Nam Orator , de quo hic Poeta loquitur, Cyneas, ut opinor, fuit e Thessalia, tviostbenis uditor, vir usqueadeo facundia pracditus, It merito deco Pyrrhus praedicarς solitus sit, plures a Cinea eloquetia,quam a insumi victorias esse reportatasaluc igitur Pyrrhus ad Roganos Org toxem misit, ut eos muneribus,blὸnditiis, pollicitationibusq. ad pQ cis conditioncm adduceret, ad quam cum iam Romanorum :mm vertisset, illi demum, Appii caeci dissuasionibus abnuerunt, Legato, re insecta dimisso. Ad hoc videtur allusisse Virgilius, io 1 . ragati retonsistranes,mbi mnibus actum Tantorum impensis operum, nil dona, nec aurum Necmagnas valuisse preces -
Antiquis idonea visa est, d exprimendum rςdeundi actu.Quare verba id significantia apud Latinos ab cadem syllaba incipiunt,ut redeo,
reuertor, regrcdior, remto, remigro..Vnde Poeta noster,Vt Oratyris aeditum congruciatibus litteris explicaret, quatuor Uniunolim Oioncs posuit quarum singulaea, re,syllaba initium
CRETUM EST FOSSARE CORPORA TELEISJ
c Iacas Pyrrho renuncians, quae in Icgatione ab iris gesta fueranx,
150쪽
ipter metera, retulli, Romanos corpora omnibu , telis,obi jcercidecreuisse, potius, Pis,3 pace conciliare. Quibus verbis vis detur rese exissς ad prouerbium; ut manenti vis end m, or-dum: liod usurpari solet, ubi firmi istabilis stat septentia esse uid pristoendi, aut moriendi fert ur l. trarata iam a Metans Iu Misciplina, cui ea animi obstinatio 3d prac in prosicis tantur,
ut,autfubactis Milo hostibus domum rcuer Ichtur,aut dii'icanduoecumberent. De verbo, siare,ait Varro. Hρcverim my , πιι ma fodicando a quo fossa . Hinc apud Poetas frequentes ill e transsati nes, latus cultro, oeense Mulum Dd e. Ennitis rursu*, i cire nis is, ibineisqJodientes. Lucanus, Ne nos cum calido fodiemus viscera ferro. .Quod verbum videtur quali hiatum quondam Vulnerum,aς prosum ditatem significare.Sed ego I ri, potius quam fose legerem, cum metri,tum etiam sensuis concinnioris gratia. Silius lib.ro VIdisic sodia isse respiciens, Quin edima nimum perfosso corpore triis . Sunt qui legant pro, fossare, stare, vel dare coryora telis: nimium Varronislcriptura refragante. DuM QUIDEM UNUS HONO ROMAE TOGA SUPERESCIT JQuouIq. unus tar
uisse, ex Festo liquet: unde in i Fibus XU. Tabularum eic stos me esiis. Et ita quoq. legenda Lint apud Ciceronem II de legibus, verba illa earundem Tabularii m. uoi auro denteis vinii esuntLucrotius, . Ergo rerum inter Dan in minimam. quid escite Huius vero carminis seripturam vitiosam csse apud Festum, pcήμclaudicatione manifestum est, ubi fortasse pro, Iomae tog superescit, reponcndum est, IIyrnae toti superescit, ut ad verba illa, νnus homo , haec, cunaeton, tanquam antitheta rςscrantur. NEC i MI A V-R V M PO S C O Cum Romani C. Fabricium virum bellica virtute insignem, cum magno auri pondere ad Pyrrhum pro redimendis .captiuis misissent, sertur Pyrrhus in eius, aliorum q. conspcctu me te dixisse, seu on mangonum more cximi Romanis nNotiari, sed f gloria, atquci inperio dimicare, quam vocem Cicero cxEnnio res rens, ut Macidarum gens re dignam commen' lit. Cu'q. PyrrhMunius Fabrici j fidei captiu0s quadam lege credidisset, Fintariustum Consul erat, ne animi magnitudine superaretur, illuc Pyrinus in aliquam caderct suspicionem Romanos dolis, aut pretio milectoriam obi; nere;&napta occ.isionc ex Nicia Pirrhi familiari,qui ci,