Fragmenta

221쪽

c. I.

186 EXPLICATIO IN in ENNII FRAG.

cro, si speres quicquam prodeste i potis sum. a.

. . ' uni a dict

Qui i clamor i oppugnantis ' vagore volantei.

Quappe vetusta virum, non est liat bellat mouere mo,

Tunc timido manat ex omni corpore sudor.

Tamen inde volans secum abstulit hasta Insigne Concidit, & sonitum simul insuper arma dederiit. ἱReges per regum statuas l. sepulchral quaerunt:

Aedificant nomen, suruma nituntur opum Vei.

- interea fax Occidit, Oceanum l. rubra tracti obruit aethra.

Nox quando medi s signeis praecincta volabat.

Insidiantes heic vigilant, partim requiescunt Protei' ei gladijs sub scuteis, ore fauen teis.

EXPLICATIO. TUM CAVA sv B MONTEM LATE SPE Cus

INTV' PATEBAT a Hoc vcrsu videtur Maro num iulum obtexisse, tilpecus, est Caci detecta pannuit ingens Metia Seruius exponens illud Virgilij, Hici ecus horrendum, ait, hoc nomeapud maiores trium generum fuisse; et Horatium masculino gcnere positi sic, Ennium vero feminino, hune fortasse locum innuens. Sed Jcca praetcrea alij dixerunt. Cato ,speca apposita, quo aqua deuia aoiret. In Festo habetur hic versus, Tum casusub monte altae gecus intu'patebant.

222쪽

'EX XVI. ANNALI.

Virgilius idem Epitheton speluncae tribuit, velunca alta fuit, vanoq. immanis hiatu. I, Nonius eundem versem ita refert cx XV H. Annali, concaua sub montis latὸ specus in 'patebat . . V tcunque tamcn siue cetra, siue alta, legatur, Poeta per Metalep si ningentem specus magnitu litem in icti exit. POSTREMAE LON-

GiN VA DIES CUNI: ECERIT A ET AS J Antiquo

more dies, pro, diei. Cicero pro P. Sextio, Equites Romanos daturos illius dies poenas. Sic enim a Ciccrone scriptum fuisse Cesellius obseruauit. Virgilius, Libra dies somniquepares ubi fecerit horas. Idemq. hunc Enni j versum videtur quodammodo imitatus, cum ait, Tanti aeui longinqua Hlet mutare vetustaa.

AESTATEM AUTUMNUS SEQUITUR JRerum vicis

situdinem ostendit. Menander, χειμαν, μετα Τα ει ραδίως ει ἐυδίαν. Sed claboratiori verborum lepore Flaccus hunc locum condiuit, Frigora mitescunt Zephris: Per proterit aesaόInteritura, si mulPomifer . Uut nus fruges est uderit: o mox Bruma recurrit iners. Non praetermittam pulcherrimos R. Smyrnaei versus, quibus continuam rerum Varietatem, atque mutationem eleganter depingit. Ait enim ex labore mortalibus felicitatem , atque opulentiam nasci: Iouemque post saeuas ventorum tempestates, ac ingentem hiemis saeuitiam, aeri serenitatein inducere;& ex pernicioso,& pcsti sero morbo sal a tem, ex bcllo pacem, temporis quadam viciis tudine Pro

Qua de re plura in nostris prouerbiis. Versus aute hic choerilus est, siue diphilus, clim ei una in sine deficiat s)llaba. Sin autem, ut in Ve--ελε teri codice scriptum est, bions hunc, legamus, vel, ut apud Seruium, hiemssit, versus integris numeris constabit. Sed fortasse mclius, ut opinor, . Ulate autumnus sequit*r , post acrem biennem Per. Vt uno versu totius anni contineatur ambitus & sim ut alludat Poeta ad Proverbium. Verbiemem quitio : quo utimur cum significare V Iunius, laeta tristibus succedere. - AC ER HIEM P S Horatius, oesi. AA a Soluia

223쪽

Soluitur acris hiems Quae vox,s al ,υω origine in dire id, pcr,y,scrii cncla est, refragantibusve isti ais libris, in qua biis bitans, di fuemps , pcro citius etymon Varro ab hiatii deducit. - INSUPER ANI UMJd' peraui.Gn, vis, Vnd Urrantum lcgendum cst, ut recte molaci Scaligor: quorum verborum selisus est, fortium natiorum Imperantium esse, partum imperium consortiare. Unde vulgatum illud, Non minor es vi tra, quamqv.7erere, parra m e i.

Fclium planc corruptus est. Scaliger putat, vcrba illa, quae Varro in V. lc lingua Latina adduci ex Damo os epulo postquams exit,huc perlancrc, d. lioc modo I genda clse, Quos ubi R Moullos perit deco tibii cessitas. Cuius qui de sententi ac libent cr adhaerco. Nam addit Vario, Et quos. in a spici s coribution es: qui habeant g/ectionem , qui nor habeant, Grq tod in auguriis augures dicunt, auem specere. I. oqucbatur forte de tria pudio solisti mo,quod si ebat cxossis, quae pii lis dabatur. De quo in libris de Diuinatione Cicero quaedam attingit Itaquzc a os, quos, & ex epulo, p illos fecit Scaliger.Pomponius Lacius legcbat hunc vc sum, Quos νbi ultro *exit de montibu ' cri s. In antiquo Fcsti exemplari ita mutilus habetur, Quos ubi Rex . . . . ulosterit de conlibu'celsis. inae rima aliquibus visam est, voccsdulo, vcl cxplcri posse. O RES APS A LOC O Piis calatinitas pro, res ipsa.Rc spe iat ad hunc locum Maro cum dixit, qu)ressumina loco Tanthv -- Sed lucres pro occasione accipitur, ut apud Eundem,

te. - BELLI E P ER I I V bci Thiri ydides, εμπειρος πολεμου. Salliist. lib I. Hilior. Militi ac pcritus Reetcquid om bclli peritia,qtiae longa cxpcrientia comparatu seni tribuit. N O N IN SPLR ,N-D O C V PI D E , Admonet, nullo paeto,quac certa sitiit inccria calicuius rei cupiditate, in discrimine cile ponenda. - RE M PRODERE S V MM A M J Prodere, pro, perderc, Vt ait Pompcius. - SPERO SI S PER ES a Spero scilicci, si tamen aliqua cx part proiicere sp cs possini. Diximus alibi, Jeres in plurali, pro, thcs Vct res usurpalle. - P. O TlS SUNT. Vnica dictione potit unlcgei dum cst, ab antiquo ucrbo potiti uin. Lucilius, Muna' tamen fungi, o muros seruare potissunt.

224쪽

I. a cuius lottim imperitorum audacia, quos inti tu , verbii urnustas atuit, irrepsit. potis sit. Aliqui pro, potus in, dicunt potessum,& potesse. ut non semes apud Tercntiu: unde ab hoc passi iij potest ara Marone dictu est in Vi II: abili oppi situr a Si semia in ii istorijs. - V Λ-G ORE VOLANT EI l Fcitus,&N.3nitis,ua orem,vagitum In Arpretati tur: ecvterq. hunc Lucretii versiin ameri, Et se pera taur item, misce Orfunem Paror. Lib .

V I P PE VETUSTA V IRUM i Cirmniis huius sensus no

eli integer: cui ha fortali vel similia desunt verba, - siententia magnu n' vive vetusta γλά m : ρn est Lat bella mouere. Q'am, ut grauissimam,ita exprcssit Sallustitis; Omvel e ruin sim fac te: caetera m a gerrim2 desinere: non in eiusdsm potestate initium emae. O - :sium esse: incipere cui vis etiam leuauo licere, itponi,cιm victores velint.

TUNC TIMIDO MANAT EX OMNI CORPORE

SV DO RJ Ab accidentibus. Horatius, l Ddor ad imos Massarit talos - sat . Valerius Redituus, Per ρ rctas miserum maraisubies mihi disp. Onseruat Macrobius, Ennianum hoc carmen Virgilium esse aemu Iatum, Tum gelida toto mana9M corporesudor. Sunt qui Eunii vcrsum legant, Tum timido ex omni ma at mihi corpore seudor, Sed quam scripsim iis, ut veriorem, lcctioncm rctinemus; quamuis vltima in m inat bre iis sit; quod eli E mio perfamiliare.- TAMEN

INDE VOLANS SECUM ABSTULIT H ASTA M

taphora ab a albus. Primus Homerus sagittacleiisum tribuit, de illa tanquam dea ueloqucns,

Locus est iii N. Iliados, ubi P icta H cleniim facit Menelai pectus sagitta pcrcutientem , si lac tamen inde reiecta auolauit. Andronicus in O dytilia, At celer ba ta vola is perrumpit pectora ferro. Lucretius, AGGait muszo, 3 Gm lucida tela volarent. V irgilius, volat Itala coruus, α, νυlat atri turbinis instar . tium dirum bacta ferens Silius lib. X. bis re aspicula d xtra Torta votiat

loco intelligitur,crista, vel aliquid cius nodi, iii od in cono gaseae statur. Maro. - apicem tauro iacitasum uim i v,

225쪽

Lib. Ioa

Qiiod Homero uter Pocta accepit, ' .

CONCIDIT ET SONITUM SIMUL IN SUPER AM

Valerius Antias in primo Annali, Illegraui subito deuinctus vulnere babenas Misit equi, lapsusq. in humum defluxit, O mmis

Rradidit aeratis sonisum Incertus Pocta apud Va ronem, . emasonotfremor oritur, nil me increpitando commoueri Virgilius apertiori imitatione, Corruit in vulnus,fonitumsuper arma dedere Ll. 3. Ceot. Et alibi, - si qua sonum procul arma dedDe ιLIb.i. Aen. Et, - sonitum quater arma dedgre.

AEDIFICANT N OM EN Hoeest propagant ad posterorumcinoriam titulis, & inscriptionibus in statui , & in sepulchris. SUMMA NITUNTUR OPVM VEI Virgilius tret mo libro, Trost quisique virisumma nituntur opi vi. 'Vbi obseruat Serii ius id Ennianum hemistichium esse. - IN TE REA FAX OCCIDI Tu Solem intelligit,qudd suo lumine mu- Lib. s. di tenebras discutiat. Hinc Lucretius, romyoli,stum;&vetus quida Poeta, Flammincam per aethram altὰ feruidam ferri facem. Videtur autem hic ignea na tura Soli tribuere, respiciens ad Anaxagorae,Democriti, & Metrodori opinione, tui cum candens serrum, aut saxum ignitum esse, existimarunt.bVirgilius simili translatione Lib. . Aen. Phoebaeam lampadem dixtiit. Verum Ennium no simpliciter facem dis xisse arbitror sed vel , - Solis interea fax, vel, in caeli interea sex.

OCE ANV Min RUBRA TR A CT I a Locus corruptus;

qui una littora restitui posset, si tractim, pro, reponcrctur . - AETHRAb Syncope. Virgilius, Sm neque erant astrorum ignes, nec lucidus aethra Dderea polus sumpta cst haec noctis descriptio ex Homeri Iliad.

HEBE MJHebetem. Caper, exponens hunc locum,ait Ennium non adiunctive, sed appellative esse loquutu. Caecilius υποβο μιν, Subit) recte reddent hebem.

NOX QUANDO MED HS SIGNEIs PRAECINCTA

226쪽

EX XVII. ANNALI

VOL A B AT Mediae noctis dc riptio per spetiem pro sepopeiae,

quam ideo praccincta in dixit, 'lilia postquam media exacta via, ad summum circuli euecta est, inde quasi praecincta, velocius in pra ceps sertur. Praecingere enim corum proprium est, qui se itincri accingunt, vi inpediti L pergant . Hanc praecinctus dicitur qui cxpedite iter facit. Horatius, Hoc iter ignaui Luisimus, altius, ac nos Praecιnsis dim : minus esgrauis .Appia tardis. Α Graecis praecinctus eadem signis caesione dicitur. Xen phon libro IV. Paedie, ως δἰ inquit ευξ an Mτεχώ τα γε πορZοντο ἐικο- τως πουί- οδον διηνυσαν. V OL AB AT a Poetico figmento Nocti alas tribuit. Virgilius, 2 o. x ruit, ct fuscis tellurem amplectitur alis. Aristophanes Grammaticiis diderens de Chai genealogia,ait, Nocte atris ponis alata omnisi primum in vasto Erebi eremio ouum subuc-taucii peperisse, ex quo postea amor delectabilis natus et Eius verba

Pindarus victoriae alas tribuit, eam periphrastice πτερα νίκης appellans. INSIDI ANTES HE IC a Servius Longobardicus explicans eum Virgilij locum in ultimo Georgicorum . Onefrue, ait, Cum religione,ac silentio accede: in X VI. Ennius, Hic insidiantes vigilant,pa tim requiescunt tectigladiissubsiutis,Orefauentes.V t au trilii versus n i meris constarent, in primo primam dictionem transposuimus, & in alterius principio syllabam addidimus. Sic etiam Virgilius, - scutis protecti corpora longis.

Q. ENNII FRAGMENTAE X XVII. ANNALI.

Oncurrunt velutes vetet, quom spiratus Austri, Imbricitor, Aquilo l. suo cum flainiue contra, fi vu)g. t Endo mares magno fluctus extollere certant.

Tollitur in caesum clamor exortus utrisque. 34ς 9 6.

Si lucet, si nox, si mox, si iam data sit stuae.

magna

227쪽

Nom longiis in neque corpora firma

Longiscunt quicquam ἔde inritne - potestate pigne sufferre laborem.

Idem inse Destrumari ferrum

set .seu . Non possunt mussare boni, quit facta labore si is Militiae enixi pepercre -

EXPLICATIO.

CONCURRUNT VELUT EI VENTEI saepe avn

torum C aduerso erumpentium impetu , Pol tae si inititudine Lid. a.Aen in describenda pugna desumunt:vt Virgilius de Troianorum, Dolopumq. exercitu: qui, ut obsc ruat Macrosius,ex hoc Ennii loco Lλε. o. substulit, Aduersi rupto ceu quondam turbine venti ε Confligunt,Zephyrusq. Notusq. O laetus Eois Eurus equis strιdent siluae,saeuisq. tridenti Spumeus atque imo 'Nereus ciet aequora fundo. Sed hoc, Opinor, utrunquo Poetam cx perenni Homerico sonte Ea sisse.Sic enim ille Iliad. X VI.

Sed quodHom crus pluribus exornauit de alterno ramorum stag re fraxini, sagi, dicorni, Virgilius dii obus perstrinxit verbis, fri ut Tmae Rursus Homerus in I X. eiusdcm operis,

228쪽

Sed Virgilij comparatio ex X. libro vidctur Ennianae sinitior.

- magno docordes aethere Poti Praelia ceu ita mi, animis, cra tribus aequis: fia Non ipsi interse, non nubila,nsu mare cedis. a Maceps pugna diu: siaut obnixi omnia contra . uri 10 Haud aliter Troianae acies, aciesq. Latinae

Concurrunta

Statius, otus, ct Boreas gemino de tardine mundi, Hie nive Rhiphaea Lybicis hic passus arenis, Bella cient,clamant amnes, freta, nubila, θωμ. iIdem elaboratius, . io ventis nimbis . minax, cum soluit bal rara Iuppiter, alternoq. affligιt turbine mundum, - Stat caeti diuersa acies: nunc fortior Austri, .... Vtinc Aquilonis biems, donec pugnante procella ut nimiis bis vicit aquis, aut ille strena. 2 CUM SPIRITUSSAU TRI Hellenismus,vyra Mi s ' oc θυε ιμμου, pro, utar: qu QMa dixit Virgilius,sibiliss-ε ior 3. pro Austro atullus,rip riaurins p NJIsO,LucrςriRs, ν'iνα Lib s. lib. Pro ipso veto &famia Cauriduo Can q, Ita Anua . s. lib. O. Spiritus Eurorum Piri stamp purat viso. IEt Attius Philoctete, quilonis Didor edidad mρlitur mura. M. Cato in Oratione dierum dictarum de Consulatu suo, Postquam Massiliam praeterimus , inde omnem ctissem ventus Miler lenig fert e re vetis florere videres vltra avesum Gallicum . I M 3 R IC UT ORJ Λ ciendis imbribus. Auster enim semper fere pluias secum afferte quem multi ita ab hauriendo appcllatum volant, quod ol maximam imbrium effusionem, aquas e mari haurire videatur. Ad Mquod respiciens Naso, ait, Fuscabatq. diem custos Erymantidos ursae,

ut II do Deuis hauserat Mugier aquis. Quare in plerisque manu scriptis codicibus apparci Veteres cum Iahm. aspiratione Hi uitrum scripsisse: quein Orpheus in ris Scue torcm . . a appellauit, νε πις νο Hους γεν P. Hinc Ouidius imbriferum Austrum dixit, Horatius, & Statius, udum, V irgilius, bumdu n. Ab humore cniin, siue humiditate, quae G. aQ-cis νατις est, νοος hie vcntus appcllatur: quae vox etiam a Latinis, tanquam Propria recepracst. Plautus in bicrcatore imbricu appellauit,

229쪽

EXPLICATIO IN 4 ENNII FRAG.

Hιc Fa:ιoni: sfierentis est, sic Atistor imbricus. Hic facit tranquillitatem: iste omnespactas conciet. Vnde ab eodem austrati dicti simi, pluuio Austro madcfacti. Iu quit enim, Austrati ad ignem siedent

AQVILO R. SVO CUM FLAMINE CONTRAbNam

e regione Austro eli oppositus: quod quid c Homerum rerii omniupcritissitnu non latuit; qui naturalem ventorum conicutionem ita

Aquilonem vero propter flatus velocitatem, a similitudine vehem . tissimi aquilae volatus appellari proditum est: quem Graeci a fremi-D h ολε dicunt i eumq. Pindarus ventorum regem, di patrem p

pellauit. ENDO MAREI MAC NO Mare magnum proprid

ab Auctori bita Oceanum appellatur, quod terra Omnem , caeteraq. LII 3. c. is maria suo ambitu contineat . De quo ait Isidorus, Alarerna umeri quod ab occasiu ex Oceano mit, e r in Meridiem verit, deinde adScptemtrionem tendis.QFod inde magnum appellatur, quia caetera maria in cohparatiove eius minora sunt. Istud est Mediterraneum, quia per mediam terram que ad Orientem p unditur, Europam, O Africam, Asiae d seminans. Sallust. in Iugurthino , Ssd Presbe intra Oceanum τι ei hique alueos nauium inuersos pro tuguri's habu e : quia neq. materia in agris, neq. ab Hi anis emendi, aut mutandi coρia erat mare magnum, i 3 ς i ara lingvacommerciaprohibebat. Cic. de Som. Scipion. Omnis enim terra, quae colitur a vobis , angusta verticibus, laterious latior , .pam quaedam instula est, ciscumfusa illo mari, quod Atlanticum, quod MagnA, quem Oceansean latis interriti qui tamen tanto nomine quam seu paruus vides. Aliquando ver3 videtur En ius mare magnum, pro mcditemmatico intellexisse; apud quem Cassandra furore pcrcita vaticinatur, Iamq. mari magno classis tua Texitur sed hoc loco mare magnum, procellosum intelligo; sicut Seruius in explicatione illius Maronis , -- duu permia magnum Italiamsi quimur fiugientem tD qua etiam significali nne Lucretius, Suaue mari magno turbantibus afquora ventis E terra magnum alterius spectare laborem. Et rursus, Sed qu/asi naufragVs magnis, multisqἰ coortis Disiectare solet magnum ma re transtra, guberna. Idem etia alicubi Hellesponti fauces ita appellauit, clim de Xerhel quens,ait, Ille quoq. ipse viam qui quondam per mare maenum Stravit Sacpe ctiam ornariis caussa eo adiuncto Poetae usi sunt . Ennius in Asota, siue Sotadico, --

230쪽

EX XVII. ANNALI.

Alius in mares volt magno tenere tonsam Liuius Andronicus, celsosq. ocreis, arvaq.patria, mare maguum. Lucilius in Satyris Vir inare metitur magnum, festuctibu' tradit. Lucretius, do minus est mirum, mare non augesiere magnum Prudentius in Dipthycho. Intus arit γω iu tus iter, vel per mare maenum.

- FLUCTUS EXTOLLERE1CERTANT a Cum supra,

concurrui, militari verbo usus sir, modo nihil a metaphora recedcias. subdit, certant, quo violentum ventorum impetum, conatum q. C

pressit. TOLLITUR IN CAELUM CLAMOR Hypetb

ic. Virgilius eadem verba libro XL transcripsit. Idem aliba, It clamor citio . Homerus Iliad. XV. - δἰ αἱ ἔ- εν. Est hoc quidem imilitare praeccptum: nam, ut refert Cacsar libro III. de Bello Ciuili. eq. frus antiquitus it stitutum es, visigna γηdique concinerent, clamore . uniuersi tollerent; quibus rebus coe hostes terreri.

O suos incitari misimuerunt . SI LUCE ICSI NO X a Credo .

hoc carmine nimium sibi Ennium csse blanditum e nam summo studio videtur assectasse, ut versum M. dictionibus colaficerct. Luces autem adverbialiter hoc loco positum est, apud Plautiim Amphit. Hoc luci. ubi Sisenna; Ouaecunque nomina, e, littera ablativo singulari terminantur. i, littera ita adverbiasiunt, ut mani. 'x, pro noAc ἀρχαικῶ: sicut in lege XII. Tabularu m;-nox furtu actum escit,si huatis occUt, aure caesus esto. Quicunquc autem fuerit huius carminissensus, placet in eo mira tmporis Sradatio,atq. acceseratio. - Μ GNA OSSA LACERTI Q. 9 A κροτελευτιον hypermetri, quo, de industria usus est: vi, ves ipso numero lacertorum magnitudine. athloeicum q. corporis habitum, reserret. Unde Maro non modo codem numero, sed ijsdem etiam Ennianis verbis proceram Entelli si turam descripsit, Et magnos membrorum artus, magna ossa, lacertoso uis, auque rvens media consistit arena. Sed sortasse non thiucundum erit pauca reserro, quac de mira ossum magnitudine comperimus. Plegon Trallianus in libro πεμ υμασίων, est, in Dalmatia speluncam cile Dianae sacram , in qua multa corpo-:ra conspiciebamur, quorum collae X VI. ulnas cxcedebant. Eum lchus prodidit, Carthaginienses, cum fossam circum tua prouinciam agerent: dum terram cxl auriunt,duo Oisca cadauera a cis condita reperisse, quorum alterius compago longa fuerit XXIV : cubitos, alterius XIII. TheopomPus Suios ensis πτia, σεισμῶν,