Fragmenta

231쪽

- resert, in Bosphoro Cimmerio, repentina terrae concussione, colli culum quendam dissiluisse lideq. ingentia ossa ni isse eicctat quorucompages in morem humani corporis dispositae, XXIV. cubit rum longitudine erant. De qua etiam re multa, quae breuitati con- . sulentes, praetermittimus, ab Apollonio Clammatico monstruo- ' 'sa prodita sunt: qui, ob id ea minimὰ a vero aliena cile amrmat, quod natura, initio viribus ingens, omnia Deorum naturae aemula educaucrit ; deinde progressu temporis cum emarcesceret, nam turarum quoque quantitates decreuertitur ad quod respexit Virgin .lius in tremo primi de cicultura, Scilicet tempus ,eniet,cum finibus istis Agricola incuruo terram mollius aratro , l

es inuenis scabra rubigineptiar ut grauibus rastris galeas pulsabit inanes tGrandia . essum mirabitur ossas pulchris.

Et in XII. idem innuit,

Saxum antiquum ingens , campo qui fortes iacebat times agro positus; litem vidissem recta ruis. Vix illita lecti bissex ceruicesubirent: Qualia nunc bominum producit torpora tens.

xm t. e. i. IT EQUES ET PLAUS VJ Obseruat Macrobius ne illud

Lib. 3. Virgilij emanasse, Quadrupedante putrem sonitu titvntulaca rem

fieri, vel frangere, interpretatur. - POTESTATE PIGNE JLocus comi plus:quem aliqui emendant, vel, δquod minime approbo, cum in eo tractatu Nonius ae noni inibus' tantum agat, quae indiscreta habent genera, non autem dev ibis. Li,.s. - SUFFERRE LABOREM Lucretius, 'οῦ 'durum suferre laborem.

DEGRUMARI FERRUM Hoc est grumam dirigere. Est auten

nra,vi exponit Nonius, mensura quaedam, qua fiexae viae ad lineam dis Db.3. Saty. guntur.Et hinc degrumari,p o,in rectum dirigere. Lucilius, 'viam' Vis grumari, ut castreis m n or facit olim:

NON POSSUNT MUSSARE BONIbR fertur il Seruio

manu scripto hic Ennii versus cum alterius dimidio , in explicatione loci illius in IV Georg. Mussantq. oras hoc'modo Mossint bἱcmum rant Pae Ha ponitur O in tacendi significatione, vi apud Ennium in XVII. Non possunt mussare boni, ocer. Addit Idem insuper Mussare interdum poni,pro, dubitare, ut, mussat Rex ipseratinus

232쪽

Q. ENNII FRAGMENTA

Ontib ' obstitess obstatibus, unde Oritur nox. - aere solua

Fest. OMN

EXPLICATIO.

to naufragio superfuit, certum est, an sit ex hoc Annali, an ex X VI. N im in Festi codicibus inconstanter uterque numerus habetur. Forte ad hunc vcrsum in Bucol. respexit Maro, cum dixit, Ecios. t Maioresq. eadunt altis de rurantibus νmbrae. Eandem sententiam sic expressit Apollonius, Urur.

- ΑERE FOLV A a Agellius de fulvo colore loquens, ait lia . . . bro II. cap. XXVI. Sicl. Ennius in Annalibus Quo ad e dixit.Ide libro XIII, cap. XX. Coriri verὸ idem Ennius in Annali duodevigesima , adrefulua dicit, nos Diu a : nou ob id solum quod Homerus ἀIρα dieite sed quod bic sonus copinor vocabilior est visus, ct amoenior . Ex hoc Annali usque ad UL. nihil hactenus reliquum esse comperimus.

EX XL. ANNALI.

Vippe solent Reges o cis in rctu'secundeis. Fest. QI P

EXPLICATIO.

VIPPE SOLENT J Variant hoe etia Ioco Festi exempla-

ria.Nam cu facile, I,littera in L,permutari possiit, ambigitur an hic versus siteora Annali, an ex XI. Quod vero ad senstim attinet, sortasse,

233쪽

Wis EXPLICATIO IN ENNII FRAG.

fortasse ad illud respexit, quod dicisolet, Prosperos fortunae succcosus homines insolentes reddere. Vnde Plutarchus de Romulo ait, curebus gestis elatum, animoq. iii solescentem, comitatem illam popularem,odioso dominatu commutasse. LM.' πι,-βαρυτέρω ονηματι , ἐξινατο του λιχοτικου , Mu-εν εις. 'Non minusquidcm difficile est ita rebvs.siciliadis animo non inerri, quam in acuersis non consternarit id. . inter summas, ac prascipuas inimi dotes habetur, utroque.temporc in fracto, constantiq. animo esse.

ENNII VERSVS ALIQUOT

. EX INCERTIS ANNAL. LIBRta.

yiis , M. f. a Nterea fugit albu'iubar Hyperioni' cursu.

rata

t vires . valent

tviros t. valenteis Conllidit crudeleis hiemps -

Brundusium polcro praecinctuim praepete portu. Exin per i terras postquam celerissimu' rumor. t terram.

l Hispane, non Roman E memoretis loqui me. 1

Sicuti si queis serat vas vinei dimidiatum. tar 's .

CorporeTartalino prognata t Paluda virago. Hilani a Quoi par imber, & ignis piritus,&gravi' terra, tQuaeq. freto caua caeruleo cortiva receptat. ARRς' Quos omneli Erebo perhibent, nocte creatos. - bellum

tutio.

234쪽

t HIERONYMI COLUMNAE

EXPLICATIO.1NTEREA FUGI T Chrotrographia: quam dactylorum c

teritate explicauit, vi vc'ocrisinu in Solis cursum numeris imit retur. ALBV' IVB Α Ru Hic obseruandum,a Veteribus iubat masculino genere prolatum: ab aliis verδ neutro. Ouidius, Ux. . mu

iubar aureus extulerat Sol.

- HYPERIONI J Poetae se epe Solem , Hyperionem , dc Hy- 'perionidem vocarunt. Quo nomine, ut Plutarcii iis in libro de Hominero ait, dictus est, οτι άει υπh--ν. Pythagoras autem, ut re- p . . I seri Claudius Tuscus, unualcm hyperionida vocabat,

νιδης κέ τυ . Huc autom Hyperionem Caeli, &Terrae, filium fuisse, a pleris i. pro duum est quo Sol ,&Luna nati sunt,&ab eo Sol Hrperion idcs est denominatus. Quod quidem ἁ γορικως perpCn dens Diodorus, ait, ideo Hyperionem Solis, ac Lunae parentem vulgo fuisse habitum, quod ipse primus Solis, Lunae, caetcrorum astrorum motus , ordinem, couersionemq. summa diligcntia obse uauerit. Ab hoc cliam, quoniλm vniis ex Titanibus fuit, fertur Sol Titan, & Luna Titanis appellatar de qua Ennius , Ut tibi Titanis Trivia dederiistirpem libersim. VIROS VALENT EIS J Pierius legit. viseri. calenteis sed noscio utru coniectura, an antiquora codica auctoritate. CON TUDIT CRUDELIS HIEMPS Pdeo crudelis, nam militu corpora perfringit labefactat,praesertim ea, quae duros militi ac labores,

di in comoda minus perferre cos leuerint. re Aristoteles admonet PuCros ineunte actat frigoribus perseretiis assuefaciendos: hoc enim Sc valetudini, debes licis obeundis rebus praestare: ideo Papud ipleraSq. tcras gentes morem increbuisse, ut vel eos in flumen im-mcrgerent, vel, ut apud Gallos, breui,ac tenui vcste induerent . Eius vcrba haec sunt in VII. de Repub. -

τοῖς. Idem de Germanorum ritu confirmat C iesar in libro VI. de bello Gallico : quom Calcnus libro I. τ υ γωνων, ut plane Scythicum. ac inhumanum dcte statur, cum tenui cuti frigus inimicissimum si sive hoc senariolo testatur etiam Eliripidis δε- σωτὶ πολεμ:ωτατον . Lib. s. Maro

235쪽

,66 EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG. .

Maro sie Aristotelis locum expressis,cdm Numanum Troianosum mollitiem exprobrantem, & Rutulorum Hrcgiam in bello virtutem emplisicantem inducit, ii Durum a stirpe genus: natos ad flumina primum Deferimus, saevoq. gelu duramus, ct undis. De quo etiam more a Catone mentio facta est in Originum libris, MLib. 3 C x. a Varrone in I I de gente populi Romani. Hinς Flaccus praecipit, 'QJ robustus puer sub dio vita codiscat. Potita igitur noster, ut hic mis iuclcmentiam augeret, valenteis, addidit, quo epitheto o studit milites non imbecillos, sed ad besti incommoda perfercnda Mucios, ἀfrigoris vi, atq. magnitudine esse superatos. Homcrus, Obseruat hoc loco Prisci aians in Conitidis, penultimam esse pro dii diam, quam XII I I. Annali idem Poeta corripuit, Contudit, indigno di bello confecit aceruos.

RRv NDVS IVM POL CRO a Aliqui legunt Brundissim, vel,

Brynisum, per y, ut in quibusda numismatis videre est . Ptolemaeiis eam urbe B νό-wappellata. alij Βρεντ i Dr,nam, ut o Strabone Steph nus,& Εtymologici Auctor triaut , ita nominat. cst, quod portu ad ceruorum cornuum similitudinem habeat. enim Mes apii ceruum vocMat, Δ ut in II. linguarum S leucus docet, cervi caput. Alth placet ita appestatam , a mendo Hereulis filio. Festus tradit, quosdam Poetas breuitatis caussa Bre ti, dum, appellasse. Cinitas est ad Adi iam posita, portu inerrima , in ovo, ut ait Strabo, multi portus uno ore includuntur, qui nulla fluctuum agitatione turbantur. - PREPETE PORTV Id cin quo nimis facili, ac ccleri cu ris naues illabutur, Graestu exemesq, ut recte admonuit Mali r, qui, πεδὶν dixerui.Eadem transi tione Poeta quidam, 'magnμs sui prepete mento Persivit Oceangu in Lib. s. c. 4. Agellius de Brundus i portu liaec ait, cum e Graecia in Italiam redissemus, er Brundii sium iremus; egres . ἡ naui in rerram, in portu isto incirto spatiaremur, quem Evnius remotiore paullum, sed admodum scito νοι abulo praenum appissauit cy cael. Portus autem , ut ait Vlpianus libro I. X V III. AdE dictum ,πpcllacus est, conclusus locus, quo inportantur merco,Ninde portantur. - POST LVAMLERISSIM V RV MO R amae celeritatem explicat, qua poc- tib 4 Aen. Ticis ornainciatis illustrauit Maro. uel uius in Iliade, celerissimus adaesar Hector. Charisius vocem illam celeri mo, bam risimim csse ait ; qualice M. ' 3 tis V arro, & Lucretius. paηu smis, dixerunt. H IS PANE NON RU M A N E Consulcndatu iii quacua X1- Auitali adnotaui imis.

236쪽

EX INCERTIS ANNALIUM LIBRI s. roa

CORPORE TARTAR IN O Horribilis προσωπογρατια.Varro, ubi sine auctoris nomine adducit si unc versum, inquit, Tartarino, in φῶ i a Tartaro dictEm : cui Verrius his verbis adstipulatur, Tartarino cilandιxit Ennius, ρro horrendo, o terribili accipitur, a Tamtaro, qui locus est apud infros.Ferunt Grammatici,Tartarum appellari ἀπότιοῦτα Δῖειν, quod apud inferos omnia su sq. deq. serantur,& conturbentur: vel frigore tremo.Eius loci in Phaedone meminit Plato..- PROGNATA PALUDA VIR AGO J Probus Paludelegit. Varro Paluda, a paludamentis, pro, paludata. Scaliger rectὸ quidem arbitratur, hanc illam esse, quam apud Maronem 1 uno auloquitur, In Eclos.ε.

Hunc mihi da proprium virgo fata nocte laborem . Nam paullo superius Iaem Poeta dixerat, Lib. I. Odit oe ipse pater Pluton, odere sorores

Tartareae monstrum -

QUOI PAR IMBER ET IGNIS, SPIRITUS, ET

C R AV Γ ΤERR A Hoc est,cui personae simile monstrum nunta clementa progignerent. Aperte cnim in hoc Versu quatuor et menta recensentur. V A E FR ET Ob In Varrone hic locus habetiar, Apud Ennium, Quaeq. caeruleo feto orta nare coepta. Caua comtina dicta, quῖd est inter caelum terraim ad similitudinem cortinae LM Apollinu. Hunc versum Scaliger ex eiusdem scripturae vestigiis, uti scripsimus, emendauit,&prudentcr cum superioribus coniunxit. Turnebus vero legit, Corpore caeruleo caua quae cortina receptat. CAVA CORTINAs Huius imitatione dixit Varro,ωelia Amm& Lucretius , cacti tegmen , & amictum. Porphyrius in Homericis quaestionibus ait, Caelum a Veteribus peplum appellari, tanquam 'Deorum caelestium amictum: quod, ut videtur, ex antiqua Orphei Theologia sumptum est: qui puellam quandam somniat, rerum omnium , quae gignuntur, praesidem, telam texentem. QV OS OMN EIS J Non explicat Parrhasius, unde hunc versem transcripserit; sed ei, utpote antiquorum Auctorum maxime studioso, fides adhibenda est . Ita igitur ille in epistola quadam ad Antonium Tilesum , Aethre,' Dies, eorum. fratres,insorores ex Erebo, Nocte procreati. Cicero in III. de risura Deorum. Quos . Omnes Erebo , nocte natos ferunt. Ennius, si uos omnes Erebo, perhibent, ct nocte creatos. Soluit enim cicero Ennii carmen, et q. numerum ad solatae orationis vi meros transfert. Potest etiam hic vorsus ad Furias rcserri. Quare cum antecedetibus quod animodo congruere visus est. Nec refert quod

237쪽

masculino genere dixcrit. omnes Erebs, ct caet. Nam V irgilius de Alecto inquit,

Nec dextraeerranti Deus abfuit -ER EBOb Hesiodus in libro de Deorum Generatione ex Chao pro didit Erebum, & Noctem esse natos, . Eκχαεος δ' ς ρεβο τε Maiaria τε νυξ ἐξεπένοντο. Ex quibus, ut Idem resert,&Cicero in loco supra memorato repetit, nati sunt Aether, Dies, Amor, Dolus, Metus, Labor, Inuidentia,F tum , Senectus, Mors, Tenebrae, Miseria, Qtierela, Gratia, Fraus , Pertinacia, Parcae, Hesperides, Somnia; de quibus arbitror nostra Poetam intellexisse, nam postquam hos Cicero nominauit, perturbatum illum Ennii versum addidit. Quos omnes Erebo, cor nocte natos' ferunt. At Varro cum Hesiodo non consentit,sed aliorum Graecora Poetarum opinionem sequutus, Noctem asserit cx Erebo natam, apud quos frequenter,-ἐρεβεννη, legitur. Inde Latinus quida Poeta, Erebo creata, fuscis crinibus, Ox te inuoco.

- BELLUM AEQUIS DE MANIBUS J Liuiusquamuis

seluta ratione, magis tamen politice idem,aequo Mane, dixit. AcronLι. i. r,la. Hor iij interpres eo versu, ' Lento Samnites ad lumina prima duello , ait, I 'mani quondam pugnauerunt cum hostibus Samnitibus visique ad nori,unde Erunius ' bellum inquit Aequis de manibus, cael. NOX

INTEMPESTA DI REMI T Vbecius Maro,

Continuoq. ineant pugnas, ct proelia tentent, Ni rosius fessos iamgurgite Phebus Hibero Tingat equos, noctemq. die labente reducat. Silius Italicus ad hanc Maronis normam hos suos ciunxit, iAcrius hoc instant Itali, clausosq. fatigant. . Et ni caeca sinu terras nox conderet atro, ιTerfractae rabido patuissent milite portae. Lucanus, Pugnouit non longa quidem,nam condidit atra Nox lucem dubiam, pacem. habu e tenebrae.

Cornelius Nepos in Daretis Phrygi j versione, a , inquit,proelium dirimit; Plautus Amphit. sed praelium id tandem diremit nox, interuentusuo. Sallustius d. Bello Iugur.Deuique utrinq. noxpraelium tremit.Liuius Nec superfuissent multi, ni nox victoriam magis, quam proelium diremis set, Idem rursus : Sed nox, incerta victoria, praelium diremit. F RV GI-F E R A IbPuto Ennii hemistichium fuisse -- terraifrugiferaiId enim proprium terrae epit Leton. Lucanus, Pallas frugiferas iussit non laedere terras.

238쪽

EX INCERTIS ANNALIUM. LIBRIL 2ο3

Et Lucretius, terras Ira feranteis, ditat. Atque eΘ magis ita Ennium Lib r. scripssse crediderim, quod Martialis carpens suoru temporum Poetas, nimium antiquum illum dicendi modum affectantes, inquit, Attonitusq. leges terrari frutferai, Attius, quicquid Pacuuiush. vomunt. Repetuntur huiusmodi voces, misi in urcii Uatis carminibus a Lillio lib. XXV. relatis, in quibus Liuius, ne praeter Lamtinae historiae consuetudinem prosae orationi carmina admist rei, quaedam nulla habita metri ratione, immutauit: eaq. denique ita Λndreas Alciatus in suos numeros redegit,Amnem Troiugena Cannam Romanestage, P, e te adimigenae in campo cogant Diomedisco Ueruisse manus pugnando: sed neque credes Tu mihi nunc, donee compleris sanguine camputru' Multaq. millia caesa tuorum deferat amnis In pontum magnum terraei trigistraei, Piscibus, atque auibusq.ferisq. colentibu' terras, ' fuat esca caro tua: nam mi ita Iuppiter orsust. Marcus Claudius Sacerdos in arte Grammatica, affert ex Annalibus E n n ij, - ct intus aquai frigiferaei. ubi Amanuensis oscitanter aquai, pro,terrarposuit,cum,ut diximus, id epitheton proprie terrae conueniat. Α-A S TJ Apud Charisiu, ubi nacc reseruntur, ita est inquinata scriptura, ut nulla apta sententia inde haberi possit. Nam ages deuoce Euax, postquam illud Pla ti adduxit ex Bacchi d. Euax ad persisti aquam seli nuncio, ait, Ennius quoq. Munatium libro Aquast. Puto autem euax lcgendum, cum de ea interiectione agat.

Lib.

Q. ENNII ALII QV IDAM

HEXAMETRI VERSVS

NON ADSCRIPTO. OPERIS INDICE ,

s maiori ex parte ex Annalibus esse putamus.

Xci tacti intremuleis anus attulit fartibu'Iume, Cit. ln. t. Talia comemorat lacrumans, exterrita Inno

CC et Eury

239쪽

l VIte vitaque

corpu' intuina 4 cum

Epist.

Cle . de Se necta Idem lib. s. de Repub. Idem de Orat. lib. I. Hotat.lib 1. Satyr. Ser. lib. AenCie lib. e. Ora .

2o . Q. ENNII FRAGMENTA

Eurydica prognata, pater quam noster amauit,t Vivens vita meum corpu' nunc deserit omne. Nam me visus homo pol cer per amoena salicta Et ripas raptare, locos i. nouos . ita sola Post illa germana sbror errare videbar: Tarda i. vestigare, & quaerere te, neque posseCOrde capessere. semita nulla pedem stabilibat. Exin compellare pater me voce videtur Heis verbis, si gnata, tibi sunt antegerendae Erumnae: post ex fluuio fortuna resistet. Haec pater ecfatus,germa na repente recessit: Nec sese dedit in conspectum corde cupitus. Quamquam multa man us ad caeli caerula templa Ut si Tendebam lacrumans, & blanda voce vocabam. Vix aegro 1 tum corde meo me somnu' reliquit.

Hei mihi qualis erat, quantum mutatus ab illo. Inde patefecit radi s rota candida caelum.

Septingentei sunt paullo plus aut minus anni, Augusto augurio postqua incluta codita Romaest

- sorum Putealq. Libonis Mandabo siccis: adimam cantare seueris. Sicut sortis equus spacio qui saepet supremo Vicit Olympia, nunc senio constitu quiescit.

Moribus antiqueis res stat Romana, vireisque.

Egregie cordatus homo Catus Aeliu Sextus. - postquam discordia tetra Belleiserratos posteis, portasq. refregit.

Africa terribili i tremit horrida terra tumultu. t

240쪽

EX INCERTIS LIBRIS.

' ς Mi- pontibus instratis ' coniunxit littora Xerxes: Isi Hellesponto pontem contendit in alto.

Cum sola est, eadem faciunt longiscere longE.

pars

Ludicre iactant,saxa inter se licitantur.

t - t quod scis

In volgum volgas, artemq. expromis inertem

fortunas ' ecquas coepere latronestitetis ' Inter se memorent,

Sagas caeruleas thema -- purpureis gemmauit pampinus vueis.

f- mae valide t venit contorta falarica missu

Vt clauum rectum teneam, nauim i. gubernem.' pq vnx Multa soro t po nit, & t agea longa repletur. t a 3' - Ηortatore bono,priu'quam iam finibi termo'st.

t .i.M. Labitur Vncta carina per aequora cana i celocis.

Tonsillas rapiunt, configunt littus,aduncas. Nauibus explebant se se, terras i. replebant.

- pilam vix Sol mediam: complere collum terroribu' caeles. Qui vicit non est victor, nisi victu' fatetur.

Vel tu Dictator, vel equoru, equitumve Magister Esto, vel Consol -

Sed sola terrarum postquam permensa parumper. Omneis

Idem Lici

monea.